SlideShare a Scribd company logo

Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM

•
•
P
Paulita Mamansag

GRADE 2 MT-B M-LE BIKOL LM

Education
1 of 255
Download to read offline
i 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education Kagamitan ng Mag-aaral Bikol Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
ii Mother Tongue-Based Multi-lingual Education – Ikalawang Baitang Kagamitan ng Mag-aaral sa Bikol Unang Edisyon, 2013 ISBN: 978-971-9990-86-4 Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon. Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Yolanda S. Quijano, Ph. D. Inilimbag sa Pilipinas ng _____________ Department of Education - Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS) Office Address: 2nd Floor, Dorm G, PSC Complex, Meralco Avenue Pasig City, Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072 E-mail Address: imcsetd@yahoo.com Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral Mga Manunulat: Imelda R. Hona – Master Teacher I Bulan North Central School, Sorsogon Province Division Emy B. Barja – Master Teacher I Bacacay East Central School, Albay Division Agnes M. Camposano – Teacher III Albay Cental School, Legazpi City Division Franlie O. Ramos-Corporal – Principal I Binobong Elementary School, Camarines Sur Division Mga Tagasuri: Regida N. Vibar, Ed.D. at Grace U. Rabelas, Ed.D. Gumuhit ng mga Larawan: Judy Bonador Masbate – Master Teacher II Pili Central School, Camarines Sur Division Naglayout/Encoder: Jo Francis Ramos Corporal – RM, RN Pili, Camarines Sur
iii Talaan kan mga Laog Yunit 1: An Sakong Pamilya ............................... 1 Leksyon 1 .............................................................. 2 Rima .................................................. 2 Kun Kita Nagtitiripon ....................... 3 Sa Uma ............................................. 4 Mga Magalang na Tataramon ..... 6 Leksyon 2 .............................................................. 9 Pangngaran .................................... 9 An Samuyang Pamilya ................... 10 Leksyon 3 .............................................................. 11 Kambal – Katanog .......................... 11 Proper Noun dangan Common Noun ................................................. 12 Leksyon 4 .............................................................. 14 An Mag-Amigo ................................ 14 Panuan Mo Ako ............................... 16 Leksyon 5 .............................................................. 17 Pagpasunod – sunod nin Pangyayari ....................................... 17 Si Tina, An Mataba na Kino ............ 18 Leksyon 6 .............................................................. 21 Friendly Letter ................................... 21 Pangaranan Mo Ako ...................... 22 Leksyon 7 .............................................................. 23 Ukodan Mo Ako ............................... 23 An Pinakahahalat na Pamamasyar .................................... 24 Leksyon 8 .............................................................. 27 Magtao Ka pa Daw ........................ 27 Baretaan Mo Ako: Broadcast ........ 27
iv Leksyon 9 .............................................................. 31 Madya Na ........................................ 31 Uya Na ............................................. 32 Hain Ka Na? ..................................... 33 An Samong Pamilya ....................... 33 Leksyon 10 ............................................................ 35 Invitation Letter ................................ 35 Magsurat Kita nin Marhay .............. 37 Yunit 2: An Sakong Komunidad ......................... 40 Leksyon 11 ............................................................ 41 Pansalidang Pangngaran .............. 41 Pangataman sa Kapalibutan ........ 45 Magtarabangan ............................. 46 Leksyon 12 ............................................................ 48 Pansalidang Pangngaran .............. 48 Maging Malinig ................................ 50 Leksyon 13 ............................................................ 52 Pansalidang Tataramon: Pansadiri 52 Pag-urulay para sa Kalinigan ......... 55 Pagsunod sa Pigpapagibo ............ 57 Leksyon 14 ............................................................ 59 Pansalidang Tataramon: Pansadiring Panduwahan o Pandakulan ...................................... 59 Sain Hali an Pangaran kan Bacacay? ......................................... 61 An Istorya kan Banwaan nin Pili ..... 63 Leksyon 15 ............................................................ 65 Bacacay … Ano an Nabago? ..... 65 Ano Kaya? ....................................... 67 Preposition ........................................ 69
v Leksyon 16 ............................................................ 73 Brigada Eskwela .............................. 73 Ano Kaya? ....................................... 73 Leksyon 17 ............................................................ 75 Simeon A. Ola .................................. 75 Leksyon 18 ............................................................ 77 Mag-istorya Kita ............................... 77 Leksyon 19 ............................................................ 79 Compound Words ........................... 79 Hanapa ............................................ 80 Paisi ................................................... 81 Leksyon 20 ............................................................ 83 Travelog ............................................ 83 Yunit 3: Mga Kultura ............................................ 84 Leksyon 21 ............................................................ 85 Katurog Na ....................................... 85 Maogmahon si Angie ..................... 86 Pandiwa ........................................... 88 Si Dominik ......................................... 90 Leksyon 22 ............................................................ 92 Nagbarayli Kami .............................. 92 Magkanta Kita!: Atab Ako ............. 93 Pandiwa: Mag-urulay Kita! ............. 94 Leksyon 23 ............................................................ 97 An Paggibo ki Krismas Kard ............ 97 Pasunod-sunodon Mo Kami ........... 98 An Paninda ni Inday ....................... 99 Makakasurat Ka Kaya? .................. 101 Leksyon 24 ............................................................ 102 An Pinangat ni Tiya Maming .......... 102 Magpamahaw Kita! ....................... 104
vi Pang-uri: Iladawan Mo! .................. 107 Leksyon 25 ............................................................ 109 Iladawan Ta! .................................... 109 An Magtugang na Masinunod ...... 110 Dagdag na Kaaraman .................. 117 Leksyon 26 ............................................................ 118 An Pista ............................................. 118 Mag-imbitar Kita! ............................. 121 Leksyon 27 ............................................................ 122 An Higanteng Krismas Tree ............ 122 An Lukton saka An Karabaw ......... 124 Leksyon 28 ............................................................ 125 Synonyms .......................................... 125 Antonyms ......................................... 126 Homonyms ....................................... 127 Leksyon 29 ............................................................ 131 Mag Urulay-ulay Kita! ...................... 131 Leksyon 30 ............................................................ 134 An Bareta ......................................... 134 Yunit 4: Komunidad: Pangkabuhayan Dangan Enerhiya ........................................................... 136 Leksyon 31 ............................................................ 137 Ano Ako? .......................................... 137 Pang-uri: Salamat Saindo ............... 138 3 Lebel nin Paglaladawan ............. 139 Pagtao nin Bana-bana ................... 143 Ano an Namamati o Ugali? ........... 145 Pagpasunod-sunod nin Pangyayari ....................................... 147 Paghanap nin Detalye ................... 155 An Pagbalyo .................................... 156 Duma Fair Ginibo ............................ 160
vii Leksyon 32 ............................................................ 162 Pang-uri ............................................ 162 Patalastas ......................................... 165 Leksyon 33 ............................................................ 169 Iladawan Mo Ako ............................ 169 Marhay na Bareta ........................... 170 Detalye nin Istorya ........................... 173 Pagkua kan Pinaka-ideya .............. 174 An Pulang Sapatos .......................... 179 Leksyon 34 ............................................................ 183 Konsumo Ko, Pira? ........................... 183 An Gulayan ...................................... 185 Marhay na Kaisipan ........................ 186 Problema – Solusyon ....................... 191 Burak para ki Danda ....................... 193 Leksyon 35 ............................................................ 197 Jesse M. Robredo, Suruguon kan Banwaan .................................. 197 Linya nin Buhay ................................ 200 Elemento nin Istorya: Tawohan, Pinangyarihan, Pinakatampok na Pangyayari ................................. 206 An Gulayan ...................................... 210 Leksyon 36 ............................................................ 219 Pinangyarihan .................................. 219 Itukdo Mo! ........................................ 220 Pano Ini? ........................................... 221 Selebrasyon kan Peňafrancia ........ 222 Magsurat Kita! .................................. 226 Leksyon 37 ............................................................ 227 Itsura nin Stanza ............................... 227 An Kayamanan ............................... 228
viii Pagkua kan Pinaka-ideya .............. 232 Ano an Titulo Ko? ............................ 234 Leksyon 38 ............................................................ 236 Iskrabol Kita ...................................... 236 Leksyon 39 ............................................................ 237 Sain Ako? .......................................... 237 Mga Pagmati! .................................. 238 Sisay Ako? ........................................ 239 Uran sa Timog-Sulnupan: Luzon Apektado 240 Uran, Bagyo ..................................... 242 Leksyon 40 ............................................................ 244 Kumpletohon! .................................. 244 An Linog ............................................ 245 Kasulo ............................................... 247
1 Yunit 1 An Sakong Pamilya Imelda Ropal Hona
2 Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 1 Rima Ining samuyang bola Na itinao ni lola Kun daing eskwela Pigkakawatan ko siya 1. Sisay an nagtao kan bola? 2. Nuarin ninda pigkakawatan an bola? An mga tataramon na may rima igwang pararehong tanog sa hurihan. An bola saka lola mga tataramon na may rima. Igwa sinda nin parehong tanog sa katapusan.
3 Magkatanog Daw Kita? Isurat an tataramon na may kaparehong tanog kan tataramon sa lambang numero. Pilion ini sa kahon. 1. dalan - ______________ 2. kayab - ______________ 3. balon - ______________ 4. kagat - ______________ 5. harong - ______________ Madya, Magkaranta Kita! Kun Kita Nagtitiripon (The More We Get Together) Kun kita nagtitiripon, tiripon, tiripon Kun kita nagtitiripon maogmahon. Amigo mo, amigo ko, amigo ta, amigo niya Kun kita nagtitiripon maogmahon. hagab barong lukton bulan dagat Magpurbar Kita
4 Mag-ensayo Kita Magturula Kita! Sa Uma ni: Imelda R. Hona Sa sarong mahiwas na uma Igwa nin duwang aking maogma Nasabat an saindang Lola Dali-dali sindang nagbisa Dangan nagsabi, “Diyos marhay na aga Lola” “Diyos marhay na aga man,” simbag sainda. “Marhay pa, kamo sako mag-iriba Tanganing kita magkua nin mga duma” “Opo, Lola” biglang nasambit ninda “Dumang hinahanaphanap niamong talaga Ta an mga iyan masisiram saka samong paborito pa.”
5 Ano Ako? Pakarayon an mga letra tanganing makabilog nin tamang tataramon para kaini. Isurat sa MTB notebook an mabibilog na tataramon. 1. Nahihiling sa langit 2. Daing helang 3. Sinasakyan kan mga tawo 4. Dinudumanan kun aldaw nin Dominggo 5. Namamatian kun nahihiling an mga amiga d w l a a k a usog m w a o t ab nmahi o maag m s Mag-ensayo pa Kita
6 Pagsabot sa Gramatika Mga Magalang na Tataramon An mga magagalang na tataramon ginagamit sa pagtao nin galang sa mga kaulay magin man ini nguhod, may kaparehong edad o may edad. Ginagamit an mga ini sa haros gabos na panahon. Marhay na hapon man po! Marhay na hapon, Lita. Yaon tabi an saimong ina? Mayo po. Nagduman siya sa Naga. Mabalos po! Siring man po.
7 Magalang Ako! Isurat an tamang tataramon sa mga minasunod na sitwasyon. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Hapon, pauli ka na nahiling mo an saimong tiyo. 2. Bagong abot hali sa ibang lugar an saimong pinsan. 3. Naghilingan kamo kan saimong amiga sa simbahan. 4. Nagduman ka sa harong kan saimong tiya sarong aldaw. Magpurbar Kita
8 5. Udto, nasabat mo an saimong paratukdo. Pagsabi Manungod Sako! Kopyahon an mga minasunod sa MTB notebook. Isurat nin marhay an mga inpormasyon manungod sa sadiri mo. Dios marhay na ____________________. Ako si ____________________. ____________________ an edad ko. Nag-aadal ako sa ____________________. Nasa ____________________ grado na ako. Si ____________________ an sakuyang ama. Si ____________________ an sakuyang ina. Mag-ensayo Kita
9 Leksyon 2 Pangngaran 1. Ano an mga bagay nahihiling mo sa ritrato? 2. Sain an lugar na ini? 3. Ano an hayop na nahihiling mo sa ritrato? Sisay an mga nahihiling mo? Ang pangngaran an tataramon na nagsasabi nin ngaran nin tawo, bagay, hayop o lugar. An simbag sa mga hapot na nasa itaas inaapod na pangngaran. Pagsabot sa Gramatika
10 Ano Daw Ako? Sabihon kun an mga tataramon pangaran nin tawo, lugar, hayop o bagay. 1. doktor 2. ayam 3. hospital 4. bola 5. arkitekto Madya, Magkaranta Kita! An Samuyang Pamilya Tune: Paruparong Bukid Sinurat ni: Imelda R. Hona An samong pamilya, pirmi pong maogma Malinig sa hawak, sa kapalibutan Nagtuturog amay, pagmata nag-eeksersays Tanganing an buhay pirming marahay rahay. Luto kan samong ina, pirming masustansya Sagana sa bitamina, maging sa protina Dahil sa masiram, pirming gaganahan Hawak makukusog maski daing yaman. Magpurbar Kita
11 Kambal – Katanog Ano Ako? Kaagan ki nawawara na letra an kada tataramon tanganing mabilog ini. Gibohon ini sa notebook. 1. Kinukuanan ta nin tubig 2. Sarong sasakyan na nagkakarga ki mga magagabat na kargamento. 3. Ginigibo akong tabla na ginagamit sa pagbilog ki mga aparador, lamesa, saka mga silya. 4. Sarong bagay ini kun sain ipinako si Kristo. 5. Ini pwedeng gibohon sa sira, batag, bonay, maging sa karne. An kambal – katanog grupo nin 2 o 3 katanog na nagtatao nin sarong tanog. Leksyon 3 Pagpauswag sa Bokabularyo P
12 Proper Noun dangan Common Noun Igwang duwang klaseng pangngaran, an Proper saka Common. An Proper na pangngaran iyo an ngaran na may kasigurohan na apod saka nagpopoon sa dakulang letra arog kan Nana Ason, Bantay, Naga Park, saka Mongol. An Common na pangngaran iyo an ngaran na apod sa kadaklan saka nagpopoon sa sadit na letra arog kan ina, ayam, parke saka lapis. Pagsabot sa Gramatika
13 Mahiling Mo daw Kami? Hanapon dangan bilugan an mga pangngaran kan tawo, hayop, bagay, saka lugar. A B R S T U M O N G O L X D F X Q S H X Y Z W W W U S I R A A J O Q C B A F T A C D D C O P R U A L N M V P B F A O K S T B C B J L W A N O P S I M B A H A N K P P T P E A O N O Q Y M Y A O B R O K A P O P R A C A R L A S S G J C S O S T M S N F N M L A O P O Q D D T D O K T O R C R U Z O Q C B A A C A A C C C H P R U A Y A C A U L S T B C M U N I N G A C R H A N B H A N H A C L C H A N H T I N D A H A N Sabihon Mo Sabihon kun Proper o Common na pangngaran. Isurat ini sa notebook. 1. aki 6. Aling Marta 2. Dr. Reyes 7. Avon 3. Basilica 8. Marita 4. lamesa 9. Mickey Mouse 5. uma 10. Rizal Park Magpurbar Kita
14 Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 4 An Mag-Amigo Sinurat ni: Imelda R. Hona Si Tsoy saro na maboot saka masinunod na aki. Pirmi siya nasa harong. Dai siya naghahali sa harong na dai nagpapaisi sa saiyang ina. Amigo niya si Bonbon. Mahilig sa pamamasyar si Bonbon. “Madya na Tsoy! Maduman na kita sa salog. Duman kita magkawat na duwa,” sabi ni Bonbon. “Habo ko ta dai pa ako nakaabot sa lugar na iyan, saka tibaad hanapon ako ni Nanay,” simbag ni Tsoy. “Madali lang kita duman. Mabalik tulos kita,” dagdag pa ni Bonbon.” Sigurado maogma kita duman.” Napiritan na mag-iba si Tsoy ki Bonbon. Nahiling ni Tsoy na talagang magiging maogma siya sa may salog. Dakulon an bunga kan tsiko sa harani kan salog. Nawili si Tsoy na magkua ki mga hinog na
15 bunga. Pagkatapos niyang magkua nin mga bunga kan Tsiko, nahiling niya an malinaw na tubig sa salog. Nalingawan niya na dapat magmadali sinda ta dai siya nakapagpaaram sa saiyang ina. Nagkarigos siya sa salog. Dai niya nahiling na hararom an nadumanan niya na lugar. Dai siya tatao maglangoy. “Bonbon! Bonbon! Tabangi ako! Malulunod ako!” suriyaw ni Tsoy. “Halat sana simbag ni Bonbon,” dalidali siya nagkua nin dakulang sanga. Itinao niya ini ki Tsoy saka luwayluway niyang pigguyod hanggang sa may pampang kan salog. “Pasensya na Tsoy,” paghagad nin despensa ni Bonbon. “Dai ko mapapatawad an sakuyang sadiri kun may nangyari saimo.” Nagbalik an mag-amigo sa kanindang harong. Namundo na ipinaaram ni Tsoy an nangyari sa ina. Naghagad siya ki tawad sa ina dangan nagtaram na dai na siya mautro.
16 Siisay Ako? Anong parte ako kan libro? 1. ___________ 2. ___________ 3. ___________ Panuan Mo Ako Kumpletohon an mga pangungusap. Gamiton an si, sinda, ini, iyan, idto, an, an mga. 1. Nagkakarawat _______ aki. 2. Gurang na _______ Lolo. 3. Itago mo _______ na kwarta mo. 4. Nabari _______ sanga kan puno. 5. Magkaka-amiga _______ Nora, Carla buda Rosario. Pagpurbar Pagsabot sa Gramatika
17 6. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 5 Pagpasunod-sunod nin Pangyayari An pagpasunod – sunod nin mga pangyayari an pag saro – saro na paglaag kan pangyayari puon sa inot sagkod sa hurihan. Pwede man na ini an mga pasunod - sunod mong ginigibo sa sarong bagay o gibohon. Arin digdi an dapat na mainot? Iyan an dapat na mainot. Bako palan, panduwa iyan nangyari.
18 Si Tina, An Mataba na Kino Sinurat ni: Imelda R. Hona Igwang inang kino na may tulong aki. An mga ini sinda Bino, Kina, saka si Tina. Naiiba si Tina sa saiyang duwang tugang. Mataba siya mantang an duwang tugang maniwang. Hugakon si Tina mantang an duwang tugang mahigos. Sarong aldaw, matapos magkakan. “Ay! Sobra na an taba ko! Masasakitan na ako magdulag sa ikos!” sabi ni Tina. Magpurbar Kita
19 “Iyo yan. Habo mo kayang magtrabaho. Dapat magtrabaho ka tanganing dai ka magdakula nin marhay,” dagdag kan tugang niya. “Aram ko man yan kaya lang talagang an gusto ko sana magkakan saka magturog ta yaon man kamo na nagtratrabaho kan mga gibohon,” simbag ni Tina. Dai nanggad nagsusunod si Tina sa mga sinasabi kan saiyang mga tugang. Pagkalihis kan nagkapirang aldaw, may nahiling si Tina na sarong pidasong keso.
20 Masiram talaga an keso kaya dai niya narisa an pag-abot kan dakulang ikos. Bigla siya kaining linuksohan. Ano kaya an nangyari ki Tina? Mag-ensayo Kita Arin an Magkasurunod? Isurat an numero kan ritrato sa saindong MTB notebook base sa pangyayari. 1 2 3 4 5
21 Pagbasa nin may Pagkasabot Friendly Letter Camposano St., Zone Bulan, Sorsogon Ika-10 kan Hulyo 2013 Namomotan kong Bert, Kumusta! Saro sa sakuyang mga kaklase an nagtao sakuya kan saimong pangaran. Dakulon siyang ibinibida sa sakuya manungod sa saimo. Saro sa sakuyang paboritong gibohon an makipagribayan nin surat sa sakuyang amigo saka amiga na nasa harayong lugar. Dahilan kaini, naisip ko na magsurat saimo tanganing magrarom an pagkakamidbid ko saimo saka maidagdag ka sa sakuyang amigo. Ako si Rommel sarong eskwela sa Bulan North Central School-A, Bulan, Sorsogon. Nasa ikaduwang grado na ako. Mawot ko na aakoon mo ako na saro sa amigo mo poon sa aldaw na ini. Laom ko an kasimbagan sa surat kong ini. An saimong amigo, Rommel Leksyon 6
22 Pangaranan Mo Ako Isurat an pangaran kan lambang parte kan surat. Pilion an saindong simbag sa kahon na nasa ibaba. 1___________________________ ___________________________ ___________________________ 2___________________________ 3______________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ______________________________________ 4___________________________ 5___________________________ Mag-ensayo Kita Katawan ng Liham Bating Pangwakas Pamuhatan Lagda Bating Panimula
23 Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 7 Ukodan Mo Ako Basahon an lambang paukod. Pilion sa mga tataramon sa ibaba an saindong simbag. Isurat an mga ini sa saindong MTB notebook. 1. Sarong prinsesa nagtutukaw sa tasa. 2. Sarong sadit sadit na harong, sobra sanggatos an nakasirong. 3. Hababa kun nakatindog, halangkaw kun nakatukaw. 4. An aki naglalakaw na, an ina nakatukaw pa. 5. May aldaw, may bulan, dai man nin langit. May katapusan pero pirit na nagbabalik.
24 6. Dai tawo, dai man hayop, may payo. Pirming kaibanan kan karpintero. Pag piglulubong, pirming sa kahoy o kaya sa bato. posporo ayam kasoy karabasa bulan pako An Pinakahahalat na Pamamasyar Sinurat ni: Emy B. Barja Maogmang pigbibilang ni Blesilda an mga muro niya sa saiyang kamot. Saro, duwa, tolo! Yehey! Tolong aldaw na lang mapasyar na kami sa Ligńon Hill,” kurahaw niya. Sabado, amay na nagmata si Blesilda. Handa na siya sa saindang pamamasyar. Sulot na niya an saiyang magayon na blusa. Pinakaray niya an balon nindang kakanon saka gagamiton na plato. Nagkua siya nin tubig na balunon sa gripo kan magrani saiya si Tiyo Berto. Pagbasa nin may Pagkasabot
25 “Pano yan Blesilda dai kita makakadagos ta dai kita makakabalyo sa tulay, ” sabi ni Itay. “Nag-apaw kaya an tubig sa salog.” “Tano ta nagbaha?” hapot ni Blesilda. “Bako man po bagang makusugon su uran.” “Iyo na iyan an resulta kan dai pag-ataman kan mga tawo sa kapalibutan. Sige an pagputol kan mga kahoy, nagpaparaapon pa nin basura sa mga salog, sapa, dagat, nagraralataw lataw pa an mga plastik,” simbag kan saiyang ina. “O, sige, magsangli na giraray kang bado mo ta sa utro Sabado na sana kita mapasyar,” sabi ni Tiya Saling na saiyang ina. “Kaya po palan digdi sa satuyang lugar, bawal na an paggamit nin plastic,” simbag ni Blesilda habang nagsasangli. “Iyo po ta dapat nagtatarabangan kita sa pag- ataman kan satuyang kapalibutan,” simbag kan saiyang ina. “Saro, duwa, tulo, apat,” nagbibilang na naman si Blesilda.
26 Ano an Pwede? Hilingon an mga ritrato. Ano daw an pwedeng mangyari? Isurat sa pangungusap an saindong simbag. 1. 2. 3. 4. 5. Mag – ensayo Kita
27 Leksyon 8 Magtao Ka pa Daw Magtao nin proper noun sa lambang common nouns. 1. baboy 3. kabayo 2. tigre 4. ayam 5. kino Baretaan Mo Ako Basahon an broadcast nin may tamang tono saka paagi. Broadcast ni: Franlie O. Ramos Alas 7:00 nin aga. Tito: Marhay na aga! Oras na naman nin pagbabareta mga kabarangay. Inot sa mga bareta, Palarong Bicol sa Catanduanes. Ngonyan na aldaw Pagsabot sa Gramatika Pagbasa nin may Pagkasabot
28 isinasagibo an Palarong Bicol sa Catanduanes. Aramon ta daw an mga pangyayari duman. Bert, kumusta kita dyan? Bert: Marhay na aga, Tito. An satuyang mga atleta ngonyan siribot na sa paghanda sa kawat ninda ngonyan. Sa panahon na ini, Tito an Camarines Sur nagkaigwa na nin 10 Gold, 5 Silver saka 2 na Bronze. An Syudad nin Naga igwa naman nin 7 Gold, 9 Silver, saka 6 na Bronze. Tito: Salamat sa impormasyon Bert. Dangogon man daw nyato si Lita. Lita: Marhay na aga Tito saka Bert. Marahay- rahay an panahon igdi ngonyan sa Catanduanes. Naoogma ako kan sarong magurang digdi na kaiba sa delegasyon kan Syudad nin Naga. Grabe an suporta niya sa saiyang aking atleta. Uya siya digdi sa kataid ko Tito, si Liza. Tito: Marhay na aga po, Liza. Tano po ta nag- iba ka pa sa Catanduanes? Mayo ka pong tiwala sa saiyang coach? Liza: Marhay na aga po saimo, Tito saka sa gabos na nagdadangog ngonyan. Dai
29 man po sa mayo akong tiwala sa coach niya. Igwa po akong tiwala alagad nag – iba po ako tanganing maipamati ko sa sakuyang aki an suporta kan samuyang pamilya sa saiyang paglaban sa kawat. Ini po an pwede tang magibo bilang magurang. Ikaduwang rason po, gusto kong makatabang sa samuyang eskwelahan sa paagi nin paghimo nin kakanon kan lambang atleta. Tito: Salamat po, Liza. Dapat kang pangarugan kan ibang magurang nyato. Mantang naghahanda an satuyang mga atleta dangogon ta an satuyang patalastas. Patalastas: May bagong produkto an Colie Cosmetics. Igwa na sinda ngonyan nin sabon saka lotion na may Pili extract. Ini makakapagayon kan satuyang mga kutis. Magduman na sa saindang tindahan sa Maritatas, Pawili, Pili, Camarines Sur. Hanapon lang si Jiya Corporal an may sadiri para sa libreng sample kan mga ini. Ano pang hinahalat nindo! Magduman na!
30 Tito: Salamat partner. Ngonyan aramon ta an kamugtakan kan satuyang panahon. Melay, kumusta kita ngonyan? Melay: Tito, magkakaigwa kita nin magayagaya saka maaliwalas na panahon sa Bicol. An ibang parte kan Luzon magkakaigwa nin mapanganuron na kalangitan sa laog nin maghapon. An Visayas saka Mindanao magkakaigwa nin pabugso-bugsong pag- uran na may kikilat saka daguldol dara kan ITCZ. Tito: Salamat Melay. O, mga kabarangay inabot na naman kita nin oras nin pamamaaram. Mga magurang an obligasyon ta sa mga aki dai paglingawan. Mga aki dai man paglingawan na kamo man may obigasyon sa sadiring mga magurang. Gibohon sana ini para maging marhay an satuyang buhay. Marhay na aga liwat saindo.
31 Leksyon 9 Madya Na Tune: Leron Leron Sinta ni: Emy B. Barja Digdi sa samong lugar Magayon mag-istar Kadakul nin lugar Na nangingimbitar Musna libuton ta Maoogma kita Siguradong mahahali, satuyang problema. Bulkan Mayon sa Albay Sa Lingnon Hill magbaklay Sa CWC kita mag wakeboarding Sa Donsol may butanding Pwede pang mag swimming An Bukid Isarog sa Cam Sur mahihiling Salamat O, Diyos ko Sa lugar na regalo Pag-iingatan ko Ini an promiso ko Sa’kong maginibo ipag-uurgulyo Mga biyaya na si’mong itinao. Pagbasa nin may Pagkasabot
32 Chant: Uya Na Sinurat ni: Regida N. Vibar, Ed. D. Franlie O. Ramos-Corporal Uya na, uya na, uya na sinda Si Itay, si Inay, si Manoy, si Manay Kasabay si Lolo asin si Lola Sa sarong harong nakaistar sinda. Uya na si Nene na kahurihan mi Maugmahon na paghilingon Pinapadangat mi. Trabaho sa harong nagiging magian Lambang saro samo nagtatarabangan. Nagpapatinau-tauhan sa gabos na bagay Dai narisulbiran. Maogmang pamilya, nagkakasararo. Dapat na iurgulyo sa bilog na banwaan. Iyo ini an pamilya ko sarong ehemplo. Pamilyang Bikolano Madya na! Iurgulyo! Mag – ensayo Kita
33 Hain Ka Na? Tune: Where is thumb man? Hain na si Tatay? (2x) Uni na siya (2x) Kumusta, kumusta (2x) Marhay na aga. (2x) Salidahan an tataramon na may salungguhit nin: Nanay Manoy Manay Bunso Hanapon sa chant an mga tataramon na magkakapareho an tanog. An Samong Pamilya An samuyang ina dangan an ama An pagpadaba dai lamang pighuhuna Sa pagkamoot sa puso saindang itinatao Onra saka urgolyo niamong totoo. Pag-agyat
34 Bako man kaming mayaman Siring kan iba diyan Alagad ining samong pag-iribahan Kaogmahan sa puso an namamatian. Sa diit saka simpleng bagay Kontentado na an samong buhay Pagkamoot sa samuyang puso nagsusup-ay Kaya dai nanggad nin pasuruhay. Iyo ini an samong pamilya Nagkakasararo danay na maogma Sa paghampang nin mga kadipisilan Burunyog dangan bulanos an daramayan, yo!
35 Leksyon 10 Invitation Letter 25 Lapu Lapu St., Legazpi City August 4, 2013 Namomotan kong Mona, Kumusta? Haloyon na kitang dai naghihilingan poon pa kan kamo nagbalyo sa Sorsogon. Aram ko dakulon ka nang mga amiga saka amigo diyan. Dakulon an muya kong ipahihiling sa saimo. Dakulon na an ipinagbag-o kan Legazpi. Igwa na baga magagayon na mahihiling buda dapat maaraman digdi. Dakulon kang dapat maaraman digdi. Sa wakas siguradong maghihilingan na kita ta iimbitaran ta ika sa sakuyang bertdey parti na gigibohon sa Embarcadero de Legazpi, sa Setyembre 5, sa oras na alas tres kan hapon. Inaasahan ko ang saimong pag-abot ta kita mag-ibahan sa pamamasyar, mapaiba kita ki Nanay. An saimong pinsan, Kathy Pagbasa nin may Pagkasabot
36 Purbaran Ta Maglista nin mga pangngaran (tiyak o di-tiyak) na mahihiling sa lambang ritrato. Group 1 Group 2 Group 3 Group 4 Mag-ensayo Kita
37 Magsurat Kita nin Marhay Isurat nin tama an lambang pangungusap. 1. Si mr. cruz maboot na paratukdo. 2. Binisita ko si lola sa daraga, albay. 3. Nagbakal ako sin Abaniko kasubago. 4. Bag-o an bado ko. 5. Si nanay naglaog sa kwarto ko. Balikan Ta Isurat an pangaran kan lambang parte kan surat. 1___________________________ ___________________________ ___________________________ 2___________________________ 3______________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ______________________________________ 4___________________________ 5___________________________ Mag-ensayo pa Kita
38 Isurat an main event sa surat. Isurat ini sa saindong papel. Purok 5, Brgy. Aquino, Bulan, Sorsogon Agosto 10, 2013 Namomotan kong Karen, Minaabot palang kami digdi sa Baguio. Kabababa palang niamo sa bus na samuyang pigsakayan. Maliputon talaga digdi. Sana kaibanan taka ngunyan para nahiling mo man an kagayunan kan Baguio. Laom ko na sa masunod na pagdigdi ko maging kaibanan taka na. An saimong amiga, Lucy Pag-agyat
39 Sabihon kun manungod sa ano an surat. 59 P. Burgos St., Pasay City Enero 18, 2013 Namomotan kong Kent, Kumusta na an amigo ko? Maogma ako mantang binabasa ko an pigpadara mong surat sakuya. Tolong beses ko ining binasa. Marahay man ta narumduman mo ako. Siriisay na an mga amigo nan amiga mo diyan sa Sorsogon. Ibalita mo sa sakuya. Simbagon mo tulos an surat ko na ini. An saimong pinsan, Amy Dagdag na Pag-agyat
40 Yunit 2 An Sakong Komunidad Emy Balana Barja
41 Pansalidang Pangngaran sa Pangngaran Pagsabot sa Gramatika Leksyon 11 Ika na muna an maghugas ta mahinguko pa siya. Mahinguko na muna ako. Naghuhugas na siya kan saiyang kamot. An pansalida (panghalip) ginagamit na panribay sa pangaran kan tawo, bagay, hayop saka lugar.
42 Nuarin ginagamit an ako? Nuarin ginagamit an ika? Nuarin ginagamit an siya? Ini ginagamit sa pansaroan o sa sarong tawo. Nuarin ginagamit an kami? kita? Nuarin ginagamit an kamo? Nuarin ginagamit an sinda? Ini ginagamit sa duwa o sa mas dakul na tawo. An mga kaklase ta sinda man an matanom. Kita na Ben an matabang magpakaray. Iyo, Ben. Kami man ni Mutya an masighid sa natad. Magsurat na muna kamo duman sa papel.
43 Midbidon an mga ginamit na pansalida. Ikahon ini. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Si Cristy an kairiba ko sa aga. Hahapiton ko siya sa saindang harong. 2. Sa aga si Linda an lider, siya an mapa pangadyi. 3. Sisay an gustong magtabang samo ni Edita magsigid? 4. Pagal na ako magsamod, ika naman daw Rosa an magsalida sako. 5. Dakul ng awot sa natad, magtarabang kita na manghawan. Midbidon dangan kuritan an mga pansalidang ginamit. Isurat an S kun pansaruan, D kun pandakulan. Gibohon ini sa MT – Bicol notebook _____ 1. Hapon na Risa maduman na kita sa saod. Magpurbar Kita Pagkasabot Mag - ensayo Kita Pagkasabot
44 _____ 2. Mas halangkaw saimo Merly si Fe siya na an magkua ki burak. _____ 3. Ako naman daw an makanta pakatapos mo Nelson. _____ 4. Manay Lita, ika tabi an nagsaray kan payong ni manay? _____ 5. Tangani pirming malinig an satong eskwelahan kita gabos magtarabang sa paglinig. Kumpletohon an istorya gamit tamang mga pansalida sa pangngaran. Gibohon ini sa MTB notebook. _______ si Mutya. Si Jiya saro sa tugang ko. Nasa ikaduwang grado _____. Igwa pa ako nin tulong tugang. Nag-iistar ______ harani sa harong kan mga pinsan mi. _____ an kakawat mi kada Domingo. May mga pinsan man ______harani saindo? Pag-agyat Pagkasabot
