Стрессийн
гормон
(кортизол)
1-р баг С.Болортуяа
Д.Бямбахишиг
Т.Сэлэнгэ
Э.Ундрах

Агуулга
• Стресс гэж юу вэ?
• Стрессийн шинж тэмдг д
үү
• Цочмог, архаг стресс
• Стрессийн гормон, кортизол
• Стресс тайлах арга

Стресс гэж юу вэ?
Стресс гэдэг бол х нд гаднаас йлчилж буй эерэг,
ү ү
с р г х чин з йлийг х лээн авах, т нд бие
ө ө ү ү ү үү
организмаас хариу з лэх, т нтэй дасан зохицох
ү үү үү
йл явц юм. Стрессийн хариу йлдэл гэдэг нь
ү ү
гадны с р г, эерэг мэдээллийг х лээн авсны дараа
ө ө ү
мэдрэлийн системийн стрессийн гормон - кортизол,
адреналин ялгарч бие махбодод н л лж эхлэхийг
ө өө
хэлнэ. Стресс сэх ндсэн шалтгаан буюу м н х
үү ү ө өө
гадны с р г, эерэг йлчлэл нь сэтгэлийн дарамт,
ө ө ү
шахалт, санаа зовох мэдрэмж юм.

Стрессийн
шинж
тэмдг д
үү
Амьсгал давхцах
З рхний цохилт хурдсах
ү
Н р халуу оргих
үү
Хуруу салгалах
Х лр х
ө ө
Ам хатах
Цээжин дээр дарах мэдрэмж т р х
ө ө
Дуу гарахаа болих
Х л гар х йт даах
ө ү

Цочмог стресс
Энэ т рлийн стресс нь богино хугацааны шинжтэй
ө
б г д ихэвчлэн ил их тохиолддог стресс
ө өө үү
юм. Х м с саяхан болсон йл явдлын шахалтыг
ү үү ү
авч звэл эсвэл ойрын ирээд йд тулгарч буй
ү ү
бэрхшээлтэй тулгарвал цочмог стресс ихэвчлэн
сдэг.
үү

Архаг стресс
Энэ т рлийн стресс удаан хугацаанд ргэлжилж,
ө ү
ил их хор х н лтэй байдаг. Х м с цочромтгой,
үү ө өө ү үү
найдварг й болж дасаж болзошг й тул архаг
ү ү
стрессийг анзааралг й ргэлжл лж болно. Энэ нь
ү ү үү
хувь х ний зан чанарын нэг хэсэг болж хувирах
ү
б г д тэд ямар ч н хц л байдлаас л хамааран
ө өө ө ө ү
стрессийн н л нд байнга рт мтгий болдог.
ө өө ө ө

Стрессийн хариу урвал
Аюул заналхийлэлтэй тулгарах ед тархины ёроолд
ү
байрлах бяцхан б с болох гипоталамус биед
ү
дохиоллын системийг ажиллуулдаг. Мэдрэлийн
болон дааврын дохионы хослолоор энэх систем
үү
нь б рний дээд хэсэгт байрлах б рний дээд
өө өө
булчирхайг адреналин, кортизол зэрэг дааврын хэт
их с лтийг д ж гд г.
ө ө ө өө ө ө

Стрессийн
гормон
Стресс нь х ний биед
ү
стресстэй н хц л
ө ө
байдалд дасан зохицоход
чиглэсэн биохимийн
урвалын б хэл б тэн
ү ү
хэлхээг агуулдаг. Бие
махбодийн хамгаалалтыг
сайжруулахад асар их
рэг нь гормон ба
үү
нейротрансмиттерт гд г.
ө ө

Адреналин
/C9H13NO3/
Адреналиний тусламжтайгаар "ядарсан"
булчингууд сэргэж, ердийн горимд
шилждэг. Адреналин нь миокардийн
агшилтын х ч чадал, давтамжийг хянаж,
ү
цусны судас, хоол боловсруулах замын
ажилд н л лд г.Цусан дахь энэ
ө өө ө
дааврын хэмжээ ихсэх нь вд лт, уур
ө ө
хилэн, айдас зэргээс дэлтэй онцгой
үү
н хц л байдалд ажиглагддаг. Ингэснээр
ө ө
бие махбодь стрессээ тэсвэрлэхэд
бэлддэг.Х н ил идэвхтэй ажиллаж,
ү үү
гадаад д лт д хурдан хариу йлдэл
ө өө ө ү
з лж, ой санамжаа идэвхж лж, т в
ү үү үү ө
мэдрэлийн систем, з рхний ачааллыг
ү
бууруулдаг.

