Tài liệu tham khảo

1. TiÓu luËn triÕt häc
Lêi më ®Çu
Ph¸t triÓn con ngêi lµ môc tiªu cao c¶ nhÊt c¶ nhÊt cña toµn nh©n
lo¹i. Lµn sãng v¨n minh thø ba ®ang ®îc loµi ngêi tíi mét kØ nguyªn míi,
më ra bao kh¶ n¨ng ®Ó hä t×m ra nh÷ng con ®êng tèi u ®i tíi t¬ng lai.
Trong bèi c¶nh ®ã sù tan r· cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa cµng lµm
cho c¸c t tëng tù do t×m kiÕm con ®êng kh¶ quan nhÊt cho sù nghiÖp
ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam cµng dÔ ®i ®Õn phñ nhËn vai trß vµ kh¶
n¨ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin.
Trong thùc tÕ, kh«ng Ýt ngêi rÏ ngang ®i t×m kh¶ n¨ng ph¸t triÓn
®ã trong chñ nghÜa t b¶n. NhiÒu ngêi trë vÒ phôc sinh vµ t×m sù hoµn
thiÖn con ngêi trong c¸c t«n gi¸o vµ hÖ t tëng truyÒn thèng, con ngêi l¹i
“s¸ng t¹o” ra nh÷ng t tëng, t«n gi¸o míi cho “phï hîp” h¬n víi con ngêi ViÖt
Nam hiÖn nay. Song nh×n nhËn l¹i mét c¸ch thËt sù kh¸ch quan vµ khoa
häc sù tån t¹i cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong x· héi ta, cã lÏ kh«ng ai
phñ nhËn ®îc vai trß u tréi vµ triÓn väng cña nã trong sù ph¸t triÓn con
ngêi.
Trªn c¬ së vËn dông khoa häc vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin
vÒ con ngêi t¹i héi nghÞ lÇn thø t cña ban chÊp hµnh trung ¬ng kho¸
VII, §¶ng ta ®· ®Ò ra vµ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con
ngêi ViÖt Nam toµn diÖn víi t c¸ch quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ngêi
ViÖt Nam toµn diÖn víi t c¸ch lµ “®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x·
héi míi ®ång thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. §ã lµ “con ngêi ph¸t
triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn,
trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc”.
Ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn - ®ã còng chÝnh lµ ®éng
lùc, lµ môc tiªu nh©n ®¹o cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
mµ chóng ta ®ang tõng bÐc tiÕn hµnh. Bëi lÏ, ngêi lao ®éng níc ta ngµy
cµng ®ãng vai trß quan träng trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ
trong sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt níc theo c¬ chÕ thÞ trêng, cã sù
1

2. TiÓu luËn triÕt häc
qu¶n lý cña nhµ níc, theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, th× chÊt lîng ngêi
lao ®éng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh. NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn
quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh: “N©ng cao d©n trÝ, båi dìng
vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ngêi ViÖt Nam lµ nh©n tè quyÕt
®Þnh th¾ng lîi cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸”. Thùc tiÔn
®· chøng tá r»ng kh«ng cã ngêi lao ®éng chÊt lîng cao. Chóng ta kh«ng
thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®a níc ta tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu. Nhng còng
chÝnh v× nghÌo nµn, l¹c hËu vÒ kinh tÕ mµ chÊt lîng cña ngêi lao ®éng
níc ta cha cao. §Ó tho¸t khái c¸i vßng luÈn quÈn nµy vµ t¹o ®µ cho bíc
ph¸t triÓn tiÕp theo cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc, th× mét níc ®ang cßn ë t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nh níc ta
kh«ng thÓ kh«ng x©y dùng mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn l©u bÒn, cã tÇm
nh×n xa tr«ng réng, ph¸t triÓn con ngêi, n©ng cao dÇn chÊt lîng cña ngêi
lao ®éng.
Do nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò con ngêi, ®Æc biÖt
lµ vÊn ®Ò con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc ta hiÖn nay, nªn em ®· chän ®Ò tµi tiÓu luËn: “Lý luËn cña chñ
nghÜa M¸c vÒ con ngêi vµ vÊn ®Ò con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc”.
§Ó hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h-
íng dÉn tËn t×nh cña ThÇy
2

3. TiÓu luËn triÕt häc
Néi dung
ch¬ng i. lý luËn cña chñ nghÜa m¸c vÒ con ngêi.
I.B¶n chÊt cña con ngêi.
a. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c vÒ con ngêi:
Cã thÓ nãi vÊn ®Ò con ngêi lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan
träng nhÊt cña thÕ giíi tõ tríc tíi nay. §ã lµ vÊn ®Ò mµ lu«n ®îc c¸c nhµ
khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c nhÊt. Kh«ng
nh÷ng thÕ trong nhiÒu ®Ò tµi khoa häc cña x· héi xa vµ nay th× ®Ò tµi
con ngêi lµ mét trung t©m ®îc c¸c nhµ nghiªn cøu cæ ®¹i ®Æc biÖt chó
ý. C¸c lÜnh vùc t©m lý häc, sinh häc, y häc, triÕt häc, x· héi häc.v.v...Tõ
rÊt sím trong lÞch sö ®· quan t©m ®Õn con ngêi vµ kh«ng ngõng nghiªn
cøu vÒ nã. Mçi lÜnh vùc nghiªn cøu ®ã ®Òu cã ý nghÜa riªng ®èi vãi sù
hiÓu biÕt vµ lµm lîi cho con ngêi.
H¬n bÊt cø mét lÜnh vùc nµo kh¸c, lÜnh vùc triÕt häc l¹i cã nhiÒu
m©u thuÉn trong quan ®iÓm, nhËn thøc vµ nã ®· g©y nªn sù ®Êu tranh
kh«ng biÕt khi nµo dõng. Nh÷ng lËp trêng chÝnh trÞ tr×nh ®é nhËn thøc
vµ t©m lý cña nh÷ng ngêi nghiªn cøu kh¸c nhau vµ do ®ã ®· ®a ra
nh÷ng t tëng híng gi¶i quyÕt kh¸c nhau.
Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò con ngêi c¸c nhµ triÕt häc ®Ó tù hái: Thùc
chÊt con ngêi lµ g× vµ ®Ó t×m c¸ch tr¶ lêi c©u hái ®ã ph¶i gi¶i quyÕt
hµng lo¹t m©u thuÉn troch chÝnh con ngêi. Khi ph©n tÝch c¸c nhµ triÕt
häc cæ ®¹i coi con ngêi lµ mét tiÓu vò trô, lµ mét thùc thÓ nhá bÐ trong
thÕ giíi réng lín, b¶n chÊt con ngêi lµ b¶n chÊt vò trô. Con ngêi lµ vËt
cao quý nhÊt trong trêi ®Êt, lµ chóa tÓ cña mu«n loµi. ChØ ®øng sau
thÇn linh. Con ngêi ®îc chia lµm hai phÇn lµ phÇn x¸c vµ phÇn hån. Chñ
nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o th× cho r»ng: PhÇn hån lµ do thîng ®Õ sinh
ra; quy ®Þnh, chi phèi mäi ho¹t ®éng cña phÇn x¸c, linh hoßn con ngêi
tån t¹i m·i m·i. Chñ nghÜa duy vËt th× ngîc l¹i hä cho r»ng phÇn x¸c
3

4. TiÓu luËn triÕt häc
quyÕt ®Þnh vµ chi phèi phÇn hån, kh«ng cã linh hån nµo lµ bÊt tö c¶,
vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc ®ã kh«ng ngõng ®îc ph¸t hiÖn. Cµng ngµy c¸c
nhµ triÕt häc t×m ra ®îc b¶n chÊt cña con ngêi vµ kh«ng ngõng kh¾c
phôc lý luËn tríc ®ã.
TriÕt häc thÕ kû XV - XVIII ph¸t triÓn quan ®iÓm triÕt häc vÒ con
ngêi trªn c¬ së khoa häc tù nhiªn ®· kh¾c phôc vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn.
Chñ nghÜa duy vËt m¸y mãc coi con ngêi nh mét bé m¸y vËn ®éng theo
mét quy luËt cæ. Häc chñ nghÜa duy t©m chñ quan vµ thuyÕt kh«ng
thÓ biÕt mét mÆt coi c¸i t«i vµ c¶m gi¸c cña c¸i t«i lµ trung t©m s¸ng t¹o
ra c¸i kh«ng t«i, mÆt kh¶ cho r»ng c¸i t«i kh«ng cã kh¶ n¨ng vît qu¸ c¶m
gi¸c cña m×nh nªn vÒ b¶n chÊt lµ nhá bÐ yÕu ít, phô thuéc ®Êng tíi cao.
C¸c nhµ triÕt häc thuéc mét mÆt ®Ò cao vai trß s¸ng t¹o cña lý tÝnh ng-
êi, mÆt kh¸c coi con ngêi, mÆt kh¸c coi con ngêi lµ s¶n phÈm cña tù
nhiªn vµ hoµn c¶nh.
C¸c nhµ triÕt häc cæ ®iÓn ®øc, tõ Cart¬ ®Õn Heghen ®· ph¸t
triÓn quan ®iÓm triªt häc vÒ con ngêi theo híng cña chñ nghÜa duy
t©m. §Æc biÖt Heghen quan niÖm con ngêi lµ hiÖn th©n cña ý niÖm
tuyÖt ®èi lµ con ngêi ý thøc vµ do ®ã ®êi sèng con ngêi chØ ®îc xem
xÐt vÌ mÆt tinh thÇn Song Heghen còng lµ ngêi ®Çu tiªn th«ng qua viÖc
xem xÐt c¬ chÕ ho¹t ®éng cña ®êi sèng tinh thÇn mµ ph¸t hiÖn ra quy
luËt vÒ sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng tinh thÇn c¸ nh©n. §ång thêi Heghen
còng ®· nghiªn cøu b¶n chÊt qu¸ tr×nh t duy kh¸i qu¸t c¸c quy luËt c¬ b¶n
cña qu¸ tr×nh ®ã.
Sau khi ®o¹n tuyÖt víi chñ nghÜa duy t©m Heghen, ph¬ b¸ch ®·
phª ph¸n tÝnh siªu tù nhiªn, phi thÓ x¸c trong quan niÖm triÕt häc
Heghen, «ng quan niÖm con ngêi lµ s¶n phÈm c¶u tù nhiªn, cã b¶n n¨ng
tù nhiªn, lµ con ngêi sinh häc trùc quan, phô thuéc vµo hoµn c¶nh, «ng
®· sö dông thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn ®Ó chøng minh mèi liªn hÖ
kh«ng thÓ chia c¾t cña t duy víi nh÷ng qu¸ tr×nh vËt chÊt diÔn ra trong
4

5. TiÓu luËn triÕt häc
c¬ thÓ con ngêi, song khi gi¶i thÝch con ngêi trong mèi liªn hÖ céng
®ång th× ph¬ b¸ch l¹i r¬i vµo lËp trêng cña chñ nghÜa duy t©m.
Tãm l¹i: C¸c quan niÖm triÕt häc nãi trªn ®· ®i ®Õn nh÷ng c¸c
thøc lý luËn xem xÐt ngêi mét c¸ch trõu tîng. §ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc
tuyÖt ®èi ho¸ phÇn hån thµnh con ngêi trõu tîng. Tù ý thøc cßn chñ
nghÜa duy vËt trùc quan th× tuyÖt ®èi ho¸ phÇn x¸c thµnh con ngêi trõu
tîng. Sinh häc, tuy nhiªn hä vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, c¸c quan niÖm nãi
trªn ®Òu cha chó ý ®Çy ®ñ ®Õn b¶n chÊt con ngêi.
Sau nµy chñ nghÜa M¸c ®· kÕ thõa vµ kh¾c phôc nh÷ng mÆt h¹n
chÕ ®ã, ®ång thêi ph¸t triÓn nh÷ng quan niÖm vÒ con ngêi ®· cã trong
c¸c häc thuyÕt triÕt häc tríc ®©y ®Ó ®i tíi quan niÖm vÒ con ngêi thiÖn
thùc, con ngêi thùc tiÔn c¶i t¹o tù nhiªn vµ x· héi víi t cd¸ch lµ con ngêi
hiÖn thùc. Con ngêi võa lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ x· héi ®ång thêi
võa lµ chñ thÓ c¶i t¹o tù nhiªn.
b. Con ngêi lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt cña x· héi.
Sù “sinh ®éng” ë ®©y cã nghÜa lµ con ngêi cã thÓ chinh phôc tù
nhiªn, cØa t¹o tù nhiªn. Tuy r»ng con ngêi ®· bá xa giíi ®éng vËt trong
qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ nhng nh thÕ kh«ng cã nghÜa lµ con ngêi ®· lét bá tÊt
c¶ nh÷ng c¸i tù nhiªn ®Ó kh«ng cßn mét sù liªn hÖ nµo víi tæ tiªn cña
m×nh. Con ngêi lµ s¶n phÈm tù nhiªn, lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸
l©u dµi cña giíi h÷u sinh, ®· lµ con ngêi th× ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n sinh
trëng, tö vong, mçi con ngêi ®Òu cã nhu cÇu ¨n, mÆc ë, sinh ho¹t...
Song con ngêi khong ph¶i lµ ®éng vËt thuÇn tuý nh c¸c ®éng vËt kh¸c
mµ xÐt trªn khÝa c¹nh x· héi th× con ngêi lµ ®éng vËt cã tÝnh x· héi, con
ngêi lµ s¶n phÈm cña x· héi, mang b¶n tÝnh x· héi. Nh÷ng yÕu tè x· héi
lµ tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ, nh÷ng biÕn ®æi xuÊt hiÖn do ¶nh hëng cña
c¸c ®iÒu kiÖn x· héi kh¸c nhau, nh÷ng quy ®Þnh vÒ mÆt x· héi to¹ nªn
con ngêi. Con ngêi chØ cã thÓ tån tÞa ®îc khi tiÕn hµnh lao ®éng s¶n
xuÊt cña c¶i vËt chÊt ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu m×nh vµ chÝnh lao ®éng
5

