Pharmacodynamics, pharmacokinitics.

1. ‫الـرحـیـم‬ ‫الرحـمـن‬ ‫هللا‬ ‫بسـم‬
‫عمومیات‬ ‫دفارمکولوژي‬
‫کوونکی‬ ‫ترتیب‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 1

2. ‫فصل‬ ‫لمړی‬
‫پیژندنه‬ ‫دفارمکولوژي‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 2

3. ‫تعریف‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫د‬
:
‫چی‬ ‫ده‬ ‫شوي‬ ‫اخیستل‬ ‫څخه‬ ‫کلمو‬ ‫یوناني‬ ‫دوو‬ ‫له‬ ‫فارمکولوژي‬
Pharmakon
‫او‬ ‫درملو‬ ‫د‬
logy
‫دی‬ ‫معنا‬ ‫په‬ ‫علم‬ ‫د‬
.
‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫علم‬ ‫هغه‬ ‫له‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫یا‬
:

History

Source

Chemical and Physical Properties

Pharmacodynamics

Pharmacokinetics

Indication and Contraindication
‫کوي‬ ‫بحث‬ ‫څخه‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 3

4. Branch of Pharmacology
 Pharmacokinetics : Study of the Drugs Absorption ,Distrubution,metabolism and
Excretion
 Pharmacodynamics : is the study of Drug Effect and their Mechanism in the Body
 Pharmacy : ‫کوي‬ ‫بحث‬ ‫څخه‬ ‫ترکیب‬ ‫او‬ ‫تهیه‬ ‫د‬ ‫موادو‬ ‫دوایی‬ ‫د‬ ‫څانګه‬ ‫دا‬
 Therapeutic : ‫کوي‬ ‫بحث‬ ‫هکله‬ ‫په‬ ‫تداوی‬ ‫د‬ ‫ناروغیو‬ ‫دمختلفو‬
 Pharmacogonosy: ‫کوي‬ ‫بحث‬ ‫څخه‬ ‫خواصو‬ ‫کیمیاوي‬ ‫او‬ ‫دفزیکی‬ ‫موادو‬ ‫دوایی‬ ‫لمړنیو‬ ‫او‬ ‫نباتاتو‬ ‫طبی‬ ‫د‬
 Experimental : ‫کوي‬ ‫بحث‬ ‫څخه‬ ‫دمطالعي‬ ‫تاثیر‬ ‫د‬ ‫دوا‬ ‫د‬ ‫باندي‬ ‫حیواناتو‬ ‫تجربوي‬ ‫په‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 4

5. ‫ادامه‬
.....
 Prescription: ‫کوي‬ ‫بحث‬ ‫څخه‬ ‫ترتیب‬ ‫د‬ ‫دلیکلو‬ ‫نسخي‬ ‫صحیح‬ ‫دیوي‬ ‫ته‬ ‫طبیب‬ ‫څانګه‬ ‫دا‬
 Toxicology : ‫کوي‬ ‫بحث‬ ‫څخه‬ ‫کیدو‬ ‫رامنځته‬ ‫د‬ ‫خاصیت‬ ‫دذهري‬ ‫دوا‬ ‫د‬
 Pharmaco-Epidimiologic : ‫څخه‬ ‫ناخوښواغیزو‬ ‫او‬ ‫اغیزمنتیا‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫ډلي‬ ‫یوي‬ ‫په‬ ‫دوګړو‬ ‫دټولني‬
‫کوي‬ ‫بحث‬
 Pharmacovigilance : ‫کوي‬ ‫بحث‬ ‫څخه‬ ‫مطالعی‬ ‫اپیډیمیولوژیک‬ ‫اغیزو‬ ‫ناخوښو‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
 Chemotherapy : ‫کوي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫مطالعي‬ ‫له‬ ‫موادو‬ ‫کیمیاوي‬ ‫د‬ ‫کی‬ ‫ناروغیو‬ ‫خبیثو‬ ‫او‬ ‫انتاني‬ ‫په‬
 Pharmacoeconomic : ‫څیړي‬ ‫اړخونه‬ ‫اقتصادي‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫هم‬ ‫او‬ ‫دی‬ ‫کولوعلم‬ ‫مطالعه‬ ‫د‬ ‫قیمت‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 5

6. ‫تاریخچه‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫د‬

‫تل‬ ‫برخه‬ ‫نوموړي‬ ‫چی‬ ‫ځکه‬، ‫ده‬ ‫شوی‬ ‫شروع‬ ‫څخه‬ ‫پیل‬ ‫له‬ ‫تاریخ‬ ‫دبشری‬ ‫وقایه‬ ‫او‬ ‫درملنه‬
‫ش‬ ‫څخه‬ ‫اړتیاوو‬ ‫اساسي‬ ‫له‬ ‫یو‬ ‫ژوند‬ ‫دبشري‬ ‫استوګني‬ ‫او‬ ‫غذا‬ ‫لکه‬ ‫شان‬ ‫په‬ ‫برخو‬ ‫دنورو‬
‫میرل‬
‫کیږی‬
.

