1.
Thuốc ho sốt, giảm
đau, chống viêm
TS Nguyễn Hoàng Ngân
Bộ môn Dược lý - HVQY

2.
Pay attention !

3.
GHÉP TÊN THUỐC VỚI TÁC DỤNG

4.
Tìm ra các câu sai

5.
1. Trình bày được phân loại, đặc điểm DĐH,
t/d và cơ chế t/d của các thuốc HS-GĐ-CV.
Mục tiêu học tập
2. Trình bày được các t/d phụ, TTT, CĐ và
CCĐ chung của các thuốc HS-GĐ-CV.
3. Vận dụng kê đơn và tư vấn được một
cách chu đáo về cách sử dụng các thuốc
aspirin, celecoxib, và paracetamol.

6.
TẬP BÀI GIẢNG CỦA BỘ MÔN
DƯỢC LÝ – HỌC VIỆN QUÂN Y
TÀI LIỆU HỌC TẬP

7.
7

8.
1. Đại cương
1.1. Khái niệm
1.2. Phân loại
1.3. T/d, cơ chế t/d
1.4. Tác dụng phụ, tương
tác thuốc
2. Các thuốc

9.
1.1. Khái niệm
NSAID
Non steroidal anti inflammatory Drug
CVPS
chống viêm phi steroid
Thuốc giảm đau dạng aspirin
nonnarcotic, nonopioid, aspirin like
like analgesic

10.
Hình 1. Enzym cyclooxygenase (COX).
COX-1 là enzym giữ nhà. COX-2 là enzym cảm ứng.

11.
1.2. Phân loại
 1.2.1. Các thuốc ức chế enzym
COX không chọn lọc
 - Các salicylate: Aspirin, Diflunisal
 - Các dẫn xuất của acid propionic: Ibuprofen, Neproxen..
 - Dẫn xuất acid anthranilic: Mephenamic acid
 - Các dẫn xuất của acid aryl acetic: Diclofenac, Aceclofenac
 - Các dẫn xuất oxicam: Piroxicam, Tenoxicam
 - Dẫn xuất pyrrolo-pyrrole: Ketorolac
 - Dẫn xuất indol: Indomethacin, Sulindac
 - Dẫn xuất Pyrazolone: Phenyl butazone, Oxyphenbutazone

12.
 1.2.2. Các thuốc ức chế ưu tiên trên
COX-2: Nimesulide, Meloxicam,
Nabumetone
 1.2.3. Các thuốc ức chế chọn lọc trên
COX -2: Celecoxib, Etericoxib, Parecoxib
 1.2.4. Các thuốc giảm đau hạ sốt với
tác dụng chống viêm yếu: Paracetamol
(Acetaminophen), Metamizol, Nefopam

13.
1.3. T/d, cơ chế t/d

14.
1.3.1.Tác dụng chống viêm
 Đặc điểm:
 Tác dụng hầu hết các loại viêm
do nhiều n.nhân khác nhau
 Liều chống viêm/liều hạ sốt giảm
đau ≥ 2, víi indomethacin,
phenylbutazon, piroxicam ≈ 1

15.
Cơ chế
 Ức chế COX, ức chế t.hợp PG,
làm giảm PGs – chất TGHH của
p.ư viêm
 Khác: Làm bền vững màng
lysosom, ức chế BC tới ổ viêm,
ức chế p.ư KN-KT, ức chế tạo
các gốc tự do trong viêm…

16.
1.3.2.Tác dụng giảm đau
 Đặc điểm:
 Chỉ có t.d với chứng đau nhẹ, đau
khư trú.
 T.d tốt với đau do viêm (đau khớp,
viêm cơ, viêm dây thần kinh, đau
răng, đau sau mổ). Không có t.d với
đau nội tạng
 Không gây ngủ, không gây nghiện

17.
Cơ chế
 Giảm t.hợp PGF2alpha nên giảm
tính cảm thụ của ngọn dây c.giác
với chất gây đau (bradykinin,
histamin, serotonin)
 Giảm viêm, giảm phù nề tại chỗ,
giảm chèn ép các đầu mút dây
thần kinh

18.
1.3.3.Tác dụng hạ sốt
 Đặc điểm:
 Chỉ hạ sốt trên bn bị sốt, không có
td trên người b.thường
 Hạ sốt do bất kỳ n.nhân nào
 Chỉ là thuốc đ.trị triệu chứng

19.
Cơ chế
Chất gây sốt ngoại lai kích thích BC sản
sinh chất gây sốt nội tại (cytokin,
interferon, TNF alpha). Chất này hoạt hóa
PG synthetase, làm tăng t/h PG (E1, E2) ở
vùng dưới đồi, làm tăng qt tạo nhiệt,
giảm qt thải nhiệt, gây sốt
NSAID ức chế PG synthetase, làm giảm
tổng hợp các PG, lập lại cân bằng cho TT
điều nhiệt ở vùng dưới đồi

20.
VK,
Độc tố
BẠCH CẦU
Chất
gây sốt
nội tại
PG
synthetase
Arachidonic
acid
PG E1, E2
TKTV
TKTƯ
Rung cơ,
tăng h.h
SỐT
Co mạch,
tăng ch.h
NSAID
Cơ chế tác dụng hạ sốt của NSAID