6. TiÓu luËn triÕt häc
s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh h×nh thµnh con ngêi vµ ý thøc. Lao
®éng lµ nguån gèc duy nhÊt cña vËt chÊt, vËt chÊt quyÕt ®Þnh tinh
thÇn theo logic th× lao ®éng lµ nguån gèc cña v¨n ho¸ vËt chÊt vµ tinh
thÇn.
MÆt kh¸c trong lao ®éng con ngêi quan hÖ víi nhau trong lÜnh vùc
s¶n xuÊt, ®ã lµ nh÷ng quan hÖ nÒn t¶ng ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¸c quan
hÖ x· héi kh¸c trong c¸c lÜnh vùc ®êi sèng vµ tinh thÇn.
ChÝnh v× con ngêi lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ x· héi cho nªn con
ngêi chÞu sù chi phèi cña m«i trêng tù nhiªn vµ x· héi cïng c¸c quy luËt
biÕn ®æi cña chóng. C¸c quy luËt tù nhiªn nh quy luËt vÒ sù phï hîp
gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng, quy luËt vÒ qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt... t¸c ®éng
t¹o nªn ph¬ng diÖn sinh häc cña con ngêi. C¸c quy luËt t©m lý, ý thøc
h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng trªn nÒn t¶ng sinh häc cña con ngêi h×nh
thµnh t tëng t×nh c¶m kh¸t väng niÒm tin, ý chÝ. C¸c quy luËt x· héi quy
®Þnh mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi, ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ngêi.
HÖ thèng c¸c quy luËt trªn còng t¸c ®éng lªn con ngêi, t¹o nªn thÓ thèng
nhÊt hoµn chØnh gi÷a sinh häc c¸i x· héi trong con ngêi.
Víi t c¸ch lµ con ngêi x· héi, lµ con ngêi ho¹t ®éng thùc tiÔn con ng-
êi s¶n xuÊt vµ cña c¶i vËt chÊt, t¸c ®éng vµo tù nhiªn ®Ó c¶i t¹o tù nhiªn,
con ngêi lµ chñ thÓ c¶i t¹o tù nhiªn. Nh vËy con ngêi võa do tù nhiªn sinh
ra, bÞ phô thuéc vµo tù nhiªn võa t¸c ®éng vµo tù nhiªn. T×nh c¶m thèng
trÞ tù nhiªn chØ cã con ngêi míi kh¾c phôc ®îc tù nhiªn b»ng c¸ch t¹o ra
nh÷ng vËt chÊt, hiÖn tîng kh«ng nh tù nhiªn b»ng c¸ch to¹ ra nh÷ng vËt
chÊt, hiÖn tîng kh«ng nh tù nhiªn vèn cã b»ng c¸ch ®ã con ngêi ®· biÕn
®æi bé mÆt cña tù nhiªn, b¾t tù nhiªn ph¶i phôc vô con ngêi. Tuy nã lµ
s¶n phÈm cña tù nhiªn. Mét ®iÒu ch¾c ch¾n r»ng cã con ngêi chØ cã
thÓ thèng trÞ tù nhiªn nÕu biÕt tu©n theo vµ n¾m b¾t c¸c quy luËt cña
chÝnh b¶n th©n ®ã. Qu¸ tr×nh c¶i biÕn tù nhiªn, con ngêi còng t¹o ra
lÞch sö cho m×nh. Con ngêi kh«ng nh÷ng lµ s¶n phÈm cña x· héi mµ
6

7. TiÓu luËn triÕt häc
con ngêi cßn lµ chñ thÓ c¶i t¹o chóng. B»ng mäi ho¹t ®éng lao ®éng s¶n
xuÊt con ngêi s¸ng t¹o ra toµn bé nÒn v¨n ho¸ vËt chÊt, tinh thÇn. B»ng
ho¹t ®éng c¸ch m¹ng. Con ngêi ®¸nh dÊu thªm c¸c trang sö míi cho
chÝnh m×nh mÆc dï tù nhiªn vµ x· héi ®Òu vËn ®éng theo nh÷ng quy
luËt kh¸ch quan song qu¸ tr×nh vËn ®éng cña con ngêi lu«n xuÊt ph¸t tõ
nhu cÇu, ®éng c¬ vµ høng thó, theo ®uæi nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh
vµ do ®ã ®· t×m c¸ch h¹n chÕ hoÆc më réng ph¹m vi t¸c dông cu¶ quy
luËt cho phï hîp víi nhu cÇu vµ môc ®Ých cña m×nh. NÕu kh«ng cã con
ngêi víi t c¸ch lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt cña x· héi th× kh«ng thÓ cã x·
héi, kh«ng thÓ cã sù vËn ®éng cña x· héi mµ vît lªn tÊt c¶ chÝnh lµ cña
c¶i vËt chÊt.
II. Quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi.
Chñ nghÜa x· héi do con ngêi vµ v× von ngêi. Do vËy, h×nh thµnh
míi quan hÖ ®óng ®¾n vÒ con ngêi vÒ vai trß cña con ngêi trong sù
ph¸t triÓn x· héi nãi chung, trong x· héi chñ nghÜa nãi riªng lµ mét vÊn
®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña thÕ giíi quan M¸c - Lªnin.
Theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng c¸
thÓ ngêi nh mét chØnh thÓ trong sù thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ
mÆt x· héi cña nã. Con ngêi lµ s¶n phÈm cña sù tiÕn ho¸ l©u dµi tõ giíi
tù nhiªn vµ giíi sinh vËt. Do vËy nhiÒu quy luËt sinh vËt häc cïng tån t¹i
vµ t¸c ®éng ®Õn con ngêi. §Ó tån t¹i víi t c¸ch lµ mét con ngêi tríc hÕt
con ngêi còng ph¶i ¨n, ph¶i uèng... §iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao M¸c cho
r»ng co ngêi tríc hÕt ph¶i ¨n, mÆc ë råi míi lµm chÝnh trÞ.
Nhng chØ dõng l¹i ë mét sè thuéc tØnh sinh häc cña con ngêi th×
kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®îc b¶n chÊt cña con ngêi. Kh«ng chØ cã “con ng-
êi lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ x· héi” mµ thùc ra quan ®iÓm cña M¸c lµ mét
quan ®iÓm toµn diÖn.
M¸c vµ Anghen nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh l¹i quan ®iÓm cña nh÷ng
nhµ triÕt häc ®i tríc r»ng. Con ngêi lµ mét bé phËn cña giíi tù nhiªn, lµ
7

8. TiÓu luËn triÕt häc
mét ®éng vËt x· héi, nhng kh¸c víi hä, M¸c, Anghen; xem xÐt mÆt tù
nhiªn cña con ngêi, nh ¨n, ngñ, ®i l¹i, yªu thÝch... Kh«ng cßn hoµn mang
tÝnh tù nhiªn nh ë con vËt mµ ®· ®îc x· héi ho¸. M¸c viÕt: “B¶n chÊt cña
con ngêi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i trõu tîng cè h÷u cña c¸ nh©n riªng biÖt.
Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã b¶n chÊt cña con ngêi lµ tæng hoµ cña
nh÷ng mèi quan hÖ x· héi” con ngêi lµ sù kÕt hîp gi÷a mÆt tù nhiªn vµ
mÆt x· héi nªn M¸c nhiÒu lÇn ®· so s¸nh con ngêi víi con vËt, so s¸nh
con ngêi víi nh÷ng con vËt cã b¶n n¨ng gÇn gièng víi con ngêi... Vµ ®Ó
t×m ra sù kh¸c biÖt ®ã. M¸c ®· chØ ra sù kh¸c biÖt ë nhiÒu chç nh chØ
cã con ngêi lµm ra t liÖu sinh ho¹t cña m×nh, con ngêi biÕn ®æi tù nhiªn
theo quy luËt cña tù nhiªn, con ngêi lµ thíc ®o cña v¹n vËt, con ngêi s¶n
xuÊt ra c«ng cô s¶n xuÊt... LuËn ®iÓm xem con ngêi lµ sinh vËt biÕt
chÕ t¹o ra c«ng cô s¶n xuÊt ®îc xem lµ luËn ®iÓm tiªu biÓu cña chñ
nghÜa M¸c vÒ con ngêi.
LuËn ®iÓm cña M¸c coi “B¶n chÊt cña con ngêi lµ tæng hoµ c¸c
quan hÖ x· héi” M¸c hoµn toµn kh«ng cã ý phñ nhËn vai trß cña c¸c yÕu
tè vµ ®Æc ®iÓm sinh häc cña con ngêi, «ng chØ ®èi lËp luËn ®iÓm coi
con ngêi ®¬n thuÇn nh mét phÇn cña giíi tù nhiªn cßn bá qua, kh«ng nãi
g× ®Õn mÆt x· héi cña con ngêi. Khi x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña con ngêi tr-
íc hÕt M¸c nªu bËt c¸i chung, c¸i kh«ng thÓ thiÕu vµ cã tÝnh chÊt quyÕt
®Þnh lµm cho con ngêi trë thµnh mét con ngêi. Sau, th× khi nãi ®Õn “Sù
®Þnh híng hîp lý vÒ mÆt sinh häc” Lªnin còng chØ b¸c bá c¸c yÕu tè x·
héi thêng xuyªn t¸c ®éng vµ ¶nh hëng to lín ®èi víi b¶n chÊt vµ sù ph¸t
triÓn cña con ngêi. ChÝnh Lªnin còng ®· kh«ng t¸n thµnh quan ®iÓm
cho r»ng mä ngêi ®Òu ngang nhau vÒ mÆt sinh häc. ¤ng viÕt “thùc
hiÖn mét sù b×nh ®¼ng vÒ søc lùc vµ tµi n¨ng con ngêi th× ®ã lµ mét
®iÒu ngu xuÈn... Nãi tíi b×nh ®¼ng th× ®ã lu«n lu«n lµ sù b×nh ®¼ng
x· héi, b×nh ®¼ng vÒ ®Þa vÞ chØ kh«ng ph¶i lµ sù b×nh ®¼ng vÒ thÓ
lùc vµ trÝ lùc cña c¸ nh©n”.
8