45 “Pangataman sa Kapalibutan” ni Emy B. Barja Kaipuhan mo, kaipuhan ko Kaipuhan tang tabos Malinig na harong, marhay na harong Sa laog, sa luwas pati an bubong Kapalibutan satong kaipuhan Dai paglingawan, pangatamanon Magmangno sa nasasakupan Pagtapok ki basura maski sain likayan Tangani kita dai maghelang Ataman na hayop dai pagpabayan Ikaag sa tamang lugar, dai pagbuhian Baka, orig, karabaw, kanding, maging ayam man Ngani dai madistroso mga pananom na magayon Mga kataning daing reklamo, sigurado ika aarugon Ako matabang, Ika magtabang Kita gabos magtarabang Pangataman sa kapalibutan, bilog na komunidad Ipadagos, ipadagos hanggang sa magka edad. Pagbasa nin may Pagkasabot Pagkasabot
46 Basahon an chant. “Magtarabangan” ni Emy B. Barja Samong harong ataman ming marhay Pirming malinig, pag may raot pipakarhay Ni manoy dangan ni itay Maraot na tawo maging hayop dai makalaog Palibot ki kudal maski sa luwas magkaturog Mga kataning mi maogma pirmi Daing naghehelang daing dengue Langaw namok maski ipis, dai kang mahihiling Maski sain ka magkiling Mga tawo disiplinado Magpuon sa aki hanggang ki lolo Pangataman sa harong, sa bilog na kapalibutan Kaipuhan lambang saro dapat masabutan Benipisyo bako sana samo Para man sa gabos na tawo Magpurbar Kita
47 A. Simbagon: 1. Ano an dapat pangatamanon? 2. Ano an gigibo sa harong pag may raot? 3. Nata ta dai makalaog sa harong an mga maraot na tawo dangan mga hayop? 4. Ano-anong mga insekto an dai mahihiling? 5. Ano an dapat masabutan kan lambang tawo? B. Pilion an tamang simbag sa lambang hapot. 1. Kabaliktadan kan tataramon na malinig. a. mahigos b. maati c. mahamot 2. Kabaliktadan kan tataramon na makalaog. a. makaluwas b. makasakat c. makasabit 3. An tataramon na magkiling parehas kan tataramon na a. maghiling b. magsirip c.magbirik 4. Ipahiling sa paagi ki drowing, harong na palibot ki kudal. Magpurbar pa Kita
48 Pansalidang Pangngaran Hilingon an ritrato. Magsurat nin halipot na pag- urulay- ulay manungod digdi. Gamiton an tamang pansalida/panghalip. Isurat sa linya. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. 2. 3. 4. Pagsabot sa Gramatika Leksyon 12
49 Mag-ensayo Kita Bilugan an pansalida saka isurat sa kurit kun ini pansaruan o pandakulan. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. _____ Ako an mapakon kan mga manok. 2. _____ Si Ruben siya an kariba ni Roy sa dagat. 3. _____ Kami an malinig sa luwas. 4. _____ Mabel ika na po an mag trapo sa lamesa. 5. _____ Manay, kamo po ni Manoy an matabang ki lola?
50 Pagbasa nin may Pagkasabot Magkaranta…Maglinig Kita Maging Malinig (Tune: This is the Way) ni Emy B. Barja Ako, ika magkarigos Kita gabos magkarigos Ako, ika, kita gabos Pagkaaga pagmata. Ako, ika magsipilyo Kita gabos magsipilyo Ako, ika, kita gabos Pakatapos magkakan Ako, ika maghugas nin kamot Kita gabos maghugas nin kamot Bago magkakan maghugas nin kamot Dangan pagkatapos magkakan.
51 Ako, ika dapat na maglabar Kita gabos dapat na maglabar Ako, ika dapat na maglabar Bago kita magturog, maglabar Maglinig kan lawas uroaldaw Ako, ika, maglinig nin lawas Kita gabos maglinig nin lawas Gawi ta sa uroaldaw. Ano an dapat gibohon sa satuyang lawas? Isurat ini sa laog kan mga kahon. Gibohon ini sa MTB notebook.
52 Pansalidang Tataramon: Pansadiri 1. Ano an tataramon na ginamit ni Lito kan magtaram siya manongod sa saiyang alkansiya? Pagsabot sa Gramatika Manongod sa mga bagay na pagsasadiri kan tawong nagtataram, pinag-uulayan o kaulay an mga pansalidang tataramon. Hilinga an sakuyang alkansiya, Tina. Sisay an naggibo kaiyan saimo, Lito? Ginibo ini ni Manoy. Hain na daw si Mila? Sisay man daw an naggibo kan saiyang alkansya? Leksyon 13
53 2. Ano an tataramon na ginamit ni Tina kan magtaram siya manongod sa alkansiya ni Lito? 3. Ano an tataramon na ginamit ni Lito kan magtaram siya manongod sa saiyang alkansiya? 4. Ano an tataramon na ginamit ni Tina kan magtaram siya manongod sa alkansiya ni Lito? 5. Ano man an tataramon na ginamit ni Tina manongod sa alkansiya ni Mila? An sakuya, saimo, saka saiya mga tataramon na pansalida. An sakuya ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan tawong nagtataram. An saimo ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan tawong kaulay. An saiya ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan tawong pinag-uulayan.
54 Kiisay Ini? Panuan an mga pangungusap nin tamang tataramon. Gamiton an sakuya, saimo, o saiya. Gibohon ini sa MTB notebook. _______ ini? Dai po. Sinubli ko ini ki Nilo. ______ po ini. Para ini saimo. Talaga po? ________ na ini. Magpurbar Kita
55 Pag-urulay para sa Kalinigan Tiyo Nestor : Cecilia apuda na si Manoy Jun mo ta matabang kita maglimpya sa tinampo saka sa kapalibutan kan satong barangay. Jun : Iyo po Itay. Ano po titiripunon man sana an gabos na basura? Tiyo Nestor : Bako sanang titiripunon ta an mga basura. Kukuwaon ta nguna o hahalion an gabos na basura. Pipilion ta so mga nalalapa ikakaag ta sa “compost pit.” So mga dai nalalapa lalainon ta man saka ikakaag ta sa sako dangan pipilion ta an mga pwede pang ipabakal arog kan papel, bote, lata dangan plastik. So mga dai man pwedeng ipabakal pero pwede pang gamiton o iresiklo Pagbasa nin may Pagkasabot
56 (recycle) lalainon ta man sayang man baka magamit pa. Tiya Edita : O, ano Jun tatao ka na kan gigibohon mo kun pano an tamang pagtapok kan mga basura? Jun : Iyo na po Nanay. Pirmi ko na po iyan paggigibohon sa mga basura ta digdi sa harong. Tiyo Nestor : O hala, musna kita tanganing amay kitang makatapos. Simbagan an hapot manungod sa pag-urulay. 1. Siisay an kabali sa urulay? 2. Ano an pinag-uurulayan ninda? 3. Pano sinda makakatabang sa paglinig kan barangay? 4. Pano an dapat na pag-apon kan basura? Magpurbar Kita
57 Pagsunod sa Pigpapagibo Kun ano an sinasabing gibohon inaapod tang pagsunod sa mga pigpapagibo. Kinakaipuhan hanapon ta an tataramon na may aksyon saka an iba pang detalye para magibo ta nin tama an ipinapagibo. Ano an pigpapagibo satuya? Ano an tataramon na may aksyon sa pigpapagibo sato? Pano ta ini gigibohon? Ano an mga detalye sa pigpapagibo? Pagbasa nin may Pagkasabot
58 Mag-ensayo Kita Magkolor Kita Koloran an ritrato. Sunudon an direksyon. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Koloran nin yellow an burak. 2. Koloran nin pula an bado kan aki. 3. Koloran nin berde an mga dahon saka an doot. 4. Koloran nin de kape an kudal. 5. Koloran an sapatos nin asul. Pag–agyat Basahon saka sunudon an mga direksyon. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Madrowing nin bilog. 2. Sa laog kan bilog, lagan nin dakulang puso. 3. Koloran an puso nin pula.
59 Pagsabot sa Gramatika Leksyon 14 Pansalidang Tataramon: Pansadiring Panduwahan o Pandakulan An samuya, saindo, saka sainda mga tataramon na pansalida na pandakulan. An samuya ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan duwa o mas dakul na tawo. An saindo ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan duwa o mas dakul na tawong kaulay. An sainda ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan duwa o mas dakul na tawong pinag- uulayan.
60 Mag-ensayo Kita Kiirisay Ini? Panuan an mga pangungusap nin tamang tataramon. Gamiton an samuya, saindo, o sainda. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. “Lito, hilinga an __________ dara. Itatao mi ini sa samuyang ina,” sabi ninda Noli saka Elma. 2. Maduman ako kay Lolo saka Lola. May padara an sakuyang ama para sa ___________. 3. “Diyos marhay na aga po __________, Tata Elmo saka Nana Dina,” sabi ni Pilo. 4. An harong mi sadit sana alagad dakol an mga pananom ___________. 5. “Ben, Sita, Nena, mauli na kamo? Masabay na ako __________,” sabi ni Aleya.
61 Pagbasa nin may Pagkasabot Sain Hali an Pangaran kan Bacacay? Adapted: (Emy B. Barja) Kan inot na panahon an mga tawo sa satong lugar tuninong dangan simpleng nabubuhay sa paagi kan pagoma dangan pagdakop nin sira huli ta an satong lugar napapalibutan nin kadagatan. Sarong aldaw uminabot an grupo ki mga Kastila. Gusto nindang masiguro an kamugtakan kan lugar na saindang sasakupon. An pig-aagihan ninda kadakul nin pananom na buro-bagakay, haros sain na parte kan lugar kadakol na nagtuturubo. “Ano an pangaran kan lugar na ini?,” hapot kan lider kan mga Kastila sa mga tawong nihiling ninda.
62 Sain Hali an Pangaran kan Bacacay? Tawohan ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________ Pinangyarihan ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ___________ Mga Pangyayari ______________ ______________ ______________ ______________ __________ Nin huli ta dai ninda nasabutan an tataramon na ginamit kan mga dayuhan, tulos na nagsabi an mga tawo sa lugar. “Bagakay, bagakay po!” sa paghuna na an pighapot sainda an pangaran kan mga pananom. Inapod kan mga dayuhan na Bagakay an lugar hanggang sa ini naging Bacacay na an apod, magpasahanggang ngonyan. Isurat an hinahagad sa lambang kahon:
63 Mag-ensayo Kita Basahon an istorya saka simbagon an mga hapot sa paagi kan graphic organizer. An Istorya kan Banwaan nin Pili ni Franlie O. Ramos Sa Binanuaanan, sarong lugar sa may pamitisan kan Bukid Isarog, maogma asin matoninong na nag-eerok an mga Cimarrones. Pinamamayuhan sinda ni Datu Pinili na igwang sarong aking lalaki na an ngaran Nguyen. Sarong banggi, nakubhanan an mga Cimarrones sa biglang pagsalakay kan mga tulisan na nag-eerok sa taas kan Bukid Isarog. Nakipaglaban si Nguyen kaiba an mga kalalakihan sa mga tulisan. Haros burubanggi arog kaini an saindang kamugtakan na ikinamundo ni Datu Pinili. Grabe an saiyang pagtangis sa kasakitang pinag-aagihan kan saiyang mga nasasakupan kun kaya, tiniripon ni Datu Pinili an mga Cimarrones. “Marhay pa siguro maglipat kita nin ibang lugar nin huli ta dai kita matutuninong digdi,” suwestiyon ni Datu Pinili. ”Sain man po kita malipat?” hapot ni Nguyen.
64 Tawohan ____________ ____________ ____________ Pinangyarihan ______________ ______________ ______________ ______________ Pangyayari ____________ ____________ ____________ ___________ “Mayo man po kaming aram na papadumanan!” sabi kan mga kamagurangan. “Igwa na akong lugar na pinili para satuya. Apat na kilometro an rayo kaini digdi sa satong kinamumugtakan,” paliwanag ni Datu Pinili. Pinanginutan ni Nguyen an mga Cimarrones sa paglipat. Minaray nindang lumipat sa aldaw na idto sa lugar na pinili para sa sainda. Inapod ni Nguyen an lugar na Pinili nin huli ta idto an pinakapiniling lugar kan saiyang ama para matuninong an mga Cimarrones Sa paglipas nin halawig na panahon inapod na Pili an banwaan na kaidto nginaranan na Pinili. Titulo kan istorya :
65 Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 15 Bacacay…Ano an Nabago? An komunidad pigbibilog kan mga pamilyang nakaistar digdi dangan an gabos na yaon sa saindang kapalibutan. Narurumduman ko pa an istorya kan sakong ama manungod sa satuyang banwa. Sa sakuyang pagmasid sa ngunyan dai ko mapugulan an sakong sadiri na balikan dangan ikumparar an komunidad base sa saiyang istorya. Kan inot an mga pamilyang nakaistar digdi diit sana haros magkakapamilya. Ngunyan sa sobrang kadakulan kan pamilyang nakaistar dai mo na midbid. Mga pamilyang kun sain haling lugar … dai ko aram. Simple an pagkabuhay, nagtatanom, mabanwit kun daing panira. Malinig an gilid kan dagat. Ngunyan kadaklan nagbabakal na gulayon man maging sira sa saod an dalagan. Kulang na an mga
66 bakanteng daga. Mga dating tanuman ngunyan mga kaharungan, tindahan, establisemento na. An mga kababaihan naglalaba sa salog. An mga aki maogmang nagkakararigos habang naghahalat sa saindang ina. Ngunyan saditon na sana an salog madali ng mawara, dai mo na malabahan, dai ka ng mahiling na ngangarigos. Nata daw? Dating malinig, hararom na salog, ngunyan hababaw na, maation pa. Dai pang darakulang tindahan o mga establisemento. An mga eskwelahan nagkapira pa sana na an mga taga baryo saka mga taga isla kaipuhan pang magpasentro tanganing makaeskwela. Alagad ngunyan kadakul ng mga eskwelahan pampubliko man o pribado haros gabos na baranggay igwa. Sa likod kan bagbabagong ini, masasabi ko man na maski pano nag asenso an satong lugar, dai naman mabayaan sa mga modernong pasilidad dangan teknolohiya.
67 Sa pagbabagong ini dai ta man lugod malingawan na pangatamanon an satong kapalibutan, dai madistroso an mga natural na kayaman na biyaya sato kan Mahal na Diyos. (Emy B. Barja) Ano Kaya? Hilingon an ritrato. Isurat an pwedeng mangyari. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. ____________________________ 2. ____________________________ 3. ______________________________ 4. _______________________________ 5. ______________________________ Magpurbar Kita
68 Mag-ensayo Kita Basahon an mga pangungusap. Sabihon kun nata daw. Itao an dahilan. 1. Magayon dangan malinig an samong komunidad ta a. inaapon an mga basura sa kali b. nagtatanom kami nin mga kahoy dangan may mga basurahan kami c. pinapabayaan mi an mga ataman ming hayop na dai nakabutas sana 2. Dakulon an sira sa salog ta a. Malinig dangan presko an tubig b. Maati an tubig c. Tag uran na naman pano 3. Presko dangan mahamot an duros a. bakasyon na pano b. Maati an kapalibutan c. Namumururak an mga pananom Itao an epekto sa pangungusap. Pilion an tamang simbag. 4. Kalbo na an mga kabubuldan. a. Dakul na mga bayong an nagraralayog b. Kulang na an bayong na nahihiling c. Gadan na an gabos na mga bayong
69 5. Dakol na basura sa kanal a. Mabulos ki marhay an tubig b. Magayon hilingon an kanal c. Mababara an kanal Preposition 1. Hain an panganoron? 2. Hain an kahoy? An mga preposition mga tataramon na nagpapahiling kan lugar na kinamumugtakan. An mga simbag na sa itaas, gilid mga halimbawa nin preposition. Pagsabot sa Gramatika
70 Haen Ako? Isurat an tamang simbag. Gibohon sa MTB notebook. 1. Hain an lapis?__________________ 2. Hain an sapatos? ______________ 3. Hain an relo? _________________ 4. Hain an kwarta?_______________ 5. Hain an basurahan? ___________ An iba pang preposition na piggagamit iyon an tahaw, ibabaw, irarom saka likod. Mag-ensayo Kita
71 Nahiling Mo Kun Sain? Isurat an letra kan tamang pangungusap na pigpapahiling kan ritrato. Gibohon sa MTB notebook. 1. a. Nasa itaas kan kahoy an tukawan. b. Nasa laog kan kahoy an tukawan. c. Nasa gilid kan kahoy an tukawan. 2. a. Nasa laog kan plorera an burak. b. Nasa itaas kan burak an plorera. c. Nasa luwas kan plorera an burak. 3. a. Nasa luwas kan harong an awto. b. Nasa itaas kan awto an harong. c. Nasa laog kan harong an awto. Mag-ensayo Kita
72 Hilingon an lambang ritrato. Simbagon an kada hapot gamiton an ibabaw, irarom, likod, tahaw. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. An bola nasa ____________ kan masitas. 2. An akwaryum nasa ______ kan cabinet. 3. An pitsel nasa ________ kan mga baso. 4. Nasa ____________ kan katre an papel. 5. Nasa ____________ kan manok an buko. Mag-ensayo pa Kita
73 Leksyon 16 Brigada Eskwela An taonang Brigada Eskwela ginibo sa Bacacay East Central School kan Mayo 15 hanggang 20 kan presenting taon. Ini pinanginotan kan prinsipal dangan an mga paratukdo siring man an local na gobyerno kan Bacacay na sinuportahan kan gabos na sektor kan komunidad na pinamayuhan kan alkalde saka an mga kagawad. Maging an mga kapitan, opisyales kan barangay. An mga magurang, mga hobenes maging mga kaakian nagtarabang gabos. Ginibo ini na an katuyuhan maihanda an eskwelahan para sa burukasan kan klase. Ini susog sa DepEd Order na ipinagboot kan ahensya. Ano Kaya? Pilion an tamang simbag. Isurat an letra kan simbag sa MTB notebook 1. Nagpaparabatok si Bantay. Nagduman sa kusina si Linda. Pagbasa nin may Pagkasabot Mag-ensayo Kita
74 a. Ikukulong niya si Bantay sa kusina. b. Makua siyang pagkaon ni Bantay. c. Lulutuon niya si Bantay. 2. Nagkulog an ngipon ni Bernie. Inibahan siya kan saiyang ina sa dentista. a. Tatawan si Bernie ki dulsi kan dentista. b. Ipapaataman si Bernie kan saiyang ina sa dentista. c. Gagabutan ki ngipon si Bernie kan dentista. Isurat an pwedeng mangyari. 3. Sinabihan ni Ana si Kara na lukduan sa lamesa an pritos. Nalingawan ni Kara na gibohon ini. a. Napanos ini. b. Kinakan ini kan ikos. c. Kinua ini kan aswang. Isurat kun ano an pwedeng mangyari sa minasunod na sitwasyon. 4. Sinorpresa kan magturugan an saindang ina ki regalo. 5. Dai pinaparibok ni lola si Janet ta turog an saiyang tugang sa kuna. Pinakusog ni Janet an telebisyon.
75 Basahon an istorya. Simbagan an hapot manungod digdi. Gibohon ini sa MTB notebook Simeon A. Ola Si Simeon A. Ola namundag kan Setyembre 2, 1865 sa saiyang mga magurang na sinda Vicente Ola asin Apolania Arboleda sa Ginobatan Albay. Sinda mga ordinaryo asin tios na mga tawo. Nag eskwela siya sa Holy Trinity Mission Seminary asin nag- adal nin Pilosopiya, pero dai niya natapos ini. Nag- ayon siya sa lokal na sangay kan Katipunan sa saiyang sadiring banwaan sa probinsyang Albay. Naging pamayo siya kaini. Sa tabang kan saindang Kura Paroko, nagkaigwa sindang armas. Naging Kapitan an ranggo niya pagkatapos kan laban sa Camalig, Albay kan 1898 dangan naitaas naman an saiyang ranggo sa pagiging Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 17
76 Major pagkatapos kan sarong pananambang na misyon na naging dahilan kan pagkakadakop kan tulong Amerikano. Siya man an naging lider kan mga pag-atake sa mga banwaan nin Albay, arog kan Oas, Ligao, Jovellar. Nagsuko siya sa kondisyon na an saiyang mga tawohan tawan nin amnestiya. Kinasuhan siya, napreso sa laog nin 30 taon. Kan 1904, pinaluwas siya sa presuhan dangan nagbalik sa saiyang sadiring banwaan. Siya an naging alkalde kan saiyang banwaan. Sa ngunyan, ipinangaran saiya an Kampo Simeon A. Ola bilang pagtao nin onra dangan pagrumdom saiya. Guminibo nin Linya nin Buhay ni Simeon A. Ola Simeon A. Ola Mag-ensayo Kita
77 Mag-istorya Kita Ini an mga importanteng lugar sa barangay ni Ben, bagong amigo ni Lino. Hali sa ibang lugar sa Lino. Gusto niyang dumanan an mga importenteng lugar na Ben. Gibohan nin istorya si Lino kan pagbisita niya digdi. Gibohon ini sa MTB notebook. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 18 Saodan Simbahan Terminal nin Dyip Ospital MgaHarong
78 Sinugo ni Inay Bela si Mara na magbakal nin bagas, sira, karne, dangan maritatas. Gibohan mong istorya an saiyang pamakal. Gibohon ini sa MTB notebook. Mag-ensayo Kita ParadahanninAwto Karnehan Mga Karinderiya Tindahan nin Sira Bagasan saka Gilingan Tindahan nin Maritatas CR Tindahan nin Ukay- ukay Mara
79 Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 19 Compound Words Halimbawa: lakad bulan lakad – aksyon sa paglakaw bulan – nagtatao nin liwanag sa banggi kaiba kan mga bitoon sa langit. lakad bulan – sarong klaseng pananom na nakakabulong An duwang sadit na tataramon na may sadiring mga kahulugan na pag pinagsaro nagtatao na nin ibang kahulugan na iba man kan dating kahulugan. An apod ta kaini compound word.
80 Hanapa Basahon an mga pangungusap. Hanapon sa kahon an tama na compound word para digdi. Isurat ini sa MTB notebook. 1. Mahiwas na sementadong lugar na minsan pigbabaylehan sagkod pigbabaladan ki paroy. ________________________________________ 2. Apod sa mga aki na sobra an hiro. ________________________________________ 3. Apod sa kanto kan lamesa. ________________________________________ 4. An pinakapurong bunga kan batag. _________________________________________ 5. Apod sa gilid kan atop kan harong. _________________________________________ Pagpurbar palitada karawkasaw kantomisa paraspasan muroputo
81 Pagbasa nin may Pagkasabot Basahon an anunsyo. 1. Para kisay an anunsyo? 2. Nuarin ini gigibohon? 3. Manungod sa ano paisi? PAISI Sisay : Opisyales kan Barangay 13, Barangay Health Workers kan Bgy 3, mga magurang sa Bgy. 13, mga paratukdo Ano : Magkakaigwa nin pag-urulay manungod sa gigibohon na “Feeding Program” sa barangay. Nuarin : Oktubre 21, 2013 Alas 5 kan hapon Sain : Barangay Hall
82 Basahon an anunsyo. Simbagon an mga hapot manungod kaini. 1. Ano an anunsyo? _________________________________ 2. Para kisay an anunsyo? _________________________________ 3. Nuarin ini gigibohon? _________________________________ 4. Anong oras ini gigibohon? _________________________________ 5. Sain ini gigibohon? _________________________________ Mag-ensayo Kita PAISI Sisay : Gabos na eskwela sa ika duwang grado Ano : Marilinig sa kapalibutan kan Grade 2 building. Nuarin : Setyembre 20, 2013 4:30 P.M. Sain : Bacacay East Central School
83 Travelog Maggibo nin travelog manungod sa pagbisita ninda Ben saka Len sa importanteng lugar sa banwaan kan saindang Lola Tinay. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 20
84 Yunit 3 Mga Kultura Agnes M. Camposano
85 Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 21 Kantahon ta sa tono kan “ Sarong Banggi.” Katurog Na ni: Agnes M. Camposano Katurog na, O aki ko Ta maluto ako nin lugaw na kakanon mo. Digdi ka lang sa duyan mo Ika sakong tataningan Pagturog mo. Koro: Kukuguson,hahaproson simong piad Padaba ko, O aki kong garo anghel Na mabooton Sa simong pagmata Laomon mong yaon ako, kataning mo Padaba ko, O aki ko.
86 Pagbasa nin may Pagkasabot Basahon an istorya. Maogmahon si Angie ni: Agnes Maquiniana-Camposano Sa maabot na Lunes iyo an kapistahan kan Barangay Makalaya, an baryo na kun sain nakaistar si Angie. Dakol an aktibidades digdi. An patiribayan sa pagkanta iyo an babalihan ni Angie. An mga kantang Bikol iyo an saindang kakantahon. Aroaldaw an pagpraktis ni Angie kan saiyang kanta. Sarong aldaw na sana bago an pakontes, narumdoman niya na mayo siyang badong susuloton. Hadit siya ta mayo pa an mga magurang niya sa harong. Nasa seminar sinda sa Naga. Nagpadagos sana sa pagpraktis si Angie. Kinaagahan talagang kabisadong-kabisado na niya an kanta alagad mamundo siya ta mayo pa siya nin bado. Nadadangog na niya na pig-aapod na an mga kabali sa pagkanta. Pighahanap na siya kan saiyang mga kairibahan. Sagkod sa nagpoon na an kontes mayo pa siya. Sarong aki na sana an makanta bago siya, nadangog niya an boses kan saiyang ina.
87 “Angie! Angie!” kurahaw kaini na kaibahan an saiyang ama. “Buksan mo an pinto. Magsangli ka na ta may pigbakal kaming bado para sa pagkanta mo.” Dali-daling pigtabangan kan saiyang mga magurang na makasangli si Angie. Dai na naghuna an saiyang mga kaibahan na maabot pa siya alagad kan inapod an saiyang pangaran suminakat siya tulos sa entablado. Kabado siya dahil huri na siyang uminabot. Paralakpakan an gabos kan madangog an saiyang boses. “Matibayon si Angie! Matibayon si Angie!” kurahaw kan mga tawo. Magayonon niyang ipinadangog an pamusong kantang “Sarong Banggi.” Tapos na an karantahan dai pa naghaharali an mga tawo. Pighahalat ninda kun sisay an manggagana. Sobra an saiyang kaogmahan kan madangog na siya an kampyon sa karantahan. Kinugos siya kan saiyang mga magurang.“Matibayon ka talaga Angie! Maswertihon ka sa bertdey mo!” Napanganga siya saka nag ulok ta lingaw niya an saiyang ika- pitong taon na bertdey. Nag- uli na sinda sa harong kaiba an mga kabarkada niya. Nasorpresa pa si Angie kan pag-abot ninda sa harong. Masisiram na kakanon an pigpahanda.
88 Pagsabot sa Gramatika Pandiwa 1. Ano an ginigibo kan mga aki? 2. Ano man an ginigibo kan ayam? Titulo kan Istorya Mga Tawohan Pinangyarihan Mga Pangyayari An pandiwa mga tataramon na nagsasabi nin aksyon na ginigibo kan tawo, o hayop.
89 Isurat an tamang pandiwa o tataramon na may aksyon para makumpleto an pangungusap. Pilion an simbag sa kahon. Gibohon ini sa saindong MTB notebook. 1. __________ si Itay nin peryodiko sa sala. 2. __________ kami kan libro aroaldaw. 3. __________ sinda Kuya saka Ate sa tindahan. 4. __________ si Bunso sa saiyang kwarto. 5. __________ sa dagat an mga aki. An mga simbag sa mga hapot mga tataramon na nagsasabi nin aksyon o pandiwa Magpurbar Kita Nagkakarigos Nagbabakal Nagsusubli Nagtuturog Nagbabasa
90 Basahon saka isurat sa MTB notebook an mga tataramon na nagpapahiling nin hiro. Si Dominik Si Dominik aking mahigos. Pagkaaga, pigsasaray niya an saiyang hinigdaan. Katabang siya kan saiyang ina magluto nin pamahawan. Pighuhugasan pa niya an kinakanan ninda. Sarabay sinda magluwas sa harong kaya siya an nagsasara kan mga pintoan. Sarabay man sinda maglunad sa dyip na pigmamaneho kan saiyang ama. Pag - abot sa eskwelahan, naglilinig siya kan klasrum. Pigpapakaray niya an mga tukawan tanganing pag- abot kan paratukdo ninda mapoon na siya kan leksyon. Mag-ensayo Kita
91 Kaya Mo na Daw? Sa saimong MTB notebook, magsurat nin halipot na istorya manungod sa ritrato. Gumamit nin mga tataramon na nagpapahiling ki hiro o gibo. Pag-agyat
92 Basahon an istorya. Simbagan an mga hapot manungod kaini. Nagbarayli Kami Maogma kami ngunyan na aga. Nagtindog kami tanganing magbayli. Naglinya kami ki pabilog dangan nagpili kan samong partner. Nagpatugtog an samong paratukdo nin Video CD kan bayling pantomina. Nagbarayli kami na pigsusunod an tamang paagi base sa nahihiling mi. Nagkakaranta kami mantang nagbabayli. Nauyonan mi ini asin gabos kami nag-uulok mantang nagbabayli. Gusto mi pa kuta alagad an sabi kan samong paratukdo sa masunod naman. 1. Ano an ginibo nindo sa istorya? 2. Ano an namatian nindo mantang nagbabarayli? 3. Ano man an namatian nindo kan pigigibo an istorya? 4. Pano nindo ginibo an istorya? Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 22
93 Laagan nin tsek (  ) an ritrato an nangyari sa istorya. Magkanta Kita! Atab Ako ni: Agnes M. Camposano Atab ako na nagmata Nagmata (2x) Atab ako na nagmata kasubagong aga Atab ako na nagkaon Nagkaon (2x) Mag – ensayo Kita
94 Atab ako na nagkaon kasubagong aga Atab ako na nagkarigos Nagkarigos (2x) Atab ako na nagkarigos kasubagong aga Atab ako na nagsangli Nagsangli (2x) Atab ako na nagsangli kasubagong aga Atab ako na naghali Naghali (2x) Atab ako na naghali sa samong harong. An atab tataramon na boot sabihon amay. Pandiwa: Mag-urulay Kita! Basahon an dayalogo kan tolong mag-aamigo. Berta: Huy Ben, anong pigigibo mo dyan? Ben: Nagsisigid ako kan natad mi. Pag daing eskwela nagtatabang ako digdi sa harong. Berta: Pareho palan kita. Atab akong naglinig kan kwarto ko kasubagong aga. Maduman na ngani ako ki Budoy ta masubli ki libro sa Filipino. Mag-ensayo pa Kita
95 Budoy: Nata man ta naatab ka amigo ko? Makawat na kita? Nagmata pa sana kaya ako. Atyan pa ako maluwas ta maarok pa ako ki inoman mi. Simbagon an mga hapot. 1. Siisay sainda an nakatapos na kan gibo sa harong? 2. Siisay an nagigibo pa sana? Ano an ginigibo niya? 3. Siisay an nagmata pa sana? Nata ta habo pa niya magluwas? Ano an gigibohon niya? Isurat sa MTB notebook an mga tataramon na nagpapahiling ki hiro o aksyon sa dayalogong binasa. Isurat sa tamang kolum. Nagibo na Ginigibo pa Gigibohon pa Pag-agyat
96 Rumdomon mo! Arog ki Berta, Ben saka Budoy, ano an mga aksyon na nagibo mo na, magpoon pagmata mo ngunyan na aga? Ano man an mga ginigibo mo ngunyan na oras? Ano an mga gigibohon mo pa sana atyan? Basahon an listahan dangan pilion an saimong simbag. Isurat sa MTB notebook. nagkarigos nagpalantsa nagluto nagbilang nag- arok nagtutukaw nagsakat sa kahoy mabakal nag-aadal nagbayli nagsurat makanta nagtanom nagtataram nagsusuriyaw naglulukso nagkaon naglunad mapalayog ki papel nagkakawat mabasa naglaba nagtukaw nagsaray kan mahiling ki telebisyon gamit
97 Basahon an istorya. Simbagan an mga hapot manungod kaini. An Paggibo ki Krismas Kard Nagdara kami nin iba-ibang materyales sa paggibo ki Krismas Kard. Pigpaliwanag kan samong paratukdo an mga paagi kun pano mi ini gigibohon saka nagpahiling ki mga arogan. Pigtiklop mi an coupon bond ki apatan. Pinagibo kami ki kanya- kanyang disenyo na pangkrismas. Ginamit mi an layong . Pigdukot mi ini sa coupon bond saka dinisenyohan gamit an samong mga pangkolor. Nagsurat kami ki mensahe na pang krismas para sa samong mga magurang. Nakagibo kami ki magayon na Krismas Kard. Ipinaskil mi an samong gibo sa inotan. Maogmahon kami gabos pati an samong paratukdo. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 23
98 1. Ano an mga materyales na ginamit nindo sa paggibo kan kard? 2. Para kisay an kard? 3. Nata kaya ta pinagibo kamo kan saindong paratukdo ki kard? 4. Aram nindo kun ano an pinaghalian kan layong? 5. Siisay saindo an igwang mga tanom na batag sa harong? 6. Importante kaya ini? Nata? 7. Apwera sa pandekorasyon, sain ta pa pwedeng gamiton an dahon ki batag saka an layong? Pasunod-sunodon Mo Kami Pasunod-sunodon an mga pangyayari sa istorya. Isurat an 1 - 5 sa blangko. ____ Pinagibo kami ki kanya-kanyang disenyo na pangkrismas. ____ Nagdara kami nin iba-ibang materyales sa Mag-ensayo Kita
99 paggibo ki Krismas kard. ____ Nagsurat kami ki mensahe na pang krismas para sa samong mga magurang. ____ Ginamit mi an layong. ____ Nakagibo kami ki magayon na krismas kard. Basahon an istorya. Dangan isurat an mga pangyayari base sa nangyari sa istorya. Gamiton an graphic organizer. Gibohon ini sa MTB notebook. An Paninda ni Inday Si Inday aking matinabang. Aki siya kan mag- agom na Edwin saka Salome. Kun mayo siya nin eskwela nagbabantay siya kan tindahan ninda. Iba-ibang klaseng bag an saindang paninda sa terminal. An mga ini gibo sa abaka. Dakol an tanom ni Tiyo Edwin na poon nin abaka kaya siya mismo an nagtutuba kaini dangan pigbabalad tanganing maglaya saka maging bakbak. Sa paagi kan makina minalumoy ini. Mag-ensayo pa Kita
100 An saiyang ina an nagdidisenyo saka pigkokoloran an ibang parte para magayon hilingon. Igwa man sindang mga katabang na paratahi. Dakol na bag an nahahaman ninda aroaldaw. Dakol man an saindang naipapabakal lalo na kun Sabado saka Domingo na si Inday an nagbabantay. Sa edad niyang pito, dakulang tabang na siya sa pamilya. Midbidon an tindahan ninda dahil ki Inday. Sadit pa siya katabang na kan saiyang ina sa pagtinda. 1 2 3 4 5 6 Titulo kan Istorya
101 Makakasurat Ka Kaya? Hilingon an ritrato saka magsurat nin halipot na istorya manungod digdi. Gibohon sa MTB notebook. Pag - agyat
102 Basahon an istorya. An Pinangat ni Tiya Maming ni: Agnes M. Camposano Midbid na marhay kan mga taga- Albay an mag-agom na Tiya Maming buda Tiyo Lino. Sinda mga parapinangat. Dakol na mga dayo an nagtutuyo sa saindang harong para magbakal ki pinangat. “Inay, pano po nindo pigluluto an pinangat?” hapot ni Miko. “Sabi po kan sakong paratukdo masiram daa po an pinangat na pigdadara ko saiya,” an taram ni Miko. “Madali man sanang lutoon iyan. Kaipohan sana na kompleto an rekado tanganing masiram ini,” an sabi ni Tiya Maming. “Ilista mo para aram mo an pasunod-sunod pag pighapot ka kan saimong paratukdo.” “Inot kaipohan nakapreparar na an mga gagamiton arog kan natong na giniris, natok kan nyog, pambangot, sibulyas, bawang, tanglad, asin, paminta, dangan diit na sili. Itimpla an mga ini Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 24
103 kasabay an natok. Kun timplado na magpili nin saro o duwang dakulang dahon nin natong. Ilaag digdi an giniris na natong dangan lagan kan mga rekado kasabay an natok. Kaipohan na igwang sukol an kada ilalaag sa dahon tanganing pare-pareho an namit,” paliwanag ni Tiya Maming. “Salamat po Inay. Kaya man palan po masiram an pinangat ta,” sabi ni Miko. “Pwede po magtabang ako ngunyan para matandaan ko na an pasunod-sunod kun pano nindo ini piggigibo?” an hapot ni Miko. “Marhay pa man nanggad. Sige! Tukaw na digdi sa kataid ko,” sabi kan saiyang ina. Isurat an pasunod-sunod na paagi kan paggibo nin pinangat. Pagluto nin Pinangat Mag-ensayo Kita 1 2 3 4 5 6
104 Basahon an tula. Simbagan an mga hapot manungod kaini. Magpamahaw Kita! ni : Agnes Maquiniana-Camposano Bakal na, bakal na Kurahaw ni Linda Sarong paratinda Sa saod kan Naga. Mamahaw na kamo Mga parabakal ko Uni pansit bato Mababasog kamo. Gusto mong tanaan Ibos saka suman Dai mag –alangan Saimo nang punan Uni man sa ibong Mahamot an parong Tsokolate baga Masiram talaga. Mag-ensayo pa Kita
