3. Geslachtelijk vs. ongeslachtelijk Ongeslachtelijk nakomelingen hebben identieke genen (klonen) geen variatie Geslachtelijk gameten (spermacel + eicel) bevruchting combineren van genen variatie Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 3
4. Parthenogenese Ontwikkeling van een onbevrucht ei bijen dar = mannetje voortgekomen door parthenogenese haploïd werker en koningin = voortgekomen uit bevruchte eieren diploïd Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 4
5. Hermafrodisme Organisme met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 5
6. Bevruchting Samensmelten van spermacel en eicel extern dieren in water intern landdieren Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 6
7. Ontwikkeling Extern ontwikkeling in eieren vissen & amfibieën in het water eieren zonder harde schaal = uitwisseling met buitenwereld blijft mogelijk vogels en reptielen op het land eieren met harde schaal structuren om uitwisseling mogelijk te maken Intern placenta uitwisseling van voedsel en afvalproducten levend geboren Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 7
8. Adaptieve voordelen Wat is de adaptieve waarde van de verschillende vormen van geslachtelijke voortplanting? aantal eieren? zorg voor kinderen? leefomgeving? Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 8
10. Opdracht Volg een spermacel vanuit de plaats waar hij wordt gemaakt tot het punt waarop hij het lichaam verlaat. Beschrijf welke onderdelen van het mannelijk geslachtsorgaan de spermacel passeert. Beschrijf welke stoffen aan de spermacel worden toegevoegd. Maak ook duidelijk waar en waarom deze stoffen worden toegevoegd. Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 10 15 min.
12. Geslachtsorgaan man Testis produceert sperma en hormonen Scrotum (balzak) houdt de testikels buiten het lichaam Bijbal opslag sperma Vasdeferens (zaadleider) leidt zaad van testes naar penis Prostaat, zaadblaasje, klier van Cowper produceren vloeistof om spermacellen te voeden en beschermen bufferende werking Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 12
23. Rijping ei in eierstok Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 23
24. Overzicht hormonen vrouw FSH en LH afgegeven door hypofyse stimuleert ontwikkeling ei en hormoonafgifte piek afgifte valt samen met ovulatie Oestrogeen afgegeven door eierstokken stimuleert groei baarmoederwand verlaagd niveau = menstruatie Progesteron afgegeven door geel lichaam stimuleert bloedtoevoer baarmoederwand verlaagd niveau = menstruatie Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 24
29. Begrepen? In de afbeelding hiernaast is een menstruatiecyclus weergegeven die 28 dagen duurt. De letters P, Q, R en S geven bepaalde perioden in deze cyclus aan. In het binnenste deel van de afbeelding is schematisch de verandering van het baarmoederslijmvlies getekend. 1) In welke van de perioden P, Q, R en S is per 24 uur de groei van de follikel, die in deze cyclus zal openbarsten, gemiddeld het sterkst? Een vrouw had altijd een regelmatige ovulatiecyclus van 28 dagen, maar haar menstruatie is dit keer niet opgetreden op het tijdstip waarop zij die had verwacht. Het uitblijven van de menstruatie komt doordat bij haar een eicel is bevrucht. De innesteling van het embryo dat uit deze bevruchte eicel is ontstaan, heeft op 11 augustus plaatsgevonden. 2) In welke periode had zij verwacht dat haar menstruatie zou beginnen? A in de periode tussen 2 en 6 augustus B in de periode tussen 9 en 13 augustus C in de periode tussen 16 en 20 augustus D in de periode tussen 23 en 27 augustus Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 29
30. Begrepen? De mate van afgifte van geslachtshormonen verandert gedurende het leven van een vrouw. In het diagram van afbeelding 5 op de volgende pagina is de totale concentratie van de hormonen FSH + LH per etmaal in de urine van een vrouw weergegeven. Vier perioden in haar leven zijn aangegeven met P, Q, R en S. 3) Gedurende welke van deze perioden is de concentratie van oestrogenen in haar bloed gemiddeld het hoogst? A gedurende periode P B gedurende periode Q C gedurende periode R D gedurende periode S Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 30