9. TiÓu luËn triÕt häc
§Ó kh¼ng ®Þnh cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña x· héi loµi
ngêi lµ sù thay thÕ lÉn nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, M¸c ®· nãi
tíi viÖc lÊy sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ngêi lµm thíc ®o chung cho
sù ph¸t triÓn x· héi, M¸c cho r»ng xu híng chung cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn
lÞch sö ®îc quy ®Þnh bëi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi bao
gåm con ngêi vµ nh÷ng c«ng cô lao ®éng do con ngêi t¹o ra, sù ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi, tù nã ®· nãi lªn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
x· héi qua viÖc con ngêi ®· chiÕm lÜnh x· héi vµ sö dông ngµy cµng
nhiÒu lùc lîng tù nhiªn víi t c¸ch lµ c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®éng sèng
cña chÝnh con ngêi vµ quyÕt ®Þnh quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong s¶n
xuÊt. S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn tÝnh chÊt x· héi ho¸ ngµy cnµg t¨ng.
ViÖc tiÕn hµnh s¶n xuÊt tËp thÓ b»ng lùc lîng cña toµn x· héi vµ sù ph¸t
triÓn míi cña nÒn s¶n xuÊt do nã mang l¹i sÏ cÇn ®Õn nh÷ng con ngêi
hoµn toµn míi. Nh÷ng con ngêi cã n¨ng lùc ph¸t triÓn toµn diÖn vµ ®Õn
lît nã, nÒn s¶n xuÊt sÏ t¹o nªn nh÷ng con ngêi míi, sÏ lµm nªn nh÷ng
thµnh viªn trong x· héi cã kh¶ n¨ng sö dông mét c¸ch toµn diÖn n¨ng lùc
ph¸t triÓn cña m×nh theo M¸c "ph¸t triÓn s¶n xuÊt v× sù phån vinh cña x·
héi, v× cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho mçi thµnh viªn trong céng ®ång x· héi
vµ ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt ®Ó lµm t¨ng
thªm nÒn s¶n xuÊt x· héi" ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn toµn
diÖn h¬n n÷a, M¸c coi sù kÕt hî chÆt chÏ gi÷a ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ
ph¸t triÓn con ngêi lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ ®Ó c¶i biÕn x·
héi.
Con ngêi kh«ng chØ lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt lµ
yÕu tè hµng ®Çu, yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc lîng s¶n
xuÊt cña x· héi mµ h¬n n÷a, con ngêi cßn ®ãng vai trß lµ chñ thÓ ho¹t
®éng cña qu¸ tr×nh lÞch sö. Th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chËt con
ngêi s¸ng t¹o ra lÞch sö cña m×nh, lÞch sö 7cña x· héi loµi ngoµi. Tõ ®ã
quan niÖm ®ã M¸c kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x·
9

10. TiÓu luËn triÕt häc
héi cã ý nghÜa lµ sù ph¸t triÓn phong phó b¶n chÊt con ngêi, coi nh lµ
mét môc ®Ých tù th©n. Bëi vËy theo M¸c ý nghÜa lÞch sö môc ®Ých
cao c¶ cña sù ph¸t triÓn x· héi lµ ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn, n©ng cao
n¨ng lùc vµ phÈm gi¸ con ngêi, gi¶i phãng con ngêi, lo¹i trõ ra khái cuéc
sèng con ngêi ®Ó con ngêi ®îc sèng víi cuéc sèng ®Ých thùc. Vµ bíc
quan träng nhÊt trªn con ®êng ®ã lµ gi¶i phãng con ngêi vÒ mÆt x· héi.
§iÒu ®ã cho thÊy trong quan niÖm cña M¸c thùc chÊt cña tiÕn
tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö x· héi loµi ngêi lµ v× con ngêi, v× cuéc sèng
ngµy cnµg tèt ®Ñp h¬n cho con ngêi, ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn vµ
gi¶i phãng con ngêi, nãi theo Anghen lµ ®a con ngêi tõ v¬ng quèc cña
tÊt yÕu sang v¬ng quèc cña tù do, con ngêi cuèi cïng còng lµ ngêi t«n t¹i
cña x· héi cña chÝnh m×nh, ®ång thêi còng trë thµnh ngêi chñ cña tù
nhiªn, ngêi chñ b¶n th©n m×nh. §ã lµ qu¸ tr×nh mµ nh©n lo¹i ®· tù t¹o ra
cho m×nh nh÷ng ®iÒu kiÖn, nh÷ng kh¶ n¨ng cho chÝnh m×nh nh»m
®em l¹i sù ph¸t triÓn toµn diÖn, tù do vµ hµi hoµ cho mçi con ngêi trong
céng ®ång nh©n lo¹i t¹o cho con ngêi n¨ng lùc lµm chñ tiÕn tr×nh lÞch
sö cña chÝnh m×nh.
Quan niÖm cña M¸c vÒ ®Þnh híng ph¸t triÓn x· héi lÊy sù ph¸t
triÓn cña con ngêi lµm thíc ®o chung cµng ®îc kh¼ng ®Þnh trong bèi
c¶nh lÞch sö cña x· héi loµi ngêi. Ngµy nay loµi ngêi ®ang sèng trong
bèi c¶nh quèc tÕ ®Çy nh÷ng biÕn ®éng, céng ®ång thÕ giíi ®ang thÓ
hiÖn hÕt søc râ rµng tÝnh ®a d¹ng trong c¸c h×nh thøc ph¸t triÓn cña nã
x· héi loµi ngêi kÓ tõ thêi tiÒn sö cho ®Õn nay bao giê còng lµ mét hÖ
thèng thèng nhÊt tuy nhiªn còng lµ mét hÖ thèng hÕt søc phøc t¹p vµ
chÝnh v× sù phøc t¹p ®ã ®· t¹o nªn tÝnh kh«ng ®ång ®Òu trong sù ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi ë c¸c níc, c¸c khu vùc kh¸c nhau. §Õn lît m×nh, tÝnh
kh«ng ®ång ®Òu cña sù ph¸t triÓn nµy l¹i h×nh thµnh nªn mét bøc tranh
nhiÒu mµu s¾c vÒ ®Þnh híng nµo, th× mäi ®Þnh híng ph¸t triÓn vÉn
ph¶i híng tíi gi¸ trÞ nh©n v¨n cña nã - tíi sù ph¸t triÓn con ngêi.
10

11. TiÓu luËn triÕt häc
X· héi bao giê còng tån t¹i nhiÒu giai cÊp ®ã ®iÒu quan träng lµ
giai cÊp ®ã cã phôc tïng ®îc lßng d©n hay kh«ng. Tr¶i qua thêi kú ph¸t
triÓn cña x· héi lo¹i ngêi chØ cã giai cÊp v« s¶n lµ giai cÊp ®¸p øng ®Çy
®ñ mäi quy luËt cña cuéc sèng vµ ®ã chÝnh lµ lý do t¹i sao m¸c l¹i lÊy
giai cÊp v« s¶n ®Ó nghiªn cøu trong ®ã M¸c tËp trung nghiªn cøu con
ngêi v« s¶n lµ chñ yÕu.
Theo M¸c, ngêi v« s¶n lµ ngõ¬i s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cho x·
héi hiÖn ®¹i, nhng lao ®éng cña hä l¹i bÞ tha ho¸, lao ®éng tõ chç g¾n
bã víi hä nay trë nªn xa l¹ nghiªm träng h¬n n÷a chÝnh nã ®· thèng trÞ
hä, t×nh tr¹ng bÊt hîp lý nµy cÇn ph¶i ®îc gi¶i quyÕt. Víi M¸c, ngêi v«
s¶n lµ ngêi tiªu biÓu cho ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi, cã sø mÖnh vµ hoµn
toµn cã kh¶ n¨ng gi¶i phãng m×nh, gi¶i phãng x· héi ®Ó x©y dùng x· héi
míi tèt ®Ñp h¬n. Theo M¸c "®Õn x· héi céng s¶n chñ nghÜa, con ngêi
kh«ng cßn thÊt nghiÖp, kh«ng cßn bÞ rµng buéc vµo mét nghÒ nghiÖp
nhÊt ®Þnh hä cã thÓ lµm bÊt kú mét nghÒ nµo nÕu cã kh¶ n¨ng vµ
thÝch thó, hä cã quyÒn lµm theo n¨ng lùc, híng theo nhu cÇu tuy nhiªn
nh÷ng ý muèn ®ã kh«ng x¶y ra bëi v× c¸ch m¹ng céng s¶n chñ nghÜa
kh«ng diÔn ra theo ý cña hä. Nã kh«ng diÔn ra ®ång lo¹t tren tÊt c¶ c¸c
níc t b¶n, Ýt ra lµ ë c¸c níc t b¶n tiªn tiÕn, tr¸i l¹i nã l¹i diÔn ra ë nh÷ng níc
x· héi chñ nghÜa tiªu biÓu lµ níc Nga (Liªn X« cò)… Mét níc c«ng nghiÖp
cha ph¸t triÓn, n«ng d©n chiÕm sè ®«ng trong d©n sè. V× vËy quan
niÖm cña «ng vÒ con ngêi khã cã ®iÒu kiÖn ®îc chøng minh.
III. Vai trß cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi trong ®êi sèng x· héi.
Do nh©n thøc ®îc vai trß vµ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò con ngêi
®¹c biÖt lµ vÊn ®Ò con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt níc ta hiÖn nay. §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· vµ ®ang x©y dùng vµ
ph¸t triÓn ®Êt níc toµn diÖn vÒ nhiÒu mÆt ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc kinh
tÕ, nã phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nhiÒu chiÕn lîc con ngêi: CÇn ®µo t¹o
con ngêi mét c¸ch cã chiÒu s©u lÊy t t¬ng vµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµm
11

12. TiÓu luËn triÕt häc
nÒn t¶ng, còng nh trªn thÕ giíi ë níc ta chiÕn lîc con ngêi nã cã mét ý
nghÜa hÕt søc quan träng vµ ®Ó ph¸t triÓn ®óng híng chiÕn lîc ®ã cÇn
cã mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn con ngêi, kh«ng ®Ó con ngêi ®i lÖch t tëng
tuy nhiªn trong thùc tÕ kh«ng Ýt ngêi sÏ ngang ®i t×m kh¶ n¨ng ph¸t triÓn
nã trong chñ nghÜa t b¶n. NhiÒu ngêi trë vÒ phôc sinh vµ t×m sù hoµn
thiÖn con ngêi trong c¸c t«n gi¸o vµ c¸c hÖ t tëng truyÒn thèng. Cã ngêi
l¹i s¸ng t¹o ra t tëng t«n gi¸o míi cho phï hîp víi con ngêi ViÖt Nam. Song
nh×n l¹i mét cd¸ch kh¸ch quan vµ khoa häc sù tån t¹i cña chñ nghÜa M¸c
- Lªnin trong x· héi ViÖt Nam cã lÏ kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn ®îc vai trß u
tréi vµ triÓn väng cu¶ nã trong sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi t¹o ®µ cho
bíc ph¸t triÓn tiÕp theo cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th×
mét níc ®ang cßn ë t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nh níc ta kh«ng thÓ kh«ng
x©y dùng mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn l©u dµi, cã tÇm nh×n xa tr«ng réng
ph¸t triÓn con ngêi n©ng cao chÊt lîng cña ngêi lao ®éng. H¬n bÊt cø
mét lÜnh vùc nghiªn cøu nµo kh¸c, lÜnh vùc ph¸t triÓn con ngêi lµ môc
tiªu cao c¶ nhÊt cña toµn d©n, ®a loµi ngêi tíi mét kû nguyªn míi, më ra
nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó t×m ra nh÷ng con ®êng tèi u ®i tíi t¬ng lai con ®êng
kh¶ quan nhÊt cho sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi trong sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Trong ®êi sèng x· héi thùc tiÔn c¬ së
vËn dông khoa häc vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ con ngêi t¹i héi
nghÞ lÇn thø t cña ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng kho¸ VII ®Ò ra nghÞ
quyÕt vµ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam
toµn diÖn víi t c¸ch lµ "§éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi, ®ång
thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi" §ã lµ "con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ
trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ
®¹o ®øc". Bëi lÏ, ngêi lao ®éng níc ta ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng
trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ trong sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ ®Êt níc theo cí chÕ thÞ trêng, díi sù qu¶n lý cña nhµ níc, theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th× chÊt lîng cña ngêi lao ®éng lµ nh©n tè
12