105 1. Siisay an tawohan sa tula? 2. Sain kaya siya? 3. Ano an importanteng impormasyon sa tula? 4. Ano-ano an mga paninda ni Linda? 5. Nakakaon na kamo kaini? 6. Ano kaya an namit kan mga ini? 7. Sa paghuna nindo dakol kaya an parabakal ni Linda? Nata? Isurat an tamang tataramon sa mga bilog tanganing makompleto an detalye kan tula. Isurat an simbag sa MTB notebook. Pag-agyat 1. Tawohan 2. Lugar na Pinangyarihan 3. An pigkurahaw ni Linda 4. Mga Paninda
106 Isurat an ngaran kan mga ritrato. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. 2. 3. 4. 5. Dagdag na Pag-agyat
107 Pang-uri Ginagamit an pang-uri tanganing mailadawan ki tama an pangngaran. Iladawan Mo! Pilion sa laog kan kahon sa ibaba an tamang pang-uri na naglaladawan sa ritrato tanganing mabilog an pangungusap. Isurat an simbag sa MTB notebook. 1. Bago an kaya ________________ini. 2. Puminula an ngabil ni Norma nagkaon pano siya ki na ______________. 3. Napaso ako kan _________ na . 4. Dai mo pagkapotan an ta __________ iyan. Pagsabot sa Gramatika
108 5. ___________an kaya masiram an katurog ko kasubanggi. 6. An sakong makusog pa maski siya __________ na. 7. Dara mi sa dagat an ___________ 8. Nagdadarapo an mga kulibangbang sa ,______________ pano ini. 9. Magayon an__________ na ni Elsa. 10. _______ an na itinao kan paratukdo samo.
109 Iladawan Ta! Kumpletohon an pangungusap nin tamang tataramon na naglaladawan base sa nahiling mo sa saindong paglilibot. Isurat an simbag sa MTB notebook. 1. _____________an samong eskwelahan. 2. An mga poon ki kahoy sa palibot ___________. 3. An mga opisina ___________. 4. ______________an mga maestro saka mga aki. 5. An mga tanom sa palibot ______________. 6. _______ an siling saradit. 7. __________ an lana sa kamot. 8. An bagong kalakagang tubig ________. 9. Magsulot ka ning dyaket ta _________an panahon dahil sa makusog na duros. 10. ________an tubig na may yelo. Pagsabot sa Gramatika Leksyon 25
110 Basahon an istorya. An Magtugang na Masinunod ni: Agnes Maquiniana- Camposano Sarong atab na aga, an suriyaw ni Karla an nagpamata sa mga pagtaraning ninda. “Kunoy dai diyan! Sala an gigibohon mo!” suriyaw niya na nakadungaw sa bintana. Nahiling niya an tugang na maapon nin basura sa salog. “Dumigdi ka baya sa itaas! Ilaog mo yan sa kahon,” dagdag pa ni Karla. “Kaya palan pagkaaga pirmi kang atab na nagluluwas sa kwarto,” sabi niya na medyo maluway na an boses. “Ano iyang iaapon mo?” hapot niya sa kangudan na tugang. “Ipapaanod ko na po ining mga plastik ta dai ta naman ini gagamiton. Bawal na po baga an paggamit nin plastik digdi sa Albay. Pigdadakop na an nagagamit kaini saka pighahagadan ki multa. Iyan an bagong ordinansa digdi sa lugar ta,” paliwanag ni Kunoy. Pagbasa nin may Pagkasabot
111 “Iyo po aram ko, kaya lang sala man giraray an gigibohon mo. Bawal baga magtapok nin basura sa salog. Pigtutukdo baga iyan sa eskwelahan,” an sabi ni Karla. “Ay iyo man nanggad po ano? Maduman na lang ako sa ibong na harong ta nagigibo sinda nin parol. Itatao ko na sana ining mga plastik,” nakangirit na sabi ni Kunoy. Kan pasiring na si Kunoy sa balyong harong, biglang may nadangog siyang boses. “Salamat, Kunoy!” sabi kaini. Nahiling ni Kunoy an sarong diwata. Mag-ensayo Kita Totoo o Pantasya Kun may sarong bagay sa istorya na dai talaga pwedeng mangyari, an istorya nagiging pantasya.
112 Masasabi Mo Da? Basahon an istorya. Sabihon kun ini totoong istorya o istoryang pantasya saka sabihon kun tano. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Totoo Pantasya Tano? 2. Totoo Pantasya Tano? Nagsakat si Iya sa poon nin santol. Kadakol ining hinog na bunga. Sa itaas kan santol, nakadangog si Iya nin sadit na boses. “Bumaba ka,” sabi kan sirom na pula. Nagluto si Inay nin adobong manok. Pinasiram niya an pagkaluto kaini. Huli sa siram kan panira naubusan si Inay nin maluto.
113 Mag-ensayo pa Kita Basahon an mga istorya. Bilogan an pangungusap na nagpapapantasya sa istorya. 1. 2. 3. “Uy, magayonon man an payong na ini,” sabi ni Tina. Nakapurot siya nin payong sa dalan. Kan binuksan niya ini, biglang kuminusog an duros. Dinara siya kan payong sa itaas kan kalangitan. Sarong aldaw, maogmang nagtuturuka an mga manok nin paroy. Nahulugan an payo ni Helen Manok nin sadit na bunga nin santol. “Aray!” kurahaw ni Helen Manok. Nagkukua nin panggatong si Bino sa kadlagan. Sa harani kan gulod nakadangog siya nin sadit na boses. Biglang nagluwas an sarong dwende sa ibabaw kan gulod.
114 4. 5. Nakabakal si Itay Lito nin ibang klaseng manok. Naogma si Inay Sela sa itsura kan manok huli ta mataba-taba ini. Makusog ining magtuka nin bahog. Kan nagsugok ini mas lalong naogma si Inay Sela huli ta bulawan an sugok na itinao kaini. Nawawara si Paloma. Limang aldaw na ninda ining pighahanap alagad dai ninda nakua. Sa sobrang kapagalan suminuko na sinda sa paghanap igdi. Si Paloma man pirang aldaw nang nagpaparahibi sa kwarto. Kinua siya kan sarong engkantada huli ta gusto siya kaining gibohon na prinsesa. Rumdomon: May mga bagay na dai pwedeng mangyari sa istoryang pantasya.
115 Pag-agyat Basahon an istorya. Hanapon an mga bagay na dai pwedeng mangyari. Gusto ni Pigsel na mapaogma an saiyang Inay Origa. Inimbitaran niya an mga amiga kan ina. Nagluto siya nin masisiram na kakanon. Kabali sa programa an karantahan. Nagkanta si Inay Manok saka si Inay Gansa. Nasorpresa an gabos kan uminabot an saindang kaamiga na si Inay Itik. May dara ining masiram na latik na niluto pa niya. Naging maogma an aldaw ni Inay Origa sa programang itinao kan saiyang akin a si Pigsel.
116 Dagdag na Pag–agyat Mga Pantasya Kopyahon an mga pangungusap. Laagan nin tsek ( ) an simbag sa hapot. Arin an parte kan istorya na pwede sanang mangyari sa pantasya? Makapaogma nin ina. Nagkaranta an manok saka an ganso sa okasyon. Nagluto nin latik an itik. Pig-imbitaran an mga amiga kan saiyang ina. Nagluto nin masisiram na kakanon an aking orig para sa inang orig. Naging maogma an aldaw kan ina.
117 Sa Tinampo Aroaldaw sa tinampo ________ na tawo an nagbabalyo Kaya ingat ka amigo Ta ____________an awto _____________an trapiko Saro, duwa, tulo ___________ na pasiwit ni Mano Gumilid na kamo Ngani sanang ___________. trangkilo dakol makaskas makusog maribok Dagdag na Kaaraman Magagamit mo kaya an mga tamang tataramon na naglaladawan? Isurat an tamang tataramon tanganing mabilog an halipot na tula. Pilion an simbag sa laog kan bilog dangan isurat sa MTB notebook. Sa pagibo nin sarong komposisyon importante an kaaraman sa ispeling kan mga tataramon na naglaladawan sa mga pangngaran. Dagdag na Pag-agyat
118 An Pista ni: Agnes Maquiniana-Camposano Aldaw na Sabado, sibot-sibot an mga tawo sa banwaan kan Camalig. Nagririlinig sinda kan palibot. Igwang nagsasarabit nin banderitas sa mga poste kan kuryente. Paghaloy-haloy nagkaigwa nin makolor na parada kan mga bastonera. Iba-ibang tanog an nadadangog sa tinampo. “Inay, halat muna po ta maluwas ako. Garo magayon po an hihilingon sa luwasan. Mabalik man po tulos ako,” dali-daling paaram ni Len sa saiyang ina. Dai nahaloy uminabot na an kangudan na aki na si Biboy. “Inay, tano po ta igwang mga nakasarabit sa luwasan ta? Siisay po an nagralaag kan mga iyan?” hapot ni Biboy. “An satong mga kabarangay. Sa aga baga iyo na an kapistahan digdi,” an sabi ni Tiya Ines. “Ano po an gustong sabihon kan kapistahan, Inay?”an hapot ni Biboy. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 26
119 Tradisyon ini kan mga Pilipino sa iba-ibang lugar. Ipinagseselebrar kan mga tawo an kaaldawan kan patron sa lugar. Arog digdi satuya si San Juan Bautista an patron. An kapistahan niya kada petsa 24 kan Hunyo,” an paliwanag kan saiyang ina. “Dakul po an kakanon kun pista?” padagos na hapot ni Biboy. “Iyo po, iba-ibang masisiram na kakanon an pighahanda kan mga tawo,” simbag kan ina. “Oink! Oink! Oink!” Biglang napakiling si Biboy sa orig na piguguyod ni Tiyo Rene. “Ano po an gigibohon mo Itay sa orig?” ngalas na hapot ni Biboy . “Dadarahon ko sa paralitson ta iyo ini an espesyal na kakanon pag pista.” “Talaga po Itay? Paborito ko man iyan,” sabi ni Biboy na nakangirit. “Hay talagang masiram iyan,” an sabi ni Len na nagdadangadang palaog sa harong. “Matabang naman po ako maglinig digdi ta dakol an bisita ta sa aga,” dagdag pa niya. “ Marhay pa man nanggad Len ta sa aga maamay kita para makapagsimba muna,” an sabi kan saindang ina. “Pero Inay pag banggi daa igwang barayli an sabi kan sakong amiga,” sabi ni Len.
120 “Iyo Len kaya lang para sa mga daraga saka soltero iyan. Dai pa kamo ni Biboy pwede,” paliwanag kan saindang ina. “Iyo po Inay, sa aga na lang kami maintra sa karawat sa palitada,” an sabi ni Len. Magpurbar Kita Nagdangog ka sa binasa kan saimong paratukdo? Ano an masasabi mo sa mga minasunod? Mag-isip nin tamang tataramon na pwedeng ilaog sa bilog. Isurat an simbag sa MTB notebook. Ano man an saindong ginigibong paghahanda manongod sa pista? pistaparada litsonbisitabastonera
121 Mag-imbitar Kita! Maggibo daw nin sarong surat nin nag-iimbitar. Imbitiran mo siya sa pagselebrar kan saimong bertdey. Isurat an tamang tataramon sa blangko. Mag-ensayo Kita
122 Basahon an istorya. An Higanteng Krismas Tree ni: Agnes Maquiniana- Camposano Kakaiba an selebrasyon kan Krismas sa Albay ngunyan na taon 2012. Apwera sa taon-taon na kasiribotan kan mga tawo sa iba-ibang makokolor na aktibidades, pinagpriparan kan probinsya na ini an pagpahiling kan sarong higanteng Krismas Tree na mahihiling sa parke. Kaya dakul na mga tawo an nadadagka na magpasyar digdi. Saro na an pamilya Toribya. “Mama, tano man daw po ta pig-aapod na higante an Krismas tree sa Albay?” hapot ni Karla sa ina. “Aki ko dai ko po aram kun nata, kaya ngani maduman kita ngunyan pakatapos kan pagsimba,” an simbag kan ina. Napangirit na sana si Karla. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 27
123 “Marhay man po Mama ta maparitrato kita sa atubangan kaini,” maogmang sabi ni Mikmik an nguhod na aki. “Bako daw makatakot? Higante baga daa,” ngarakngak kan ama na si Tiyo Miguel. Pagkatapos kan misa sa katedral naglakaw sinda pasiring sa parke. “Wow! Magayunon saka dakulaon,” sarabay na taram kan pamilya na nakaulok. “Madya na ta mariritrato na kita,” pag madali ni Mikmik. Isurat an tamang tataramon sa blangko base sa istorya. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Dakol na mga tawo an _____________ na magpasyar. 2. “Nata man daw po ta pig aapod na ___________ an Krismas Tree sa Albay? 3. “Marhay man po Mama ta _____________ kita sa atubangan kaini,” an maogmang sabi ni Mikmik. Magpurbar Kita
124 4. Pagkatapos kan _________ naglakaw sinda pasirin sa parke. 5. Wow! Magayunon saka ____________. Hilingon saka basahon ining istorya. Nakasurat daw ini nin tama? Pakarhayon an pagkasurat kaini sa saimong MTB notebook. An Lukton saka An Karabaw sarong lukton an Maogmang nagkakawat sa ibabaw kan Sarong nagkakaturog na karabaw? SUminakat siya sa likodan kan karabaw dangan kan makaabot sa itaas nagrusdos pabb. sa kaogmahan dai niya nariparo na nagmata an karabaw, TinaKma siya kaini saka kinapotan an ikog na diit pa siyang kaonon? Natakot siya saka nakimahirak sa karabaw.” patawadon mo ako. Dai ko pigtuyo na istorbohon an pagkaturog mo. Wara akong maraot na pig-iisip. Naogma sana ako na magkawat sa likodan mo. Dai mo AKO pagkaonon pakimahirak kan lukton. Pighiling siya ni karabaw saka pigbutasan an saiyang ikog? napatawd siya kaini. Mag-ensayo Kita
125 Synonyms Basahon mo an mga pangungusap saka isurat an synonym o kaparehong kahulogan kan nakalinyang tataramon. Gibohon sa MTB notebook. 1. An drayber maboot kaya dakol an pasaherong naglulunad sa dyip niya. 2. Igwang paabot na bagyo kaya mahiro an dagat. 3. Barato an pabakal kan saiyang lunadan. 4. Naligis kan motor an ataman niyang ayam maluluya na pano ini. 5. Dumog ako sa byahe makusog pano an uran. Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 28 An mga padis nin tataramon na pareho an gustong sabihon pig-aapod na synonyms.
126 Antonyms Hilingon an mga ritrato. Ano an kabaliktad na kahulogan kan mga ini? Isurat sa MTB notebook an simbag. 1. halaba - 6. gurang - 2. maliwanag- 3. maogma- 7. dakula - 4. mainit- 8. mahibog 5. mahamot- An mga padis kan tataramon na magkabaliktad an gustong sabihon pig-aapod na antonyms. Pagpauswag nin Bokabularyo
127 Pagpauswag kan Bokabularyo Homonyms Puro mga babayi an nakatukaw sa puro kan lamesa. An tataramon na puro an mga homonyms. An inot na tataramon na puro an boot sabihon gabos. An ikaduwang tataramon na puro an boot sabihon katapusan o kasagkuran. Basahon an kada pangungusap. Isurat sa MTB notebook an homonyms sa kada pangungusap. 1. Pighali na niya an balde pano na pano ki tubig. 2. Pula an bado kan pula. 3. An lapis sa tasa bagong tasa. May mga tataramon na pareho an ispeling alagad magkaiba an boot sabihon kaini. Minadepende an kahulugan kaini sa pagkagamit sa pangungusap. An apod kaini homonyms.
128 4. Naglilinig saka nagkakarigos an lalaki na dara an pala kaya pala na siya sa tubig. 5. Nagparahibi siya ta pig paha kana ma kaya nag-agad siya ki tubig ta paha na. Makakatao ka man daw nin mga homonyms? Pagpurbar Parehas Kami Pero Magkaiba Isurat an tamang homonyms para makumpleto an pangungusap. Pilion an tamang simbag sa laog kan kahon. Gibohon ini sa MTB notebook. Kahon nin mga Tataramon luto - aksyon nin pagluto luto - handa na an niluto mata - parte kan lalawgon mata - bakong turog sawa - klase nin halas sawa - uyam
129 1. Nakakua si Tata Igme nin ____ sa may kawayan. 2. _________ na ako sa manok ta pirmi na sana ining pigpapanira mi. 3. ________ na an omboy. Nadadangog ko na siya nagpaparahibi. 4. Napuling an sakuyang ________. 5. Nilaag ni Nanay Sela an _______ sa lamesa. Ano an Boot Sabihon? Basahon an mga pangungusap. Isurat an boot sabihon kan homonyms na ginamit. Ipaliwanag ini sa klase. 1. Kapotan mo an kaldero dyan sa saiyang kapotan. 2. Sala an posisyon kan telebisyon sa sala. 3. Tinuka kan sulog an sulog na bado ni Itay. 4. Makulog an mata kan pigsa ko sa mata. 5. Dakul an bula sa Bula. Mag-ensayo Kita
130 Gamiton sa Pangungusap Basahon an mga tataramon saka an boot sabihon kaini. Gamiton an mga homonyms sa pangungusap. Gibohon ini sa MTB notebook. bayong – klase nin gamgam bayong – basket / lagan bagay – ngaran bagay – tama sa itsura balik – aksyon nin pagbwelta o pagbalik balik – baliktad labot – pakiaram labot – raot papel – bagay papel – gibo Pag-agyat
131 Mag Urulay-ulay Kita! Tagapagbareta: Marhay na aga sa satong mga para antabay. Ngonyan madadangog ta an tingog kan mag-ina na si Manang Rosing kaiba an saiyang aki na si Susan, an aking urgulyo kan halos gabos na tawo digdi sa satong lugar. Live digdi sa Marhay na Aga Kahimanwa! Aramon ta an sekreto kan mag-ina kun tano an saiyang aki sadit pa matibayon nang kumanta. Marhay na aga po saindo Tiya Rosing asin Susan. Tiya Rosing/Susan: Marhay na aga man po saimo Tagapagbareta: Digdi sa lugar ta na iniidolo talaga ini si Susan. Lalo na kan mahiling siya sa telebisyon. Pira po talaga su edad niya kan makanood siyang magkanta? Tiya Rosing: Sarong taon pa sana siya talagang nahiling ko na ogma siya pag igwang nadadangog na nagkakanta. Pigsasabayan Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 29
132 niya ini maski dai pa siya nakakataram nin marhay. Kan tulong taon na siya pigpapaintra mi na sa mga kontes sa baranggay. Suportado siya kan bilog na pamilya. Kaya talagang maogma siya kan saiyang piggigibo. Hanggang sa talagang natuod na siya. Kan pagpuon niya pag-eskwela sa edad na singko anyos pirmi na siyang kabali sa mga programa sa eskwelahan. Siya pirmi an nagkakanta. Sa harong mi sana siya pigpapraktis. Tagapagbareta: Kun siring talagang nasa puso niya an pagkanta. An aram mi po nakaabot na siya sa ibang nasyon? Tiya Rosing: Iyo na po. Kan sarong taon pa sana. Kan siya manggana sa gaisano, nagustuhan siyang pakantahon kan sarong Pinoy man na duman na nakaistar sa Canada. Pig-imbitaran kami na magduman sainda para magkanta si Susan sa sarong pagtiripon kan mga aki na mga Pilipino man an mga magurang. Gabos na gastos sinagot ninda. Tagapagbareta: Hapoton ta man daw si Susan manungod sa eksperyensya niya pagduman sa Canada. Susan, kumusta man po su pagduman mo sa Canada?
133 Susan: Maogmahon po ako ta su mga kapareho ko aki nagkaurogma kan pagkanta ko. Dakol akong naging amiga duman. Tagapagbareta: Maswertihon man kamo Tiya Rosing sa aki nindo. Sa saindong mag-agom sisay talaga an igwang hilig kumanta? Tiya Rosing: Sa totoo po pareho kami daing hilig. Ngunyan mi na sana nakahiligan kan si Susan aram ming matibay kumanta. Padiit-diit sa pagpraktis mi, nagugustuhan mi na an kumanta. Tagapagbareta: Mga kaakian asin mga magurang bako palan imposible an sarong bagay kun yaon pirmi an suporta kan bilog na pamilya. Pasalamatan ta an satuyang mga bisita sa ngunyan. Aram mi po na sa maabot na panahon ini si Susan magiging urgulyo kan satuyang nasyon arog kan mga midbid ta man na mga matitibay na parakanta. Para myentras mapaaram na nguna po an saindong lingkod … Juan Candaba … digdi sa marhay na aga kahimanwa. Sa aga naman kita mag iribahan sa parehong oras. Simbagan an mga minasunod na hapot: 1. Sisay an mga nasa dayalogo? 2. Manungod sain an pag-uurulay ninda? 3. Kasuaring nakanuod si Susan nin pagkanta?
134 4. Sain kaya nangyari an dayalogo? Tano? 5. Dapat daw na iurgolyo si Susan? Tano? An Bareta “Kasubagong aga dinagsa ki kadakol na magurang an eskwelahan sa Elementarya kan Kinanto. May kinaaraman ini sa atab na pagparehistro kan mga aki na maralaog sa primirong grado ngunyan na maabot na kralasehan. Sigon sa mga paratukdo ngunyan sana ini nangyari na kadakol kan mga nagpalista kumpara kan mga nakaaging taon. Maogmahon an bagong prinsipal kan eskwelahan ta arog kaini an naging kasimbagan kan mga magurang sa pangapodan kan DepEd. Sa ibong na lado an mga paratukdo medyo mamundo ta lampas na ki pangudto dai pa sinda nagkakaraon. Napag-araman na an nasabing rehistrasyon natapos alas sais na nin banggi. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 30
135 Isurat sa Venn Diagram an masasabi mo sa rehistrasyon kan sarong taon saka ngunyan? Rehistrasyon Kaidto Ngunyan (Pagkakaiba) Pagkaka (Pagkakaiba) Pareho Mag-ensayo Kita
136 Yunit 4 Komunidad: Pangkabuhayan Dangan Enerhiya Franlie Ombao Ramos - Corporal
137 Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 31 Ano Ako? Hanapon an tataramon na tama sa itinaong kahulogan. Isurat an tataramon sa mga kahon. Isurat ini sa MTB notebook. 1. nasa ibabang parte kan bukid 2. gamit sa pagluto na gibo sa dalipay (clay) 3. apod sa kamote, kamoteng kahoy, linsa, galyang 4. apod sa mga babaying Cimarrones 5. apod sa mga lalaking Cimarrones
138 Pang-uri Salamat Saindo (Leron, Leron Sinta) Franlie O. Ramos Mga paratanom sa satuyang lugar Marhay mag-ataman, mga mahigos pa Iba-ibang tanom an pananom ninda Nganing may pagkakan sa satong lamesa. Kamote, bungkukan, ube, mais, saba Kamoteng kahoy pa, galyang saka linsa Natong, kangkong, talong, kalunggay saka petsay Iba pang gulayon an tinatao ninda. Salamat saindo mga paratanom Paroy na tinanom bagas pirming yaon Parasisira man salamat saindo Matiyaga sa pagdakop sira para samo. An pang-uri mga tataramon na naglaladawan nin tawo, bagay, lugar, hayop saka pangyayari. Pagsabot sa Gramatika
139 3 Lebel nin Paglaladawan 1. Paglaladawan Piggagamit ini kun naglaladawan nin saro sanang tawo, lugar, hayop, bagay o pangyayari. 2. Pagkumparar Kun nagkukumparar ka sa pagladawan nin duwang tawo, lugar, hayop, bagay o pangyayari ginagamit mo an ikaduwang lebel nin paglaladawan. Sa lebel na ini ginagamit an mas bago an tataramon na naglaladawan. 3. Pinakahalangkaw Kun tulo o dakul na tawo, lugar, hayop, bagay o pangyayari an saimong ilaladawan ini an ikatulong lebel sa paglaladawan. Dinadagdag an unlaping pinaka sa tataramon na naglaladawan. Pagsabot sa Gramatika
140 Magkumpara Kita Arin an tamang pangungusap na naglaladawan sa ritrato? Isurat ini sa MTB notebook. 1. Mataba si Lito saindang tulo. Si Lito an pinakagurang sa saindang tulo. Mas halaba an sarawal ni Boy kesa ki Tito. 2. Mas mataba si Tasyo kesa ki Teroy. Mas aki si Teroy kesa ki Tasyo. Mas halangkaw si Tasyo ki Teroy. Mag-ensayo Kita Boy Lito Tito Tasyo Teroy
141 3. Mamundong nagtatrabaho si Berto. Maluyang mag-ataman si Berto nin pananom. Maogmang nagtatrabaho sa gulayan si Berto. 4. Pare-pareho an saindang ginigibo. Pinakamaniwang sa gabos si Tina. Pinakamaniwang si Emy sa gabos. Tina Emy Lisa Mutya
142 5. Pinakaogma sa gabos si Tata Nesto. Pinakamaogmang paraoma si Tata Ben. Pinakamataba si Tata Isko. Iladawan Ta! Isurat an tamang tataramon para mailadawan an mga tawo. Gamiton an tataramon sa laog kan ( ). Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Si Inay Fe an ____________ na paratanom nin ampalaya sa grupo ninda. (marhay) 2. _________ ini kesa sa sirang nadakop ni Itay Toto kasuhapon. (dakula) Pag-agyat Tata Nesto Tata Lito Tata Ben Tata Isko
143 3. Sa gabos na paragibo nin abaka bag, si Manay Saling an __________. (matibay) 4. _______________ sa gabos na paraoma si Pay Boboy. (maboot) 5. Si Manoy Teban ________ kesa ki Manoy Tasyo sa pagkua nin mga water lily sa sapa para gibohon basket. (mahigos) Pagtao nin Bana-bana Bana-bana an apod sa sarong marhay na ideya o opinyon. Pag ika nagkakaigwa nin marhay na ideya o opinyon sa sinasabi kan tawo o sa saiyang aksyon mantang nagbabasa inaapod ta ining pagtao nin bana-bana. Pagbasa nin may Pagkasabot
144 Ano an Namamati? Pilion sa kahon an pagmati na pigpapahiling kan lambang sitwasyon. Gibohon ini sa MTB notebook . _____ 1. Nagdarakula an mata ni Lala sa dara- darang regalo kan saiyang ama. naanggot nasorpresa naogma namundo natakot Ano kaya an gigibohon niya? Mapa Pili siya. Ano kaya an namamati niya? Naoogma siya. Mag – ensayo Kita
145 _____ 2. Nagduruman an gabos na mga kabarkada ni Lala sa saiyang parti. _____ 3. Nakalaog an kanding sa natad ninda Toni. Sinabsab kaini an mga tinanom. _____ 4. Naglunad an sarong gurang sa dyip. Mayo na ining matukawan. Mayo lamang nagtao kaini nin matutukawan. _____ 5. Nagapo nin bola an salming kan bintana sa opisina ni Mam Ramos ni Baldo. Ano an Namamati o Ugali? A. Basahon an minasunod na pag-uurulay saka isipon kun ano an klase kan tawohan sa istorya. Simbagan an mga hapot manongod digdi. “Tano man daw ta nagtugot pa ako ki Tatay Esto na mahawan sa gulayan niya,” pagbasol na sabi ni Teroy. “Nalingawan ko na makarawat palan kita. Ano daw kun sabihan mo na lang siya na may helang ako?” Pag-agyat
146 “Mahalat saimo si Tatay Esto,” malumanay na sabi ni Mina. “Pano kun mayo siyang makuang mahawan duman?” “Eeehh! Makakakua man siya nin mahawan duman,” sabi ni Lito. “Saka arin an mas importante an kawat ta o an gulayan ni Tatay Esto?” “Sa totoo lang mayong makukua si Tatay Esto na mahawan duman,” pag-ako na sabi ni Teroy. “Dai ko lang talaga aram an gigibohon ko.” “Siguro an marhay hapoton mo siya ngonyan kun may makukua pa siyang iba na mahawan duman,” suwestyon ni Mina. “Pano kun mayo? Dai ko na aram an gigibohon ko,” reklamo ni Teroy. “Problema talaga!” B. Bilugan an tataramon na makumpleto kan pangungusap. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. ________ si Teroy kawasa nalingawan niya an manongod sa saindang karawat. naoogma nagbabasol mayong pakiaram 2. Kan sinabi niya na kaipuhan talaga ni Tatay Esto si Teroy, pinapahiling lang na ________ si Mina. responsable maraot bakong maboot 3. Pinapahiling na si Lito medyo _______________. maogma makusog an boot maraot an ugali
147 4. Kan nagsuwestyon si Mina na hapoton ni Teroy si Tatay Esto kun may makukua pa siyang ibang mahawan, pinapahiling na si Mina sarong __________ na aki. matinabang parapakiaram nakakauyam 5. Sa katapusan kan pag-uruurulay, _______ si Teroy. naoogma nakadesisyon na dai pa nakakadesisyon Pagpasunod-sunod nin Pangyayari An pagpasunod–sunod nin mga pangyayari an pag saro-saro na paglaag kan pangyayari puon sa inot sagkod sa hurihan. Pwede man na ini an mga pasunod -sunod mong ginigibo sa sarong bagay o gibohon. Pagbasa nin may Pagkasabot
148 Arin an Inot? Pilion an ritrato na inot na nangyari sa ritratong nasa too. Isurat an numero kan ritrato sa MTB notebook. 1 2 3 1 2 3 Mag – ensayo Kita Arin digdi an dapat na mainot? Iyan an dapat na mainot. Bako palan, panduwa iyan nangyari.
149 1 2 3 1 2 3 1 2 3 Inot, ibinaraba ninda an saindang mga dara- dara. Dangan naghanap na an mga Cimarron nin makakakan. Kinutkot ninda an mga ugat kan mga pananom. Pagkatapos kaiyan, ipinaluto nin Datu Pinili an mga duma. Tapos, sarabay sindang nagkarakan nin duma na may kaogmahan. An mga may gurit na tataramon na inot, dangan, pagkatapos kaiyan, saka tapos iyo an mga tataramon na nagtatao o nagsasabi kun an sarong pangyayari tapos na, an sunod na
150 pangyayari mapoon pa sana o an istorya mapoon pa sana. Basahon ta an sunod pang halimbawa. Nahiling ni Lito na maati si Bantay, an saiyang ido. Inot, nagtipon muna siya nin tubig sa dakulang balde. Sunod binasa niya si Bantay nin tubig. Dangan sinabon niya ini. Pagkatapos kaiyan, binalnawan na marhay si Bantay nin tubig. Tapos, pinunasan niya ini kan tuwalya. Isurat an pasunod-sunod na nangyari gamit an tsart sa ibaba. Ginibo na an inot para saindo. Tsart para sa Pasunod-sunod Inot Nagtipon si Lito nin tubig sa dakulang balde.
151 Arin an Inot, Arin an Huri? Basahon an lambang pangungusap. Simbagan an hapot na kasunod kaini. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Nagdakop nin mga sira sinda Tatay Temyong saka Tatay Terong. Dangan, dinara ninda ini sa saudan. Ano an nangyaring inot? _______________ 2. Kinua ni Lito saka Elmer an mga pinaalang na abaka. Sunod, dinara ninda ini sa pagibohan nin mga bag. Dangan, binayaran sinda kan may sadiri kan pagibohan nin bag. Pagkatapos, buminakal sinda nin panira para sa saindang pamilya. Ano an ikaduwang nangyari? _____________ Ano an huring nangyari? ________________ 3. Pagkatapos na mapintahan an mga darakulang kiskis nin sira, pinabayaan ini ni Mutya para maalang. Idinukot niya ini sa drowing niyang sira sa papel saka pinatos nin plastik. Ano an inot na nangyari? _________________ Ano an ikaduwang nangyari? ______________ Mag-ensayo pa Kita
152 4. Pagkatapos na karigoson ni Doris an saiyang mga ataman na orig, nilinigan man niya an tangkal. Dangan, tinawan niya ini nin pagkakan. Pagkatapos kaiyan, nilaagan niya nin inumon na tubig. Ano an inot na nangyari? ___________________ Ano an ikaduwang nangyari? _______________ Ano an ikatulong nangyari? ________________ Ano an huring nangyari? ___________________ 5. Nahiling ni Lita na kadakul ng sugok an saiyang mga ataman na manok. Kinua niya an basket dangan kinua saro-saro an mga sugok sa poultry. Dangan, kinilo niya saro-saro an sugok bago ilaag sa tray nin sugok. Pagkatapos, pinadara niya an mga ini sa lambang tindahan sa saudan. Ano an inot na nangyari? _________________ Ano an ikaduwang nangyari? _____________ Ano an ikatulong nangyari? _________________ Ano an ikaapat na nangyari? ______________ Ano an huring nangyari? ___________________
153 Magsapna Kita! Isurat an mga kaipuhan sa pagsapna nin balingoy. Isurat an pasunod-sunod na paagi nin pagluto kaini gamit an mga tataramon nagtataong tanda sa pangyayari sa MTB notebook. Paagi nin Pagluto: Inot,____________________________________ ________________________________________ ___________________________. _______________________________________ _______________________________________ Pag-agyat
154 Pasunod-sunodon Ta! Basahon an mga pangungusap. Isurat sa tamang paagi an tamang pagkasunod-sunod kaini sa MTB notebook. Paglunad nin Bisikleta Ilaag an saimong bitis sa pedal kan bisikleta. Pedalan an bisikleta tanganing maghiro an ruyda. Ilaag an saimong kamot sa manibela kan bisikleta dangan sumakay. Magpreno tanganing magpundo. Pagsulot nin Dyaket Malipot an panahon. Kuanon an dyaket. Isara an zipper kan dyaket. Ngonyan pwede ka ng magkawat sa luwas kan harong. Ilaog an walang kamot sa walang takyag kan dyaket. Dangan, ilaag an tuong kamot sa tuong takyag kan dyaket. Dagdag na Pag - agyat
155 Paghanap nin Detalye Kun nasisimbag mo an mga hapot na Sisay, Ano, Sain, Nuarin saka Pano manongod sa istorya, tula, o kanta, tatao kang maghanap nin detalye. Sain ta makukua? Pano gigibohon? Ano an sinabi? Nuarin nangyari? Sisay an bida? Pagbasa nin may Pagkasabot
156 Magbarasa Kita! A. Basahon an istorya nin may tamang tono, ekspresyon, saka may tamang paagi. An Pagbalyo ni Franlie Ombao Ramos Kan inot na panahon, sa sarong lugar sa may pamitisan kan Bukid Isarog, maogma saka matuninong na nag-iistar an Cimarrones. Si Datu Pinili an lider ninda. Naistorbo an matuninong nindang pagkabuhay kan burobanggi na sana sindang pigriribok kan mga tulisan. “Mabalyo kita nin maiistaran,” sabi ni Datu Pinili sa saiyang mga aki na sinda Makusog saka Isaray. “Sain po kita mabalyo?” hapot ni Makusog. “Tibaad ribokon man sana po kita kan mga tulisan sa dudumanan ta,” sabi man ni Isaray. Mag – ensayo Kita
157 “Sabihan mo na ang mga kalalakihan na isaray na an mga gamit ninda na dadarahon sa pagbalyo,” sugo kan ama. “Isaray, sabihan mo naman an mga Cimarrona na mag arandam na sa pagbalyo.” Kinaagahan, pinanginotan ni Datu Pinili an Cimarrones sa lugar na saiyang pinili. Apat na kilometro an rayo kaini sa saindang inistaran. Naogma an mga ini kan mahiling na pano an lugar nin mga pananom. Pagkababa ninda kan saindang mga dara-dara, naghanap na an mga Cimarron nin makakakan. Udto na kan nagpoon sindang maghanap kakanon. Kinutkot ninda an mga ugat kan mga pananom. Nakakua sinda nin mga darakulaon na duma arog kan kamote, balingoy, galyang saka mga linsa.
158 “Makusog, pahugasan mo na an mga darakulang koron,” sugo ni Datu Pinili. “Isaray, ipaluto mo na an mga iyan sa mga Cimarrona.” Pagkalihis nin sarong oras, “Madya na po kamo. Luto na an mga duma,” apod ni Isaray. “Sarabay na po kitang magkarakan.” Maogma an gabos na nagkakan nin mga duma sa bago nindang lugar na iistaran. B. Basahon an mga sitwasyon sa ibaba. Laagan nin numero 1, 2, 3, 4, 5 an mga pangyayari base sa nangyari sa istorya. Gibohon ini sa MTB notebook. ____ Sinugo ni Datu Pinili na hurugasan an mga koron saka ipaluto an mga duma sa mga Cimarrona. ____ Pigriribok kan mga tulisan an mga Cimarrones burobanggi. ____ Nagbalyo sinda nin maiistaran kinaagahan. ____ Pagkatapos na maluto an mga duma, sarabay sindang nagkarakan. ____ Kinurutkot kan mga Cimarron an ugat kan mga pananom.
159 C. Base sa istoryang nabasa, isurat an mga detalye sa mga kahon. Gibohon ini sa MTB notebook. (Titulo kan Istorya) (Nagsurat kan Istorya) (Kasuarin Nangyari an Istorya) (Sain Nangyari an Istorya) (Mga Tawohan sa Istorya) (Ano an Problema kan mga Tawohan sa Istorya) (Ano an Solusyon sa Problema kan mga Tawohan sa Istorya)
160 Baretaan Mo Ako! Basahon an bareta nin may tamang tono, ekspresyon, saka may tamang paagi. Simbagan an mga hapot manongod igdi. Duma Fair Ginibo Nagkaigwa nin Duma Fair sa Santa Barbara kan Nobyembre 21, 2012. Pinanginotan ini kan Sangguniang Barangay sa pamamayo ni Kapitana Neneng Ramos. Ginibo ini tanganing mapakaray an buhay kang mga residente kan baranggay sa paagi nin paggibo nin mga produkto hali sa duma. Ini sarong proyektong pangkabuhayan para sa mga tawo na mayong trabaho. Sa paagi man kaini matutukduan an mga hubenes kan importansiya kan duma bako sana na makatipon nin kwarta kundi an karahayan na makukua ninda para sa saindang mga salud. An nagbarali sa Duma Fair bako sana an mga taga Santa Barbara kundi an iba pang mga residente hali sa iba ibang kataid na baranggay. (Franlie O. Ramos – Corporal) Pag - agyat
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM
Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM

Recommended

K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINOK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
Masusing Banghay Aralin sa Filipino (Detailed lesson plan in Filipino) (CDSGA...
Masusing Banghay Aralin sa Filipino (Detailed lesson plan in Filipino) (CDSGA...Masusing Banghay Aralin sa Filipino (Detailed lesson plan in Filipino) (CDSGA...
Masusing Banghay Aralin sa Filipino (Detailed lesson plan in Filipino) (CDSGA...
tj iglesias
 
Pandiwa
PandiwaPandiwa
Pandiwa
Lea Mae Ann Violeta
 
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ESP (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ESP (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ESP (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ESP (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNANK TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
LiGhT ArOhL
 

Recommended

K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINOK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
Masusing Banghay Aralin sa Filipino (Detailed lesson plan in Filipino) (CDSGA...
Masusing Banghay Aralin sa Filipino (Detailed lesson plan in Filipino) (CDSGA...Masusing Banghay Aralin sa Filipino (Detailed lesson plan in Filipino) (CDSGA...
Masusing Banghay Aralin sa Filipino (Detailed lesson plan in Filipino) (CDSGA...
tj iglesias
 
Pandiwa
PandiwaPandiwa
Pandiwa
Lea Mae Ann Violeta
 
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ESP (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ESP (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ESP (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ESP (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNANK TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN MAPEH
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN MAPEHK TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN MAPEH
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN MAPEH
LiGhT ArOhL
 
Araling panlipunan 2(detailed)
Araling panlipunan 2(detailed)Araling panlipunan 2(detailed)
Araling panlipunan 2(detailed)
Shaira Gem Panalagao
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNANK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
LiGhT ArOhL
 
Mapeh
MapehMapeh
Mapeh
Kristine Marie Aquino
 
GRADE 4 FILIPINO LESSON PLAN
GRADE 4 FILIPINO LESSON PLANGRADE 4 FILIPINO LESSON PLAN
GRADE 4 FILIPINO LESSON PLAN
MARY JEAN DACALLOS
 
k to 12 Filipino Grade 2 lm
k to 12 Filipino Grade 2 lm k to 12 Filipino Grade 2 lm
k to 12 Filipino Grade 2 lm
Ahtide Agustin
 
Anyong lupa- GRADE 3 LP
Anyong lupa- GRADE 3 LPAnyong lupa- GRADE 3 LP
Anyong lupa- GRADE 3 LP
MARY JEAN DACALLOS
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN MATHEMATICS (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN MATHEMATICS (Q3-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN MATHEMATICS (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN MATHEMATICS (Q3-Q4)
LiGhT ArOhL
 
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Glydz Ubongen
 
Cot detailed lesson plan filipino 1
Cot detailed lesson plan filipino 1Cot detailed lesson plan filipino 1
Cot detailed lesson plan filipino 1
whengguyflores
 
lesson plan pang-uring panlarawan
lesson plan pang-uring panlarawan lesson plan pang-uring panlarawan
lesson plan pang-uring panlarawan
Mhelane Herebesi
 
Detailed Lesson Plan sa filipino 3
Detailed Lesson Plan sa filipino 3Detailed Lesson Plan sa filipino 3
Detailed Lesson Plan sa filipino 3
janehbasto
 
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilosBanghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
Rophelee Saladaga
 
Grade 3 Filipino Teachers Guide
Grade 3 Filipino Teachers GuideGrade 3 Filipino Teachers Guide
Grade 3 Filipino Teachers Guide
Lance Razon
 
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
Detalyadong banghay aralin
Detalyadong banghay aralinDetalyadong banghay aralin
Detalyadong banghay aralin
jayrald mark bangahon
 
Grade 3 Science Learners Module
Grade 3 Science Learners ModuleGrade 3 Science Learners Module
Grade 3 Science Learners Module
Lance Razon
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCEK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE
LiGhT ArOhL
 
Grade 3 EsP Learners Module
Grade 3 EsP Learners ModuleGrade 3 EsP Learners Module
Grade 3 EsP Learners Module
Lance Razon
 
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernalMultigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Edi sa puso mo :">
 
Gr.2 Mother Tongue-Based Multilingual Education - Learning Module
Gr.2 Mother Tongue-Based Multilingual Education - Learning ModuleGr.2 Mother Tongue-Based Multilingual Education - Learning Module
Gr.2 Mother Tongue-Based Multilingual Education - Learning Module
JulietOrola
 
Mtb 140307115624-phpapp01
Mtb 140307115624-phpapp01Mtb 140307115624-phpapp01
Mtb 140307115624-phpapp01
MARY JEAN DACALLOS
 

More Related Content

What's hot

Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Glydz Ubongen
 
lesson plan pang-uring panlarawan
lesson plan pang-uring panlarawan lesson plan pang-uring panlarawan
lesson plan pang-uring panlarawan
Mhelane Herebesi
 
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilosBanghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
Rophelee Saladaga
 
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernalMultigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Edi sa puso mo :">
 

What's hot (20)

K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN MAPEH
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN MAPEHK TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN MAPEH
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN MAPEH
 
Araling panlipunan 2(detailed)
Araling panlipunan 2(detailed)Araling panlipunan 2(detailed)
Araling panlipunan 2(detailed)
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNANK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
 
Mapeh
MapehMapeh
Mapeh
 
GRADE 4 FILIPINO LESSON PLAN
GRADE 4 FILIPINO LESSON PLANGRADE 4 FILIPINO LESSON PLAN
GRADE 4 FILIPINO LESSON PLAN
 
k to 12 Filipino Grade 2 lm
k to 12 Filipino Grade 2 lm k to 12 Filipino Grade 2 lm
k to 12 Filipino Grade 2 lm
 
Anyong lupa- GRADE 3 LP
Anyong lupa- GRADE 3 LPAnyong lupa- GRADE 3 LP
Anyong lupa- GRADE 3 LP
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN MATHEMATICS (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN MATHEMATICS (Q3-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN MATHEMATICS (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN MATHEMATICS (Q3-Q4)
 
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
 
Cot detailed lesson plan filipino 1
Cot detailed lesson plan filipino 1Cot detailed lesson plan filipino 1
Cot detailed lesson plan filipino 1
 
lesson plan pang-uring panlarawan
lesson plan pang-uring panlarawan lesson plan pang-uring panlarawan
lesson plan pang-uring panlarawan
 
Detailed Lesson Plan sa filipino 3
Detailed Lesson Plan sa filipino 3Detailed Lesson Plan sa filipino 3
Detailed Lesson Plan sa filipino 3
 
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilosBanghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
Banghay aralin sa filipino 1 salitang kilos
 
Grade 3 Filipino Teachers Guide
Grade 3 Filipino Teachers GuideGrade 3 Filipino Teachers Guide
Grade 3 Filipino Teachers Guide
 
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE (Q1-Q4)
 
Detalyadong banghay aralin
Detalyadong banghay aralinDetalyadong banghay aralin
Detalyadong banghay aralin
 
Grade 3 Science Learners Module
Grade 3 Science Learners ModuleGrade 3 Science Learners Module
Grade 3 Science Learners Module
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCEK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN SCIENCE
 
Grade 3 EsP Learners Module
Grade 3 EsP Learners ModuleGrade 3 EsP Learners Module
Grade 3 EsP Learners Module
 
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernalMultigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
 

Similar to Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM

dokumen.tips_k-to-12-grade-4-teachers-guide-in-araling-panlipunan-q1-q4.pdf
dokumen.tips_k-to-12-grade-4-teachers-guide-in-araling-panlipunan-q1-q4.pdfdokumen.tips_k-to-12-grade-4-teachers-guide-in-araling-panlipunan-q1-q4.pdf
dokumen.tips_k-to-12-grade-4-teachers-guide-in-araling-panlipunan-q1-q4.pdf
zaldy324
 
AralingPanlipunan8_q1_mod5_MgaSinaunangKabihasnan_v5 FINAL.pdf
AralingPanlipunan8_q1_mod5_MgaSinaunangKabihasnan_v5 FINAL.pdfAralingPanlipunan8_q1_mod5_MgaSinaunangKabihasnan_v5 FINAL.pdf
AralingPanlipunan8_q1_mod5_MgaSinaunangKabihasnan_v5 FINAL.pdf
WizlyVonLedesmaTandu
 

Similar to Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM (20)

Gr.2 Mother Tongue-Based Multilingual Education - Learning Module
Gr.2 Mother Tongue-Based Multilingual Education - Learning ModuleGr.2 Mother Tongue-Based Multilingual Education - Learning Module
Gr.2 Mother Tongue-Based Multilingual Education - Learning Module
 
Mtb 140307115624-phpapp01
Mtb 140307115624-phpapp01Mtb 140307115624-phpapp01
Mtb 140307115624-phpapp01
 
Gr. 2 ap lm apr. 28
Gr. 2 ap lm apr. 28Gr. 2 ap lm apr. 28
Gr. 2 ap lm apr. 28
 
LM MTB-MLE 2.pdf
LM MTB-MLE 2.pdfLM MTB-MLE 2.pdf
LM MTB-MLE 2.pdf
 
Gr. 2 mtb mle lm
Gr. 2 mtb mle lmGr. 2 mtb mle lm
Gr. 2 mtb mle lm
 
Aralingpanlipunan 140307121114-phpapp02
Aralingpanlipunan 140307121114-phpapp02Aralingpanlipunan 140307121114-phpapp02
Aralingpanlipunan 140307121114-phpapp02
 
A.p
A.pA.p
A.p
 
Lm ekonomiks grade10_q3
Lm ekonomiks grade10_q3Lm ekonomiks grade10_q3
Lm ekonomiks grade10_q3
 
Gr. 2 math lm revised
Gr. 2 math lm revisedGr. 2 math lm revised
Gr. 2 math lm revised
 
dokumen.tips_k-to-12-grade-4-teachers-guide-in-araling-panlipunan-q1-q4.pdf
dokumen.tips_k-to-12-grade-4-teachers-guide-in-araling-panlipunan-q1-q4.pdfdokumen.tips_k-to-12-grade-4-teachers-guide-in-araling-panlipunan-q1-q4.pdf
dokumen.tips_k-to-12-grade-4-teachers-guide-in-araling-panlipunan-q1-q4.pdf
 
3 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.03 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.0
 
3 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.03 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.0
 
3 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.03 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.0
 
3 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.03 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.0
 
Ap4 tg complete
Ap4 tg completeAp4 tg complete
Ap4 tg complete
 
K TO 12 GRADE 4 TEACHER’S GUIDE IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 TEACHER’S GUIDE IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 TEACHER’S GUIDE IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 TEACHER’S GUIDE IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
 
Lm ekonomiks grade10_q4
Lm ekonomiks grade10_q4Lm ekonomiks grade10_q4
Lm ekonomiks grade10_q4
 
Ekonomiks lm yunit 1
Ekonomiks lm yunit 1Ekonomiks lm yunit 1
Ekonomiks lm yunit 1
 
AralingPanlipunan8_q1_mod5_MgaSinaunangKabihasnan_v5 FINAL.pdf
AralingPanlipunan8_q1_mod5_MgaSinaunangKabihasnan_v5 FINAL.pdfAralingPanlipunan8_q1_mod5_MgaSinaunangKabihasnan_v5 FINAL.pdf
AralingPanlipunan8_q1_mod5_MgaSinaunangKabihasnan_v5 FINAL.pdf
 
3 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.03 es p lm q1 v1.0
3 es p lm q1 v1.0
 

Recently uploaded

669416825-Epekto-Ng-Kolonyalismo-Sa-Timog-Silangang-Asya-at-Silangang-Asya (1...
669416825-Epekto-Ng-Kolonyalismo-Sa-Timog-Silangang-Asya-at-Silangang-Asya (1...669416825-Epekto-Ng-Kolonyalismo-Sa-Timog-Silangang-Asya-at-Silangang-Asya (1...
669416825-Epekto-Ng-Kolonyalismo-Sa-Timog-Silangang-Asya-at-Silangang-Asya (1...
KathlyneJhayne
 
Fourth Quarter - Grade Nine Lesson 3 Pambansang Kaunlaran - Araling Panlipunan
Fourth Quarter - Grade Nine Lesson 3 Pambansang Kaunlaran - Araling PanlipunanFourth Quarter - Grade Nine Lesson 3 Pambansang Kaunlaran - Araling Panlipunan
Fourth Quarter - Grade Nine Lesson 3 Pambansang Kaunlaran - Araling Panlipunan
Paul649054
 
MGA DAYNAMIKS NA CRESENDO AT DECRESENDO- WEEK 2- QUARTER 4-
MGA DAYNAMIKS NA CRESENDO AT DECRESENDO- WEEK 2- QUARTER 4-MGA DAYNAMIKS NA CRESENDO AT DECRESENDO- WEEK 2- QUARTER 4-
MGA DAYNAMIKS NA CRESENDO AT DECRESENDO- WEEK 2- QUARTER 4-
diannesofocado8
 
ARALIN 1_DALUMAT-AMBAGAN-SAWIKAAN-AT-SALITA-NG-TAON.pptx
ARALIN 1_DALUMAT-AMBAGAN-SAWIKAAN-AT-SALITA-NG-TAON.pptxARALIN 1_DALUMAT-AMBAGAN-SAWIKAAN-AT-SALITA-NG-TAON.pptx
ARALIN 1_DALUMAT-AMBAGAN-SAWIKAAN-AT-SALITA-NG-TAON.pptx
VillasoClarisse
 
Lokal at global na demand ng trabaho....
Lokal at global na demand ng trabaho....Lokal at global na demand ng trabaho....
Lokal at global na demand ng trabaho....
jeynsilbonza
 
EsP 9 modyule 14. personal na misyon sa buhaypptx
EsP 9 modyule 14. personal na misyon sa buhaypptxEsP 9 modyule 14. personal na misyon sa buhaypptx
EsP 9 modyule 14. personal na misyon sa buhaypptx
SundieGraceBataan
 

Recently uploaded (20)

GRADE 7 SIGLO reviewer for Grade 7 students
GRADE 7 SIGLO reviewer for Grade 7 studentsGRADE 7 SIGLO reviewer for Grade 7 students
GRADE 7 SIGLO reviewer for Grade 7 students
 
kagalingang pansibiko kagalingang pansibiko
kagalingang pansibiko kagalingang pansibikokagalingang pansibiko kagalingang pansibiko
kagalingang pansibiko kagalingang pansibiko
 
669416825-Epekto-Ng-Kolonyalismo-Sa-Timog-Silangang-Asya-at-Silangang-Asya (1...
669416825-Epekto-Ng-Kolonyalismo-Sa-Timog-Silangang-Asya-at-Silangang-Asya (1...669416825-Epekto-Ng-Kolonyalismo-Sa-Timog-Silangang-Asya-at-Silangang-Asya (1...
669416825-Epekto-Ng-Kolonyalismo-Sa-Timog-Silangang-Asya-at-Silangang-Asya (1...
 