21.
1.3.4. TD CHỐNG NGƯNG KẾT TiỂU CẦU
 Quá trình tạo thromboxan A2 (kết tập tiểu
cầu) và tạo PG I2 (chống kết tập tiểu cầu)
cân bằng, nên TC không đông vón
 Khi nội mạc tổn thương làm PGI2 giảm.
TC tiếp xúc với nội mạc tổn thương tạo ra
TXA2 và “giả túc” làm bám dích các TC
với nhau. Dẫn đến ngưng kết TC
 Các NSAID ức chế thr. synth, làm giảm
TXA2 nên chống ngưng kết TC
 Aspirin ức chế ko hồi phục COX nªn cã td
trong suốt đời sống TC

22.
Acid
arachidonic PG G2/H2
Throboxan A2
Prostacyclin
(PG I2)
COX
Prost.
Synth
nội
mạc
Thr.
Synth
tiểu
cầu
NSAID

23.
1.4. TÁC DỤNG PHỤ, TƯƠNG TÁC THUỐC
1.4.1. TÁC DỤNG PHỤ
 Trên ống tiêu hoá
 Trên quá trình đông máu
 Với phụ nữ có thai
 Khác:
 Độc với thận
 Gây cơn hen giả
1.4.2. TƯƠNG TÁC THUỐC

24.
2. Các thuốc

25.
2.2.1. Dẫn xuất của acid salicylic
 Acid salicylic (ít dùng)
 Methyl salicylat (kem, gel)
 Acid acetyl salicylic (Aspirin)

26.
Acid acetyl salicylic (Aspirin)
 Đặc điểm tác dụng
 Hạ sốt: từ 1 - 4 giờ sau khi uống
 Chống viêm: chỉ có t.dụng khi dùng
liều cao > 3g/ngày. Liều thấp hơn chủ
yếu là hạ sốt và g.đau
 Thải trừ acid uric: phụ thuộc liều dùng
 Tác dụng trên tiểu cầu: 10-12 ngµy

27.
Acid acetyl salicylic (Aspirin)
 Chỉ định
 điều trị thấp khớp cấp (thấp tim)
 Thấp khớp mạn
 Viêm đa khớp
 Viêm đa dây thần kinh
 Giảm đau, hạ sốt

28.
Acid acetyl salicylic (Aspirin)
 Độc tính
 Khi dùng thời gian kéo dài có thể
gây "h.ch salicylisme " (buồn nôn,
nôn, ù tai, điếc, nhức đầu, lú lẫn)
 Gây viêm loét, xuất huyết dạ dày
tá tràng
 Dị ứng với biểu hiện như phù, mề
đay, mẩn, phù Quincke
 Gây cơn hen giả

29.
2.2.2. Dẫn xuất của indol-
indometacin
 Đặc điểm tác dụng
 Mạnh hơn phenylbutazon 20 – 80 lần;
hydrocortisol 2 – 4 lần
 Td cả giai đoạn đầu và gđ muộn của viêm
 Liều chống viêm/liều giảm đau = 1
 Có t.dụng hạ sốt nhưng ko dùng hạ sốt
đơn thuần vì nhiều độc tính và hiện nay
có nhiều thuốc hạ sốt khác tốt hơn

30.
 Độc tính
 Rối loạn tiêu hóa, loét dạ dày
 Chóng mặt, nhức đầu (công
thức hóa học gần giống
serotonin)

31.
 Chỉ định
 Viêm xương khớp
 Hư khớp
 Thâp khớp
 Viêm đa khớp dạng thấp
 Viêm dây thần kinh

32.
2.2.3.Dẫn xuất của phenylacetic
– diclofenac (voltaren)
 Tác dụng
 Chống viêm trong viêm khớp mạn tương
tự như aspirin
 Hiệu quả trong viêm đau sau chấn
thương, sau phẫu thuật, cơn đau nửa
đầu, đau bụng kinh

33.
 Tác dụng không mong muốn
 Gây viêm loét, chảy máu dd -tt
 Tăng men gan, viêm gan, vàng da
 Tổn thương thận, tim (người già)

34.
2.2.4. Dẫn xuất của propionic
 Đặc điểm
 Liều thấp có td giảm đau
 Liều cao hơn có td chống viêm
 Ít có td phụ (trên tiêu hóa) hơn
so với aspirin, indometacin và
pyrazolon. Do đó dùng nhiều
trong viêm khớp mạn

35.
 Các thuốc:
 Ibuprofen
 Naproxen
 Fenoprofen
 Ketoprofen

36.
2.2.5. Dẫn xuất của fenamic
 Đặc điểm:
 Tác dụng chống viêm mạnh, ức chế quá
trình tổng hợp PGF2alpha
 Ngoài td phụ nói chung, thuốc có thể gây
ỉa chảy, td này có thể kéo dài ngay cả khi
đã dừng thuốc
 Thời gian dùng thuốc < 7 ngày
 Dùng đt: viêm khớp cấp, giảm đau trong
thời gian ngắn (đau bụng kinh, đau cơ)