13. TiÓu luËn triÕt häc
quyÕt ®Þnh nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña
§¶ng ®· kh¼ng ®Þnh "N©ng cao d©n trÝ, båi dìng vµ ph¸t huy nguån lùc
to lín cña con ngêi ViÖt Nam lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cu¶ c«ng
cuéc ®æi míi ®Êt níc". Thùc tiÔn ®· chøng tá x· héi ta hiÖn nay t×nh
tr¹ng mÊt hµi hoµ vÒ mÆt b¶n thÓ cña mçi c¸ nh©n lµ chñ yÕu, lµ tÊt c¶
b¶n thÓ c¸ nh©n ph¸t triÓn toµn diÖn vµ hµi hoµ vÒ ®¹o ®øc, trÝ tuÖ,
thÓ lùc lµ môc tiªu x©y dùng con ngêi trong chñ nghÜa x· héi nhng môc
tiªu c¬ b¶n vµ quan träng h¬n c¶ lµ vÊn ®Ò con ngêi ph¶i trë thµnh
nh©n tè quyÕt ®Þnh lÞch sö x· héivµ lÞch sö cña chÝnh m×nh.
C¸c nhµ t tëng t s¶n xuyªn t¹c chñ nghÜa M¸c cho r»ng ®ã lµ "chñ
nghÜa kh«ng cã con ngêi" thùc tÕ th×, chñ nghÜa M¸c lµ mét chØnh thÓ
thèng nhÊt cña ba bé phËn triÕt häc nghiªn cøu c¸c quy luËt cña thÕ
giíi, gióp ta hiÓu b¶n chÊt, míi quan hÖ tù nhiªn - x· héi - con ngêi,
chÝnh trÞ kinh tÕ v¹ch ra quy luËt ®i lªn cña x· héi, chñ nghÜa x· héi
khoa häc chØ ra con ®êng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu con ngêi. Chñ
nghÜa M¸c lµ mét chØ nghÜ v× con ngêi, chñ nghÜa nh©n ®¹o. Häc
thuyÕt ®ã kh«ng chØ chøng minh b¶n chÊt cña con ngêi ("tæng hoµ cña
c¸c quan hÖ x· héi") vµ b¶n tÝnh con ngêi ("lu«n v¬n tíi sù hoµn thiÖn")
mµ cßn v¹ch híng ®¨ con ngêi ®i ®óng b¶n chÊt vµ b¶n tÝnh cña m×nh,
gi¶i phãng, xo¸ bá sù tha ho¸, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy mäi søc m¹nh b¶n
chÊt ngêi, ph¸t triÓn toµn diÖn, hµi hoµ cho tõng c¸ nh©n. Sù phï hîp
gi÷a t tëng M¸c XÝt víi b¶n chÊt vµ b¶n tÝnh ngêi ®· thu phôc vµ lµm
say mª nh÷ng con ngêi h»ng mong v¬n lªn x©y dùng x· héi míi, më ra
mäi kh¶ n¨ng cho sù ph¸t triÓn con ngêi.
ChØ cã chñ nghÜa M¸c - Lªnin míi cã thÎ v¹ch râ ®îc híng ®i ®óng
cho con ®êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, thùc tÕ cho thÊy cïng
víi t tëng Hå ChÝ Minh, chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ViÖt Nam ®· lµm nªn
th¾ng lîi c¸ch m¹ng gi¶i phßng d©n téc (1945), thèng nhÊt ®Êt níc
(1975) thùc hiÖn ý chÝ ®éc lËp tù do con ngêi viÖt Nam ®iÒu mµ bao
13

14. TiÓu luËn triÕt häc
nhiªu häc thuyÕt tríc M¸c kh«ng thÓ ¸p dông ®îc, vµ chÝnh chñ nghÜa
M¸c - Lªnin ®· lµm thay ®æi, trë thµnh hÖ t tëng chÝnh thèng cña toµn x·
héi, thay ®æi nhanh chãng ®êi sèng tinh thÇn ®¹i ®a sè nh©n d©n ViÖt
Nam. Thùc tiÔn ho¹t ®éng c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa võa nhanh chãng
n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc toµn diÖn. B»ng hÖ thèng gi¸o dôc víi c¸c
h×nh thøc ®µo t¹o ®a d¹ng, víi c¸c h×nh thøc khoa häc thÊm nhuÇn tinh
thÇn c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· h×nh thµnh kÕ tiÕp nhau
nh÷ng líp ngêi lao ®éng míi ngµy cµng cã t tëng, tr×nh ®é chung, chuyªn
m«n cao ngµy nay chóng ta ®· cã mét ®éi ngò c¸n bé v¨n ho¸ khoa häc
c«ng nghÖ víi tr×nh ®é lý luËn vµ qu¶n lý tèt ®ång ®Òu trong c¶ níc.
Cã thÓ nãi chØ trong mét thêi gian ng¾n hÖ t tëng MacxÝt ®· thÓ
hiÖn xu híng cña m×nh ®èi víi nÒn v¨n ho¸ d©n d·, xo¸ bá dÇn dÇn sù
thèng trÞ cña c¸c lo¹i t tëng tù ph¸t, l¹c hËu, thÊp kÐm trong con ngêi cò,
mª tÝn dÞ ®oan, c¸c niÒm tin mï qu¸ng… Víi søc m¹nh cã tÝnh khoa
häc, häc thuyÕt M¸c - Lªnin ®· v¹ch râ ®îc nh÷ng yÕu tè phi khoa häc,
phi nh©n ®¹o, c¸c lo¹i thÕ giíi quan, nh©n sinh quan sai lÖch mµ tríc ®ã
®· lµm mai mét trÝ tuÖ, tÝnh tÝch cùc trong con ngêi cña c¸c hÖ t tëng
truyÒn thèng. MÆt kh¸c, chñ nghÜa M¸c - Lªnin cßn thÓ hiÖn râ tÝnh u
viÖt trong con ngêi ®èi víi c¸c luång t tëng t s¶n ngo¹i nhËp cña Ph¬ng
T©y, vµ c¸c trµo lu t tëng t s¶n hiÖn t¹i ®ang lµm lÖch híng ®i cña nh÷ng
con ngêi ch©n chÝnh trong ®iÒu kiÖn ®êi sèng vËt chÊt khã kh¨n. LÇn
®Çu tiªn trong lÞch sö d©n téc xiÒng xÝch cña ch©n lý cæ truyÒn, cña
nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng víi t duy cßn h¹n chÕ, kinh nghiÖm, phi khoa
häc trong con ngêi thiÕu v¨n ho¸ do x· héi cò ®Ó l¹i ®· ®îc tri thøc khoa
häc M¸c xÝt ph¸ tan. Mét ý thøc tiªn tiÕn ra ®êi. C¸c tÝn ngìng dÇn dÇn
còng ph¶i nhêng chç cho niÒm tin khoa häc. C¸c yÕu tè t duy duy vËt
biÖn chøng h×nh thµnh trong ®êi sèng thêng ngµy, trong lao ®éng, còng
nh trong mäi ho¹t ®éng cña x· héi. ThÕ giíi quan khoa häc ngµy cµng ¨n
s©u ë nh÷ng con ngêi lu«n phÊn ®Êu cho th¾ng lîi cña chñ nghÜa x· héi
14

15. TiÓu luËn triÕt häc
nã nh×n thÕ giíi, x· héi, con ngêi trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn trong
tÝnh hiÖn thùc vµ tiÒm Èn nh÷ng kh¶ n¨ng, sù tån t¹i kh¸ch quan lµ ®iÒu
kiÖn sèng vµ sù ph¸t triÓn con ngêi.
ThÕ giíi quan ®ã hµm chøa nh©n sinh quan tiÕn bé, kh¾c phôc
dÇn nh÷ng quan niÖm sai lÇm, phiÕn diÖn vÒ con ngêi cña c¸c hÖ t t-
ëng kh¸c.
Sù chuyÓn ®æi hÖ t tëng dÉn ®Õn chuyÓn ®æi hÖ gi¸ trÞ cña x·
héi vµ gi¸ trÞ con ngêi, con ngêi tõ chç phôc tïng chuyÓn sang tù chñ,
s¸ng t¹o, tõ chç dùa trªn tËp qu¸n chuyÓn sang lý trÝ, d©n chñ, tõ chÝ
t×m c¸ch hoµ ®ång chuyÓn sang t«n träng c¶ c¸ tÝnh vµ b¶n lÜnh riªng.
C¸c chuÈn mùc míi cña con ngêi ®ßi hái kh«ng chØ ph¸t triÓn tõng mÆt
riªng lÎ mµ ph¶i lµ c¸ nh©n ph¸t triÓn hµi hoµ tÝnh c¸ch m¹ng cña häc
thuyÕt M¸c xÝt kh¾c phôc dÇn lèi sèng thô ®éng, hÑp hßi, lµm c¬ së
cho lèi sèng tÝch cùc, v× x· héi, ph¸t triÓn ý thøc lu«n v¬n lªn lµm chñ vµ
x©y dùng cuéc sèng míi xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n c¸ch míi.
Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn con ngêi ngµy nay kh«ng chØ lµ s¶n phÈm
cña hÖ t tëng M¸c xÝt v× ngay khi chñ nghÜa M¸c xÝt trë thµnh hÖ t t-
ëng chÝnh thèng ë ViÖt Nam th× c¸c t«n gi¸o, c¸c hÖ t tëng vµ v¨n ho¸
b¶n ®Þa ®· cã søc sèng riªng cña nã. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin th©m
nhËp, nã nh mét hÖ t tëng khoa häc vît h¼n lªn c¸i nÒn v¨n ho¸ b¶n ®Þa,
nhng nã còng chÞu sù chi phèi t¸c ®éng ®an xen cña c¸c yÕu tè sai -
®óng, yÕu - m¹nh, míi - cò, v.v.. C¸c yÕu tè tÝch cùc ®· thóc ®Èy, cßn
c¸c yÕu tè tiªu cùc th× k×m h·m sù ph¸t triÓn con ngêi.
Sù v¨n minh, ph¸t triÓn ho¸ con ngêi ViÖt Nam cña chñ nghÜa M¸c
- Lªnin võa cã lîi thÕ song còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm. Sai lÇm
lµ sù chèng tr¶ cña t tëng v¨n ho¸ b¶n ®Þa ®· thµnh truyÒn thèng. Lîi
thÕ lµ v¨n ho¸ b¶n ®Þa cha cã mét hÖ t tëng khoa häc ®Þnh h×nh v÷ng
ch¾c, nã dêng nh ®ang thiÕu mét lý thuyÕt khoa häc. NÕu nh kh«ng cã
chñ nghÜa M¸c - Lªnin x· héi ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n, ®ã lµ t tëng cña
15

16. TiÓu luËn triÕt häc
nh÷ng ngêi thiÕu hiÓu biÕt vÒ mét x· héi tiÕn bé, lu«n coi c¸i tríc m¾t
m×nh lµ nh÷ng thø v« gi¸ trÞ mµ chØ ch¹y theo trµo lu, ®iÒu ®¸ng tr¸ch
h¬n lµ hä cÇn cho r»ng v¨n ho¸ ViÖt Nam sÏ phong phó h¬n, ®Æc s¾c
h¬n. Thùc tÕ, tõ khi xuÊt hiÖn chñ nghÜa M¸c - Lªnin x· héi ViÖt Nam
nh ®îc tiÕp thªm søc m¹nh, ph¸t triÓn cã khoa häc h¬n, ë khÝa c¹nh nµo
®ã tr×nh ®é d©n trÝ, tr×nh ®é n¨ng lùc, v¨n ho¸, khoa häc, nghÖ thuËt…
Con ngêi ViÖt Nam kh«ng thua kÐm con ngêi cña c¸c níc v¨n minh kh¸c.
Theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin con ngêi chØ nh÷ng c¸ thÓ, lµ sù
thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã. C¸i mµ chñ nghÜa
M¸c - Lªnin ®· lµm ®îc ®ã lµ lý luËn con ngêi trong x· héi chø kh«ng chØ
mÆt sinh häc nh tríc ®©y. Vµ chÝnh vËy mµ nã ®· ®îc ¸p dông vµo x·
héi ViÖt Nam, trong c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa con ngêi lµ yÕu tè
quyÕt ®Þnh võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ môc tiªu cña mäi chÝnh s¸ch
kinh tÕ - x· héi. X©y dùng chñ nghÜa x· héi lµ x©y dùng ®îc mét x· héi
mµ ë ®ã cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó thùc hiÖn
trong thùc tÕ nguyªn t¾c "Sù ph¸t triÓn tù do cña mçi ngêi lµ ®iÒu kiÖn
cho sù ph¸t triÓn tù do cña tÊt c¶ mäi ngêi" vµ ë mét ®Êt níc ta, mét ®Êt
níc ®ang cßn nghÌo nµn th× viÖc ph¸t triÓn yÕu tè con ngêi lµ mét vÊn
®Ò mµ §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ®ã lµ vÊn ®Ò then chèt cho sù ph¸t triÓn
kinh tÕ ®Êt níc lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ kim chØ nam cho mäi ho¹t
®éng.
Chóng ta còng ®· cã nh÷ng ®æi míi râ rÖt, sù ph¸t triÓn hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo sù
ph©n tÇng x· héi, viÖc më réng d©n chñ ®èi tho¹i trong sinh ho¹t chÝnh
trÞ cña ®Êt níc, viÖc më cöa vµ ph¸t triÓn giao lu quèc tÕ vÒ c¸c mÆt
kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ chÝnh trÞ, trªn thÕ gií. Sù biÕn ®æi nhanh chãng
cña t×nh h×nh chÝnh trÞ quèc tÕ, sù ph¸t triÓn vò b·o cña cuéc c¸ch
m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ… §iÒu ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i biÕt vËn
dông chñ nghÜa M¸c mét c¸ch khoa häc, hîp lý vµ s¸ng t¹o ®Ó ®¸p øng
16