POLKA SA NAYON MGA HAKBANG PAGPAPATULOYP.E 5-WK2-Q4.pdf
POLKA SA NAYON MGA HAKBANG PAGPAPATULOYP.E 5-WK2-Q4.pdfPOLKA SA NAYON MGA HAKBANG PAGPAPATULOYP.E 5-WK2-Q4.pdf
POLKA SA NAYON MGA HAKBANG PAGPAPATULOYP.E 5-WK2-Q4.pdf
 
Mga Kababaihan ng Silangan at Timog-Silangang Asya.pptx
Mga Kababaihan ng Silangan at Timog-Silangang Asya.pptxMga Kababaihan ng Silangan at Timog-Silangang Asya.pptx
Mga Kababaihan ng Silangan at Timog-Silangang Asya.pptx
 
Araling Panlipunan10Universal Declaration Human Rights.pptx
Araling Panlipunan10Universal Declaration Human Rights.pptxAraling Panlipunan10Universal Declaration Human Rights.pptx
Araling Panlipunan10Universal Declaration Human Rights.pptx
 
Reviewer-3RD PT.English.Filipino.Araling panlipuunan.docx
Reviewer-3RD PT.English.Filipino.Araling panlipuunan.docxReviewer-3RD PT.English.Filipino.Araling panlipuunan.docx
Reviewer-3RD PT.English.Filipino.Araling panlipuunan.docx
 
tambalangsalita-230816125816-6865effc.pptx
tambalangsalita-230816125816-6865effc.pptxtambalangsalita-230816125816-6865effc.pptx
tambalangsalita-230816125816-6865effc.pptx
 
Fourth Quarter - Grade Nine Lesson 3 Pambansang Kaunlaran - Araling Panlipunan
Fourth Quarter - Grade Nine Lesson 3 Pambansang Kaunlaran - Araling PanlipunanFourth Quarter - Grade Nine Lesson 3 Pambansang Kaunlaran - Araling Panlipunan
Fourth Quarter - Grade Nine Lesson 3 Pambansang Kaunlaran - Araling Panlipunan
 
KALIGIRANG - PANGKASAYSAYAN-EL-FILI.pptx
KALIGIRANG - PANGKASAYSAYAN-EL-FILI.pptxKALIGIRANG - PANGKASAYSAYAN-EL-FILI.pptx
KALIGIRANG - PANGKASAYSAYAN-EL-FILI.pptx
 
ARALING PANLIPUNAN LESSON PLAN FR GRADE 4
ARALING PANLIPUNAN LESSON PLAN FR GRADE 4ARALING PANLIPUNAN LESSON PLAN FR GRADE 4
ARALING PANLIPUNAN LESSON PLAN FR GRADE 4
 
MGA DAYNAMIKS NA CRESENDO AT DECRESENDO- WEEK 2- QUARTER 4-
MGA DAYNAMIKS NA CRESENDO AT DECRESENDO- WEEK 2- QUARTER 4-MGA DAYNAMIKS NA CRESENDO AT DECRESENDO- WEEK 2- QUARTER 4-
MGA DAYNAMIKS NA CRESENDO AT DECRESENDO- WEEK 2- QUARTER 4-
 
Catch up Friday in ESP 3 GRADE 3 (WEEK 2)
Catch up Friday in ESP 3 GRADE 3 (WEEK 2)Catch up Friday in ESP 3 GRADE 3 (WEEK 2)
Catch up Friday in ESP 3 GRADE 3 (WEEK 2)
 
edukasyon sa pagpapakatao grade 10 values ed
edukasyon sa pagpapakatao grade 10 values ededukasyon sa pagpapakatao grade 10 values ed
edukasyon sa pagpapakatao grade 10 values ed
 
ARALIN 1_DALUMAT-AMBAGAN-SAWIKAAN-AT-SALITA-NG-TAON.pptx
ARALIN 1_DALUMAT-AMBAGAN-SAWIKAAN-AT-SALITA-NG-TAON.pptxARALIN 1_DALUMAT-AMBAGAN-SAWIKAAN-AT-SALITA-NG-TAON.pptx
ARALIN 1_DALUMAT-AMBAGAN-SAWIKAAN-AT-SALITA-NG-TAON.pptx
 
Lokal at global na demand ng trabaho....
Lokal at global na demand ng trabaho....Lokal at global na demand ng trabaho....
Lokal at global na demand ng trabaho....
 
mtb 2.pptx FOR CLASSROOM OBSERVATION IN GRADE 2
mtb 2.pptx FOR CLASSROOM OBSERVATION IN GRADE 2mtb 2.pptx FOR CLASSROOM OBSERVATION IN GRADE 2
mtb 2.pptx FOR CLASSROOM OBSERVATION IN GRADE 2
 
ARPAN 9 SIGLO Reviewer for Grade 9 students
ARPAN 9 SIGLO Reviewer for Grade 9 studentsARPAN 9 SIGLO Reviewer for Grade 9 students
ARPAN 9 SIGLO Reviewer for Grade 9 students
 
POLKA SA NAYON MGA HAKBANG SAYAW ATING ALAMINP.E 5-WK2-Q4.pdf
POLKA SA NAYON MGA HAKBANG SAYAW ATING ALAMINP.E 5-WK2-Q4.pdfPOLKA SA NAYON MGA HAKBANG SAYAW ATING ALAMINP.E 5-WK2-Q4.pdf
POLKA SA NAYON MGA HAKBANG SAYAW ATING ALAMINP.E 5-WK2-Q4.pdf
 
EsP 9 modyule 14. personal na misyon sa buhaypptx
EsP 9 modyule 14. personal na misyon sa buhaypptxEsP 9 modyule 14. personal na misyon sa buhaypptx
EsP 9 modyule 14. personal na misyon sa buhaypptx
 