‫ک‬ ‫پوري‬ ‫الس‬ ‫درملني‬ ‫تجربوي‬ ‫په‬ ‫انسانانو‬، ‫موخه‬ ‫په‬ ‫زیاتوني‬ ‫د‬ ‫درملني‬ ‫د‬ ‫دناروغیو‬
‫او‬ ‫ړ‬
‫پراخوال‬ ‫یی‬ ‫ته‬ ‫کړني‬ ‫نوموړي‬ ‫او‬ ‫کړل‬ ‫استعمال‬ ‫لپاره‬ ‫موخي‬ ‫دي‬ ‫د‬ ‫یی‬ ‫نباتات‬ ‫مختلف‬
‫ورکړ‬ ‫ی‬
.

‫لکه‬ ‫درمل‬ ‫دوایی‬ ‫لمړنی‬ ‫څو‬ ‫تر‬ ‫شو‬ ‫سبب‬ ‫دي‬ ‫د‬ ‫باالخره‬ ‫داکار‬
:
‫الکول‬
،
‫تریاک‬
‫ک‬ ‫نور‬ ‫او‬
‫شف‬
‫استعمالیږي‬ ‫اوسه‬ ‫تر‬ ‫چي‬ ‫کوم‬ ‫شول‬
.

‫تیرونو‬ ‫او‬ ‫نیزو‬ ‫د‬ ‫پاره‬ ‫له‬ ‫دښکار‬ ‫دحیواناتو‬ ‫به‬ ‫کي‬ ‫اوایلو‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫مواد‬ ‫سمي‬ ‫هغه‬ ‫حتا‬
‫څوکو‬ ‫په‬
‫استعمالیږی‬ ‫حیث‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫طبابت‬ ‫په‬ ‫اوس‬ ‫استعمالیدل‬ ‫کی‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 6

7. ‫ادامه‬
....

‫فزیالوجیسټ‬ ‫انګلیسی‬
‫هاروي‬ ‫ویلیام‬
‫وی‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫کړه‬ ‫توضیح‬ ‫دا‬ ‫لپاره‬ ‫ځل‬ ‫لمړي‬ ‫د‬
‫دوران‬ ‫ني‬
‫کړ‬ ‫معرفي‬ ‫لپاره‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫لپاره‬ ‫ځل‬ ‫دلمړي‬ ‫یی‬ ‫هغه‬ ‫او‬ ‫دی‬ ‫شی‬ ‫څه‬
.

‫یو‬ ‫هر‬ ‫فزیالوجیستانو‬ ‫فرانسوي‬ ‫دوو‬
‫فرانسیسکومګیندي‬
‫او‬
‫برنارد‬ ‫کلود‬
‫په‬
‫پیړی‬ ‫نولسمي‬
‫واردو‬ ‫اغیزی‬ ‫خپلي‬ ‫کی‬ ‫ځایونو‬ ‫خاصو‬ ‫په‬ ‫دبدن‬ ‫درمل‬ ‫خاص‬ ‫چی‬ ‫کړه‬ ‫توضیح‬ ‫دا‬ ‫کی‬
‫ي‬
.

Ehrilich
‫او‬ ‫درمل‬ ‫بیوتیک‬ ‫انټی‬
Best banting
‫دوري‬ ‫نوموړي‬، ‫کړ‬ ‫کشف‬ ‫انسولین‬
‫وایی‬ ‫دوره‬ ‫طالیی‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫د‬ ‫ته‬
.
‫طب‬ ‫په‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫چی‬ ‫وه‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫همدا‬
‫ابت‬
‫وژغوره‬ ‫ژوند‬ ‫انسانانو‬ ‫میلیونونو‬ ‫د‬ ‫کی‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 7

8. ‫اهمیت‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫نرسنګ‬ ‫په‬

‫کو‬ ‫تاثیر‬ ‫موجود‬ ‫ژوندي‬ ‫په‬ ‫ډول‬ ‫څه‬ ‫مواد‬ ‫نوموړي‬ ‫چی‬ ‫پوهیدل‬ ‫دي‬ ‫په‬ ‫او‬ ‫پیژندل‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫ي‬
.

‫د‬ ‫ناروغ‬ ‫څو‬ ‫تر‬ ‫پوهول‬ ‫ناروغ‬ ‫د‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫عوارضو‬ ‫جانبي‬ ‫ممکنه‬ ‫او‬ ‫دوز‬، ‫استعمال‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫نشي‬ ‫مخ‬ ‫سره‬ ‫خطر‬
.

‫نرس‬ ‫چی‬ ‫کیږی‬ ‫سبب‬ ‫دي‬ ‫د‬ ‫کول‬ ‫تقویه‬ ‫تعلیماتو‬ ‫د‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫د‬ ‫کی‬ ‫نرسنګ‬ ‫په‬
‫وي‬ ‫ډاډمن‬
‫ش‬ ‫سبب‬ ‫دخوندیتوب‬ ‫اشخاصو‬ ‫دناروغو‬ ‫او‬ ‫ورکړي‬ ‫تعلیمات‬ ‫درملیز‬ ‫درست‬ ‫ته‬ ‫ناروغ‬،
‫ي‬
.

‫شی‬ ‫کړای‬ ‫معلوم‬ ‫مقدار‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫دا‬ ‫یوازی‬ ‫نه‬ ‫او‬ ‫پیژندل‬ ‫دوز‬ ‫درست‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 8

9. ‫ادامه‬
...