17. TiÓu luËn triÕt häc
®îc nh÷ng ®ßi hái cña x· héi míi nÕu muèn tån t¹i vµ v¬n lªn mét tÇm
cao míi.
17

18. TiÓu luËn triÕt häc
Ch¬ng II: VÊn ®Ò con ngêi trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc
I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ xu híng ph¸t triÓn cña c¸c níc trªn
thÕ giíi. §ã còng lµ con ®êng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña níc ta ®Ó ®i lªn môc
tiªu "X· héi c«ng b»ng v¨n minh, d©n giµu níc m¹nh" c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng chØ lµ c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ mµ chÝnh lµ qu¸
tr×nh biÕn ®æi c¸ch m¹ng s©u s¾c víi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi (kinh tÕ,
chÝnh trÞ, khoa häc cña con ngêi…) lµm cho x· héi ph¸t triÓn lªn mét
tr¹ng th¸i míi vÒ chÊt. Sù thµnh c«ng cña qu¸ t×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ ®ßi hái ngoµi míi trêng chÝnh trÞ æn ®Þnh, ph¶i cã nguån lùc
cÇn thiÕt nh nguån lùc con ngêi, vèn tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬ së vËt
chÊt kü thuËt. C¸c nguån lùc nµy quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Cïng tham
gia vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nhng møc ®é t¸c ®éng
vµo vai trß cña chóng ®èi víi toµn bé qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i
ho¸ kh«ng gièng nhau, táng ®ã nguån nh©n lùc ph¶i ®ñ vÒ sè lîng m¹nh
vÒ chÊt lîng. Nãi c¸ch kh¸c nguån nh©n lùc ph¶i trë thµnh ®éng lùc ph¸t
triÓn. Nguån nh©n lùc ph¸t triÓn th× tÊt yÕu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ ph¶i tiÐn hµnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã.
Theo c¸c nhµ kinh ®iÒu cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, con ngêi võa
lµ ®iÓm khëi ®Çu võa lµ sù kÕt thóc, ®ång thêi l¹i võa lµ trung t©m cña
sù biÕn ®æi lÞch sö, nãi c¸ch kh¸c con ngêi lµ chñ thÓ ch©n chÝnh cña
c¸c qu¸ tr×nh x· héi. Tríc ®©y táng s¸ch b¸o con ngêi ®îc xem xÐt trªn ph-
¬ng diÖn "con ngêi tËp thÓ" "con ngêi giai cÊp" con ngêi x· héi.
ë ®©y tÝnh tÝch cùc cña con ngêi víi t c¸ch lµ chñ thÓ ®îc tËp
trung chó ý khai th¸c vµ båi dìng chñ yÕu ë nh÷ng phÈm chÊt cÇn cï,
trung thµnh, nhiÖt t×nh, quyÕt t©m víi c¸ch m¹ng. Mét quan niÖm vµ mét
c¸ch lµm nh vËy ®· gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp gi¶i phãng d©n
téc vµ kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh. Tuy nhiªn quan niÖm vµ c¸ch
18

19. TiÓu luËn triÕt häc
lµm nµy còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong ®iÒu kiÖn c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc hiÖn.
Trong x· héi con ngêi kh«ng chØ t¹o ra c¸c hÖ thèng vµ c¸c qu¸
tr×nh kh¸c nhau cña x· héi (giai cÊp, ®¶ng phÝa, nhµ níc, s¶n xuÊt, v¨n
ho¸), mµ hä cßn lµm ngêi, chÝnh hä ®· in ®Ëm dÊu Ên cña tiÕn tr×nh
lÞch sö. LÞch sö (suy ®Õn cïng) còng chÝnh lµ lÞch sö ph¸t triÓn c¸
nh©n cña con ngêi, dï hä cã nhËn thøc ®îc ®iÒu ®ã hay kh«ng. Tõ ®©y
cho phÐp t¸ch ra mét b×nh diÖn ®Æc biÖt trong viÖc xem xÐt "con ngêi
chñ thÓ" b×nh diÖn " con ngêi c¸ nh©n" cã nghÜa lµ n©ng nhËn thøac
lªn mét tr×nh ®é míi - quan niÖm "c¸i c¸ nh©n" lµ sù thÓ hiÖn (hiÖn
th©n) mét c¸ch cô thÓ sinh ®éng cña "c¸i x· héi" khi con ngêi trë thµnh
chñ thÓ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng con ngêi kh«ng chØ nhËn
®îc sù tÝch cùc, mµ cßn c¶ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã tríc con ngêi
kh«ng chØ cã nh÷ng thêi c¬ vµ nh÷ng triÓn väng t¬i s¸ng mµ cßn chøa
®ùng nh÷ng th¸ch thøc, nguy c¬, thËm chÝ lµ c¶ nh÷ng tai ho¹ khñng
khiÕp. (ThÊt nghiÖp, « nhiÔm m«i trêng, bÖnh tËt vµ nh÷ng tÖ n¹n x·
héi). V× vËy trong mçi con ngêi lu«n cã nh÷ng "gi»ng xÐ" bëi nh÷ng cùc
"chñ tí" giÇu nghÌo, thiÖn ¸c, … trong ®iÒu keÞen nµy cÇn xem xÐt con
ngêi chñ thÓ víi nh÷ng phÈm chÊt nghÒ nghiÖp chuyªn m«n cô thÓ
trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ cña hä.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¨n b¶n vµ
s©u s¾c toµn bé ®êi sèng x· héi, nã ®ßi hái vËt chÊt cao víi ngêi "chñ
thÓ", ë ®©y chØ cÇn sù cÇn cï, trung thµnh, nhiÖt t×nh quyÕt t©m c¸ch
m¹ng cha ®ñ mµ ®iÒu quan träng h¬n lµ trÝ tuÖ khoa häc, ý chÝ chiÕn
th¾ng c¸i nghÌo nµn l¹c hËu, tÝnh n¨ng ®éng lu«n thÝch øng víi hoµn
c¶nh, ý thøc kû luËt, b¶n lÜnh l·nh ®¹o, nghÖ thuËt qu¶n lý, kü thuËt
kinh doanh…
19

20. TiÓu luËn triÕt häc
Nh vËy trong ®iÒu kiÖn míi cÇn xem xÐt ®¸nh gi¸ båi dìng "con
ngêi chñ thÓ" kh«ng chØ trªn b×nh diÖn "con ngêi - x· héi" mµ cßn trªn
c¶ b×nh diÖn "con ngêi c¸ nh©n".
H¬n n÷a lµ "con ngêi - chuyªn m«n nghÒ nghiÖp" nhÊt ®Þnh (nh
nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý, nhµ khoa häc, nhµ doanh nghiÖp c«ng nh©n…).
Bëi v× Ên dÊu ®»ng sau nh÷ng chñ thÓ cô thÓ nµy lµ lîi Ých t¬ng øng
víi chóng. ChØ cã quan niÖm vµ c¸ch lµm nh vËy chóng ta míi biÕt t¸c
®éng vµo ®©u vµ t¸c ®éng nh thÕ nµo ®Ó n©ng cao tÝch cùc cña chñ
thÓ hµnh ®éng.
Nãi ®Õn nguån nh©n lùc tøc lµ nãi ®Õn chñ thÓ tham gia vµo qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Tuy nhiªn nã kh«ng ph¶i lµ chñ thÓ
biÖ lËp riªng rÏ, mµ lµ chñ thÓ ®îc tæ chøc thµnh lùc lîng thèng nhÊt vÒ
t tëng hµnh ®éng. Nãi c¸ch kh¸c c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ tæng
hîp nh÷ng chñ thÓ víi nh÷ng phÈm chÊt nhÊt ®Þnh tham gia vµo qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Nhng cÇn ph¶i hiÓu r»ng tæng hîp
nh÷ng chñ thÓ nµy kh«ng ph¶i lµ tËp hîp gi¶n ®¬n sè lîng ngêi mµ nã lµ
søc m¹nh tæng hîp cña chØnh thÓ ngêi trong hµnh ®éng. Søc m¹nh
nµy b¾t nguån tríc hÕt lµ nh÷ng phÈm chÊt vèn cã bªn trong cña mçi
chñ thÓ vµ nã ®îc nh©n lªn gÊp ®«i trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. §éng lùc
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ nh÷ng g× thóc ®Èy qu¸ tr×nh vËn ®éng
vµ ph¸t triÓn. V× vËy khi nãi "nguån lùc víi tÝnh c¸ch lµ ®éng lùc cña qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸" lµ chñ yÕu nãi ®Õn nh÷ng phÈm
chÊt tÝch cùc cña tæng hîp nh÷ng chñ thÓ ®îc béc lé trong qu¸ trinfh
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy vËn ®éng ph¸t
triÓn vµ thÓ hiÖn mÆt tÝch cùc, ®ång thêi h¹n chÕ mÆt tiªu cùc tèi ®a
cña m×nh.
MÆt kh¸c ®Ó xem xÐt vai trß nguån lùc cña con ngêi, cÇn ®Æt nã
trong quan hÖ so s¸nh víi c¸c nguån lùc kh¸c vµ ë møc ®é chi phèi cña
nã ®Õn sù thµnh b¹i cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc. Khi cuéc c¸ch m¹ng
20

21. TiÓu luËn triÕt häc
khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ, lao ®éng
trÝ tuÖ ngµy cµng gia t¨ng vµ trë thµnh xu thÕ phæ biÕn cña nh©n lo¹i.
Khi c«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ mµ thùc chÊt lµ hiÖn ®¹i
ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt víi c¸ch tiÕp cËn nh vËy vai trß quyÕt ®Þnh nguån
lùc cña con ngêi ®îc biÓu hiÖn ë nh÷ng ®iÓm nh sau:
Tríc hÕt c¸c nguån lùc kh¸c nh vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ
®Þa lý… tù nã chØ tån t¹i díi d¹ng tiÒm n¨ng chóng chØ cã t¸c dông vµ
cã ý thøc cña con ngêi. Bëi lÏ con ngêi lµ ngïn lùc duy nhÊt biÕt t duy, cã
trÝ tuÖ vµ ý chÝ biÕt lîi dông, c¸c nguån lùc kh¸c g¾n kÕt chóng l¹i víi
nhau t¹o thµnh søc m¹nh tæng hîp còng t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. c¸c nguån lùc kh¸c lµ nh÷ng kh¸ch thÓ, chÞu
sù c¶i t¹o, khai th¸c cña con ngêi vµ nãi ®óng th× chóng ®Òu phôc vô
nhu cÇu, lîi Ých cña con ngêi nªn con ngêi biÕt c¸ch t¸c ®éng vµ chi
phèi. V× thÕ trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt, ngêi lao ®éng
lµ yÕu tè quan träng nhÊt.
Thø hai: C¸c nguån lùc kh¸c lµ cã h¹n, cã thÓ bÞ c¹n kiÖt khi khai
th¸c. Trong khi ®ã nguån lùc con ngêi mµ cèt lâi lµ trÝ tuÖ l¹i lµ nguån
lùc v« tËn. TÝnh v« tËn, trÝ tuÖ con ngêi biÓu hiÖn ë chç nã cã kh¶
n¨ng kh«ng chØ t¸i sinh mµ cßn tù s¶n sinh vÒ mÆt sinh häc mµ cßn
®æi míi kh«ng ngõng ph¸t triÓn vÒ chÊt trong con ngêi x· héi, nÕu biÕt
ch¨m lo, båi dìng vµ khai th¸c hîp lý. §ã lµ c¬ së lµm cho n¨ng lùc vµ
nhËn thøc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi ph¸t triÓn nh mét qu¸ tr×nh
v« tËn. XÐt trªn b×nh diÖn céng ®ång nh©n lo¹i.
Nhê vËy con ngêi ®· tõng bíc lµm chñ tù nhiªn, kh¸m ph¸ ra nh÷ng
tµi nguyªn míi vµ s¸ng t¹o ra nh÷ng tµi nguyªn vèn kh«ng cã s½n trong tù
nhiªn. Víi b¶n chÊt ho¹t ®éng cã môc ®Ých s¸ng t¹o ra nh÷ng hÖ thèng
c«ng cô s¶n xuÊt míi ®· t¸c ®éng vµo tù nhiªn mét c¸ch dÔ dµng h¬n.
ChÝnh sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c«ng cô s¶n xuÊt tõ thñ c«ng ®Õn
c¬ khÝ vµ ngµy nay lµ tù ®éng ho¸ ®îc x· héi loµi ngêi chuyÓn qua c¸c
21