Grade 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education BIKOL LM

  • 1. i 2 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education Kagamitan ng Mag-aaral Bikol Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
  • 2. ii Mother Tongue-Based Multi-lingual Education – Ikalawang Baitang Kagamitan ng Mag-aaral sa Bikol Unang Edisyon, 2013 ISBN: 978-971-9990-86-4 Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon. Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Yolanda S. Quijano, Ph. D. Inilimbag sa Pilipinas ng _____________ Department of Education - Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS) Office Address: 2nd Floor, Dorm G, PSC Complex, Meralco Avenue Pasig City, Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072 E-mail Address: imcsetd@yahoo.com Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral Mga Manunulat: Imelda R. Hona – Master Teacher I Bulan North Central School, Sorsogon Province Division Emy B. Barja – Master Teacher I Bacacay East Central School, Albay Division Agnes M. Camposano – Teacher III Albay Cental School, Legazpi City Division Franlie O. Ramos-Corporal – Principal I Binobong Elementary School, Camarines Sur Division Mga Tagasuri: Regida N. Vibar, Ed.D. at Grace U. Rabelas, Ed.D. Gumuhit ng mga Larawan: Judy Bonador Masbate – Master Teacher II Pili Central School, Camarines Sur Division Naglayout/Encoder: Jo Francis Ramos Corporal – RM, RN Pili, Camarines Sur
  • 3. iii Talaan kan mga Laog Yunit 1: An Sakong Pamilya ............................... 1 Leksyon 1 .............................................................. 2 Rima .................................................. 2 Kun Kita Nagtitiripon ....................... 3 Sa Uma ............................................. 4 Mga Magalang na Tataramon ..... 6 Leksyon 2 .............................................................. 9 Pangngaran .................................... 9 An Samuyang Pamilya ................... 10 Leksyon 3 .............................................................. 11 Kambal – Katanog .......................... 11 Proper Noun dangan Common Noun ................................................. 12 Leksyon 4 .............................................................. 14 An Mag-Amigo ................................ 14 Panuan Mo Ako ............................... 16 Leksyon 5 .............................................................. 17 Pagpasunod – sunod nin Pangyayari ....................................... 17 Si Tina, An Mataba na Kino ............ 18 Leksyon 6 .............................................................. 21 Friendly Letter ................................... 21 Pangaranan Mo Ako ...................... 22 Leksyon 7 .............................................................. 23 Ukodan Mo Ako ............................... 23 An Pinakahahalat na Pamamasyar .................................... 24 Leksyon 8 .............................................................. 27 Magtao Ka pa Daw ........................ 27 Baretaan Mo Ako: Broadcast ........ 27
  • 4. iv Leksyon 9 .............................................................. 31 Madya Na ........................................ 31 Uya Na ............................................. 32 Hain Ka Na? ..................................... 33 An Samong Pamilya ....................... 33 Leksyon 10 ............................................................ 35 Invitation Letter ................................ 35 Magsurat Kita nin Marhay .............. 37 Yunit 2: An Sakong Komunidad ......................... 40 Leksyon 11 ............................................................ 41 Pansalidang Pangngaran .............. 41 Pangataman sa Kapalibutan ........ 45 Magtarabangan ............................. 46 Leksyon 12 ............................................................ 48 Pansalidang Pangngaran .............. 48 Maging Malinig ................................ 50 Leksyon 13 ............................................................ 52 Pansalidang Tataramon: Pansadiri 52 Pag-urulay para sa Kalinigan ......... 55 Pagsunod sa Pigpapagibo ............ 57 Leksyon 14 ............................................................ 59 Pansalidang Tataramon: Pansadiring Panduwahan o Pandakulan ...................................... 59 Sain Hali an Pangaran kan Bacacay? ......................................... 61 An Istorya kan Banwaan nin Pili ..... 63 Leksyon 15 ............................................................ 65 Bacacay … Ano an Nabago? ..... 65 Ano Kaya? ....................................... 67 Preposition ........................................ 69
  • 5. v Leksyon 16 ............................................................ 73 Brigada Eskwela .............................. 73 Ano Kaya? ....................................... 73 Leksyon 17 ............................................................ 75 Simeon A. Ola .................................. 75 Leksyon 18 ............................................................ 77 Mag-istorya Kita ............................... 77 Leksyon 19 ............................................................ 79 Compound Words ........................... 79 Hanapa ............................................ 80 Paisi ................................................... 81 Leksyon 20 ............................................................ 83 Travelog ............................................ 83 Yunit 3: Mga Kultura ............................................ 84 Leksyon 21 ............................................................ 85 Katurog Na ....................................... 85 Maogmahon si Angie ..................... 86 Pandiwa ........................................... 88 Si Dominik ......................................... 90 Leksyon 22 ............................................................ 92 Nagbarayli Kami .............................. 92 Magkanta Kita!: Atab Ako ............. 93 Pandiwa: Mag-urulay Kita! ............. 94 Leksyon 23 ............................................................ 97 An Paggibo ki Krismas Kard ............ 97 Pasunod-sunodon Mo Kami ........... 98 An Paninda ni Inday ....................... 99 Makakasurat Ka Kaya? .................. 101 Leksyon 24 ............................................................ 102 An Pinangat ni Tiya Maming .......... 102 Magpamahaw Kita! ....................... 104
  • 6. vi Pang-uri: Iladawan Mo! .................. 107 Leksyon 25 ............................................................ 109 Iladawan Ta! .................................... 109 An Magtugang na Masinunod ...... 110 Dagdag na Kaaraman .................. 117 Leksyon 26 ............................................................ 118 An Pista ............................................. 118 Mag-imbitar Kita! ............................. 121 Leksyon 27 ............................................................ 122 An Higanteng Krismas Tree ............ 122 An Lukton saka An Karabaw ......... 124 Leksyon 28 ............................................................ 125 Synonyms .......................................... 125 Antonyms ......................................... 126 Homonyms ....................................... 127 Leksyon 29 ............................................................ 131 Mag Urulay-ulay Kita! ...................... 131 Leksyon 30 ............................................................ 134 An Bareta ......................................... 134 Yunit 4: Komunidad: Pangkabuhayan Dangan Enerhiya ........................................................... 136 Leksyon 31 ............................................................ 137 Ano Ako? .......................................... 137 Pang-uri: Salamat Saindo ............... 138 3 Lebel nin Paglaladawan ............. 139 Pagtao nin Bana-bana ................... 143 Ano an Namamati o Ugali? ........... 145 Pagpasunod-sunod nin Pangyayari ....................................... 147 Paghanap nin Detalye ................... 155 An Pagbalyo .................................... 156 Duma Fair Ginibo ............................ 160
  • 7. vii Leksyon 32 ............................................................ 162 Pang-uri ............................................ 162 Patalastas ......................................... 165 Leksyon 33 ............................................................ 169 Iladawan Mo Ako ............................ 169 Marhay na Bareta ........................... 170 Detalye nin Istorya ........................... 173 Pagkua kan Pinaka-ideya .............. 174 An Pulang Sapatos .......................... 179 Leksyon 34 ............................................................ 183 Konsumo Ko, Pira? ........................... 183 An Gulayan ...................................... 185 Marhay na Kaisipan ........................ 186 Problema – Solusyon ....................... 191 Burak para ki Danda ....................... 193 Leksyon 35 ............................................................ 197 Jesse M. Robredo, Suruguon kan Banwaan .................................. 197 Linya nin Buhay ................................ 200 Elemento nin Istorya: Tawohan, Pinangyarihan, Pinakatampok na Pangyayari ................................. 206 An Gulayan ...................................... 210 Leksyon 36 ............................................................ 219 Pinangyarihan .................................. 219 Itukdo Mo! ........................................ 220 Pano Ini? ........................................... 221 Selebrasyon kan Peňafrancia ........ 222 Magsurat Kita! .................................. 226 Leksyon 37 ............................................................ 227 Itsura nin Stanza ............................... 227 An Kayamanan ............................... 228
  • 8. viii Pagkua kan Pinaka-ideya .............. 232 Ano an Titulo Ko? ............................ 234 Leksyon 38 ............................................................ 236 Iskrabol Kita ...................................... 236 Leksyon 39 ............................................................ 237 Sain Ako? .......................................... 237 Mga Pagmati! .................................. 238 Sisay Ako? ........................................ 239 Uran sa Timog-Sulnupan: Luzon Apektado 240 Uran, Bagyo ..................................... 242 Leksyon 40 ............................................................ 244 Kumpletohon! .................................. 244 An Linog ............................................ 245 Kasulo ............................................... 247
  • 9. 1 Yunit 1 An Sakong Pamilya Imelda Ropal Hona
  • 10. 2 Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 1 Rima Ining samuyang bola Na itinao ni lola Kun daing eskwela Pigkakawatan ko siya 1. Sisay an nagtao kan bola? 2. Nuarin ninda pigkakawatan an bola? An mga tataramon na may rima igwang pararehong tanog sa hurihan. An bola saka lola mga tataramon na may rima. Igwa sinda nin parehong tanog sa katapusan.
  • 11. 3 Magkatanog Daw Kita? Isurat an tataramon na may kaparehong tanog kan tataramon sa lambang numero. Pilion ini sa kahon. 1. dalan - ______________ 2. kayab - ______________ 3. balon - ______________ 4. kagat - ______________ 5. harong - ______________ Madya, Magkaranta Kita! Kun Kita Nagtitiripon (The More We Get Together) Kun kita nagtitiripon, tiripon, tiripon Kun kita nagtitiripon maogmahon. Amigo mo, amigo ko, amigo ta, amigo niya Kun kita nagtitiripon maogmahon. hagab barong lukton bulan dagat Magpurbar Kita
  • 12. 4 Mag-ensayo Kita Magturula Kita! Sa Uma ni: Imelda R. Hona Sa sarong mahiwas na uma Igwa nin duwang aking maogma Nasabat an saindang Lola Dali-dali sindang nagbisa Dangan nagsabi, “Diyos marhay na aga Lola” “Diyos marhay na aga man,” simbag sainda. “Marhay pa, kamo sako mag-iriba Tanganing kita magkua nin mga duma” “Opo, Lola” biglang nasambit ninda “Dumang hinahanaphanap niamong talaga Ta an mga iyan masisiram saka samong paborito pa.”
  • 13. 5 Ano Ako? Pakarayon an mga letra tanganing makabilog nin tamang tataramon para kaini. Isurat sa MTB notebook an mabibilog na tataramon. 1. Nahihiling sa langit 2. Daing helang 3. Sinasakyan kan mga tawo 4. Dinudumanan kun aldaw nin Dominggo 5. Namamatian kun nahihiling an mga amiga d w l a a k a usog m w a o t ab nmahi o maag m s Mag-ensayo pa Kita
  • 14. 6 Pagsabot sa Gramatika Mga Magalang na Tataramon An mga magagalang na tataramon ginagamit sa pagtao nin galang sa mga kaulay magin man ini nguhod, may kaparehong edad o may edad. Ginagamit an mga ini sa haros gabos na panahon. Marhay na hapon man po! Marhay na hapon, Lita. Yaon tabi an saimong ina? Mayo po. Nagduman siya sa Naga. Mabalos po! Siring man po.
  • 15. 7 Magalang Ako! Isurat an tamang tataramon sa mga minasunod na sitwasyon. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Hapon, pauli ka na nahiling mo an saimong tiyo. 2. Bagong abot hali sa ibang lugar an saimong pinsan. 3. Naghilingan kamo kan saimong amiga sa simbahan. 4. Nagduman ka sa harong kan saimong tiya sarong aldaw. Magpurbar Kita
  • 16. 8 5. Udto, nasabat mo an saimong paratukdo. Pagsabi Manungod Sako! Kopyahon an mga minasunod sa MTB notebook. Isurat nin marhay an mga inpormasyon manungod sa sadiri mo. Dios marhay na ____________________. Ako si ____________________. ____________________ an edad ko. Nag-aadal ako sa ____________________. Nasa ____________________ grado na ako. Si ____________________ an sakuyang ama. Si ____________________ an sakuyang ina. Mag-ensayo Kita
  • 17. 9 Leksyon 2 Pangngaran 1. Ano an mga bagay nahihiling mo sa ritrato? 2. Sain an lugar na ini? 3. Ano an hayop na nahihiling mo sa ritrato? Sisay an mga nahihiling mo? Ang pangngaran an tataramon na nagsasabi nin ngaran nin tawo, bagay, hayop o lugar. An simbag sa mga hapot na nasa itaas inaapod na pangngaran. Pagsabot sa Gramatika
  • 18. 10 Ano Daw Ako? Sabihon kun an mga tataramon pangaran nin tawo, lugar, hayop o bagay. 1. doktor 2. ayam 3. hospital 4. bola 5. arkitekto Madya, Magkaranta Kita! An Samuyang Pamilya Tune: Paruparong Bukid Sinurat ni: Imelda R. Hona An samong pamilya, pirmi pong maogma Malinig sa hawak, sa kapalibutan Nagtuturog amay, pagmata nag-eeksersays Tanganing an buhay pirming marahay rahay. Luto kan samong ina, pirming masustansya Sagana sa bitamina, maging sa protina Dahil sa masiram, pirming gaganahan Hawak makukusog maski daing yaman. Magpurbar Kita
  • 19. 11 Kambal – Katanog Ano Ako? Kaagan ki nawawara na letra an kada tataramon tanganing mabilog ini. Gibohon ini sa notebook. 1. Kinukuanan ta nin tubig 2. Sarong sasakyan na nagkakarga ki mga magagabat na kargamento. 3. Ginigibo akong tabla na ginagamit sa pagbilog ki mga aparador, lamesa, saka mga silya. 4. Sarong bagay ini kun sain ipinako si Kristo. 5. Ini pwedeng gibohon sa sira, batag, bonay, maging sa karne. An kambal – katanog grupo nin 2 o 3 katanog na nagtatao nin sarong tanog. Leksyon 3 Pagpauswag sa Bokabularyo P
  • 20. 12 Proper Noun dangan Common Noun Igwang duwang klaseng pangngaran, an Proper saka Common. An Proper na pangngaran iyo an ngaran na may kasigurohan na apod saka nagpopoon sa dakulang letra arog kan Nana Ason, Bantay, Naga Park, saka Mongol. An Common na pangngaran iyo an ngaran na apod sa kadaklan saka nagpopoon sa sadit na letra arog kan ina, ayam, parke saka lapis. Pagsabot sa Gramatika
  • 21. 13 Mahiling Mo daw Kami? Hanapon dangan bilugan an mga pangngaran kan tawo, hayop, bagay, saka lugar. A B R S T U M O N G O L X D F X Q S H X Y Z W W W U S I R A A J O Q C B A F T A C D D C O P R U A L N M V P B F A O K S T B C B J L W A N O P S I M B A H A N K P P T P E A O N O Q Y M Y A O B R O K A P O P R A C A R L A S S G J C S O S T M S N F N M L A O P O Q D D T D O K T O R C R U Z O Q C B A A C A A C C C H P R U A Y A C A U L S T B C M U N I N G A C R H A N B H A N H A C L C H A N H T I N D A H A N Sabihon Mo Sabihon kun Proper o Common na pangngaran. Isurat ini sa notebook. 1. aki 6. Aling Marta 2. Dr. Reyes 7. Avon 3. Basilica 8. Marita 4. lamesa 9. Mickey Mouse 5. uma 10. Rizal Park Magpurbar Kita
  • 22. 14 Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 4 An Mag-Amigo Sinurat ni: Imelda R. Hona Si Tsoy saro na maboot saka masinunod na aki. Pirmi siya nasa harong. Dai siya naghahali sa harong na dai nagpapaisi sa saiyang ina. Amigo niya si Bonbon. Mahilig sa pamamasyar si Bonbon. “Madya na Tsoy! Maduman na kita sa salog. Duman kita magkawat na duwa,” sabi ni Bonbon. “Habo ko ta dai pa ako nakaabot sa lugar na iyan, saka tibaad hanapon ako ni Nanay,” simbag ni Tsoy. “Madali lang kita duman. Mabalik tulos kita,” dagdag pa ni Bonbon.” Sigurado maogma kita duman.” Napiritan na mag-iba si Tsoy ki Bonbon. Nahiling ni Tsoy na talagang magiging maogma siya sa may salog. Dakulon an bunga kan tsiko sa harani kan salog. Nawili si Tsoy na magkua ki mga hinog na
  • 23. 15 bunga. Pagkatapos niyang magkua nin mga bunga kan Tsiko, nahiling niya an malinaw na tubig sa salog. Nalingawan niya na dapat magmadali sinda ta dai siya nakapagpaaram sa saiyang ina. Nagkarigos siya sa salog. Dai niya nahiling na hararom an nadumanan niya na lugar. Dai siya tatao maglangoy. “Bonbon! Bonbon! Tabangi ako! Malulunod ako!” suriyaw ni Tsoy. “Halat sana simbag ni Bonbon,” dalidali siya nagkua nin dakulang sanga. Itinao niya ini ki Tsoy saka luwayluway niyang pigguyod hanggang sa may pampang kan salog. “Pasensya na Tsoy,” paghagad nin despensa ni Bonbon. “Dai ko mapapatawad an sakuyang sadiri kun may nangyari saimo.” Nagbalik an mag-amigo sa kanindang harong. Namundo na ipinaaram ni Tsoy an nangyari sa ina. Naghagad siya ki tawad sa ina dangan nagtaram na dai na siya mautro.
  • 24. 16 Siisay Ako? Anong parte ako kan libro? 1. ___________ 2. ___________ 3. ___________ Panuan Mo Ako Kumpletohon an mga pangungusap. Gamiton an si, sinda, ini, iyan, idto, an, an mga. 1. Nagkakarawat _______ aki. 2. Gurang na _______ Lolo. 3. Itago mo _______ na kwarta mo. 4. Nabari _______ sanga kan puno. 5. Magkaka-amiga _______ Nora, Carla buda Rosario. Pagpurbar Pagsabot sa Gramatika
  • 25. 17 6. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 5 Pagpasunod-sunod nin Pangyayari An pagpasunod – sunod nin mga pangyayari an pag saro – saro na paglaag kan pangyayari puon sa inot sagkod sa hurihan. Pwede man na ini an mga pasunod - sunod mong ginigibo sa sarong bagay o gibohon. Arin digdi an dapat na mainot? Iyan an dapat na mainot. Bako palan, panduwa iyan nangyari.
  • 26. 18 Si Tina, An Mataba na Kino Sinurat ni: Imelda R. Hona Igwang inang kino na may tulong aki. An mga ini sinda Bino, Kina, saka si Tina. Naiiba si Tina sa saiyang duwang tugang. Mataba siya mantang an duwang tugang maniwang. Hugakon si Tina mantang an duwang tugang mahigos. Sarong aldaw, matapos magkakan. “Ay! Sobra na an taba ko! Masasakitan na ako magdulag sa ikos!” sabi ni Tina. Magpurbar Kita
  • 27. 19 “Iyo yan. Habo mo kayang magtrabaho. Dapat magtrabaho ka tanganing dai ka magdakula nin marhay,” dagdag kan tugang niya. “Aram ko man yan kaya lang talagang an gusto ko sana magkakan saka magturog ta yaon man kamo na nagtratrabaho kan mga gibohon,” simbag ni Tina. Dai nanggad nagsusunod si Tina sa mga sinasabi kan saiyang mga tugang. Pagkalihis kan nagkapirang aldaw, may nahiling si Tina na sarong pidasong keso.
  • 28. 20 Masiram talaga an keso kaya dai niya narisa an pag-abot kan dakulang ikos. Bigla siya kaining linuksohan. Ano kaya an nangyari ki Tina? Mag-ensayo Kita Arin an Magkasurunod? Isurat an numero kan ritrato sa saindong MTB notebook base sa pangyayari. 1 2 3 4 5
  • 29. 21 Pagbasa nin may Pagkasabot Friendly Letter Camposano St., Zone Bulan, Sorsogon Ika-10 kan Hulyo 2013 Namomotan kong Bert, Kumusta! Saro sa sakuyang mga kaklase an nagtao sakuya kan saimong pangaran. Dakulon siyang ibinibida sa sakuya manungod sa saimo. Saro sa sakuyang paboritong gibohon an makipagribayan nin surat sa sakuyang amigo saka amiga na nasa harayong lugar. Dahilan kaini, naisip ko na magsurat saimo tanganing magrarom an pagkakamidbid ko saimo saka maidagdag ka sa sakuyang amigo. Ako si Rommel sarong eskwela sa Bulan North Central School-A, Bulan, Sorsogon. Nasa ikaduwang grado na ako. Mawot ko na aakoon mo ako na saro sa amigo mo poon sa aldaw na ini. Laom ko an kasimbagan sa surat kong ini. An saimong amigo, Rommel Leksyon 6
  • 30. 22 Pangaranan Mo Ako Isurat an pangaran kan lambang parte kan surat. Pilion an saindong simbag sa kahon na nasa ibaba. 1___________________________ ___________________________ ___________________________ 2___________________________ 3______________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ______________________________________ 4___________________________ 5___________________________ Mag-ensayo Kita Katawan ng Liham Bating Pangwakas Pamuhatan Lagda Bating Panimula
  • 31. 23 Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 7 Ukodan Mo Ako Basahon an lambang paukod. Pilion sa mga tataramon sa ibaba an saindong simbag. Isurat an mga ini sa saindong MTB notebook. 1. Sarong prinsesa nagtutukaw sa tasa. 2. Sarong sadit sadit na harong, sobra sanggatos an nakasirong. 3. Hababa kun nakatindog, halangkaw kun nakatukaw. 4. An aki naglalakaw na, an ina nakatukaw pa. 5. May aldaw, may bulan, dai man nin langit. May katapusan pero pirit na nagbabalik.
  • 32. 24 6. Dai tawo, dai man hayop, may payo. Pirming kaibanan kan karpintero. Pag piglulubong, pirming sa kahoy o kaya sa bato. posporo ayam kasoy karabasa bulan pako An Pinakahahalat na Pamamasyar Sinurat ni: Emy B. Barja Maogmang pigbibilang ni Blesilda an mga muro niya sa saiyang kamot. Saro, duwa, tolo! Yehey! Tolong aldaw na lang mapasyar na kami sa Ligńon Hill,” kurahaw niya. Sabado, amay na nagmata si Blesilda. Handa na siya sa saindang pamamasyar. Sulot na niya an saiyang magayon na blusa. Pinakaray niya an balon nindang kakanon saka gagamiton na plato. Nagkua siya nin tubig na balunon sa gripo kan magrani saiya si Tiyo Berto. Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 33. 25 “Pano yan Blesilda dai kita makakadagos ta dai kita makakabalyo sa tulay, ” sabi ni Itay. “Nag-apaw kaya an tubig sa salog.” “Tano ta nagbaha?” hapot ni Blesilda. “Bako man po bagang makusugon su uran.” “Iyo na iyan an resulta kan dai pag-ataman kan mga tawo sa kapalibutan. Sige an pagputol kan mga kahoy, nagpaparaapon pa nin basura sa mga salog, sapa, dagat, nagraralataw lataw pa an mga plastik,” simbag kan saiyang ina. “O, sige, magsangli na giraray kang bado mo ta sa utro Sabado na sana kita mapasyar,” sabi ni Tiya Saling na saiyang ina. “Kaya po palan digdi sa satuyang lugar, bawal na an paggamit nin plastic,” simbag ni Blesilda habang nagsasangli. “Iyo po ta dapat nagtatarabangan kita sa pag- ataman kan satuyang kapalibutan,” simbag kan saiyang ina. “Saro, duwa, tulo, apat,” nagbibilang na naman si Blesilda.
  • 34. 26 Ano an Pwede? Hilingon an mga ritrato. Ano daw an pwedeng mangyari? Isurat sa pangungusap an saindong simbag. 1. 2. 3. 4. 5. Mag – ensayo Kita
  • 35. 27 Leksyon 8 Magtao Ka pa Daw Magtao nin proper noun sa lambang common nouns. 1. baboy 3. kabayo 2. tigre 4. ayam 5. kino Baretaan Mo Ako Basahon an broadcast nin may tamang tono saka paagi. Broadcast ni: Franlie O. Ramos Alas 7:00 nin aga. Tito: Marhay na aga! Oras na naman nin pagbabareta mga kabarangay. Inot sa mga bareta, Palarong Bicol sa Catanduanes. Ngonyan na aldaw Pagsabot sa Gramatika Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 36. 28 isinasagibo an Palarong Bicol sa Catanduanes. Aramon ta daw an mga pangyayari duman. Bert, kumusta kita dyan? Bert: Marhay na aga, Tito. An satuyang mga atleta ngonyan siribot na sa paghanda sa kawat ninda ngonyan. Sa panahon na ini, Tito an Camarines Sur nagkaigwa na nin 10 Gold, 5 Silver saka 2 na Bronze. An Syudad nin Naga igwa naman nin 7 Gold, 9 Silver, saka 6 na Bronze. Tito: Salamat sa impormasyon Bert. Dangogon man daw nyato si Lita. Lita: Marhay na aga Tito saka Bert. Marahay- rahay an panahon igdi ngonyan sa Catanduanes. Naoogma ako kan sarong magurang digdi na kaiba sa delegasyon kan Syudad nin Naga. Grabe an suporta niya sa saiyang aking atleta. Uya siya digdi sa kataid ko Tito, si Liza. Tito: Marhay na aga po, Liza. Tano po ta nag- iba ka pa sa Catanduanes? Mayo ka pong tiwala sa saiyang coach? Liza: Marhay na aga po saimo, Tito saka sa gabos na nagdadangog ngonyan. Dai
  • 37. 29 man po sa mayo akong tiwala sa coach niya. Igwa po akong tiwala alagad nag – iba po ako tanganing maipamati ko sa sakuyang aki an suporta kan samuyang pamilya sa saiyang paglaban sa kawat. Ini po an pwede tang magibo bilang magurang. Ikaduwang rason po, gusto kong makatabang sa samuyang eskwelahan sa paagi nin paghimo nin kakanon kan lambang atleta. Tito: Salamat po, Liza. Dapat kang pangarugan kan ibang magurang nyato. Mantang naghahanda an satuyang mga atleta dangogon ta an satuyang patalastas. Patalastas: May bagong produkto an Colie Cosmetics. Igwa na sinda ngonyan nin sabon saka lotion na may Pili extract. Ini makakapagayon kan satuyang mga kutis. Magduman na sa saindang tindahan sa Maritatas, Pawili, Pili, Camarines Sur. Hanapon lang si Jiya Corporal an may sadiri para sa libreng sample kan mga ini. Ano pang hinahalat nindo! Magduman na!
  • 38. 30 Tito: Salamat partner. Ngonyan aramon ta an kamugtakan kan satuyang panahon. Melay, kumusta kita ngonyan? Melay: Tito, magkakaigwa kita nin magayagaya saka maaliwalas na panahon sa Bicol. An ibang parte kan Luzon magkakaigwa nin mapanganuron na kalangitan sa laog nin maghapon. An Visayas saka Mindanao magkakaigwa nin pabugso-bugsong pag- uran na may kikilat saka daguldol dara kan ITCZ. Tito: Salamat Melay. O, mga kabarangay inabot na naman kita nin oras nin pamamaaram. Mga magurang an obligasyon ta sa mga aki dai paglingawan. Mga aki dai man paglingawan na kamo man may obigasyon sa sadiring mga magurang. Gibohon sana ini para maging marhay an satuyang buhay. Marhay na aga liwat saindo.
  • 39. 31 Leksyon 9 Madya Na Tune: Leron Leron Sinta ni: Emy B. Barja Digdi sa samong lugar Magayon mag-istar Kadakul nin lugar Na nangingimbitar Musna libuton ta Maoogma kita Siguradong mahahali, satuyang problema. Bulkan Mayon sa Albay Sa Lingnon Hill magbaklay Sa CWC kita mag wakeboarding Sa Donsol may butanding Pwede pang mag swimming An Bukid Isarog sa Cam Sur mahihiling Salamat O, Diyos ko Sa lugar na regalo Pag-iingatan ko Ini an promiso ko Sa’kong maginibo ipag-uurgulyo Mga biyaya na si’mong itinao. Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 40. 32 Chant: Uya Na Sinurat ni: Regida N. Vibar, Ed. D. Franlie O. Ramos-Corporal Uya na, uya na, uya na sinda Si Itay, si Inay, si Manoy, si Manay Kasabay si Lolo asin si Lola Sa sarong harong nakaistar sinda. Uya na si Nene na kahurihan mi Maugmahon na paghilingon Pinapadangat mi. Trabaho sa harong nagiging magian Lambang saro samo nagtatarabangan. Nagpapatinau-tauhan sa gabos na bagay Dai narisulbiran. Maogmang pamilya, nagkakasararo. Dapat na iurgulyo sa bilog na banwaan. Iyo ini an pamilya ko sarong ehemplo. Pamilyang Bikolano Madya na! Iurgulyo! Mag – ensayo Kita
  • 41. 33 Hain Ka Na? Tune: Where is thumb man? Hain na si Tatay? (2x) Uni na siya (2x) Kumusta, kumusta (2x) Marhay na aga. (2x) Salidahan an tataramon na may salungguhit nin: Nanay Manoy Manay Bunso Hanapon sa chant an mga tataramon na magkakapareho an tanog. An Samong Pamilya An samuyang ina dangan an ama An pagpadaba dai lamang pighuhuna Sa pagkamoot sa puso saindang itinatao Onra saka urgolyo niamong totoo. Pag-agyat
  • 42. 34 Bako man kaming mayaman Siring kan iba diyan Alagad ining samong pag-iribahan Kaogmahan sa puso an namamatian. Sa diit saka simpleng bagay Kontentado na an samong buhay Pagkamoot sa samuyang puso nagsusup-ay Kaya dai nanggad nin pasuruhay. Iyo ini an samong pamilya Nagkakasararo danay na maogma Sa paghampang nin mga kadipisilan Burunyog dangan bulanos an daramayan, yo!
  • 43. 35 Leksyon 10 Invitation Letter 25 Lapu Lapu St., Legazpi City August 4, 2013 Namomotan kong Mona, Kumusta? Haloyon na kitang dai naghihilingan poon pa kan kamo nagbalyo sa Sorsogon. Aram ko dakulon ka nang mga amiga saka amigo diyan. Dakulon an muya kong ipahihiling sa saimo. Dakulon na an ipinagbag-o kan Legazpi. Igwa na baga magagayon na mahihiling buda dapat maaraman digdi. Dakulon kang dapat maaraman digdi. Sa wakas siguradong maghihilingan na kita ta iimbitaran ta ika sa sakuyang bertdey parti na gigibohon sa Embarcadero de Legazpi, sa Setyembre 5, sa oras na alas tres kan hapon. Inaasahan ko ang saimong pag-abot ta kita mag-ibahan sa pamamasyar, mapaiba kita ki Nanay. An saimong pinsan, Kathy Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 44. 36 Purbaran Ta Maglista nin mga pangngaran (tiyak o di-tiyak) na mahihiling sa lambang ritrato. Group 1 Group 2 Group 3 Group 4 Mag-ensayo Kita
  • 45. 37 Magsurat Kita nin Marhay Isurat nin tama an lambang pangungusap. 1. Si mr. cruz maboot na paratukdo. 2. Binisita ko si lola sa daraga, albay. 3. Nagbakal ako sin Abaniko kasubago. 4. Bag-o an bado ko. 5. Si nanay naglaog sa kwarto ko. Balikan Ta Isurat an pangaran kan lambang parte kan surat. 1___________________________ ___________________________ ___________________________ 2___________________________ 3______________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ______________________________________ 4___________________________ 5___________________________ Mag-ensayo pa Kita
  • 46. 38 Isurat an main event sa surat. Isurat ini sa saindong papel. Purok 5, Brgy. Aquino, Bulan, Sorsogon Agosto 10, 2013 Namomotan kong Karen, Minaabot palang kami digdi sa Baguio. Kabababa palang niamo sa bus na samuyang pigsakayan. Maliputon talaga digdi. Sana kaibanan taka ngunyan para nahiling mo man an kagayunan kan Baguio. Laom ko na sa masunod na pagdigdi ko maging kaibanan taka na. An saimong amiga, Lucy Pag-agyat
  • 47. 39 Sabihon kun manungod sa ano an surat. 59 P. Burgos St., Pasay City Enero 18, 2013 Namomotan kong Kent, Kumusta na an amigo ko? Maogma ako mantang binabasa ko an pigpadara mong surat sakuya. Tolong beses ko ining binasa. Marahay man ta narumduman mo ako. Siriisay na an mga amigo nan amiga mo diyan sa Sorsogon. Ibalita mo sa sakuya. Simbagon mo tulos an surat ko na ini. An saimong pinsan, Amy Dagdag na Pag-agyat
  • 48. 40 Yunit 2 An Sakong Komunidad Emy Balana Barja
  • 49. 41 Pansalidang Pangngaran sa Pangngaran Pagsabot sa Gramatika Leksyon 11 Ika na muna an maghugas ta mahinguko pa siya. Mahinguko na muna ako. Naghuhugas na siya kan saiyang kamot. An pansalida (panghalip) ginagamit na panribay sa pangaran kan tawo, bagay, hayop saka lugar.
  • 50. 42 Nuarin ginagamit an ako? Nuarin ginagamit an ika? Nuarin ginagamit an siya? Ini ginagamit sa pansaroan o sa sarong tawo. Nuarin ginagamit an kami? kita? Nuarin ginagamit an kamo? Nuarin ginagamit an sinda? Ini ginagamit sa duwa o sa mas dakul na tawo. An mga kaklase ta sinda man an matanom. Kita na Ben an matabang magpakaray. Iyo, Ben. Kami man ni Mutya an masighid sa natad. Magsurat na muna kamo duman sa papel.
  • 51. 43 Midbidon an mga ginamit na pansalida. Ikahon ini. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Si Cristy an kairiba ko sa aga. Hahapiton ko siya sa saindang harong. 2. Sa aga si Linda an lider, siya an mapa pangadyi. 3. Sisay an gustong magtabang samo ni Edita magsigid? 4. Pagal na ako magsamod, ika naman daw Rosa an magsalida sako. 5. Dakul ng awot sa natad, magtarabang kita na manghawan. Midbidon dangan kuritan an mga pansalidang ginamit. Isurat an S kun pansaruan, D kun pandakulan. Gibohon ini sa MT – Bicol notebook _____ 1. Hapon na Risa maduman na kita sa saod. Magpurbar Kita Pagkasabot Mag - ensayo Kita Pagkasabot
  • 52. 44 _____ 2. Mas halangkaw saimo Merly si Fe siya na an magkua ki burak. _____ 3. Ako naman daw an makanta pakatapos mo Nelson. _____ 4. Manay Lita, ika tabi an nagsaray kan payong ni manay? _____ 5. Tangani pirming malinig an satong eskwelahan kita gabos magtarabang sa paglinig. Kumpletohon an istorya gamit tamang mga pansalida sa pangngaran. Gibohon ini sa MTB notebook. _______ si Mutya. Si Jiya saro sa tugang ko. Nasa ikaduwang grado _____. Igwa pa ako nin tulong tugang. Nag-iistar ______ harani sa harong kan mga pinsan mi. _____ an kakawat mi kada Domingo. May mga pinsan man ______harani saindo? Pag-agyat Pagkasabot