‫پوهیدل‬ ‫یی‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫اهتماماتو‬ ‫او‬ ‫درملني‬ ‫د‬ ‫هم‬ ‫او‬ ‫اغیزو‬ ‫جانبی‬، ‫غبرګون‬ ‫متقابل‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.

‫پوهیدل‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫اطراح‬ ‫او‬ ‫میتابولیزم‬، ‫توزیع‬ ، ‫دجذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.

‫پوهیدل‬ ‫په‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫دځانګړتیاوو‬ ‫درملو‬ ‫دمعمولو‬
.

‫د‬
5 Right
‫پوهیدل‬ ‫ورکړي‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫مخي‬ ‫له‬
:

Right Drugs

Right Patient

Right Dose

Right Route

Right Time
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 9

10. Drug
‫درمل‬

‫درمل‬ ‫بدلوی‬ ‫امله‬ ‫له‬ ‫مداخلی‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫سویو‬ ‫مالیکولي‬ ‫په‬ ‫بدن‬ ‫د‬ ‫دندي‬ ‫بدن‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫مواد‬ ‫کوم‬
‫نومیږی‬
.

‫وقایی‬، ‫درملني‬، ‫تشخیص‬ ‫د‬ ‫ناروغیو‬ ‫دمختلفو‬ ‫چی‬ ‫دي‬ ‫مواد‬ ‫کیمیاوي‬، ‫طبیعي‬ ‫درمل‬ ‫یا‬
‫او‬
‫کیږي‬ ‫اخیستل‬ ‫ګټه‬ ‫تري‬ ‫لپاره‬ ‫کنترول‬

WHO
‫تعریفوي‬ ‫داسي‬ ‫درمل‬
:

‫ژو‬ ‫په‬ ‫یا‬ ‫دتغیر‬ ‫حالت‬ ‫پتالوژیک‬ ‫د‬ ‫یا‬ ‫تعدیل‬ ‫د‬ ‫دندو‬ ‫دفزیالوژیکو‬ ‫دبدن‬ ‫چی‬ ‫مواد‬ ‫هغه‬
‫ندیو‬
‫نومیږ‬ ‫درمل‬ ‫وي‬ ‫ګټه‬ ‫په‬ ‫دشخص‬ ‫چی‬ ‫داسی‬، ‫تطبیقیږي‬ ‫موخه‬ ‫په‬ ‫معایني‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫انساجو‬
‫ي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 10

11. ‫موخي‬ ‫درملني‬ ‫د‬

‫وقایه‬ ‫غیو‬ ‫نارو‬ ‫مختلفو‬ ‫د‬

‫درملنه‬

‫تشخیص‬

‫کنترول‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 11

12. ‫اساسات‬ ‫درملني‬ ‫ددرملیزي‬
‫تاثیرات‬ ‫دوا‬ ‫د‬ ‫باندي‬ ‫حجري‬ ‫په‬ ‫یا‬
.1
‫تحریکونه‬
Stimulation
:
‫کښي‬ ‫حالت‬ ‫په‬ ‫توصیي‬ ‫درملو‬ ‫ضد‬ ‫دقبضیت‬ ‫او‬ ‫زرق‬ ‫ادرینالین‬ ‫د‬
.2
‫ځپونه‬
Depression
:
‫توصیه‬ ‫درملو‬ ‫ضد‬ ‫اظطراب‬ ‫او‬ ‫درملو‬ ‫ضد‬ ‫اسهال‬ ‫د‬
.3
‫تعدیلونه‬
:
‫کول‬ ‫توصیه‬ ‫انسولین‬ ‫د‬
.4
‫کونه‬ ‫رامنځته‬ ‫سمیت‬
:
‫کول‬ ‫توصیه‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫ناروغیو‬ ‫سرطاني‬ ‫په‬ ‫ډول‬ ‫په‬ ‫دبیلګي‬
.5
‫وژنه‬ ‫مستقیمه‬
Bacteriocidal
:
‫تطبیق‬ ‫درملو‬ ‫بیتالکتم‬ ‫د‬
.6
‫کونه‬ ‫بطی‬ ‫ودي‬ ‫د‬
Bacteriostatic
:
‫توصیه‬ ‫تتراسایکلین‬ ‫د‬
.7
‫تغیر‬ ‫حالت‬ ‫دمعافیتي‬ ‫بدن‬ ‫د‬
:
‫کول‬ ‫توصیه‬ ‫واکسینونو‬ ‫د‬ ‫توکه‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬ ‫د‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 12

13. ‫نومونه‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫لري‬ ‫نومونه‬ ‫دري‬ ‫پیداکیږي‬ ‫کي‬ ‫بازار‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫هر‬
:
.1
‫نوم‬ ‫کیمیاوي‬
:
‫لپاره‬ ‫داکتر‬ ‫د‬ ‫ورکوي‬ ‫معلومات‬ ‫هکله‬ ‫په‬ ‫ساختمان‬ ‫دکیمیاوي‬ ‫دوا‬ ‫د‬
‫زیات‬
‫ندی‬ ‫اړین‬
.2
‫نوم‬ ‫شوي‬ ‫قبول‬ ‫یا‬ ‫جنریک‬
:
‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫نوم‬ ‫اصلي‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.3
‫نوم‬ ‫تجارتي‬
:
‫کیږي‬ ‫ایښودل‬ ‫باندي‬ ‫لخوا‬ ‫کمپنیو‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫دی‬ ‫نوم‬ ‫هغه‬
‫توګه‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬ ‫د‬
Aspirin
‫نومونه‬ ‫درملو‬
:

‫یی‬ ‫نوم‬ ‫جنریک‬
:
Aspirin

‫نوم‬ ‫تجارتي‬
:
dvaprin,aspro,disprin

‫نوم‬ ‫کیمیاوي‬
:
Acetylsalicylic acid
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 13

14. ‫عوامل‬ ‫موثر‬ ‫باندي‬ ‫میکانیزم‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.1
‫عمر‬
(
Age
: )
.2
‫وزن‬
Weight
.3
‫فکتورونه‬ ‫اوجنیتیکي‬ ‫نژادي‬
.4
‫جنس‬
Gender
.5
‫فکتورونه‬ ‫فزیالوژیک‬
.6
‫فکتورونه‬ ‫ټولنیز‬
.7
‫وخت‬ ‫دتطبیق‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 14

15. ‫؟‬ ‫پوښتني‬
‫سوال‬ ‫اول‬
:
‫؟‬ ‫کړی‬ ‫تعریف‬ ‫درمل‬
‫سوال‬ ‫دوهم‬
:
‫دي‬ ‫کوم‬ ‫اهداف‬ ‫یا‬ ‫موخي‬ ‫درملني‬ ‫د‬
.
‫؟‬
‫سوال‬ ‫دریم‬
:
‫؟‬ ‫واخلی‬ ‫یی‬ ‫نومونه‬ ‫وي‬ ‫ډول‬ ‫څه‬ ‫تاثیر‬ ‫درمل‬ ‫د‬ ‫باندي‬ ‫حجري‬ ‫په‬
‫سوال‬ ‫څلورم‬
:
‫؟‬ ‫لري‬ ‫نومونه‬ ‫ډوله‬ ‫څو‬ ‫درمل‬
‫سوال‬ ‫پنځم‬
:
‫؟‬ ‫واخلی‬ ‫نومونه‬ ‫عواملو‬ ‫موثرو‬ ‫د‬ ‫باندي‬ ‫میکانیزم‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫سوال‬ ‫شپږم‬
:
‫د‬
5R
‫؟‬ ‫دي‬ ‫شامل‬ ‫څه‬ ‫کي‬ ‫ورکړه‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫مخي‬ ‫له‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 15

16. ۱
-
‫عمر‬
(
Age
: )
‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫اغیزي‬ ‫عمر‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫کهولت‬ ‫او‬ ‫ماشومتوب‬، ‫زوکړی‬ ‫نوي‬ ‫په‬
‫لري‬ ‫اهمیت‬ ‫خاص‬ ‫فعالیت‬

‫زیان‬ ‫ته‬ ‫جنین‬ ‫سي‬ ‫کیدای‬ ‫او‬ ‫تیریږي‬ ‫څخه‬ ‫پالسنتا‬ ‫له‬ ‫درمل‬ ‫کښي‬ ‫دوره‬ ‫جنینی‬ ‫په‬
‫ورسوي‬
‫پښت‬ ‫او‬ ‫ځیګر‬ ‫دجنین‬ ‫او‬ ‫دی‬ ‫نه‬ ‫لرونکی‬ ‫میکانیزمونو‬ ‫د‬ ‫داطراح‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫جنین‬ ‫ځکه‬،
‫ورګي‬
‫وي‬ ‫نه‬ ‫پرمختللی‬ ‫توګه‬ ‫کامله‬ ‫په‬
.

‫یی‬ ‫عمرونه‬ ‫چي‬ ‫ماشومان‬ ‫هغه‬
(
۱-۱۲
)
‫ا‬ ‫میتابوالیز‬ ‫سره‬ ‫چټکي‬ ‫په‬ ‫درمل‬ ‫ځیني‬، ‫وي‬ ‫کلن‬
‫و‬
‫کو‬ ‫تجربه‬ ‫دوره‬ ‫ډیروالی‬ ‫د‬ ‫انزایمونو‬ ‫کوونکو‬ ‫میتابوالیز‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫ځکه‬ ‫کیږی‬ ‫اطراح‬
‫ي‬
.
‫د‬
‫توګه‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬
theophylline
‫یو‬ ‫په‬
۷
‫په‬ ‫څخه‬ ‫لوی‬ ‫او‬ ‫زوکړي‬ ‫نوي‬ ‫له‬ ‫کی‬ ‫ماشوم‬ ‫کلن‬
‫کیږي‬ ‫میتابوالیز‬ ‫سره‬ ‫تیزی‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 16

17. ‫ادامه‬
...

‫له‬
۱۲
‫ورته‬ ‫ته‬ ‫لویانو‬ ‫کي‬ ‫ماشومانو‬ ‫صحتمندو‬ ‫په‬ ‫استقالب‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫وروسته‬ ‫کلنی‬
‫کیږي‬
.