22. TiÓu luËn triÕt häc
nÒn v¨n minh tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®ã nãi lªn tr×nh ®é v« tËn cña con
ngêi.
Thø ba: TrÝ tuÖ con ngêi cã søc m¹nh v« cïng to lín mét khi nã ®îc
vËt thÓ ho¸, trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Dù b¸o nµy cña M¸c ®·
vµ ®ang trë thµnh hiÖn thùc. Sù ph¸t triÓn vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng
khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ang dÉn c¸c nÒn kinh tÕ cña
c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vËn ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ trÝ tuÖ (mµ
gäi lµ tri thøc). ë nh÷ng níc nµy lùc lîng s¶n xuÊt trÝ tuÖ ngµy cµng ph¸t
triÓn vµ chiÕm tû träng cao. Nguån lîi mµ hä thu ®îc tõ lao ®éng chÊt
x¸m chiÕm tíi 1/2 tæng gi¸ trÞ tµi s¶n quèc gia. Giê ®©y søc m¹nh cña
trÝ tuÖ ®¹t ®Õn møc nhê cã cuéc c¸ch m¹ng con ngêi cã thÓ t¹o ra
nh÷ng m¸y mãc "b¾t chíc" hay pháng theo nh÷ng ®Æc tÝnh trÝ tuÖ cña
chÝnh con ngêi. Râ rµng b»ng nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i do
chÝnh bµn tay khèi ãc con ngêi mµ ngµy nay nh©n lo¹i ®ang chøng kiÕn
sù biÕn ®æi thÇn kú cña m×nh.
Thø t: Kinh nghiÖm cña nhiÒu níc vµ thùc tiÔn cña chÝnh níc ta cho
thÊy sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ phô thuéc chñ
yÕu vµo ho¹ch ®Þnh ®êng lèi chÝnh s¸ch còng nh tæ chøc thùc hiÖn
nghÜa lµ phô thuéc vµo n¨ng lùc nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña
con ngêi.
ViÖc thùc hiÖn vµ hoµn thµnh tèt c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ cã ý nghÜa ®Æc biÖt to lín vµ cã t¸c dông hoµn thiÖn nhiÒu
mÆt.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµm thay ®æi c¨n b¶n kü thuËt, c«ng
nghÖ, s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
chÝnh lµ thùc hiÖn x· héi ho¸ nhiÒu mÆt, gãp phÇn æn ®Þnh, ngµy
cµng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña mäi thµnh viªn trong
céng ®ång x· héi.
22

23. TiÓu luËn triÕt häc
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph¸t triÓn mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a
c¸c ngµnh, c¸c vïng trong ph¹m vi mçi níc vµ c¸c níc víi nhau, n©ng cao
tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc n©ng cao kh¶ n¨ng tÝch luü më
réng s¶n xuÊt.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng ngõng n©ng cao vai trß cña
nh©n tè con ngêi trong nÒn s¶n xuÊt vµ ®Æc biÖt trong nÒn s¶n xuÊt
lín hiÖn ®¹i, kü thuËt cao. ChØ trªn c¬ së thùc hiÖn tèt c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ míi cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn vµ quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn sù
ph¸t triÓn tù do vµ toµn diÖn nh©n tè con ngêi.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc
cñng cè vµ t¨ng cêng tiÒm lùc quèc phßng kh¶ n¨ng ®¶m b¶o an ninh vµ
quèc phßng, c¸c yÕu tè vËt chÊt, kü thuËt ®¸p øng yªu cÇu ®ã, c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cã t¸c dông trùc tiÕp vµ chñ yÕu trong viÖc t¹o
ra tiÒm lùc to lín cho quèc phßng.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cßn t¹o nhiÒu kh¶ n¨ng cho viÖc
thùc hiÖn tèt sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ vÒ kinh tÕ, khoa häc,
c«ng nghÖ v¨n ho¸ x· héi v.v..
II. Môc tiªu con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë níc
ta hiÖn nay.
Môc tiªu "X©y dùng níc ta thµnh thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬
së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý quan hÖ s¶n xuÊt
tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt ®êi sèng vËt chÊt vµ
tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh gi÷ v÷ng, d©n giµu níc m¹nh x· héi
c«ng b»ng v¨n minh". §ã tríc hÕt lµ cuéc c¸ch m¹ng con ngêi v× con ngêi
vµ do con ngêi. Bëi khi chóng ta nãi vÒ nh÷ng u viÖt cña chñ nghÜa x·
héi th× nh÷ng u viÖt ®ã kh«ng do ai ®a ®Õn. §ã ph¶i lµ kÕt qu¶ nh÷ng
nç lùc vît bËc vµ bÒn bØ cña toµn d©n ta víi nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn
c¶ vÒ trÝ lùc vÒ c¶ kh¶ n¨ng lao ®éng vµ tÝnh tÝch cùc chÝnh trÞ - x·
héi vµ ®¹o ®øc t×nh c¶m trong s¸ng.
23

24. TiÓu luËn triÕt häc
Nh×n l¹i toµn bé sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng tõ ngµy thµnh lËp
(3-2-1930) ®Õn nay. §¶ng ta ®· nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh "con ngêi lµ vèn
quý nhÊt ch¨m lo cho h¹nh phóc cña con ngêi môc tiªu phÊn ®Êu cao
nhÊt cña chÕ ®é ta". Trªn thùc tÕ trong suèt nh÷ng n¨m th¸ng l·nh ®¹o
c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®i tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c §¶ng ta ®· cè
g¾ng lµm nhiÒu viÖc theo híng ®ã. D©n sù ch¨m lo cho h¹nh phóc con
ngêi cha cã nhiÒu thµnh c«ng nh mong muèn, viÖc n©ng cao ®êi sèng
vËt chÊt vµ tinh thÇn cho nh÷ng ngêi lao ®éng cßn thÊp, song phÇn
nµo ®· ®¸p øng nguyÖn väng cña nh©n d©n, cña nh÷ng ngêi lao ®éng
ch¨m lo cho h¹nh phóc cña nh©n d©n". ViÖc g× cã lîi cho d©n, ta ph¶i
hÕt søc lµm, viÖc g× cã h¹i cho d©n ta ph¶i hÕt søc tr¸nh" ®· ®îc §¶ng
ta ®Æt lªn vÞ trÝ hµng ®Çu vµ coi ®ã lµ nhiÖm vô Trung t©m. Lêi d¹y
cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - "V× lîi Ých mêi n¨m trång c©y, v× lîi Ých
tr¨m n¨m trång ngêi" vµ "muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi tríc hÕt cÇn
cã nh÷ng con ngêi x· héi chñ nghÜa" - ®· trë thµnh t tëng qu¸n xuyÕn
toµn bé sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng ta víi t c¸ch lµ §¶ng cÇm quyÒn
ngay tõ ®Çu mäi chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, ®êng lèi cña §¶ng ®Òu qu¸n
triÖt viÖc ch¨m sãc, båi dìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ngêi.
Trong "C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ
nghÜa x· héi" §¶ng ta ®· chØ râ: "Ph¬ng híng lín cña chÝnh s¸ch x· héi
lµ: Ph¸t huy nh©n tè con ngêi trªn c¬ së ®¶m b¶o c«ng b»ng, b×nh
®¼ng vÒ nghÜa vô vµ quyÒn lîi c«ng d©n kÕt hîp tèt t¨ng trëng kinh tÕ
víi tiÕn bé x· héi, gi÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi sèng tinh thÇn, gi÷a ®¸p
øng c¸c nhu cÇu tríc m¾t víi ch¨m lo lîi Ých l©u dµi gi÷a c¸ nh©n víi tËp
thÓ vµ céng ®ång x· héi". §Þnh híng cã ý nghÜa chiÕn lîc ®ã chÝnh lµ
thÓ hiÖn t tëng v× con ngêi, cña môc tiªu ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam,
toµn diÖn trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa ë níc ta hiÖn nay.
24

25. TiÓu luËn triÕt häc
ViÖc ®Èy m¹nh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc
®ßi hái chóng ta ph¶i nhËn thøc mét c¸ch s©u s¾c ®Çy ®ñ nh÷ng gi¸ tÞ
lín lao vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cña nh©n tè con ngêi chñ thÓ cña
mäi s¸ng t¹o, mäi nguån cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n ho¸ tinh thÇn. Ph¶i cã sù
thay ®æi s©u s¾c c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ, c¸ch hµnh ®éng cña con ngêi
vµ coi viÖc båi dìng ph¸t huy nh©n tè con ngêi ViÖt Nam hiÖn ®¹i nh mét
cuéc c¸ch m¹ng. H¬n n÷a, víi tinh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù nghiÖp x©y
dùng ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt níc vµ c¸ch m¹ng con ngêi ph¶i ®îc nhËn thøc lµ hai mÆt
thèng nhÊt, kh«ng thÓ t¸ch rêi cña sù nghiÖp x©y dùng ®ã.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa kh«ng thÓ kh«ng xuÊt ph¸t tõ tinh thÇn nh©n v¨n s©u s¾c, kh«ng
thÓ kh«ng ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn ®Ó lÊy ®ã lµm ®éng
lùc x©y dùng x· héi ta thµnh mét x· héi "c«ng b»ng, nh©n ¸i", "tèt ®Ñp vµ
toµn diÖn" ®Ó båi dìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ngêi, ®Æc biÖt lµ ®èi
víi thÕ hÖ trÎ, nhÊt thiÕt ph¶i tõng bíc hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc vµ ®êi sèng
x· héi vµ chóng ta "t¨ng trëng nguån lùc con ngêi khi qu¸ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c
ngµnh gi¸o dôc, v¨n ho¸, v¨n nghÖ, b¶o vÖ søc khoÎ, d©n sè vµ kÕ ho¹ch
ho¸ gia ®×nh g¾n liÒn víi viÖc kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn
thèng vµ b¶n s¾c d©n téc" chØ cã trªn c¬ së ®ã khi ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ trêng chóng ta míi cã thÓ tr¸nh ®îc nguy c¬
tha ho¸, kh«ng xa rêi nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng, kh«ng ®¸nh mÊt b¶n
s¾c d©n téc, ®¸nh mÊt b¶n th©n m×nh trë thµnh c¸i bãng cña ngêi kh¸c.
NÒn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ v× môc tiªu ph¸t triÓn con ng-
êi toµn diÖn th× con ngêi ë ®©y kh«ng chØ hiÓu víi t c¸ch lµ ngêi lao
®éng s¶n xuÊt mµ cßn víi t c¸ch lµ c«ng d©n cña x· héi, mét c¸ nh©n
trong tËp thÓ, mét thµnh viªn trong céng ®ång d©n téc, mét con ngêi trÝ
tuÖ tríc vËn mÖnh quèc gia. §ã kh«ng chØ lµ ®éi ngò nh÷ng ngêi lao
®éng cã n¨ng suÊt cao nh÷ng nhµ khoa häc giái, c¸c chuyªn gia kü
25