  • 53. 45 “Pangataman sa Kapalibutan” ni Emy B. Barja Kaipuhan mo, kaipuhan ko Kaipuhan tang tabos Malinig na harong, marhay na harong Sa laog, sa luwas pati an bubong Kapalibutan satong kaipuhan Dai paglingawan, pangatamanon Magmangno sa nasasakupan Pagtapok ki basura maski sain likayan Tangani kita dai maghelang Ataman na hayop dai pagpabayan Ikaag sa tamang lugar, dai pagbuhian Baka, orig, karabaw, kanding, maging ayam man Ngani dai madistroso mga pananom na magayon Mga kataning daing reklamo, sigurado ika aarugon Ako matabang, Ika magtabang Kita gabos magtarabang Pangataman sa kapalibutan, bilog na komunidad Ipadagos, ipadagos hanggang sa magka edad. Pagbasa nin may Pagkasabot Pagkasabot
  • 54. 46 Basahon an chant. “Magtarabangan” ni Emy B. Barja Samong harong ataman ming marhay Pirming malinig, pag may raot pipakarhay Ni manoy dangan ni itay Maraot na tawo maging hayop dai makalaog Palibot ki kudal maski sa luwas magkaturog Mga kataning mi maogma pirmi Daing naghehelang daing dengue Langaw namok maski ipis, dai kang mahihiling Maski sain ka magkiling Mga tawo disiplinado Magpuon sa aki hanggang ki lolo Pangataman sa harong, sa bilog na kapalibutan Kaipuhan lambang saro dapat masabutan Benipisyo bako sana samo Para man sa gabos na tawo Magpurbar Kita
  • 55. 47 A. Simbagon: 1. Ano an dapat pangatamanon? 2. Ano an gigibo sa harong pag may raot? 3. Nata ta dai makalaog sa harong an mga maraot na tawo dangan mga hayop? 4. Ano-anong mga insekto an dai mahihiling? 5. Ano an dapat masabutan kan lambang tawo? B. Pilion an tamang simbag sa lambang hapot. 1. Kabaliktadan kan tataramon na malinig. a. mahigos b. maati c. mahamot 2. Kabaliktadan kan tataramon na makalaog. a. makaluwas b. makasakat c. makasabit 3. An tataramon na magkiling parehas kan tataramon na a. maghiling b. magsirip c.magbirik 4. Ipahiling sa paagi ki drowing, harong na palibot ki kudal. Magpurbar pa Kita
  • 56. 48 Pansalidang Pangngaran Hilingon an ritrato. Magsurat nin halipot na pag- urulay- ulay manungod digdi. Gamiton an tamang pansalida/panghalip. Isurat sa linya. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. 2. 3. 4. Pagsabot sa Gramatika Leksyon 12
  • 57. 49 Mag-ensayo Kita Bilugan an pansalida saka isurat sa kurit kun ini pansaruan o pandakulan. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. _____ Ako an mapakon kan mga manok. 2. _____ Si Ruben siya an kariba ni Roy sa dagat. 3. _____ Kami an malinig sa luwas. 4. _____ Mabel ika na po an mag trapo sa lamesa. 5. _____ Manay, kamo po ni Manoy an matabang ki lola?
  • 58. 50 Pagbasa nin may Pagkasabot Magkaranta…Maglinig Kita Maging Malinig (Tune: This is the Way) ni Emy B. Barja Ako, ika magkarigos Kita gabos magkarigos Ako, ika, kita gabos Pagkaaga pagmata. Ako, ika magsipilyo Kita gabos magsipilyo Ako, ika, kita gabos Pakatapos magkakan Ako, ika maghugas nin kamot Kita gabos maghugas nin kamot Bago magkakan maghugas nin kamot Dangan pagkatapos magkakan.
  • 59. 51 Ako, ika dapat na maglabar Kita gabos dapat na maglabar Ako, ika dapat na maglabar Bago kita magturog, maglabar Maglinig kan lawas uroaldaw Ako, ika, maglinig nin lawas Kita gabos maglinig nin lawas Gawi ta sa uroaldaw. Ano an dapat gibohon sa satuyang lawas? Isurat ini sa laog kan mga kahon. Gibohon ini sa MTB notebook.
  • 60. 52 Pansalidang Tataramon: Pansadiri 1. Ano an tataramon na ginamit ni Lito kan magtaram siya manongod sa saiyang alkansiya? Pagsabot sa Gramatika Manongod sa mga bagay na pagsasadiri kan tawong nagtataram, pinag-uulayan o kaulay an mga pansalidang tataramon. Hilinga an sakuyang alkansiya, Tina. Sisay an naggibo kaiyan saimo, Lito? Ginibo ini ni Manoy. Hain na daw si Mila? Sisay man daw an naggibo kan saiyang alkansya? Leksyon 13
  • 61. 53 2. Ano an tataramon na ginamit ni Tina kan magtaram siya manongod sa alkansiya ni Lito? 3. Ano an tataramon na ginamit ni Lito kan magtaram siya manongod sa saiyang alkansiya? 4. Ano an tataramon na ginamit ni Tina kan magtaram siya manongod sa alkansiya ni Lito? 5. Ano man an tataramon na ginamit ni Tina manongod sa alkansiya ni Mila? An sakuya, saimo, saka saiya mga tataramon na pansalida. An sakuya ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan tawong nagtataram. An saimo ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan tawong kaulay. An saiya ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan tawong pinag-uulayan.
  • 62. 54 Kiisay Ini? Panuan an mga pangungusap nin tamang tataramon. Gamiton an sakuya, saimo, o saiya. Gibohon ini sa MTB notebook. _______ ini? Dai po. Sinubli ko ini ki Nilo. ______ po ini. Para ini saimo. Talaga po? ________ na ini. Magpurbar Kita
  • 63. 55 Pag-urulay para sa Kalinigan Tiyo Nestor : Cecilia apuda na si Manoy Jun mo ta matabang kita maglimpya sa tinampo saka sa kapalibutan kan satong barangay. Jun : Iyo po Itay. Ano po titiripunon man sana an gabos na basura? Tiyo Nestor : Bako sanang titiripunon ta an mga basura. Kukuwaon ta nguna o hahalion an gabos na basura. Pipilion ta so mga nalalapa ikakaag ta sa “compost pit.” So mga dai nalalapa lalainon ta man saka ikakaag ta sa sako dangan pipilion ta an mga pwede pang ipabakal arog kan papel, bote, lata dangan plastik. So mga dai man pwedeng ipabakal pero pwede pang gamiton o iresiklo Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 64. 56 (recycle) lalainon ta man sayang man baka magamit pa. Tiya Edita : O, ano Jun tatao ka na kan gigibohon mo kun pano an tamang pagtapok kan mga basura? Jun : Iyo na po Nanay. Pirmi ko na po iyan paggigibohon sa mga basura ta digdi sa harong. Tiyo Nestor : O hala, musna kita tanganing amay kitang makatapos. Simbagan an hapot manungod sa pag-urulay. 1. Siisay an kabali sa urulay? 2. Ano an pinag-uurulayan ninda? 3. Pano sinda makakatabang sa paglinig kan barangay? 4. Pano an dapat na pag-apon kan basura? Magpurbar Kita
  • 65. 57 Pagsunod sa Pigpapagibo Kun ano an sinasabing gibohon inaapod tang pagsunod sa mga pigpapagibo. Kinakaipuhan hanapon ta an tataramon na may aksyon saka an iba pang detalye para magibo ta nin tama an ipinapagibo. Ano an pigpapagibo satuya? Ano an tataramon na may aksyon sa pigpapagibo sato? Pano ta ini gigibohon? Ano an mga detalye sa pigpapagibo? Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 66. 58 Mag-ensayo Kita Magkolor Kita Koloran an ritrato. Sunudon an direksyon. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Koloran nin yellow an burak. 2. Koloran nin pula an bado kan aki. 3. Koloran nin berde an mga dahon saka an doot. 4. Koloran nin de kape an kudal. 5. Koloran an sapatos nin asul. Pag–agyat Basahon saka sunudon an mga direksyon. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Madrowing nin bilog. 2. Sa laog kan bilog, lagan nin dakulang puso. 3. Koloran an puso nin pula.
  • 67. 59 Pagsabot sa Gramatika Leksyon 14 Pansalidang Tataramon: Pansadiring Panduwahan o Pandakulan An samuya, saindo, saka sainda mga tataramon na pansalida na pandakulan. An samuya ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan duwa o mas dakul na tawo. An saindo ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan duwa o mas dakul na tawong kaulay. An sainda ginagamit sa pagtaram manongod sa bagay na pagsasadiri kan duwa o mas dakul na tawong pinag- uulayan.
  • 68. 60 Mag-ensayo Kita Kiirisay Ini? Panuan an mga pangungusap nin tamang tataramon. Gamiton an samuya, saindo, o sainda. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. “Lito, hilinga an __________ dara. Itatao mi ini sa samuyang ina,” sabi ninda Noli saka Elma. 2. Maduman ako kay Lolo saka Lola. May padara an sakuyang ama para sa ___________. 3. “Diyos marhay na aga po __________, Tata Elmo saka Nana Dina,” sabi ni Pilo. 4. An harong mi sadit sana alagad dakol an mga pananom ___________. 5. “Ben, Sita, Nena, mauli na kamo? Masabay na ako __________,” sabi ni Aleya.
  • 69. 61 Pagbasa nin may Pagkasabot Sain Hali an Pangaran kan Bacacay? Adapted: (Emy B. Barja) Kan inot na panahon an mga tawo sa satong lugar tuninong dangan simpleng nabubuhay sa paagi kan pagoma dangan pagdakop nin sira huli ta an satong lugar napapalibutan nin kadagatan. Sarong aldaw uminabot an grupo ki mga Kastila. Gusto nindang masiguro an kamugtakan kan lugar na saindang sasakupon. An pig-aagihan ninda kadakul nin pananom na buro-bagakay, haros sain na parte kan lugar kadakol na nagtuturubo. “Ano an pangaran kan lugar na ini?,” hapot kan lider kan mga Kastila sa mga tawong nihiling ninda.
  • 70. 62 Sain Hali an Pangaran kan Bacacay? Tawohan ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________ Pinangyarihan ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ___________ Mga Pangyayari ______________ ______________ ______________ ______________ __________ Nin huli ta dai ninda nasabutan an tataramon na ginamit kan mga dayuhan, tulos na nagsabi an mga tawo sa lugar. “Bagakay, bagakay po!” sa paghuna na an pighapot sainda an pangaran kan mga pananom. Inapod kan mga dayuhan na Bagakay an lugar hanggang sa ini naging Bacacay na an apod, magpasahanggang ngonyan. Isurat an hinahagad sa lambang kahon:
  • 71. 63 Mag-ensayo Kita Basahon an istorya saka simbagon an mga hapot sa paagi kan graphic organizer. An Istorya kan Banwaan nin Pili ni Franlie O. Ramos Sa Binanuaanan, sarong lugar sa may pamitisan kan Bukid Isarog, maogma asin matoninong na nag-eerok an mga Cimarrones. Pinamamayuhan sinda ni Datu Pinili na igwang sarong aking lalaki na an ngaran Nguyen. Sarong banggi, nakubhanan an mga Cimarrones sa biglang pagsalakay kan mga tulisan na nag-eerok sa taas kan Bukid Isarog. Nakipaglaban si Nguyen kaiba an mga kalalakihan sa mga tulisan. Haros burubanggi arog kaini an saindang kamugtakan na ikinamundo ni Datu Pinili. Grabe an saiyang pagtangis sa kasakitang pinag-aagihan kan saiyang mga nasasakupan kun kaya, tiniripon ni Datu Pinili an mga Cimarrones. “Marhay pa siguro maglipat kita nin ibang lugar nin huli ta dai kita matutuninong digdi,” suwestiyon ni Datu Pinili. ”Sain man po kita malipat?” hapot ni Nguyen.
  • 72. 64 Tawohan ____________ ____________ ____________ Pinangyarihan ______________ ______________ ______________ ______________ Pangyayari ____________ ____________ ____________ ___________ “Mayo man po kaming aram na papadumanan!” sabi kan mga kamagurangan. “Igwa na akong lugar na pinili para satuya. Apat na kilometro an rayo kaini digdi sa satong kinamumugtakan,” paliwanag ni Datu Pinili. Pinanginutan ni Nguyen an mga Cimarrones sa paglipat. Minaray nindang lumipat sa aldaw na idto sa lugar na pinili para sa sainda. Inapod ni Nguyen an lugar na Pinili nin huli ta idto an pinakapiniling lugar kan saiyang ama para matuninong an mga Cimarrones Sa paglipas nin halawig na panahon inapod na Pili an banwaan na kaidto nginaranan na Pinili. Titulo kan istorya :
  • 73. 65 Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 15 Bacacay…Ano an Nabago? An komunidad pigbibilog kan mga pamilyang nakaistar digdi dangan an gabos na yaon sa saindang kapalibutan. Narurumduman ko pa an istorya kan sakong ama manungod sa satuyang banwa. Sa sakuyang pagmasid sa ngunyan dai ko mapugulan an sakong sadiri na balikan dangan ikumparar an komunidad base sa saiyang istorya. Kan inot an mga pamilyang nakaistar digdi diit sana haros magkakapamilya. Ngunyan sa sobrang kadakulan kan pamilyang nakaistar dai mo na midbid. Mga pamilyang kun sain haling lugar … dai ko aram. Simple an pagkabuhay, nagtatanom, mabanwit kun daing panira. Malinig an gilid kan dagat. Ngunyan kadaklan nagbabakal na gulayon man maging sira sa saod an dalagan. Kulang na an mga
  • 74. 66 bakanteng daga. Mga dating tanuman ngunyan mga kaharungan, tindahan, establisemento na. An mga kababaihan naglalaba sa salog. An mga aki maogmang nagkakararigos habang naghahalat sa saindang ina. Ngunyan saditon na sana an salog madali ng mawara, dai mo na malabahan, dai ka ng mahiling na ngangarigos. Nata daw? Dating malinig, hararom na salog, ngunyan hababaw na, maation pa. Dai pang darakulang tindahan o mga establisemento. An mga eskwelahan nagkapira pa sana na an mga taga baryo saka mga taga isla kaipuhan pang magpasentro tanganing makaeskwela. Alagad ngunyan kadakul ng mga eskwelahan pampubliko man o pribado haros gabos na baranggay igwa. Sa likod kan bagbabagong ini, masasabi ko man na maski pano nag asenso an satong lugar, dai naman mabayaan sa mga modernong pasilidad dangan teknolohiya.
  • 75. 67 Sa pagbabagong ini dai ta man lugod malingawan na pangatamanon an satong kapalibutan, dai madistroso an mga natural na kayaman na biyaya sato kan Mahal na Diyos. (Emy B. Barja) Ano Kaya? Hilingon an ritrato. Isurat an pwedeng mangyari. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. ____________________________ 2. ____________________________ 3. ______________________________ 4. _______________________________ 5. ______________________________ Magpurbar Kita
  • 76. 68 Mag-ensayo Kita Basahon an mga pangungusap. Sabihon kun nata daw. Itao an dahilan. 1. Magayon dangan malinig an samong komunidad ta a. inaapon an mga basura sa kali b. nagtatanom kami nin mga kahoy dangan may mga basurahan kami c. pinapabayaan mi an mga ataman ming hayop na dai nakabutas sana 2. Dakulon an sira sa salog ta a. Malinig dangan presko an tubig b. Maati an tubig c. Tag uran na naman pano 3. Presko dangan mahamot an duros a. bakasyon na pano b. Maati an kapalibutan c. Namumururak an mga pananom Itao an epekto sa pangungusap. Pilion an tamang simbag. 4. Kalbo na an mga kabubuldan. a. Dakul na mga bayong an nagraralayog b. Kulang na an bayong na nahihiling c. Gadan na an gabos na mga bayong
  • 77. 69 5. Dakol na basura sa kanal a. Mabulos ki marhay an tubig b. Magayon hilingon an kanal c. Mababara an kanal Preposition 1. Hain an panganoron? 2. Hain an kahoy? An mga preposition mga tataramon na nagpapahiling kan lugar na kinamumugtakan. An mga simbag na sa itaas, gilid mga halimbawa nin preposition. Pagsabot sa Gramatika
  • 78. 70 Haen Ako? Isurat an tamang simbag. Gibohon sa MTB notebook. 1. Hain an lapis?__________________ 2. Hain an sapatos? ______________ 3. Hain an relo? _________________ 4. Hain an kwarta?_______________ 5. Hain an basurahan? ___________ An iba pang preposition na piggagamit iyon an tahaw, ibabaw, irarom saka likod. Mag-ensayo Kita
  • 79. 71 Nahiling Mo Kun Sain? Isurat an letra kan tamang pangungusap na pigpapahiling kan ritrato. Gibohon sa MTB notebook. 1. a. Nasa itaas kan kahoy an tukawan. b. Nasa laog kan kahoy an tukawan. c. Nasa gilid kan kahoy an tukawan. 2. a. Nasa laog kan plorera an burak. b. Nasa itaas kan burak an plorera. c. Nasa luwas kan plorera an burak. 3. a. Nasa luwas kan harong an awto. b. Nasa itaas kan awto an harong. c. Nasa laog kan harong an awto. Mag-ensayo Kita
  • 80. 72 Hilingon an lambang ritrato. Simbagon an kada hapot gamiton an ibabaw, irarom, likod, tahaw. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. An bola nasa ____________ kan masitas. 2. An akwaryum nasa ______ kan cabinet. 3. An pitsel nasa ________ kan mga baso. 4. Nasa ____________ kan katre an papel. 5. Nasa ____________ kan manok an buko. Mag-ensayo pa Kita
  • 81. 73 Leksyon 16 Brigada Eskwela An taonang Brigada Eskwela ginibo sa Bacacay East Central School kan Mayo 15 hanggang 20 kan presenting taon. Ini pinanginotan kan prinsipal dangan an mga paratukdo siring man an local na gobyerno kan Bacacay na sinuportahan kan gabos na sektor kan komunidad na pinamayuhan kan alkalde saka an mga kagawad. Maging an mga kapitan, opisyales kan barangay. An mga magurang, mga hobenes maging mga kaakian nagtarabang gabos. Ginibo ini na an katuyuhan maihanda an eskwelahan para sa burukasan kan klase. Ini susog sa DepEd Order na ipinagboot kan ahensya. Ano Kaya? Pilion an tamang simbag. Isurat an letra kan simbag sa MTB notebook 1. Nagpaparabatok si Bantay. Nagduman sa kusina si Linda. Pagbasa nin may Pagkasabot Mag-ensayo Kita
  • 82. 74 a. Ikukulong niya si Bantay sa kusina. b. Makua siyang pagkaon ni Bantay. c. Lulutuon niya si Bantay. 2. Nagkulog an ngipon ni Bernie. Inibahan siya kan saiyang ina sa dentista. a. Tatawan si Bernie ki dulsi kan dentista. b. Ipapaataman si Bernie kan saiyang ina sa dentista. c. Gagabutan ki ngipon si Bernie kan dentista. Isurat an pwedeng mangyari. 3. Sinabihan ni Ana si Kara na lukduan sa lamesa an pritos. Nalingawan ni Kara na gibohon ini. a. Napanos ini. b. Kinakan ini kan ikos. c. Kinua ini kan aswang. Isurat kun ano an pwedeng mangyari sa minasunod na sitwasyon. 4. Sinorpresa kan magturugan an saindang ina ki regalo. 5. Dai pinaparibok ni lola si Janet ta turog an saiyang tugang sa kuna. Pinakusog ni Janet an telebisyon.
  • 83. 75 Basahon an istorya. Simbagan an hapot manungod digdi. Gibohon ini sa MTB notebook Simeon A. Ola Si Simeon A. Ola namundag kan Setyembre 2, 1865 sa saiyang mga magurang na sinda Vicente Ola asin Apolania Arboleda sa Ginobatan Albay. Sinda mga ordinaryo asin tios na mga tawo. Nag eskwela siya sa Holy Trinity Mission Seminary asin nag- adal nin Pilosopiya, pero dai niya natapos ini. Nag- ayon siya sa lokal na sangay kan Katipunan sa saiyang sadiring banwaan sa probinsyang Albay. Naging pamayo siya kaini. Sa tabang kan saindang Kura Paroko, nagkaigwa sindang armas. Naging Kapitan an ranggo niya pagkatapos kan laban sa Camalig, Albay kan 1898 dangan naitaas naman an saiyang ranggo sa pagiging Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 17
  • 84. 76 Major pagkatapos kan sarong pananambang na misyon na naging dahilan kan pagkakadakop kan tulong Amerikano. Siya man an naging lider kan mga pag-atake sa mga banwaan nin Albay, arog kan Oas, Ligao, Jovellar. Nagsuko siya sa kondisyon na an saiyang mga tawohan tawan nin amnestiya. Kinasuhan siya, napreso sa laog nin 30 taon. Kan 1904, pinaluwas siya sa presuhan dangan nagbalik sa saiyang sadiring banwaan. Siya an naging alkalde kan saiyang banwaan. Sa ngunyan, ipinangaran saiya an Kampo Simeon A. Ola bilang pagtao nin onra dangan pagrumdom saiya. Guminibo nin Linya nin Buhay ni Simeon A. Ola Simeon A. Ola Mag-ensayo Kita
  • 85. 77 Mag-istorya Kita Ini an mga importanteng lugar sa barangay ni Ben, bagong amigo ni Lino. Hali sa ibang lugar sa Lino. Gusto niyang dumanan an mga importenteng lugar na Ben. Gibohan nin istorya si Lino kan pagbisita niya digdi. Gibohon ini sa MTB notebook. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 18 Saodan Simbahan Terminal nin Dyip Ospital MgaHarong
  • 86. 78 Sinugo ni Inay Bela si Mara na magbakal nin bagas, sira, karne, dangan maritatas. Gibohan mong istorya an saiyang pamakal. Gibohon ini sa MTB notebook. Mag-ensayo Kita ParadahanninAwto Karnehan Mga Karinderiya Tindahan nin Sira Bagasan saka Gilingan Tindahan nin Maritatas CR Tindahan nin Ukay- ukay Mara
  • 87. 79 Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 19 Compound Words Halimbawa: lakad bulan lakad – aksyon sa paglakaw bulan – nagtatao nin liwanag sa banggi kaiba kan mga bitoon sa langit. lakad bulan – sarong klaseng pananom na nakakabulong An duwang sadit na tataramon na may sadiring mga kahulugan na pag pinagsaro nagtatao na nin ibang kahulugan na iba man kan dating kahulugan. An apod ta kaini compound word.
  • 88. 80 Hanapa Basahon an mga pangungusap. Hanapon sa kahon an tama na compound word para digdi. Isurat ini sa MTB notebook. 1. Mahiwas na sementadong lugar na minsan pigbabaylehan sagkod pigbabaladan ki paroy. ________________________________________ 2. Apod sa mga aki na sobra an hiro. ________________________________________ 3. Apod sa kanto kan lamesa. ________________________________________ 4. An pinakapurong bunga kan batag. _________________________________________ 5. Apod sa gilid kan atop kan harong. _________________________________________ Pagpurbar palitada karawkasaw kantomisa paraspasan muroputo
  • 89. 81 Pagbasa nin may Pagkasabot Basahon an anunsyo. 1. Para kisay an anunsyo? 2. Nuarin ini gigibohon? 3. Manungod sa ano paisi? PAISI Sisay : Opisyales kan Barangay 13, Barangay Health Workers kan Bgy 3, mga magurang sa Bgy. 13, mga paratukdo Ano : Magkakaigwa nin pag-urulay manungod sa gigibohon na “Feeding Program” sa barangay. Nuarin : Oktubre 21, 2013 Alas 5 kan hapon Sain : Barangay Hall
  • 90. 82 Basahon an anunsyo. Simbagon an mga hapot manungod kaini. 1. Ano an anunsyo? _________________________________ 2. Para kisay an anunsyo? _________________________________ 3. Nuarin ini gigibohon? _________________________________ 4. Anong oras ini gigibohon? _________________________________ 5. Sain ini gigibohon? _________________________________ Mag-ensayo Kita PAISI Sisay : Gabos na eskwela sa ika duwang grado Ano : Marilinig sa kapalibutan kan Grade 2 building. Nuarin : Setyembre 20, 2013 4:30 P.M. Sain : Bacacay East Central School
  • 91. 83 Travelog Maggibo nin travelog manungod sa pagbisita ninda Ben saka Len sa importanteng lugar sa banwaan kan saindang Lola Tinay. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 20
  • 93. 85 Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 21 Kantahon ta sa tono kan “ Sarong Banggi.” Katurog Na ni: Agnes M. Camposano Katurog na, O aki ko Ta maluto ako nin lugaw na kakanon mo. Digdi ka lang sa duyan mo Ika sakong tataningan Pagturog mo. Koro: Kukuguson,hahaproson simong piad Padaba ko, O aki kong garo anghel Na mabooton Sa simong pagmata Laomon mong yaon ako, kataning mo Padaba ko, O aki ko.
  • 94. 86 Pagbasa nin may Pagkasabot Basahon an istorya. Maogmahon si Angie ni: Agnes Maquiniana-Camposano Sa maabot na Lunes iyo an kapistahan kan Barangay Makalaya, an baryo na kun sain nakaistar si Angie. Dakol an aktibidades digdi. An patiribayan sa pagkanta iyo an babalihan ni Angie. An mga kantang Bikol iyo an saindang kakantahon. Aroaldaw an pagpraktis ni Angie kan saiyang kanta. Sarong aldaw na sana bago an pakontes, narumdoman niya na mayo siyang badong susuloton. Hadit siya ta mayo pa an mga magurang niya sa harong. Nasa seminar sinda sa Naga. Nagpadagos sana sa pagpraktis si Angie. Kinaagahan talagang kabisadong-kabisado na niya an kanta alagad mamundo siya ta mayo pa siya nin bado. Nadadangog na niya na pig-aapod na an mga kabali sa pagkanta. Pighahanap na siya kan saiyang mga kairibahan. Sagkod sa nagpoon na an kontes mayo pa siya. Sarong aki na sana an makanta bago siya, nadangog niya an boses kan saiyang ina.
  • 95. 87 “Angie! Angie!” kurahaw kaini na kaibahan an saiyang ama. “Buksan mo an pinto. Magsangli ka na ta may pigbakal kaming bado para sa pagkanta mo.” Dali-daling pigtabangan kan saiyang mga magurang na makasangli si Angie. Dai na naghuna an saiyang mga kaibahan na maabot pa siya alagad kan inapod an saiyang pangaran suminakat siya tulos sa entablado. Kabado siya dahil huri na siyang uminabot. Paralakpakan an gabos kan madangog an saiyang boses. “Matibayon si Angie! Matibayon si Angie!” kurahaw kan mga tawo. Magayonon niyang ipinadangog an pamusong kantang “Sarong Banggi.” Tapos na an karantahan dai pa naghaharali an mga tawo. Pighahalat ninda kun sisay an manggagana. Sobra an saiyang kaogmahan kan madangog na siya an kampyon sa karantahan. Kinugos siya kan saiyang mga magurang.“Matibayon ka talaga Angie! Maswertihon ka sa bertdey mo!” Napanganga siya saka nag ulok ta lingaw niya an saiyang ika- pitong taon na bertdey. Nag- uli na sinda sa harong kaiba an mga kabarkada niya. Nasorpresa pa si Angie kan pag-abot ninda sa harong. Masisiram na kakanon an pigpahanda.
  • 96. 88 Pagsabot sa Gramatika Pandiwa 1. Ano an ginigibo kan mga aki? 2. Ano man an ginigibo kan ayam? Titulo kan Istorya Mga Tawohan Pinangyarihan Mga Pangyayari An pandiwa mga tataramon na nagsasabi nin aksyon na ginigibo kan tawo, o hayop.
  • 97. 89 Isurat an tamang pandiwa o tataramon na may aksyon para makumpleto an pangungusap. Pilion an simbag sa kahon. Gibohon ini sa saindong MTB notebook. 1. __________ si Itay nin peryodiko sa sala. 2. __________ kami kan libro aroaldaw. 3. __________ sinda Kuya saka Ate sa tindahan. 4. __________ si Bunso sa saiyang kwarto. 5. __________ sa dagat an mga aki. An mga simbag sa mga hapot mga tataramon na nagsasabi nin aksyon o pandiwa Magpurbar Kita Nagkakarigos Nagbabakal Nagsusubli Nagtuturog Nagbabasa
  • 98. 90 Basahon saka isurat sa MTB notebook an mga tataramon na nagpapahiling nin hiro. Si Dominik Si Dominik aking mahigos. Pagkaaga, pigsasaray niya an saiyang hinigdaan. Katabang siya kan saiyang ina magluto nin pamahawan. Pighuhugasan pa niya an kinakanan ninda. Sarabay sinda magluwas sa harong kaya siya an nagsasara kan mga pintoan. Sarabay man sinda maglunad sa dyip na pigmamaneho kan saiyang ama. Pag - abot sa eskwelahan, naglilinig siya kan klasrum. Pigpapakaray niya an mga tukawan tanganing pag- abot kan paratukdo ninda mapoon na siya kan leksyon. Mag-ensayo Kita
  • 99. 91 Kaya Mo na Daw? Sa saimong MTB notebook, magsurat nin halipot na istorya manungod sa ritrato. Gumamit nin mga tataramon na nagpapahiling ki hiro o gibo. Pag-agyat
  • 100. 92 Basahon an istorya. Simbagan an mga hapot manungod kaini. Nagbarayli Kami Maogma kami ngunyan na aga. Nagtindog kami tanganing magbayli. Naglinya kami ki pabilog dangan nagpili kan samong partner. Nagpatugtog an samong paratukdo nin Video CD kan bayling pantomina. Nagbarayli kami na pigsusunod an tamang paagi base sa nahihiling mi. Nagkakaranta kami mantang nagbabayli. Nauyonan mi ini asin gabos kami nag-uulok mantang nagbabayli. Gusto mi pa kuta alagad an sabi kan samong paratukdo sa masunod naman. 1. Ano an ginibo nindo sa istorya? 2. Ano an namatian nindo mantang nagbabarayli? 3. Ano man an namatian nindo kan pigigibo an istorya? 4. Pano nindo ginibo an istorya? Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 22
  • 101. 93 Laagan nin tsek (  ) an ritrato an nangyari sa istorya. Magkanta Kita! Atab Ako ni: Agnes M. Camposano Atab ako na nagmata Nagmata (2x) Atab ako na nagmata kasubagong aga Atab ako na nagkaon Nagkaon (2x) Mag – ensayo Kita
  • 102. 94 Atab ako na nagkaon kasubagong aga Atab ako na nagkarigos Nagkarigos (2x) Atab ako na nagkarigos kasubagong aga Atab ako na nagsangli Nagsangli (2x) Atab ako na nagsangli kasubagong aga Atab ako na naghali Naghali (2x) Atab ako na naghali sa samong harong. An atab tataramon na boot sabihon amay. Pandiwa: Mag-urulay Kita! Basahon an dayalogo kan tolong mag-aamigo. Berta: Huy Ben, anong pigigibo mo dyan? Ben: Nagsisigid ako kan natad mi. Pag daing eskwela nagtatabang ako digdi sa harong. Berta: Pareho palan kita. Atab akong naglinig kan kwarto ko kasubagong aga. Maduman na ngani ako ki Budoy ta masubli ki libro sa Filipino. Mag-ensayo pa Kita
  • 103. 95 Budoy: Nata man ta naatab ka amigo ko? Makawat na kita? Nagmata pa sana kaya ako. Atyan pa ako maluwas ta maarok pa ako ki inoman mi. Simbagon an mga hapot. 1. Siisay sainda an nakatapos na kan gibo sa harong? 2. Siisay an nagigibo pa sana? Ano an ginigibo niya? 3. Siisay an nagmata pa sana? Nata ta habo pa niya magluwas? Ano an gigibohon niya? Isurat sa MTB notebook an mga tataramon na nagpapahiling ki hiro o aksyon sa dayalogong binasa. Isurat sa tamang kolum. Nagibo na Ginigibo pa Gigibohon pa Pag-agyat
  • 104. 96 Rumdomon mo! Arog ki Berta, Ben saka Budoy, ano an mga aksyon na nagibo mo na, magpoon pagmata mo ngunyan na aga? Ano man an mga ginigibo mo ngunyan na oras? Ano an mga gigibohon mo pa sana atyan? Basahon an listahan dangan pilion an saimong simbag. Isurat sa MTB notebook. nagkarigos nagpalantsa nagluto nagbilang nag- arok nagtutukaw nagsakat sa kahoy mabakal nag-aadal nagbayli nagsurat makanta nagtanom nagtataram nagsusuriyaw naglulukso nagkaon naglunad mapalayog ki papel nagkakawat mabasa naglaba nagtukaw nagsaray kan mahiling ki telebisyon gamit
  • 105. 97 Basahon an istorya. Simbagan an mga hapot manungod kaini. An Paggibo ki Krismas Kard Nagdara kami nin iba-ibang materyales sa paggibo ki Krismas Kard. Pigpaliwanag kan samong paratukdo an mga paagi kun pano mi ini gigibohon saka nagpahiling ki mga arogan. Pigtiklop mi an coupon bond ki apatan. Pinagibo kami ki kanya- kanyang disenyo na pangkrismas. Ginamit mi an layong . Pigdukot mi ini sa coupon bond saka dinisenyohan gamit an samong mga pangkolor. Nagsurat kami ki mensahe na pang krismas para sa samong mga magurang. Nakagibo kami ki magayon na Krismas Kard. Ipinaskil mi an samong gibo sa inotan. Maogmahon kami gabos pati an samong paratukdo. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 23
  • 106. 98 1. Ano an mga materyales na ginamit nindo sa paggibo kan kard? 2. Para kisay an kard? 3. Nata kaya ta pinagibo kamo kan saindong paratukdo ki kard? 4. Aram nindo kun ano an pinaghalian kan layong? 5. Siisay saindo an igwang mga tanom na batag sa harong? 6. Importante kaya ini? Nata? 7. Apwera sa pandekorasyon, sain ta pa pwedeng gamiton an dahon ki batag saka an layong? Pasunod-sunodon Mo Kami Pasunod-sunodon an mga pangyayari sa istorya. Isurat an 1 - 5 sa blangko. ____ Pinagibo kami ki kanya-kanyang disenyo na pangkrismas. ____ Nagdara kami nin iba-ibang materyales sa Mag-ensayo Kita
  • 107. 99 paggibo ki Krismas kard. ____ Nagsurat kami ki mensahe na pang krismas para sa samong mga magurang. ____ Ginamit mi an layong. ____ Nakagibo kami ki magayon na krismas kard. Basahon an istorya. Dangan isurat an mga pangyayari base sa nangyari sa istorya. Gamiton an graphic organizer. Gibohon ini sa MTB notebook. An Paninda ni Inday Si Inday aking matinabang. Aki siya kan mag- agom na Edwin saka Salome. Kun mayo siya nin eskwela nagbabantay siya kan tindahan ninda. Iba-ibang klaseng bag an saindang paninda sa terminal. An mga ini gibo sa abaka. Dakol an tanom ni Tiyo Edwin na poon nin abaka kaya siya mismo an nagtutuba kaini dangan pigbabalad tanganing maglaya saka maging bakbak. Sa paagi kan makina minalumoy ini. Mag-ensayo pa Kita
  • 108. 100 An saiyang ina an nagdidisenyo saka pigkokoloran an ibang parte para magayon hilingon. Igwa man sindang mga katabang na paratahi. Dakol na bag an nahahaman ninda aroaldaw. Dakol man an saindang naipapabakal lalo na kun Sabado saka Domingo na si Inday an nagbabantay. Sa edad niyang pito, dakulang tabang na siya sa pamilya. Midbidon an tindahan ninda dahil ki Inday. Sadit pa siya katabang na kan saiyang ina sa pagtinda. 1 2 3 4 5 6 Titulo kan Istorya
  • 109. 101 Makakasurat Ka Kaya? Hilingon an ritrato saka magsurat nin halipot na istorya manungod digdi. Gibohon sa MTB notebook. Pag - agyat
  • 110. 102 Basahon an istorya. An Pinangat ni Tiya Maming ni: Agnes M. Camposano Midbid na marhay kan mga taga- Albay an mag-agom na Tiya Maming buda Tiyo Lino. Sinda mga parapinangat. Dakol na mga dayo an nagtutuyo sa saindang harong para magbakal ki pinangat. “Inay, pano po nindo pigluluto an pinangat?” hapot ni Miko. “Sabi po kan sakong paratukdo masiram daa po an pinangat na pigdadara ko saiya,” an taram ni Miko. “Madali man sanang lutoon iyan. Kaipohan sana na kompleto an rekado tanganing masiram ini,” an sabi ni Tiya Maming. “Ilista mo para aram mo an pasunod-sunod pag pighapot ka kan saimong paratukdo.” “Inot kaipohan nakapreparar na an mga gagamiton arog kan natong na giniris, natok kan nyog, pambangot, sibulyas, bawang, tanglad, asin, paminta, dangan diit na sili. Itimpla an mga ini Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 24
  • 111. 103 kasabay an natok. Kun timplado na magpili nin saro o duwang dakulang dahon nin natong. Ilaag digdi an giniris na natong dangan lagan kan mga rekado kasabay an natok. Kaipohan na igwang sukol an kada ilalaag sa dahon tanganing pare-pareho an namit,” paliwanag ni Tiya Maming. “Salamat po Inay. Kaya man palan po masiram an pinangat ta,” sabi ni Miko. “Pwede po magtabang ako ngunyan para matandaan ko na an pasunod-sunod kun pano nindo ini piggigibo?” an hapot ni Miko. “Marhay pa man nanggad. Sige! Tukaw na digdi sa kataid ko,” sabi kan saiyang ina. Isurat an pasunod-sunod na paagi kan paggibo nin pinangat. Pagluto nin Pinangat Mag-ensayo Kita 1 2 3 4 5 6