‫له‬
۶۵
‫ت‬ ‫ته‬ ‫فارمکوکینیټیک‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫ممکن‬ ‫تغیرات‬ ‫فزیالوژیک‬ ‫وروسته‬ ‫کلنی‬
‫ورکړي‬ ‫غیر‬
‫کیږي‬ ‫باعث‬ ‫دتجمع‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫وینه‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫نتیجه‬ ‫په‬ ‫چي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 17

18. ‫ادامه‬
....
۲
-
‫وزن‬ ‫بدن‬ ‫د‬
Body Weight
:
‫تناسب‬ ‫ترمنځ‬ ‫درملو‬ ‫شویو‬ ‫تطبیق‬ ‫او‬ ‫وزن‬ ‫دبدن‬
‫د‬
‫مقد‬ ‫ډیر‬ ‫اشخاص‬ ‫لرونکي‬ ‫وزن‬ ‫ډیر‬، ‫لري‬ ‫اغیز‬ ‫باندي‬ ‫غلظت‬ ‫او‬ ‫توزیع‬ ‫په‬ ‫درملو‬
‫ار‬
‫لري‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫درملو‬
.
۳
-
‫ځانګړتیاوي‬ ‫جنیټیکي‬ ‫او‬ ‫نژادي‬
:
Genetic and Erhinic Characteristics
:

‫تط‬ ‫ته‬ ‫ناروغانو‬ ‫مختلفو‬ ‫الر‬ ‫عین‬ ‫او‬ ‫وخت‬ ‫عین‬ ‫په‬، ‫درمل‬ ‫عین‬ ‫وختونه‬ ‫ځیني‬
‫بیق‬
‫ک‬ ‫حال‬ ‫داسي‬ ‫په‬، ‫وي‬ ‫کمه‬ ‫اغیزمنتیا‬ ‫درملو‬ ‫نورو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫ناروغانو‬ ‫ځینو‬ ‫په‬، ‫شی‬
‫ي‬
‫وي‬ ‫شدیدي‬ ‫اغیزي‬ ‫درملو‬ ‫نورو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫ناروغانو‬ ‫ځینو‬ ‫په‬ ‫چي‬
.
‫د‬ ‫حالت‬ ‫نوموړي‬
‫پوري‬ ‫اختالفاتو‬ ‫جنیټیکي‬ ‫او‬ ‫نژادي‬ ‫په‬ ‫ناروغانو‬ ‫د‬ ‫اغلبا‬ ‫وړاندي‬ ‫په‬ ‫درملو‬
‫لري‬ ‫اړه‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 18

19. ‫ادامه‬
.....

‫نو‬ ‫ځکه‬، ‫کنترولوي‬ ‫ډول‬ ‫او‬ ‫مقدار‬ ‫پروتینونو‬ ‫شویو‬ ‫تولید‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫بدن‬ ‫په‬ ‫جینونه‬
‫دبدن‬
‫نن‬ ‫ته‬ ‫بدن‬ ‫چي‬ ‫کله‬ ‫درمل‬ ‫ډیری‬، ‫کنترولوي‬ ‫فعالیتونه‬ ‫فزیالوژیک‬ ‫او‬ ‫کیمیاوي‬
‫له‬ ‫بدن‬ ‫د‬ ‫وځی‬
‫ورسیږي‬ ‫ته‬ ‫ساحي‬ ‫دعمل‬ ‫خپل‬ ‫څو‬ ‫تر‬ ‫کوی‬ ‫تعامل‬ ‫سره‬ ‫پروتینونو‬
.
‫جنیټی‬ ‫دناروغ‬
‫کی‬
‫نارو‬ ‫به‬ ‫ممکن‬، ‫کوي‬ ‫اغیزي‬ ‫فعالیتونو‬ ‫په‬ ‫پروتینونو‬ ‫نوموړو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫خصوصیات‬
‫د‬ ‫کی‬ ‫غ‬
‫شي‬ ‫سبب‬ ‫دتغیر‬ ‫ځواب‬ ‫د‬ ‫وړاندي‬ ‫په‬ ‫درملو‬
.
‫توګه‬ ‫په‬ ‫دمثال‬
:
Isoniazid
‫استقالب‬
Acetylcholine transferase
‫لري‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫انزایم‬
‫کوي‬ ‫میتابوالیز‬ ‫سره‬ ‫کراری‬ ‫په‬ ‫ځینی‬ ‫او‬ ‫چټکی‬ ‫په‬ ‫ایزونیازیډ‬ ‫کسان‬ ‫ځینی‬،
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 19

20. ‫ادامه‬
....