26. TiÓu luËn triÕt häc
thuËt, c¸c nhµ doanh nghiÖp biÕt lµm ¨n, nh÷ng nhµ qu¶n lý, l·nh ®¹o cã
tµi, mµ ®ã cßn lµ hµng triÖu nh÷ng c«ng d©n yªu níc, ý thøc ®îc cuéc
sèng ®ãi nghÌo vµ nguy c¬ tôt hËu ®Ó cïng nhau g¾n bã v× sù nghiÖp
chung.
Qua sù ph©n tÝch trªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng bíc sang thêi kú
ph¸t triÓn míi - ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, chóng ta ph¶i lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc
con ngêi ViÖt Nam hiÖn ®¹i lµm yÕu tè c¬ b¶n cho viÖc ph¸t triÓn
nhanh, bÒn v÷ng ph¶i g¾n t¨ng trëng kinh tÕ víi c¶i thiÖn ®êi sèng
nh©n d©n ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc, thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x·
héi. NÕu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ v× sù nghiÖp ph¸t triÓn con
ngêi, th× con ngêi ph¶i ®îc coi lµ gi¸ trÞ tèi cao.
III. Nguån lùc con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ thµnh c«ng hay thÊt b¹i nã chØ ®-
îc tr¶ lêi khi yÕu tè con ngêi ®îc ®¸p øng. ViÖc ®Þnh híng ®i vµo sù ph¸t
triÓn con ngêi ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu nhiÒu. Nghiªn cøu con ngêi ®Ó
ph¸t triÓn con ngêi, ph¸t triÓn con ngêi ®Ó ®¸p øng c¸c sù ph¸t triÓn
kh¸c. Sù ph¸t triÓn ngêi quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña mäi mÆt. Sù th¸ch
thøc ®èi víi sù ph¸t triÓn con ngêi ®ã lµ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, do
®ã con ngêi cÇn ph¶i ®îc ch¨m lo ®µo t¹o vÒ trÝ lùc vµ thÓ lùc.
YÕu tè hµng ®Çu cña nguån lùc con ngêi tríc hÕt ph¶i lµ trÝ tuÖ,
bëi "tÊt c¶ nh÷ng g× thóc ®Èy con ngêi hµnh ®éng ®Òu tÊt nhiªn ph¶i
th«ng qua ®Çu ãc cña nã", tóc nãi c¸ch kh¸c ®i lµ trÝ tuÖ lµm chñ con
ngêi tr×nh ®é trÝ tuÖ ph¶n ¸nh qua tr×nh ®é häc vÊn vµ tµi n¨ng s¸ng
t¹o. Nã biÓu hiÖn ë kh¶ n¨ng ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc ®Ó s¸ng
chÕ ra nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn, ë sù nh¹y bÐn, thÝch øng nhanh vµ lµm
chñ ®îc kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã kü n¨ng lao ®éng nghÒ
26

27. TiÓu luËn triÕt häc
nghiÖp, cã n¨ng lùc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch lùa chän gi¶i ph¸p vµ tæ
chøc thùc hiÖn.
Sau trÝ tuÖ lµ yÕu tè søc khoÎ - yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi
víi ngêi lao ®éng. Søc khoÎ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó duy tr× vµ ph¸t
triÓn trÝ tuÖ, lµ ph¬ng tiÖn tÊt yÕu ®Î chuyÓn t¶i tri thøc vµo ho¹t ®éng
thùc tiÔn ®Ó biÕn tri thøc thµnh søc m¹nh vËt chÊt.
S¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®ßi hái ë ngêi lao ®éng hµng lo¹t c¸c phÈm
chÊt nh cã tÝnh kû luËt tù gi¸c, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu vµ thêi gian,
tÝch cùc b¶o dìng thiÕt bÞ m¸y mãc, cã tinh thÇn hiÖp t¸c vµ t¸c phong
lao ®éng c«ng nghiÖp cã l¬ng t©m nghÒ nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm cao
®«Ý víi s¶n phÈm.
MÆt kh¸c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, cßn ®ông ch¹m
®Õn vÊn ®Ò phøc t¹p trong quan hÖ gi÷a con ngêi víi thiªn nhiªn. §©y lµ
vÊn ®Ò cÊp b¸ch sèng cßn kh«ng chØ víi mçi quèc gia mµ cßn ®èi víi
nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. V× vËy sù hiÓu biÕt vµ tr¸ch nhiÖm cao tríc vÊn
®Ò m«i sinh còng lµ mét n¨ng lùc vµ phÈm chÊt quan träng cña ngêi lao
®éng trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ khã cã thÓ ®¹t ®îc kÕt
qu¶ tèt nÕu kh«ng cã nh÷ng c«ng d©n yªu níc ham häc hái, cÇn cï lao
®éng vµ s¸ng t¹o cã tinh thÇn hîp t¸c, ý chÝ tù chñ v¬n lªn vµ lßng tù
träng d©n téc cao kh«ng cam chÞu nghÌo nµn, l¹c hËu, cã hiÓu biÕt vµ
t«n träng ph¸p luËt, ®¹o lý, biÕt kÕt hîp hµi hoµ yÕu tè truyÒn thèng vµ
hiÖn ®¹i… §iÒu mµ chóng ta cÇn ph¶i häc tËp nhiÒu níc ®· ®i tríc ta
mét bíc, ë c¸c níc ®ã viÖc coi träng gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu bëi
v× sù yÕu kÐm vÒ trÝ tuÖ, coi thêng tµi n¨ng vµ ®Çu ãc hÑp hßi, ®è kþ,
thê ¬ tríc t¬ng lai cña céng ®ång d©n téc sÏ lµ lùc c¶n nguy h¹i ®Õn tiÕn
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. V× vËy "Sù ph¸t triÓn ngêi vµ gi¸o
dôc ®îc coi lµ yÕu tè quan träng to lín ®èi víi tiÕn bé kinh tÕ" (T tëng
cña Adam Smith).
27

28. TiÓu luËn triÕt häc
IV. HiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho nguån lùc con ngêi ë níc ta hiÖn nay.
§Ó thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc, chóng ta ph¶i sö dông ®óng nguån lùc trong ®ã nguån lùc con
ngêi lµ nguån lùc quan träng nhÊt. Muèn sö dông tèt nguån lùc nµy
chóng ta ph¶i hiÓu râ thùc tr¹ng vµ tiÒm n¨ng cña nã. Khi ®ã chóng ta
míi cã thÓ kh¾c phóc vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®îc.
Nh×n thùc tr¹ng nguån lùc níc ta hiÖn nay kh«ng thÓ kh«ng cã
nh÷ng b¨n kho¨n. Bªn c¹nh nh÷ng u thÕ nh, lùc lîng lao ®éng dåi dµo
(h¬n 65 triÖu lao ®éng). Con ngêi ViÖt Nam cÇn cï chÞu khã, th«ng
minh vµ s¸ng t¹o cã kh¶ n¨ng vËn dông vµ thÝch øng nhanh, th× nh÷ng
h¹n chÕ vÒ mÆt chÊt lîng ngêi lao ®éng, sù bÊt hîp lý vÒ ph©n c«ng
lao ®éng ®îc ®µo t¹o trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ nh÷ng khã kh¨n
trong ph©n bæ d©n c còng kh«ng ph¶i lµ nhá. §¹i bé phËn lao ®éng níc
ta cha ®îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ, sè ngêi ®µo t¹o míi chØ chiÕm 10%, nÒn
kinh tÕ quèc d©n cßn thiÕu nhiÒu lao ®éng vµ c¸n bé cã tay nghÒ vµ
tr×nh ®é kü thuËt, nghiÖp vô cao trong tæng sè ngêi lao ®éng chØ h¬n
1,65% cã tr×nh ®é cao ®¼ng trë lªn 30% (sè liÖu míi) tèt nghiÖp phæ
th«ng trung häc, 50% cha tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së. MÆt kh¸c mÆt
b»ng d©n trÝ cßn thÊp, sè n¨m ®i häc cña mçi ngêi d©n tõ 7 tuæi trë lªn
míi ®¹t b×nh qu©n 4,5 n¨m. §iÒu ®¸ng kÓ lo ng¹i vµ ®au ®Çu nhÊt cña
nhµ níc ta ®ã lµ n¹n mï ch÷, tíi nay níc ta 8% d©n sè mï ch÷, cha phæ
cËp ®îc gi¸o dôc tiÓu häc. MÆt kh¸c ngêi lao ®éng ViÖt Nam cßn h¹n
chÕ vÒ thÓ lùc, sù ph¸t triÓn vÒ ph¬ng diÖn sinh lý vµ thÕ lùc dêng nh
cßn ch÷ng l¹i, h¬n n÷a ngêi lao ®éng níc ta nãi chung v¨n ho¸ cßn kÐm,
lao ®éng c«ng nghiÖp quen theo kiÓu s¶n xuÊt nhá vµ lao ®éng gi¶n
®¬n.
Cïng víi viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng thùc tr¹ng ®éi ngò
c¸n bé tri thøc ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ tri thøc cao ®ang ®Æt ra mét vÊn
®Ò ®îc gi¶i quyÕt, sù giµ ho¸ cña ®éi ngò trÝ thøc, trong c¸c ngµnh
28

29. TiÓu luËn triÕt häc
khoa häc träng yÕu tuæi b×nh qu©n cña tiÕn sü lµ 52,8, phã tiÕn sü
48,1, gi¸o s 59,5, phã gi¸o s 56,4. CÊp viÖn trëng lµ 55 (sè liÖu nµy cho
tíi nay ®· thay ®æi). Nh vËy ®Õn n¨m 2001 h¬n 80% sè ngêi cã häc
hµm, häc vÞ hiÖn nay ®· ®Õn tuæi vÒ hu. §iÒu ®ã g©y nªn sù hÉng hôt
c¸n bé khoa häc kÕ cËn.
Trong khi sè ngêi cã häc vÊn cao gi¶m th× sè sinh viªn tèt nghiÖp
®¹i häc vµ cao ®¼ng kh«ng t×m ®îc viÖc lµm l¹i t¨ng lªn ph¶i ch¨ng
chóng ta ®· qu¸ thõa nh÷ng ngêi cã häc vÊn ch¾c ch¾n lµ kh«ng. Sù
thõa ®ã chÝnh lµ t¸c ®éng cña mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ trêng. Râ rµng
sù chËm c¶i t¹o gi¸o dôc vµ néi dung ®µo t¹o kh«ng theo kÞp nh÷ng ®ßi
hái cña ngêi sö dông ®· dÉn ®Õn sù l·ng phÝ trong ®Çu t cho gi¸o dôc,
lùc lîng lao ®éng ë níc ta hiÖn nay rÊt h¹n chÕ vÒ chÊt lîng nhÊt lµ
tr×nh ®é chuyªn m«n, nghÒ nghiÖp, kü n¨ng lao ®éng, thÓ lùc vµ v¨n
ho¸ lao ®éng c«ng nghiÖp. Thªm vµo ®ã viÖc sö dông vµ khai th¸c sè
lao ®éng, ®· ®îc ®µo t¹o, cã tr×nh ®é l¹i kh«ng hîp lý vµ kÐm hiÖu qu¶.
NÕu chóng ta kh«ng cã mét nç lùc phi thêng b»ng hµnh ®éng thùc tÕ
trong viÖc x©y dùng vµ sö dông nguån lùc lao ®éng th× sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc thµnh c«ng; vµ ®ã
còng lµ lý do v× sao nhiÒu nhµ khoa häc kªu gäi ph¶i tiÕn hµnh mét
cuéc c¸ch m¹ng vÒ con ngêi mµ thùc chÊt lµ c¸ch m¹ng vÒ chÊt lîng lao
®éng mçi bíc tiÕn cña "c¸ch m¹ng con ngêi" sÏ ®em l¹i nh÷ng thµnh tùu
to lín cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, nh chóng ta ®· biÕt
"c¸ch m¹ng con ngêi" víi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ hai mÆt cña
mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thèng nhÊt, gi÷a chóng cã mét quan hÖ biÖn
chøng lÇn nhau.
§Ó t¹o ra sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt lîng trong nguån lùc con ngêi
cÇn cã hµng lo¹t nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch øng nh»m ph¸t triÓn tèt yÕu tè
cña con ngêi trong sù nghiÖp ®i lªn cña ®Êt níc.
29

30. TiÓu luËn triÕt häc
Ch¨m sãc ®µo t¹o ph¸t huy nguån lùc con ngêi phôc vô cho c«ng
cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
VÊn ®Ò con ngêi trong c«ng cuéc ®æi míi v× c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ tËp trung thµnh vÊn ®Ò quan träng bËc nhÊt trong "kÕt
cÊu h¹ tÇng x· héi, kinh tÕ" tøc lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó
ph¸t triÓn x· héi, ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
§¹i héi VIII cña §¶ng ta lµ ®¹i héi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ më
ra bíc ngoÆt lÞch sö ®a níc ta tiÕn lªn mét thêi kú ph¸t triÓn toµn diÖn
mçi "LÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù
ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng". V× vËy cÇn ®îc tËp trung vµ ch¨m sãc
båi dìng, ®µo t¹o ph¸t huy søc m¹nh cña con ngêi ViÖt Nam thµnh lùc l-
îng lao ®éng x· héi, lùc lîng s¶n xuÊt cã ®ñ b¶n lÜnh vµ kü n¨ng nghÒ
nghiÖp ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt níc, ®ñ søc x©y dùng vµ b¶o vÖ
tæ quèc hîp t¸c c¹nh tranh trong kinh tÕ thÞ trêng më cöa nhiÒu thµnh
phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Søc m¹nh cña con ngêi vµ c¸c
d©n téc sèng trªn ®Êt níc ViÖt Nam. Ph¶i thÓ hiÖn thµnh søc m¹nh cña
®éi ngò nh©n lùc, trong ®ã cã bé phËn nh©n tµi trªn nÒn d©n trÝ víi cèt
lâi lµ nh©n c¸ch nh©n phÈm ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc cña tõng ngêi,
tõng nhµ céng ®ång, giai cÊp vµ c¶ d©n téc.
Nãi ®Õn nguån lùc con ngêi lµ nãi ®Õn søc m¹nh trÝ tuÖ tay nghÒ.
Ph¬ng híng chñ yÕu cña ®æi míi gi¸o dôc - ®µo t¹o lµ phôc vô ®¾c lùc
cho c«ng cuéc ph¸t triÓn ®Êt níc, tøc lµ cuèi cïng ph¶i t¹o ra ®îc nguån
lùc con ngêi. C¸c trêng chuyªn nghiÖp vµ ®¹i häc tËp trung vµo ®µo t¹o
nguån nh©n lùc ®ñ kh¶ n¨ng tiÕp cËn c«ng nghÖ tiªn tiÕn, c«ng nghÖ
coi nh b¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi VIII ®· chØ ra. Ph¶i mau chãng lµm cho
khoa häc vµ c«ng nghÖ trë thµnh nÒn t¶ng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸. Gi¸o dôc ®¹i häc ph¶i kÕt hîp víi nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn
khoa häc c¶ vÒ c¬ b¶n vµ øng dông. B¶o ®¶m tËp trung ®µo t¹o ®éi
ngò nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ víi diÖn ®¹i trµ, ®ång
30