  • 112. 104 Basahon an tula. Simbagan an mga hapot manungod kaini. Magpamahaw Kita! ni : Agnes Maquiniana-Camposano Bakal na, bakal na Kurahaw ni Linda Sarong paratinda Sa saod kan Naga. Mamahaw na kamo Mga parabakal ko Uni pansit bato Mababasog kamo. Gusto mong tanaan Ibos saka suman Dai mag –alangan Saimo nang punan Uni man sa ibong Mahamot an parong Tsokolate baga Masiram talaga. Mag-ensayo pa Kita
  • 113. 105 1. Siisay an tawohan sa tula? 2. Sain kaya siya? 3. Ano an importanteng impormasyon sa tula? 4. Ano-ano an mga paninda ni Linda? 5. Nakakaon na kamo kaini? 6. Ano kaya an namit kan mga ini? 7. Sa paghuna nindo dakol kaya an parabakal ni Linda? Nata? Isurat an tamang tataramon sa mga bilog tanganing makompleto an detalye kan tula. Isurat an simbag sa MTB notebook. Pag-agyat 1. Tawohan 2. Lugar na Pinangyarihan 3. An pigkurahaw ni Linda 4. Mga Paninda
  • 114. 106 Isurat an ngaran kan mga ritrato. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. 2. 3. 4. 5. Dagdag na Pag-agyat
  • 115. 107 Pang-uri Ginagamit an pang-uri tanganing mailadawan ki tama an pangngaran. Iladawan Mo! Pilion sa laog kan kahon sa ibaba an tamang pang-uri na naglaladawan sa ritrato tanganing mabilog an pangungusap. Isurat an simbag sa MTB notebook. 1. Bago an kaya ________________ini. 2. Puminula an ngabil ni Norma nagkaon pano siya ki na ______________. 3. Napaso ako kan _________ na . 4. Dai mo pagkapotan an ta __________ iyan. Pagsabot sa Gramatika
  • 116. 108 5. ___________an kaya masiram an katurog ko kasubanggi. 6. An sakong makusog pa maski siya __________ na. 7. Dara mi sa dagat an ___________ 8. Nagdadarapo an mga kulibangbang sa ,______________ pano ini. 9. Magayon an__________ na ni Elsa. 10. _______ an na itinao kan paratukdo samo.
  • 117. 109 Iladawan Ta! Kumpletohon an pangungusap nin tamang tataramon na naglaladawan base sa nahiling mo sa saindong paglilibot. Isurat an simbag sa MTB notebook. 1. _____________an samong eskwelahan. 2. An mga poon ki kahoy sa palibot ___________. 3. An mga opisina ___________. 4. ______________an mga maestro saka mga aki. 5. An mga tanom sa palibot ______________. 6. _______ an siling saradit. 7. __________ an lana sa kamot. 8. An bagong kalakagang tubig ________. 9. Magsulot ka ning dyaket ta _________an panahon dahil sa makusog na duros. 10. ________an tubig na may yelo. Pagsabot sa Gramatika Leksyon 25
  • 118. 110 Basahon an istorya. An Magtugang na Masinunod ni: Agnes Maquiniana- Camposano Sarong atab na aga, an suriyaw ni Karla an nagpamata sa mga pagtaraning ninda. “Kunoy dai diyan! Sala an gigibohon mo!” suriyaw niya na nakadungaw sa bintana. Nahiling niya an tugang na maapon nin basura sa salog. “Dumigdi ka baya sa itaas! Ilaog mo yan sa kahon,” dagdag pa ni Karla. “Kaya palan pagkaaga pirmi kang atab na nagluluwas sa kwarto,” sabi niya na medyo maluway na an boses. “Ano iyang iaapon mo?” hapot niya sa kangudan na tugang. “Ipapaanod ko na po ining mga plastik ta dai ta naman ini gagamiton. Bawal na po baga an paggamit nin plastik digdi sa Albay. Pigdadakop na an nagagamit kaini saka pighahagadan ki multa. Iyan an bagong ordinansa digdi sa lugar ta,” paliwanag ni Kunoy. Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 119. 111 “Iyo po aram ko, kaya lang sala man giraray an gigibohon mo. Bawal baga magtapok nin basura sa salog. Pigtutukdo baga iyan sa eskwelahan,” an sabi ni Karla. “Ay iyo man nanggad po ano? Maduman na lang ako sa ibong na harong ta nagigibo sinda nin parol. Itatao ko na sana ining mga plastik,” nakangirit na sabi ni Kunoy. Kan pasiring na si Kunoy sa balyong harong, biglang may nadangog siyang boses. “Salamat, Kunoy!” sabi kaini. Nahiling ni Kunoy an sarong diwata. Mag-ensayo Kita Totoo o Pantasya Kun may sarong bagay sa istorya na dai talaga pwedeng mangyari, an istorya nagiging pantasya.
  • 120. 112 Masasabi Mo Da? Basahon an istorya. Sabihon kun ini totoong istorya o istoryang pantasya saka sabihon kun tano. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Totoo Pantasya Tano? 2. Totoo Pantasya Tano? Nagsakat si Iya sa poon nin santol. Kadakol ining hinog na bunga. Sa itaas kan santol, nakadangog si Iya nin sadit na boses. “Bumaba ka,” sabi kan sirom na pula. Nagluto si Inay nin adobong manok. Pinasiram niya an pagkaluto kaini. Huli sa siram kan panira naubusan si Inay nin maluto.
  • 121. 113 Mag-ensayo pa Kita Basahon an mga istorya. Bilogan an pangungusap na nagpapapantasya sa istorya. 1. 2. 3. “Uy, magayonon man an payong na ini,” sabi ni Tina. Nakapurot siya nin payong sa dalan. Kan binuksan niya ini, biglang kuminusog an duros. Dinara siya kan payong sa itaas kan kalangitan. Sarong aldaw, maogmang nagtuturuka an mga manok nin paroy. Nahulugan an payo ni Helen Manok nin sadit na bunga nin santol. “Aray!” kurahaw ni Helen Manok. Nagkukua nin panggatong si Bino sa kadlagan. Sa harani kan gulod nakadangog siya nin sadit na boses. Biglang nagluwas an sarong dwende sa ibabaw kan gulod.
  • 122. 114 4. 5. Nakabakal si Itay Lito nin ibang klaseng manok. Naogma si Inay Sela sa itsura kan manok huli ta mataba-taba ini. Makusog ining magtuka nin bahog. Kan nagsugok ini mas lalong naogma si Inay Sela huli ta bulawan an sugok na itinao kaini. Nawawara si Paloma. Limang aldaw na ninda ining pighahanap alagad dai ninda nakua. Sa sobrang kapagalan suminuko na sinda sa paghanap igdi. Si Paloma man pirang aldaw nang nagpaparahibi sa kwarto. Kinua siya kan sarong engkantada huli ta gusto siya kaining gibohon na prinsesa. Rumdomon: May mga bagay na dai pwedeng mangyari sa istoryang pantasya.
  • 123. 115 Pag-agyat Basahon an istorya. Hanapon an mga bagay na dai pwedeng mangyari. Gusto ni Pigsel na mapaogma an saiyang Inay Origa. Inimbitaran niya an mga amiga kan ina. Nagluto siya nin masisiram na kakanon. Kabali sa programa an karantahan. Nagkanta si Inay Manok saka si Inay Gansa. Nasorpresa an gabos kan uminabot an saindang kaamiga na si Inay Itik. May dara ining masiram na latik na niluto pa niya. Naging maogma an aldaw ni Inay Origa sa programang itinao kan saiyang akin a si Pigsel.
  • 124. 116 Dagdag na Pag–agyat Mga Pantasya Kopyahon an mga pangungusap. Laagan nin tsek ( ) an simbag sa hapot. Arin an parte kan istorya na pwede sanang mangyari sa pantasya? Makapaogma nin ina. Nagkaranta an manok saka an ganso sa okasyon. Nagluto nin latik an itik. Pig-imbitaran an mga amiga kan saiyang ina. Nagluto nin masisiram na kakanon an aking orig para sa inang orig. Naging maogma an aldaw kan ina.
  • 125. 117 Sa Tinampo Aroaldaw sa tinampo ________ na tawo an nagbabalyo Kaya ingat ka amigo Ta ____________an awto _____________an trapiko Saro, duwa, tulo ___________ na pasiwit ni Mano Gumilid na kamo Ngani sanang ___________. trangkilo dakol makaskas makusog maribok Dagdag na Kaaraman Magagamit mo kaya an mga tamang tataramon na naglaladawan? Isurat an tamang tataramon tanganing mabilog an halipot na tula. Pilion an simbag sa laog kan bilog dangan isurat sa MTB notebook. Sa pagibo nin sarong komposisyon importante an kaaraman sa ispeling kan mga tataramon na naglaladawan sa mga pangngaran. Dagdag na Pag-agyat
  • 126. 118 An Pista ni: Agnes Maquiniana-Camposano Aldaw na Sabado, sibot-sibot an mga tawo sa banwaan kan Camalig. Nagririlinig sinda kan palibot. Igwang nagsasarabit nin banderitas sa mga poste kan kuryente. Paghaloy-haloy nagkaigwa nin makolor na parada kan mga bastonera. Iba-ibang tanog an nadadangog sa tinampo. “Inay, halat muna po ta maluwas ako. Garo magayon po an hihilingon sa luwasan. Mabalik man po tulos ako,” dali-daling paaram ni Len sa saiyang ina. Dai nahaloy uminabot na an kangudan na aki na si Biboy. “Inay, tano po ta igwang mga nakasarabit sa luwasan ta? Siisay po an nagralaag kan mga iyan?” hapot ni Biboy. “An satong mga kabarangay. Sa aga baga iyo na an kapistahan digdi,” an sabi ni Tiya Ines. “Ano po an gustong sabihon kan kapistahan, Inay?”an hapot ni Biboy. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 26
  • 127. 119 Tradisyon ini kan mga Pilipino sa iba-ibang lugar. Ipinagseselebrar kan mga tawo an kaaldawan kan patron sa lugar. Arog digdi satuya si San Juan Bautista an patron. An kapistahan niya kada petsa 24 kan Hunyo,” an paliwanag kan saiyang ina. “Dakul po an kakanon kun pista?” padagos na hapot ni Biboy. “Iyo po, iba-ibang masisiram na kakanon an pighahanda kan mga tawo,” simbag kan ina. “Oink! Oink! Oink!” Biglang napakiling si Biboy sa orig na piguguyod ni Tiyo Rene. “Ano po an gigibohon mo Itay sa orig?” ngalas na hapot ni Biboy . “Dadarahon ko sa paralitson ta iyo ini an espesyal na kakanon pag pista.” “Talaga po Itay? Paborito ko man iyan,” sabi ni Biboy na nakangirit. “Hay talagang masiram iyan,” an sabi ni Len na nagdadangadang palaog sa harong. “Matabang naman po ako maglinig digdi ta dakol an bisita ta sa aga,” dagdag pa niya. “ Marhay pa man nanggad Len ta sa aga maamay kita para makapagsimba muna,” an sabi kan saindang ina. “Pero Inay pag banggi daa igwang barayli an sabi kan sakong amiga,” sabi ni Len.
  • 128. 120 “Iyo Len kaya lang para sa mga daraga saka soltero iyan. Dai pa kamo ni Biboy pwede,” paliwanag kan saindang ina. “Iyo po Inay, sa aga na lang kami maintra sa karawat sa palitada,” an sabi ni Len. Magpurbar Kita Nagdangog ka sa binasa kan saimong paratukdo? Ano an masasabi mo sa mga minasunod? Mag-isip nin tamang tataramon na pwedeng ilaog sa bilog. Isurat an simbag sa MTB notebook. Ano man an saindong ginigibong paghahanda manongod sa pista? pistaparada litsonbisitabastonera
  • 129. 121 Mag-imbitar Kita! Maggibo daw nin sarong surat nin nag-iimbitar. Imbitiran mo siya sa pagselebrar kan saimong bertdey. Isurat an tamang tataramon sa blangko. Mag-ensayo Kita
  • 130. 122 Basahon an istorya. An Higanteng Krismas Tree ni: Agnes Maquiniana- Camposano Kakaiba an selebrasyon kan Krismas sa Albay ngunyan na taon 2012. Apwera sa taon-taon na kasiribotan kan mga tawo sa iba-ibang makokolor na aktibidades, pinagpriparan kan probinsya na ini an pagpahiling kan sarong higanteng Krismas Tree na mahihiling sa parke. Kaya dakul na mga tawo an nadadagka na magpasyar digdi. Saro na an pamilya Toribya. “Mama, tano man daw po ta pig-aapod na higante an Krismas tree sa Albay?” hapot ni Karla sa ina. “Aki ko dai ko po aram kun nata, kaya ngani maduman kita ngunyan pakatapos kan pagsimba,” an simbag kan ina. Napangirit na sana si Karla. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 27
  • 131. 123 “Marhay man po Mama ta maparitrato kita sa atubangan kaini,” maogmang sabi ni Mikmik an nguhod na aki. “Bako daw makatakot? Higante baga daa,” ngarakngak kan ama na si Tiyo Miguel. Pagkatapos kan misa sa katedral naglakaw sinda pasiring sa parke. “Wow! Magayunon saka dakulaon,” sarabay na taram kan pamilya na nakaulok. “Madya na ta mariritrato na kita,” pag madali ni Mikmik. Isurat an tamang tataramon sa blangko base sa istorya. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Dakol na mga tawo an _____________ na magpasyar. 2. “Nata man daw po ta pig aapod na ___________ an Krismas Tree sa Albay? 3. “Marhay man po Mama ta _____________ kita sa atubangan kaini,” an maogmang sabi ni Mikmik. Magpurbar Kita
  • 132. 124 4. Pagkatapos kan _________ naglakaw sinda pasirin sa parke. 5. Wow! Magayunon saka ____________. Hilingon saka basahon ining istorya. Nakasurat daw ini nin tama? Pakarhayon an pagkasurat kaini sa saimong MTB notebook. An Lukton saka An Karabaw sarong lukton an Maogmang nagkakawat sa ibabaw kan Sarong nagkakaturog na karabaw? SUminakat siya sa likodan kan karabaw dangan kan makaabot sa itaas nagrusdos pabb. sa kaogmahan dai niya nariparo na nagmata an karabaw, TinaKma siya kaini saka kinapotan an ikog na diit pa siyang kaonon? Natakot siya saka nakimahirak sa karabaw.” patawadon mo ako. Dai ko pigtuyo na istorbohon an pagkaturog mo. Wara akong maraot na pig-iisip. Naogma sana ako na magkawat sa likodan mo. Dai mo AKO pagkaonon pakimahirak kan lukton. Pighiling siya ni karabaw saka pigbutasan an saiyang ikog? napatawd siya kaini. Mag-ensayo Kita
  • 133. 125 Synonyms Basahon mo an mga pangungusap saka isurat an synonym o kaparehong kahulogan kan nakalinyang tataramon. Gibohon sa MTB notebook. 1. An drayber maboot kaya dakol an pasaherong naglulunad sa dyip niya. 2. Igwang paabot na bagyo kaya mahiro an dagat. 3. Barato an pabakal kan saiyang lunadan. 4. Naligis kan motor an ataman niyang ayam maluluya na pano ini. 5. Dumog ako sa byahe makusog pano an uran. Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 28 An mga padis nin tataramon na pareho an gustong sabihon pig-aapod na synonyms.
  • 134. 126 Antonyms Hilingon an mga ritrato. Ano an kabaliktad na kahulogan kan mga ini? Isurat sa MTB notebook an simbag. 1. halaba - 6. gurang - 2. maliwanag- 3. maogma- 7. dakula - 4. mainit- 8. mahibog 5. mahamot- An mga padis kan tataramon na magkabaliktad an gustong sabihon pig-aapod na antonyms. Pagpauswag nin Bokabularyo
  • 135. 127 Pagpauswag kan Bokabularyo Homonyms Puro mga babayi an nakatukaw sa puro kan lamesa. An tataramon na puro an mga homonyms. An inot na tataramon na puro an boot sabihon gabos. An ikaduwang tataramon na puro an boot sabihon katapusan o kasagkuran. Basahon an kada pangungusap. Isurat sa MTB notebook an homonyms sa kada pangungusap. 1. Pighali na niya an balde pano na pano ki tubig. 2. Pula an bado kan pula. 3. An lapis sa tasa bagong tasa. May mga tataramon na pareho an ispeling alagad magkaiba an boot sabihon kaini. Minadepende an kahulugan kaini sa pagkagamit sa pangungusap. An apod kaini homonyms.
  • 136. 128 4. Naglilinig saka nagkakarigos an lalaki na dara an pala kaya pala na siya sa tubig. 5. Nagparahibi siya ta pig paha kana ma kaya nag-agad siya ki tubig ta paha na. Makakatao ka man daw nin mga homonyms? Pagpurbar Parehas Kami Pero Magkaiba Isurat an tamang homonyms para makumpleto an pangungusap. Pilion an tamang simbag sa laog kan kahon. Gibohon ini sa MTB notebook. Kahon nin mga Tataramon luto - aksyon nin pagluto luto - handa na an niluto mata - parte kan lalawgon mata - bakong turog sawa - klase nin halas sawa - uyam
  • 137. 129 1. Nakakua si Tata Igme nin ____ sa may kawayan. 2. _________ na ako sa manok ta pirmi na sana ining pigpapanira mi. 3. ________ na an omboy. Nadadangog ko na siya nagpaparahibi. 4. Napuling an sakuyang ________. 5. Nilaag ni Nanay Sela an _______ sa lamesa. Ano an Boot Sabihon? Basahon an mga pangungusap. Isurat an boot sabihon kan homonyms na ginamit. Ipaliwanag ini sa klase. 1. Kapotan mo an kaldero dyan sa saiyang kapotan. 2. Sala an posisyon kan telebisyon sa sala. 3. Tinuka kan sulog an sulog na bado ni Itay. 4. Makulog an mata kan pigsa ko sa mata. 5. Dakul an bula sa Bula. Mag-ensayo Kita
  • 138. 130 Gamiton sa Pangungusap Basahon an mga tataramon saka an boot sabihon kaini. Gamiton an mga homonyms sa pangungusap. Gibohon ini sa MTB notebook. bayong – klase nin gamgam bayong – basket / lagan bagay – ngaran bagay – tama sa itsura balik – aksyon nin pagbwelta o pagbalik balik – baliktad labot – pakiaram labot – raot papel – bagay papel – gibo Pag-agyat
  • 139. 131 Mag Urulay-ulay Kita! Tagapagbareta: Marhay na aga sa satong mga para antabay. Ngonyan madadangog ta an tingog kan mag-ina na si Manang Rosing kaiba an saiyang aki na si Susan, an aking urgulyo kan halos gabos na tawo digdi sa satong lugar. Live digdi sa Marhay na Aga Kahimanwa! Aramon ta an sekreto kan mag-ina kun tano an saiyang aki sadit pa matibayon nang kumanta. Marhay na aga po saindo Tiya Rosing asin Susan. Tiya Rosing/Susan: Marhay na aga man po saimo Tagapagbareta: Digdi sa lugar ta na iniidolo talaga ini si Susan. Lalo na kan mahiling siya sa telebisyon. Pira po talaga su edad niya kan makanood siyang magkanta? Tiya Rosing: Sarong taon pa sana siya talagang nahiling ko na ogma siya pag igwang nadadangog na nagkakanta. Pigsasabayan Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 29
  • 140. 132 niya ini maski dai pa siya nakakataram nin marhay. Kan tulong taon na siya pigpapaintra mi na sa mga kontes sa baranggay. Suportado siya kan bilog na pamilya. Kaya talagang maogma siya kan saiyang piggigibo. Hanggang sa talagang natuod na siya. Kan pagpuon niya pag-eskwela sa edad na singko anyos pirmi na siyang kabali sa mga programa sa eskwelahan. Siya pirmi an nagkakanta. Sa harong mi sana siya pigpapraktis. Tagapagbareta: Kun siring talagang nasa puso niya an pagkanta. An aram mi po nakaabot na siya sa ibang nasyon? Tiya Rosing: Iyo na po. Kan sarong taon pa sana. Kan siya manggana sa gaisano, nagustuhan siyang pakantahon kan sarong Pinoy man na duman na nakaistar sa Canada. Pig-imbitaran kami na magduman sainda para magkanta si Susan sa sarong pagtiripon kan mga aki na mga Pilipino man an mga magurang. Gabos na gastos sinagot ninda. Tagapagbareta: Hapoton ta man daw si Susan manungod sa eksperyensya niya pagduman sa Canada. Susan, kumusta man po su pagduman mo sa Canada?
  • 141. 133 Susan: Maogmahon po ako ta su mga kapareho ko aki nagkaurogma kan pagkanta ko. Dakol akong naging amiga duman. Tagapagbareta: Maswertihon man kamo Tiya Rosing sa aki nindo. Sa saindong mag-agom sisay talaga an igwang hilig kumanta? Tiya Rosing: Sa totoo po pareho kami daing hilig. Ngunyan mi na sana nakahiligan kan si Susan aram ming matibay kumanta. Padiit-diit sa pagpraktis mi, nagugustuhan mi na an kumanta. Tagapagbareta: Mga kaakian asin mga magurang bako palan imposible an sarong bagay kun yaon pirmi an suporta kan bilog na pamilya. Pasalamatan ta an satuyang mga bisita sa ngunyan. Aram mi po na sa maabot na panahon ini si Susan magiging urgulyo kan satuyang nasyon arog kan mga midbid ta man na mga matitibay na parakanta. Para myentras mapaaram na nguna po an saindong lingkod … Juan Candaba … digdi sa marhay na aga kahimanwa. Sa aga naman kita mag iribahan sa parehong oras. Simbagan an mga minasunod na hapot: 1. Sisay an mga nasa dayalogo? 2. Manungod sain an pag-uurulay ninda? 3. Kasuaring nakanuod si Susan nin pagkanta?
  • 142. 134 4. Sain kaya nangyari an dayalogo? Tano? 5. Dapat daw na iurgolyo si Susan? Tano? An Bareta “Kasubagong aga dinagsa ki kadakol na magurang an eskwelahan sa Elementarya kan Kinanto. May kinaaraman ini sa atab na pagparehistro kan mga aki na maralaog sa primirong grado ngunyan na maabot na kralasehan. Sigon sa mga paratukdo ngunyan sana ini nangyari na kadakol kan mga nagpalista kumpara kan mga nakaaging taon. Maogmahon an bagong prinsipal kan eskwelahan ta arog kaini an naging kasimbagan kan mga magurang sa pangapodan kan DepEd. Sa ibong na lado an mga paratukdo medyo mamundo ta lampas na ki pangudto dai pa sinda nagkakaraon. Napag-araman na an nasabing rehistrasyon natapos alas sais na nin banggi. Pagbasa nin may Pagkasabot Leksyon 30
  • 143. 135 Isurat sa Venn Diagram an masasabi mo sa rehistrasyon kan sarong taon saka ngunyan? Rehistrasyon Kaidto Ngunyan (Pagkakaiba) Pagkaka (Pagkakaiba) Pareho Mag-ensayo Kita
  • 144. 136 Yunit 4 Komunidad: Pangkabuhayan Dangan Enerhiya Franlie Ombao Ramos - Corporal
  • 145. 137 Pagpauswag nin Bokabularyo Leksyon 31 Ano Ako? Hanapon an tataramon na tama sa itinaong kahulogan. Isurat an tataramon sa mga kahon. Isurat ini sa MTB notebook. 1. nasa ibabang parte kan bukid 2. gamit sa pagluto na gibo sa dalipay (clay) 3. apod sa kamote, kamoteng kahoy, linsa, galyang 4. apod sa mga babaying Cimarrones 5. apod sa mga lalaking Cimarrones
  • 146. 138 Pang-uri Salamat Saindo (Leron, Leron Sinta) Franlie O. Ramos Mga paratanom sa satuyang lugar Marhay mag-ataman, mga mahigos pa Iba-ibang tanom an pananom ninda Nganing may pagkakan sa satong lamesa. Kamote, bungkukan, ube, mais, saba Kamoteng kahoy pa, galyang saka linsa Natong, kangkong, talong, kalunggay saka petsay Iba pang gulayon an tinatao ninda. Salamat saindo mga paratanom Paroy na tinanom bagas pirming yaon Parasisira man salamat saindo Matiyaga sa pagdakop sira para samo. An pang-uri mga tataramon na naglaladawan nin tawo, bagay, lugar, hayop saka pangyayari. Pagsabot sa Gramatika
  • 147. 139 3 Lebel nin Paglaladawan 1. Paglaladawan Piggagamit ini kun naglaladawan nin saro sanang tawo, lugar, hayop, bagay o pangyayari. 2. Pagkumparar Kun nagkukumparar ka sa pagladawan nin duwang tawo, lugar, hayop, bagay o pangyayari ginagamit mo an ikaduwang lebel nin paglaladawan. Sa lebel na ini ginagamit an mas bago an tataramon na naglaladawan. 3. Pinakahalangkaw Kun tulo o dakul na tawo, lugar, hayop, bagay o pangyayari an saimong ilaladawan ini an ikatulong lebel sa paglaladawan. Dinadagdag an unlaping pinaka sa tataramon na naglaladawan. Pagsabot sa Gramatika
  • 148. 140 Magkumpara Kita Arin an tamang pangungusap na naglaladawan sa ritrato? Isurat ini sa MTB notebook. 1. Mataba si Lito saindang tulo. Si Lito an pinakagurang sa saindang tulo. Mas halaba an sarawal ni Boy kesa ki Tito. 2. Mas mataba si Tasyo kesa ki Teroy. Mas aki si Teroy kesa ki Tasyo. Mas halangkaw si Tasyo ki Teroy. Mag-ensayo Kita Boy Lito Tito Tasyo Teroy
  • 149. 141 3. Mamundong nagtatrabaho si Berto. Maluyang mag-ataman si Berto nin pananom. Maogmang nagtatrabaho sa gulayan si Berto. 4. Pare-pareho an saindang ginigibo. Pinakamaniwang sa gabos si Tina. Pinakamaniwang si Emy sa gabos. Tina Emy Lisa Mutya
  • 150. 142 5. Pinakaogma sa gabos si Tata Nesto. Pinakamaogmang paraoma si Tata Ben. Pinakamataba si Tata Isko. Iladawan Ta! Isurat an tamang tataramon para mailadawan an mga tawo. Gamiton an tataramon sa laog kan ( ). Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Si Inay Fe an ____________ na paratanom nin ampalaya sa grupo ninda. (marhay) 2. _________ ini kesa sa sirang nadakop ni Itay Toto kasuhapon. (dakula) Pag-agyat Tata Nesto Tata Lito Tata Ben Tata Isko
  • 151. 143 3. Sa gabos na paragibo nin abaka bag, si Manay Saling an __________. (matibay) 4. _______________ sa gabos na paraoma si Pay Boboy. (maboot) 5. Si Manoy Teban ________ kesa ki Manoy Tasyo sa pagkua nin mga water lily sa sapa para gibohon basket. (mahigos) Pagtao nin Bana-bana Bana-bana an apod sa sarong marhay na ideya o opinyon. Pag ika nagkakaigwa nin marhay na ideya o opinyon sa sinasabi kan tawo o sa saiyang aksyon mantang nagbabasa inaapod ta ining pagtao nin bana-bana. Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 152. 144 Ano an Namamati? Pilion sa kahon an pagmati na pigpapahiling kan lambang sitwasyon. Gibohon ini sa MTB notebook . _____ 1. Nagdarakula an mata ni Lala sa dara- darang regalo kan saiyang ama. naanggot nasorpresa naogma namundo natakot Ano kaya an gigibohon niya? Mapa Pili siya. Ano kaya an namamati niya? Naoogma siya. Mag – ensayo Kita
  • 153. 145 _____ 2. Nagduruman an gabos na mga kabarkada ni Lala sa saiyang parti. _____ 3. Nakalaog an kanding sa natad ninda Toni. Sinabsab kaini an mga tinanom. _____ 4. Naglunad an sarong gurang sa dyip. Mayo na ining matukawan. Mayo lamang nagtao kaini nin matutukawan. _____ 5. Nagapo nin bola an salming kan bintana sa opisina ni Mam Ramos ni Baldo. Ano an Namamati o Ugali? A. Basahon an minasunod na pag-uurulay saka isipon kun ano an klase kan tawohan sa istorya. Simbagan an mga hapot manongod digdi. “Tano man daw ta nagtugot pa ako ki Tatay Esto na mahawan sa gulayan niya,” pagbasol na sabi ni Teroy. “Nalingawan ko na makarawat palan kita. Ano daw kun sabihan mo na lang siya na may helang ako?” Pag-agyat
  • 154. 146 “Mahalat saimo si Tatay Esto,” malumanay na sabi ni Mina. “Pano kun mayo siyang makuang mahawan duman?” “Eeehh! Makakakua man siya nin mahawan duman,” sabi ni Lito. “Saka arin an mas importante an kawat ta o an gulayan ni Tatay Esto?” “Sa totoo lang mayong makukua si Tatay Esto na mahawan duman,” pag-ako na sabi ni Teroy. “Dai ko lang talaga aram an gigibohon ko.” “Siguro an marhay hapoton mo siya ngonyan kun may makukua pa siyang iba na mahawan duman,” suwestyon ni Mina. “Pano kun mayo? Dai ko na aram an gigibohon ko,” reklamo ni Teroy. “Problema talaga!” B. Bilugan an tataramon na makumpleto kan pangungusap. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. ________ si Teroy kawasa nalingawan niya an manongod sa saindang karawat. naoogma nagbabasol mayong pakiaram 2. Kan sinabi niya na kaipuhan talaga ni Tatay Esto si Teroy, pinapahiling lang na ________ si Mina. responsable maraot bakong maboot 3. Pinapahiling na si Lito medyo _______________. maogma makusog an boot maraot an ugali
  • 155. 147 4. Kan nagsuwestyon si Mina na hapoton ni Teroy si Tatay Esto kun may makukua pa siyang ibang mahawan, pinapahiling na si Mina sarong __________ na aki. matinabang parapakiaram nakakauyam 5. Sa katapusan kan pag-uruurulay, _______ si Teroy. naoogma nakadesisyon na dai pa nakakadesisyon Pagpasunod-sunod nin Pangyayari An pagpasunod–sunod nin mga pangyayari an pag saro-saro na paglaag kan pangyayari puon sa inot sagkod sa hurihan. Pwede man na ini an mga pasunod -sunod mong ginigibo sa sarong bagay o gibohon. Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 156. 148 Arin an Inot? Pilion an ritrato na inot na nangyari sa ritratong nasa too. Isurat an numero kan ritrato sa MTB notebook. 1 2 3 1 2 3 Mag – ensayo Kita Arin digdi an dapat na mainot? Iyan an dapat na mainot. Bako palan, panduwa iyan nangyari.
  • 157. 149 1 2 3 1 2 3 1 2 3 Inot, ibinaraba ninda an saindang mga dara- dara. Dangan naghanap na an mga Cimarron nin makakakan. Kinutkot ninda an mga ugat kan mga pananom. Pagkatapos kaiyan, ipinaluto nin Datu Pinili an mga duma. Tapos, sarabay sindang nagkarakan nin duma na may kaogmahan. An mga may gurit na tataramon na inot, dangan, pagkatapos kaiyan, saka tapos iyo an mga tataramon na nagtatao o nagsasabi kun an sarong pangyayari tapos na, an sunod na
  • 158. 150 pangyayari mapoon pa sana o an istorya mapoon pa sana. Basahon ta an sunod pang halimbawa. Nahiling ni Lito na maati si Bantay, an saiyang ido. Inot, nagtipon muna siya nin tubig sa dakulang balde. Sunod binasa niya si Bantay nin tubig. Dangan sinabon niya ini. Pagkatapos kaiyan, binalnawan na marhay si Bantay nin tubig. Tapos, pinunasan niya ini kan tuwalya. Isurat an pasunod-sunod na nangyari gamit an tsart sa ibaba. Ginibo na an inot para saindo. Tsart para sa Pasunod-sunod Inot Nagtipon si Lito nin tubig sa dakulang balde.
  • 159. 151 Arin an Inot, Arin an Huri? Basahon an lambang pangungusap. Simbagan an hapot na kasunod kaini. Gibohon ini sa MTB notebook. 1. Nagdakop nin mga sira sinda Tatay Temyong saka Tatay Terong. Dangan, dinara ninda ini sa saudan. Ano an nangyaring inot? _______________ 2. Kinua ni Lito saka Elmer an mga pinaalang na abaka. Sunod, dinara ninda ini sa pagibohan nin mga bag. Dangan, binayaran sinda kan may sadiri kan pagibohan nin bag. Pagkatapos, buminakal sinda nin panira para sa saindang pamilya. Ano an ikaduwang nangyari? _____________ Ano an huring nangyari? ________________ 3. Pagkatapos na mapintahan an mga darakulang kiskis nin sira, pinabayaan ini ni Mutya para maalang. Idinukot niya ini sa drowing niyang sira sa papel saka pinatos nin plastik. Ano an inot na nangyari? _________________ Ano an ikaduwang nangyari? ______________ Mag-ensayo pa Kita
  • 160. 152 4. Pagkatapos na karigoson ni Doris an saiyang mga ataman na orig, nilinigan man niya an tangkal. Dangan, tinawan niya ini nin pagkakan. Pagkatapos kaiyan, nilaagan niya nin inumon na tubig. Ano an inot na nangyari? ___________________ Ano an ikaduwang nangyari? _______________ Ano an ikatulong nangyari? ________________ Ano an huring nangyari? ___________________ 5. Nahiling ni Lita na kadakul ng sugok an saiyang mga ataman na manok. Kinua niya an basket dangan kinua saro-saro an mga sugok sa poultry. Dangan, kinilo niya saro-saro an sugok bago ilaag sa tray nin sugok. Pagkatapos, pinadara niya an mga ini sa lambang tindahan sa saudan. Ano an inot na nangyari? _________________ Ano an ikaduwang nangyari? _____________ Ano an ikatulong nangyari? _________________ Ano an ikaapat na nangyari? ______________ Ano an huring nangyari? ___________________
  • 161. 153 Magsapna Kita! Isurat an mga kaipuhan sa pagsapna nin balingoy. Isurat an pasunod-sunod na paagi nin pagluto kaini gamit an mga tataramon nagtataong tanda sa pangyayari sa MTB notebook. Paagi nin Pagluto: Inot,____________________________________ ________________________________________ ___________________________. _______________________________________ _______________________________________ Pag-agyat
  • 162. 154 Pasunod-sunodon Ta! Basahon an mga pangungusap. Isurat sa tamang paagi an tamang pagkasunod-sunod kaini sa MTB notebook. Paglunad nin Bisikleta Ilaag an saimong bitis sa pedal kan bisikleta. Pedalan an bisikleta tanganing maghiro an ruyda. Ilaag an saimong kamot sa manibela kan bisikleta dangan sumakay. Magpreno tanganing magpundo. Pagsulot nin Dyaket Malipot an panahon. Kuanon an dyaket. Isara an zipper kan dyaket. Ngonyan pwede ka ng magkawat sa luwas kan harong. Ilaog an walang kamot sa walang takyag kan dyaket. Dangan, ilaag an tuong kamot sa tuong takyag kan dyaket. Dagdag na Pag - agyat
  • 163. 155 Paghanap nin Detalye Kun nasisimbag mo an mga hapot na Sisay, Ano, Sain, Nuarin saka Pano manongod sa istorya, tula, o kanta, tatao kang maghanap nin detalye. Sain ta makukua? Pano gigibohon? Ano an sinabi? Nuarin nangyari? Sisay an bida? Pagbasa nin may Pagkasabot
  • 164. 156 Magbarasa Kita! A. Basahon an istorya nin may tamang tono, ekspresyon, saka may tamang paagi. An Pagbalyo ni Franlie Ombao Ramos Kan inot na panahon, sa sarong lugar sa may pamitisan kan Bukid Isarog, maogma saka matuninong na nag-iistar an Cimarrones. Si Datu Pinili an lider ninda. Naistorbo an matuninong nindang pagkabuhay kan burobanggi na sana sindang pigriribok kan mga tulisan. “Mabalyo kita nin maiistaran,” sabi ni Datu Pinili sa saiyang mga aki na sinda Makusog saka Isaray. “Sain po kita mabalyo?” hapot ni Makusog. “Tibaad ribokon man sana po kita kan mga tulisan sa dudumanan ta,” sabi man ni Isaray. Mag – ensayo Kita
  • 165. 157 “Sabihan mo na ang mga kalalakihan na isaray na an mga gamit ninda na dadarahon sa pagbalyo,” sugo kan ama. “Isaray, sabihan mo naman an mga Cimarrona na mag arandam na sa pagbalyo.” Kinaagahan, pinanginotan ni Datu Pinili an Cimarrones sa lugar na saiyang pinili. Apat na kilometro an rayo kaini sa saindang inistaran. Naogma an mga ini kan mahiling na pano an lugar nin mga pananom. Pagkababa ninda kan saindang mga dara-dara, naghanap na an mga Cimarron nin makakakan. Udto na kan nagpoon sindang maghanap kakanon. Kinutkot ninda an mga ugat kan mga pananom. Nakakua sinda nin mga darakulaon na duma arog kan kamote, balingoy, galyang saka mga linsa.
  • 166. 158 “Makusog, pahugasan mo na an mga darakulang koron,” sugo ni Datu Pinili. “Isaray, ipaluto mo na an mga iyan sa mga Cimarrona.” Pagkalihis nin sarong oras, “Madya na po kamo. Luto na an mga duma,” apod ni Isaray. “Sarabay na po kitang magkarakan.” Maogma an gabos na nagkakan nin mga duma sa bago nindang lugar na iistaran. B. Basahon an mga sitwasyon sa ibaba. Laagan nin numero 1, 2, 3, 4, 5 an mga pangyayari base sa nangyari sa istorya. Gibohon ini sa MTB notebook. ____ Sinugo ni Datu Pinili na hurugasan an mga koron saka ipaluto an mga duma sa mga Cimarrona. ____ Pigriribok kan mga tulisan an mga Cimarrones burobanggi. ____ Nagbalyo sinda nin maiistaran kinaagahan. ____ Pagkatapos na maluto an mga duma, sarabay sindang nagkarakan. ____ Kinurutkot kan mga Cimarron an ugat kan mga pananom.
  • 167. 159 C. Base sa istoryang nabasa, isurat an mga detalye sa mga kahon. Gibohon ini sa MTB notebook. (Titulo kan Istorya) (Nagsurat kan Istorya) (Kasuarin Nangyari an Istorya) (Sain Nangyari an Istorya) (Mga Tawohan sa Istorya) (Ano an Problema kan mga Tawohan sa Istorya) (Ano an Solusyon sa Problema kan mga Tawohan sa Istorya)
  • 168. 160 Baretaan Mo Ako! Basahon an bareta nin may tamang tono, ekspresyon, saka may tamang paagi. Simbagan an mga hapot manongod igdi. Duma Fair Ginibo Nagkaigwa nin Duma Fair sa Santa Barbara kan Nobyembre 21, 2012. Pinanginotan ini kan Sangguniang Barangay sa pamamayo ni Kapitana Neneng Ramos. Ginibo ini tanganing mapakaray an buhay kang mga residente kan baranggay sa paagi nin paggibo nin mga produkto hali sa duma. Ini sarong proyektong pangkabuhayan para sa mga tawo na mayong trabaho. Sa paagi man kaini matutukduan an mga hubenes kan importansiya kan duma bako sana na makatipon nin kwarta kundi an karahayan na makukua ninda para sa saindang mga salud. An nagbarali sa Duma Fair bako sana an mga taga Santa Barbara kundi an iba pang mga residente hali sa iba ibang kataid na baranggay. (Franlie O. Ramos – Corporal) Pag - agyat