‫السته‬ ‫کی‬ ‫پایله‬ ‫په‬ ‫ازمایښتونو‬ ‫کلینیکی‬ ‫د‬ ‫باندي‬ ‫انسانانو‬ ‫پوستکو‬ ‫سپین‬ ‫د‬
‫چی‬ ‫کله‬ ‫دي‬ ‫راغلي‬
‫د‬ ‫لکه‬ ‫استجواب‬ ‫متوقعه‬ ‫غیري‬ ‫او‬ ‫شوي‬ ‫تطبیق‬ ‫ته‬ ‫نژادونو‬ ‫نورو‬ ‫دوز‬ ‫درملیز‬ ‫نوموړی‬
‫رملیز‬
‫وي‬ ‫شوی‬ ‫رابرسیره‬ ‫سمیت‬
:
‫لکه‬ ‫درمل‬ ‫دفشار‬ ‫ویني‬ ‫د‬ ‫توګه‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬ ‫د‬
:
ACEIs
‫لږ‬ ‫درمل‬ ‫بالکوونکي‬ ‫ادرینرجیک‬ ‫بیتا‬ ‫او‬
‫چینل‬ ‫کلسیم‬ ‫لکه‬ ‫درمل‬ ‫نور‬ ‫او‬ ‫دی‬ ‫اغیزمن‬
‫ب‬
‫ورکوي‬ ‫ځواب‬ ‫ښه‬ ‫الکوونکي‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 20

21. ‫ادامه‬
...
۴
-
‫جنس‬
gender
:
‫جر‬ ‫کمترین‬ ‫دویني‬ ‫او‬ ،‫نسج‬ ‫عضلي‬ ‫کم‬، ‫نسج‬ ‫شحمي‬ ‫ډیر‬ ‫ښځي‬ ‫معموال‬
‫یان‬
‫راولي‬ ‫الندي‬ ‫اغیزي‬ ‫تر‬ ‫ځواب‬ ‫درملیز‬ ‫هغوی‬ ‫د‬ ‫ممکن‬ ‫همدا‬ ‫چی‬ ‫لري‬
.
‫ځک‬ ‫کوي‬ ‫تجربه‬ ‫بدلونونه‬ ‫هورمونی‬ ‫ډیر‬ ‫کی‬ ‫وخت‬ ‫به‬ ‫عادت‬ ‫میاشتنی‬ ‫د‬ ‫ښځي‬ ‫دي‬ ‫له‬ ‫پرته‬
‫د‬ ‫نو‬ ‫ه‬
‫ل‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫یی‬ ‫ځیني‬ ‫کیږي‬ ‫لیدل‬ ‫توپیرونه‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫ځواب‬ ‫درملیز‬ ‫ترمنځ‬ ‫نرانو‬ ‫او‬ ‫ښځو‬
‫ه‬
:

‫د‬ ‫دي‬ ‫اخته‬ ‫خپګان‬ ‫ژور‬ ‫په‬ ‫چی‬ ‫ښځي‬
SSRIs
‫د‬ ‫وړاندي‬ ‫په‬
Tricyclic antidepressants
‫په‬
‫وایی‬ ‫ځواب‬ ‫ښه‬ ‫پرتله‬
.

‫وایی‬ ‫ځواب‬ ‫ښه‬ ‫پرتله‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫مخدره‬ ‫دغیري‬ ‫وړاندي‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫ضد‬ ‫دمخدره‬ ‫ښځي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 21

22. ‫ادامه‬
....
۵
-
‫فکتورونه‬ ‫فزیالوژیک‬
(
Physiologic factors
: )
‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫فکتورونه‬ ‫فزیالوژیک‬
‫لري‬ ‫اغیز‬ ‫باندي‬ ‫استجواب‬ ‫په‬ ‫وړاندي‬
.
‫ندی‬ ‫واضح‬ ‫یی‬ ‫میکانیزم‬ ‫هم‬ ‫څه‬ ‫که‬
.
‫بیلګ‬
‫یی‬ ‫ه‬
placebo
‫ده‬
.
۶
-
‫وخت‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬
:
‫درملو‬ ‫د‬ ‫نور‬ ‫او‬، ‫میاشت‬، ‫وختونه‬ ‫مختلف‬ ‫ورځي‬ ‫د‬ ‫لکه‬ ‫وخت‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬
‫په‬
‫لري‬ ‫اغیز‬ ‫ډیر‬ ‫غبرګون‬ ‫په‬ ‫دبدن‬ ‫او‬ ‫باندي‬ ‫اغیزو‬ ‫فارمکولوژیک‬
.
‫توګه‬ ‫په‬ ‫مثال‬ ‫د‬
‫کیږي‬ ‫ورکول‬ ‫لخوا‬ ‫دسهار‬ ‫وخت‬ ‫ډیری‬ ‫کورتیکوسترایدونه‬
۷
-
‫فکتورونه‬ ‫ټولنیز‬
:
‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫شی‬ ‫کوالی‬ ‫مخامخیدل‬ ‫سره‬ ‫محیط‬ ‫یخ‬ ‫یا‬ ‫ګرم‬ ‫ډیر‬ ‫له‬
‫وړاندي‬
‫لري‬ ‫اغیز‬ ‫غبرګون‬ ‫په‬ ‫شخص‬ ‫د‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 22

23. ‫اصطالحات‬ ‫درملیز‬ ‫ځیني‬

Prodrug
:
‫فع‬ ‫خپل‬ ‫او‬ ‫تیري‬ ‫پروسي‬ ‫میتابولیکي‬ ‫کي‬ ‫بدن‬ ‫په‬ ‫باید‬ ‫چی‬ ‫درمل‬ ‫هغه‬
‫شکل‬ ‫ال‬
‫شي‬ ‫تبدیل‬ ‫ته‬
.