Бета эндорфин
/C158H251N39O46S/
Энэ нь завсрын гипофиз
булчирхайгаар сгэгддэг
үү
б г д стрессээс гарахад
ө өө
тусалдаг. Энэ нь цочролын
эсрэг, вд лт намдаах
ө ө
н л тэй, мэдрэлийн
ө өө
системийг ая нг р дэмждэг
ө өө .

Тироксин
/C15H11I4NO4/
Энэ нь бамбай булчирхайд
нийлэгждэг. Х ний сэтгэцийн
ү
идэвх, х д лг н, эрч х ч нь
ө ө өө ү
т ний т вшнээс хамаардаг.
үү ү
Стресс нь цусны даралтыг
нэмэгд лж, сэтгэх йн хурд,
үү ү
бодисын солилцооны йл
ү
явц, з рхний цохилтын
ү
давтамж зэрэгт н л лд г.
ө өө ө

Норэпинефрин
/C8H11NO3/
Х ний бие махбодийн йл
ү ү
ажиллагааг нэмэгд лдэг
үү
сэтгэлийн "дагалдах" (сэтгэл
х дл лийн стрессийн ед
ө ө ү
бид "сууж чадахг й" т ний
ү үү
йлдэлийн тод жишээ).
ү
нээс гадна даавар нь
Үү
мэдрэх йн мэдрэмж,
ү
тархины йл ажиллагаанд
ү
н л лд г.
ө өө ө

Кортизол /C21H30O5/
Б рний дээд булчирхайн
өө
гаралтай стресс даавар гэж
нэрлэгддэг стероид даавар. Энэ
нь дрийн м чл гтэй хамт ялгардаг
ө ө ө
б г д стресс , цусан дахь глюкозын
ө өө
концентрацийн хариу урвалын р
ү
д нд нэмэгддэг .
ү

Кортизолг йгээр амьдралыг дэмжих боломжг й. Бие
ү ү
махбодид кортизолын зохих т вшинг хадгалах нь чухал.
ү
Кортизолын йл ажиллагаа, кортизолын хэмжээ
ү
хангалтг й, хэт их байхаас гарах р дагавар, кортизолын
ү ү
ялгаруулалтыг юу эхл лж байгаа, хоол тэжээлээр
үү
дамжуулан кортизолын хэмжээг хэрхэн зохих т вшинд
ү
байлгах талаар анхаарах хэрэгтэй.М н кортизол нь
ө
байгалийн гаралтай рэвслийн эсрэг даавар.
ү

Стресс тайлах
Стресс сгэгч
үү
н хц л дийг
ө ө үү
тухай б рт
ү
шийдвэрлэх
Биеийн тамирын
дасгал тогтмол
хийх
Аливаа з йлийг
ү
эерэгээр харахыг
хичээх
Хувийн зохион
байгуулалтыг
сайжруулах
рт
Өө өө
тааламжтой орон
зай бий болгох
рийг тань ойлго,
Өө
эерэг х м сээр
ү үү
рийг
өө өө
х рээл лэх
ү үү

Ашигласан материал
• Nutrition in essence
• https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cortisol?fbclid=IwAR2E9iTc9yl4lOjGBWQ
i-a4OvtSwNM2-HokoCnr5SN4GfiZe1gbHc2My9pA
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/145855#causes
• https://www.youtube.com/watch?v=WuyPuH9ojCE&feature=emb_title
• https://www.huffpost.com/entry/adrenaline-cortisol-stress-hormones_n_311
2800

Анхаарал тавьсанд
баярлалаа