31. TiÓu luËn triÕt häc
thêi ®Æc biÖt chó ý tíi mòi nhän - cã chÝnh s¸ch ph¸t hiÖn båi dìng vµ
sö dông ngêi tµi mau chãng t¨ng cêng ®éi ngò nh©n lùc cã tr×nh ®é vµ
n¨ng lùc cao, tõ c¸c nghÖ nh©n lµm c¸c nghÒ truyÒn thèng ®Õn c¸c
chuyªn gia c«ng nghÖ cao. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o kÕt hîp chÆt chÏ víi
khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ míi cã thÓ ®ãng gãp xøng ®angs vµo ph¸t
huy nguån lùc con ngêi, tuy nhiªn mét yÕu tè mµ ngµy nay con ngêi cÇn
ph¶i hoµn thiÖn ®ã lµ. CÇn coi träng mÆt ®¹o ®øc nh©n c¸ch cña
nguån lùc con ngêi.
Muèn cã nguån lùc con ngêi ®¸p øng ®îc c«ng cuéc ®æi míi gi¸o
dôc nhµ trêng cïng víi gi¸o dôc gia ®×nh vµ gi¸o dôc x· héi ph¶i lµm tèt
viÖc ph¸t ®éng mét cao trµo häc tËp trong toµn §¶ng toµn d©n, toµn
qu©n nh»m ®µo t¹o nªn nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng
tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc lµ
®éng lùc cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®ång thêi lµ
môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. VËy mäi chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng
vµ Nhµ níc cÇn ph¶i qu¸n triÖt viÖc ch¨m sãc, båi dìng vµ ph¸t triÓn
nh©n tè con ngêi.
31

32. TiÓu luËn triÕt häc
ý kiÕn b¶n th©n.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®êng tÊt yÕu duy nhÊt ®Ó ®-
a níc ta tõ mét níc kÐm ph¸t triÓn ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín c¶
nh÷ng mÆt kinh tÕ còng nh x· héi nhng ®Ó thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, chóng ta ph¶i biÕt tËn dông c¸c nguån lùc s½n
cã trong níc còng nh níc ngoµi. Mét trong nh÷ng nguån lùc ®ã lµ nguån
nh©n lùc, con ngêi kh«ng nh÷ng chØ cã vai trß vÒ sù vËn ®ång vµ ph¸t
triÓn cña x· héi mµ trong ®iÒu kiÖn nay, con ngêi lµ nguån lùc cho qu¸
tr×nh ®æi míi ®Êt níc. Sù ph¸t triÓn vît bËc vÒ mÆt trÝ tuÖ. §ång thêi
trÝ tuÖ cßn gióp con ngêi kh¸m ph¸ ra khoa häc kü thuËt gióp con ngêi
ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p ®Ó tõ ®ã biÕn con
ngêi tõ l¹c hËu sang v¨n minh nh ngµy nay. Cßn ®èi víi c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ con ngêi lµ nguån lùc chñ thÓ quan träng trong suèt qu¸
tr×nh tiÕn hµnh. Bëi tiÒm n¨ng con ngêi víi trÝ tuÖ vµ lao ®éng ®Þnh h-
íng, trÝ tuÖ ®ã ®· vµ ®ang lµ s¶n phÈm quý gi¸ nhÊt cña nguån lùc,
quyÕt ®Þnh sù tiÕn bé cña mçi quèc gia.
Lµm thÕ nµo ®Ó nhanh chãng t¹o ra sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt
lîng trong nguån lùc con ngêi? §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i cã
hµng lo¹t c¸c gi¶i ph¸p thÝch øng nh»m ph¸t huy tèt yÕu tè con ngêi. Víi
b¶n th©n lµ sinh viªn ®ang ngåi trªn ghÕ nhµ trêng b¶n th©n t«i còng cã
hai ý kiÕn c¬ b¶n mµ ®· ®îc c¸c nhµ kinh tÕ; c¸c nhµ lý luËn ®óc kÕt tõ
tríc tíi, nh»m n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc vµ ph¸t huy tèi ®a nguån lùc
con ngêi th× cÇn ph¶i ®Ò cËp hia vÊn ®Ò khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Thø nhÊt: Quan t©m ®óng møc tíi nhu cÇu vµ lîi Ých cña ngêi lao
®éng trong s¶n xuÊt còng nh trong ho¹t ®éng x· héi, con ngêi lu«n lu«n
bÞ kÝch thÝch, bÞ th«i thóc bëi hµng lo¹t c¸c ®éng lùc ë níc ta hiÖn nay,
nÒn kinh tÕ tuy ®· tho¸t khái khñng ho¶ng vµ bíc vµo thêi kú ph¸t triÓn
32

33. TiÓu luËn triÕt häc
míi, nhng ®êi sèng vËt chÊt cña ngêi lao ®éng cßn khã kh¨n, do ®ã cÇn
cã sù quan t©m ®óng møc tíi nhu cÇu vµ lîi Ých cña ngêi lao ®éng mµ
tríc hÕt lµ lîi Ých kinh tÕ. Tríc ®©y chóng ta ®· cã lóc chóng ta nÆng vÒ
kªu gäi nh©n d©n “ th¾t lng buéc bông” ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi
mµ Ýt chó ý ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña hä cho nªn ë chõng mùc nhÊt
®Þnh, chóng ta ch¼ng nh÷ng ®· kh«ng kÝch thÝch ngêi lao ®éng, h¨ng
say s¶n xuÊt, mµ cßn cã khi ngîc l¹i, lµm cho hä quay lng l¹i víi s¶n xuÊt
chóng ta ®· quªn r»ng nhu cÇu thiÕt thùc tríc m¾t b¶o ®¶m sù tån t¹i
cña ngêi lao ®éng chÝnh lµ nh÷ng ®éng lùc to lín thóc ®Èy lîi Ých, kinh
tÕ cho ngêi lao ®éng lµm mét kh©u rÊt quan träng t¹o ra ®éng lùc ph¸t
huy tÝnh n¨ng ®éng.
Thø hai: X©y dùng m«i trêng x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy yÕu
tè con ngêi. Con ngêi lµ chñ thÓ, ®ång thêi con ngêi còng lµ s¶n phÈm
cña sù vËn ®éng x· héi, cña chÕ ®é x· héi. V× vËy muèn ph¸t huy ®îc
yÕu tè con ngêi cÇn ph¶i cã m«i trêng thÝch øng. ViÖc gi¶i phãng lùc l-
îng s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn tríc tiªn vµ chñ yÕu nhÊt lµ ë kh©u xo¸ bá
nh÷ng c¬ chÕ ®· vµ ®ang k×m h·m tÝnh tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña
ngêi lao ®éng, do ®ã x©y dùng m«i trêng lµ tiÒm ®Ò cho x©y dùng con
ngêi míi táng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
33

34. TiÓu luËn triÕt häc
kÕt luËn
Chñ nghÜa x· héi do con ngêi, v× con ngêi. Do vËy h×nh thµnh mèi
quan hÖ ®óng ®¾n vÒ con ngêi vÒ vai trß cña con ngêi trong sù ph¸t
triÓn x· héi nãi chung trong x· héi, x· héi chñ nghÜa nãi riªng lµ mét v¸n
®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña thÕ giíi quan M¸c - Lªnin.
Con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng c¸ thÓ ngêi nh mét chØnh thÓ,
trong sù thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã.
NÕu chØ dõng l¹i ë mét sè tríc tÝnh sinh häc cña con ngêi th×
kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®îc b¶n chÊt cña con ngêi, con ngêi lµ mét thùc
thÓ ®Æc biÖt ho¹t ®éng cã ý thøc, cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cho m×nh. Tõ tù
nhiªn vµ chÝnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã nh÷ng quan hÖ x· héi ®îc
h×nh thµnh cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi sù h×nh thµnh nh©n c¸ch, b¶n chÊt
con ngêi M¸c viÕt “Con ngêi lµ tæng hoµ cña nh÷ng quan hÖ x· héi”.
Con ngêi lµ chñ thÓ lÞch sö, s¸ng t¹o vµ lÞch sö. Trong CMXHCN
con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ môc ®Ých
cña mét chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi x©y dùng x· héi chñ nghÜa lµ x©y
dùng x· héi chñ nghÜa lµ x©y dùng mét x· héi mµ ë ®ã cã ®ñ nh÷ng
®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn.
ViÖt Nam ®· lµm ®îc ®iÒu ®ã hay cha; cho tíi nay tuy chóng ta ®·
®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ nhng ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña
®¹i ®a sè, ngêi d©n cßn thiÕu. Do vËy lý luËn chñ nghÜa M¸c Lªnin nãi
chung vµ quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c Lªnin vÒ con ngêi lµ kim chØ nam
®Ó híng ®Êt níc ta cÇn pahØ ®i ®©u, lµm g× vµ lµm nh thÕ nµo, ®Ó
thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc,
cã nh vËy chóng ta míi vît qua ®îc c¸i ngìng cña nghÌo nµn vµ l¹c hËu...
34

35. TiÓu luËn triÕt häc
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Gi¸o t×nh triÕt häc M¸c Lªn cña NXB chÝnh trÞ quèc gia (tËp I,
tËp II).
2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ häc cña NXB gi¸o dôc 1996,
3. Tµi liÖu häc tËp lý luËn chÝnh trÞ phæ th«ng (NXB chÝnh trÞ
quèc gia (tËp 1).
4. Tap chÝ céng s¶n.
5. VÊn ®Ò con ngêi trong sù ngihÖp CNH, H§H.
Ph¹m Minh H¹c.
NXB chÝnh trÞ quèc gia 1996.
6. Con ngêi ViÖt Nam vµ c«ng cuéc ®æi míi kû yÕu héi nghÞ khoa
häc tõ 28 - 29 /7/1993. T¹i TPHCM.
7.C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam - lý luËn vµ thùc tiÔn.
NguyÔn Träng ChuÈn.
NXB chÝnh trÞ quèc gia.
8. ChiÕn lîc huy ®éng vèn vµ nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp CNH,
H§H ®Êt níc.
TrÇn Kiªn
9. §Þnh híng ph¸t triÓn ®éi ngò trÝ thøc ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh
CNH, H§H.
Ph¹m TÊt Dong.
35

36. TiÓu luËn triÕt häc
Môc lôc
Lêi më ®Çu....................................................................................1
Néi dung
Ch¬ng II. Lý luËn cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi.......................3
I. B¶n chÊt cña con ngêi...............................................................3
a. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c vÒ con ngêi.............4
b. Con ngêi lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt cña x· héi.........................5
II. Quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi..................................7
III. Vai trß cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi trong ®êi sèng x· héi11
Ch¬ng II. VÊn ®Ò con ngêi trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc.........................................................................................17
I. TÝnh tÊ yÕu kh¸ch quan cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸....17
II. Môc tiªu con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë
níc ta hiÖn nay.............................................................................22
III. Nguån lùc con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc................................................24
IV. HiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho nguån lùc con ngêi ë níc
ta hiÖn nay..................................................................................26
ý kiÕn b¶n th©n...........................................................................30
KÕt luËn.......................................................................................32
Tµi liÖu tham kh¶o.......................................................................33
36