Pharmacopeia
:
‫وي‬ ‫راغلي‬ ‫نومونه‬ ‫درملو‬ ‫مروجو‬ ‫او‬ ‫معمولو‬ ‫د‬ ‫پکښي‬ ‫چي‬ ‫کتاب‬ ‫هغه‬
‫لکه‬
:
AP
(
‫فارمکوفیا‬ ‫دافغانستان‬
)
،
USP
(
‫فارمکوپیا‬ ‫متحدهایاالتو‬ ‫امریکا‬ ‫د‬
)
،
BP
(
‫بریتانیی‬ ‫د‬
‫فارمکوپیا‬
)
,
PP
(
‫فارمکوپیا‬ ‫پاکستان‬ ‫د‬
)

‫دوز‬
Dose
:
‫کیږي‬ ‫ورکول‬ ‫لپاره‬ ‫دمحصول‬ ‫اغیزي‬ ‫متوقعه‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫مقدار‬ ‫معین‬
.

Dosage form
:
‫ښیی‬ ‫مستحضر‬ ‫دوایی‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫شکل‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 23

24. ‫ادامه‬
...

‫استطباب‬
Indication
:
‫کیږي‬ ‫توصیه‬ ‫پکښی‬ ‫درمل‬ ‫چي‬ ‫حالت‬ ‫هغه‬
.

‫مضاداستطباب‬
Contra Indication
:
‫نشي‬ ‫توصیه‬ ‫پکښي‬ ‫درمل‬ ‫ده‬ ‫بهتره‬ ‫چي‬ ‫حالت‬ ‫هغه‬
.

‫عوارض‬ ‫جانبي‬
Adverse Effect
:
‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫اعراضو‬ ‫جانبي‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫لم‬ ‫سره‬ ‫کولو‬ ‫قطع‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫راځي‬ ‫منځته‬ ‫تاثیر‬ ‫نامطلوب‬ ‫یو‬ ‫څنګ‬ ‫تر‬ ‫تاثیر‬ ‫مطلوب‬
‫ځي‬ ‫نځه‬
.

‫سمیت‬ ‫درملیز‬
:
‫کیږي‬ ‫رامنځته‬ ‫امله‬ ‫له‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫دوز‬ ‫سمي‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫حاالت‬ ‫ناخوښ‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 24

25. ‫منابع‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫کیږي‬ ‫ترالسه‬ ‫څخه‬ ‫منابعو‬ ‫دوو‬ ‫له‬ ‫درمل‬
:
.1
‫منابع‬ ‫طبیعي‬
Natural
:
.2
‫منابع‬ ‫ترکیبي‬
Synthetic
:
‫له‬ ‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫منابع‬ ‫طبیعی‬
:

‫نباتات‬
:
‫ډایجوکسین‬، ‫کیونین‬، ‫مورفین‬، ‫اتروفین‬

‫حیوانات‬
:
‫ګونادوتروفین‬، ‫هیپارین‬، ‫انسولین‬

‫منرالونه‬
:
‫سلفیت‬، ‫مګنیزم‬، ‫کلسیم‬، ‫سلفر‬، ‫اوسپنه‬

‫مایکروارګانیزم‬
:
‫راځي‬ ‫السته‬ ‫څخه‬ ‫فنګس‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫پنسیلین‬

‫انساني‬
:
‫هورمون‬ ‫ګونادوتروفین‬، ‫ایمونوګلوبولین‬
‫له‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫منابع‬ ‫ترکیبي‬
:
‫جوړیږي‬ ‫کښي‬ ‫فابریکو‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫هغه‬
:
‫انسولی‬ ‫انساني‬ ‫لکه‬
‫ن‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 25

26. ‫اشکال‬ ‫درملیز‬
.1
‫تطبیقیږي‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫خولي‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫اشکال‬ ‫درملیز‬
:
‫ا‬، ‫کپسول‬، ‫ټابلیټ‬، ‫شربت‬، ‫محلولونه‬
‫یملشن‬
.2
‫تطبیقیږي‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫مقعد‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫هغه‬
:
‫شیاف‬
(
suppository
)
‫اینیما‬،
.3
‫اشکال‬ ‫درملیز‬ ‫زرقی‬
:
‫انفیوژن‬، ‫ویال‬، ‫امپول‬
.4
‫تطبیقیږي‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫تنفس‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫هغه‬
:
‫ایروزل‬، ‫انشاق‬، ‫ګاز‬
.5
‫انتقالیږي‬ ‫ډول‬ ‫موضوعي‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫هغه‬
:
‫پوډر‬، ‫کریم‬، ‫ملحم‬
.6
‫اشکال‬ ‫درملیز‬ ‫نور‬
:
Mouth wash , implant, ear and eye drop, nose drop
,vaginal,Patch, gum ,douches
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 26

27. ‫الري‬ ‫دتطبیق‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫ده‬ ‫استواره‬ ‫باندي‬ ‫فکتورونو‬ ‫دوو‬ ‫الندي‬ ‫په‬ ‫الر‬ ‫دتطبیق‬ ‫درملو‬ ‫د‬
:
.1
‫ځانګړتیاوي‬ ‫درملو‬ ‫د‬
(
‫اړخه‬ ‫له‬ ‫دایونایزیشن‬، ‫حل‬ ‫کي‬ ‫شحمو‬ ‫په‬، ‫منحل‬ ‫کي‬ ‫اوبو‬ ‫په‬
)
.2
‫موخه‬ ‫درملني‬ ‫د‬
:
(
‫ډول‬ ‫موضعي‬ ‫په‬، ‫لپاره‬ ‫مودي‬ ‫اوږدي‬ ‫د‬، ‫ځواب‬ ‫چټک‬
)
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 27