37.
 Các thuốc:
 Mefenamic
 meclofenama

38.
2.2.6. Dẫn xuất của oxicam
 Đặc điểm:
 Tác dụng chống viêm nhanh, mạnh
(hấp thu nhanh, sau 30p uống có td
giảm đau)
 Ít tan trong mỡ nên dễ thấm vào bao
khớp bị viêm, ít thấm vào mô khác (ít
td phụ)
 T1/2 = 45-75 giờ

39.
 Chỉ định:
 Thường dùng viêm mạn tính (tác dụng
kéo dài)

40.
 Tác dụng không mong muốn:
 Viêm loét dd-tt
 Giảm thị lực
 Dị ứng

41.
 Chế phẩm, liều dùng:
 Tenoxicam (tilcotil)

42.
2.2.7. Thuốc ức chế chọn lọc COX-2
 Đặc điểm
 Chống viêm, giảm đau mạnh (do ức chế
chọn lọc lên COX-2)
 Tác dụng phụ ít hơn (ko ức chế COX-1 –
enzym bảo vệ nội môi)
 Hấp thu dễ qua OTH, dễ thấm vào mô và
dịch bao khớp nên có nồng độ cao
trong mô viêm
 Thời gian bán thải dài: 20giờ (ngày
dùng một lần)

43.
2.2.7. Thuốc ức chế chọn lọc COX-2
 Đặc điểm
 Ức chế COX-2 được khẳng định là
thuốc làm giảm tai biến chảy máu
tiêu hóa. Nhưng sau 5 năm dùng
thấy tăng nguy cơ tim mạch (do
mất thăng thăng bằng giữa PGI2 và
TXA2,, làm giảm PGI2 – yếu tố bảo
vệ nội mạc)

44.
 Chỉ định
 Viêm khớp dạng thấp
 Thoái hóa khớp
 Hư khớp
 Viêm cột sống dính khớp
 Viêm đau dây TK ngoại vi

45.
 Chống chỉ định:
 Dị ứng với thuốc
 Viêm loét dd-tt (ức chế qt liền sẹo)
 Suy chức năng gan, thận

46.
 Chế phẩm và liều dùng
 Rofecoxib (Vioxx)
 do tai biến tim mạch nên 10/2004 hãng
Merk đã rút khỏi thị trường
 Celecoxib (celebrex)
 Etodolac

47.
3. Thuốc NSAID không ức chế tổng
hợp PG
 Paracetamol

48.
Dược động học
 Đọc tài liệu

49.
Tác dụng
 Giảm đau, hạ sốt (= aspirin)
 Không có tác dụng chống viêm

50.
Cơ chế tác dụng
 Xem tài liệu

51.
Chỉ định
 Giảm đau (đau nông, nhẹ/vừa):
 Đau đầu
 Đau khớp
 Đau cơ và gân
 Đau do chấn thương
 Đau do gẫy xương

52.
Chỉ định
 Giảm sốt do mọi nguyên nhân như:
 Viêm khớp
 Nhiễm khuẩn T-M-H, miệng, phế
quản phổi
 Say nắng
 Phát ban và bệnh tr/nhiễm ở trẻ em
 Sốt do tiêm chủng

53.
Độc tính
 Liều điều trị: ít tác dụng phụ
 Liều cao (>10g): độc gan/bn thiếu GSH,
suy dinh dưỡng, nghiện rượu, phụ nữ
có thai,…

54.
Chống chỉ định
 Suy chức năng gan
 Dị ứng thuốc

55.
Chế phẩm và liều dùng
 Chế phẩm viên nén: Paracetamol,
Panadol, Donodol… 500mg.
 Chế phẩm viên đạn: Efferalgan, Panadol
80mg, 150mg, 300mg.
 Chế phẩm viên sủi: Efferalgan, Donodol,
Panadol 500mg.
 Chế phẩm gói bột Efferalgan 80mg.
 Chế phẩm dạng bột tiêm: Pro-Dafalgan
2g proparacetamol tương đương 1g
paracetamol.

56.
Chế phẩm và liều dùng
Các chế phẩm kết hợp với các thuốc khác:
 Pamin (Paracetamol 400mg + Chlorpheramin 2mg)
 Decolgen, Typhi... viên nén (Paracetamol 400mg,
Phenyl Propanolamin 5mg, Chlorpheramin 2mg) có
tác dụng hạ sốt, giảm đau, giảm xuất tiết đường hô
hấp để chữa cảm cúm.
 Efferalgan-codein, Paracetamol-codein, Codoliprane,
Claradol-codein, Algeisedal, Dafagan-codein dạng
viên sủi gồm Paracetamol 400-500mg và Codein
sulphat 20-30mg có tác dụng giảm đau nhanh và
mạnh, giảm ho.
 Di-Antalvic dạng viên nang trụ gồm Paracetamol
400mg và Dextro-propoxyphen hydrochloride 30mg
(thuộc nhóm opiat yếu) có tác dụng giảm đau mạnh
(ở mức độ trung gian so với giảm đau gây nghiện và
giảm đau non-steroid).