28. ‫ادامه‬
...
‫شوي‬ ‫ویشل‬ ‫باندي‬ ‫الرو‬ ‫لویو‬ ‫دریو‬ ‫په‬ ‫ډول‬ ‫عموم‬ ‫په‬ ‫الر‬ ‫دتطبیق‬ ‫درملو‬ ‫د‬
:
.1
‫معایی‬
Enteral
:
Oral, sublingual, rectal
.2
‫زرقي‬
Parenteral
:
intravascular, intramuscular, intrapretinium, intra arthral,
intraspinal
.3
‫موضعي‬
Topical
:
SC, IN, IA, IO, Intra ventricle ,Transdermal
‫انشاقي‬،
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 28

29. ‫یا‬ ‫تطبیق‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫خولي‬ ‫د‬
Oral
‫یی‬ ‫ګټي‬
Advantage
:

‫ده‬ ‫الر‬ ‫اقتصادي‬ ‫ترټولو‬ ‫او‬ ‫خوندي‬، ‫معموله‬، ‫مناسبه‬ ‫ټولو‬ ‫تر‬

‫لري‬ ‫اغیزي‬ ‫سیستمیکي‬ ‫او‬ ‫موضوعي‬
.

‫لري‬ ‫نه‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫تعقیمولو‬
.

‫نسته‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫شخص‬ ‫مسلکي‬

‫کیږي‬ ‫لیدل‬ ‫لږ‬ ‫انتقال‬ ‫انتان‬ ‫د‬
.

‫لري‬ ‫ساحه‬ ‫پراخه‬ ‫لپاره‬ ‫دجذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.

‫ده‬ ‫الر‬ ‫بدیل‬ ‫ښه‬ ‫یوه‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫ډول‬ ‫زرقی‬ ‫په‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 29

30. ‫ادامه‬
...
‫زیانونه‬
Disadvantage
:

‫ده‬ ‫متفاوته‬ ‫چټکتیا‬ ‫جذب‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬

‫کیږي‬ ‫سبب‬ ‫تخریشیت‬ ‫د‬ ‫دمخاط‬ ‫معدي‬ ‫د‬ ‫درمل‬ ‫ځینی‬

‫ال‬ ‫دي‬ ‫له‬ ‫باید‬، ‫تخریبیږي‬ ‫وسیله‬ ‫په‬ ‫انزایمونو‬ ‫هضمي‬ ‫او‬ ‫معدي‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫ځیني‬
‫ري‬
‫نشي‬ ‫توصیه‬
.
‫لکه‬
:
‫هورمونونه‬ ‫نخامیه‬ ‫او‬ ‫انسولین‬

‫تطبیقیږي‬ ‫نه‬ ‫لکبله‬ ‫جذب‬ ‫بطي‬ ‫خپل‬ ‫د‬ ‫کی‬ ‫پیښو‬ ‫بیړنیو‬ ‫په‬

‫کوي‬ ‫مداخله‬ ‫کی‬ ‫جذب‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫پتالوژی‬ ‫هضمي‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
.
‫لکه‬
:
‫ز‬، ‫اسهاالت‬
‫ړه‬
‫کانګي‬، ‫بدوالی‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 30

31. ‫استطباب‬ ‫مضاد‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫الري‬ ‫د‬ ‫خولي‬ ‫د‬

‫وي‬ ‫کي‬ ‫کوما‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫اشخاص‬ ‫هغه‬

‫وي‬ ‫خوده‬ ‫بی‬ ‫چي‬ ‫اشخاص‬ ‫هغه‬
.

‫کي‬ ‫پیښو‬ ‫بیړنیو‬ ‫په‬

‫کي‬ ‫استفراقاتو‬ ‫متکرر‬ ‫او‬ ‫دوامداره‬ ‫په‬

‫اخیستی‬ ‫نسي‬ ‫درمل‬ ‫شخص‬ ‫چی‬ ‫کي‬ ‫حالت‬ ‫انتاني‬ ‫شدید‬ ‫په‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 31

32. ‫تطبیق‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫الندي‬ ‫ژبي‬ ‫د‬
‫ګټي‬
Advantage
:

‫دی‬ ‫زیات‬ ‫استعمال‬ ‫کی‬ ‫پیښو‬ ‫بیړنیو‬ ‫په‬ ‫چي‬، ‫جذب‬ ‫چټک‬

‫کول‬ ‫لیري‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫صورت‬ ‫په‬ ‫کیدو‬ ‫اضافه‬ ‫د‬ ‫دوز‬ ‫درملیز‬ ‫د‬
.

‫داخلیږي‬ ‫مستقیم‬ ‫ته‬ ‫سیستم‬ ‫دوراني‬
.

‫کیږي‬ ‫تطبیق‬ ‫سره‬ ‫راحتی‬ ‫په‬
.
‫زیانونه‬
Disadvantage
:

‫تخریبوي‬ ‫مخاط‬ ‫الندي‬ ‫دژبي‬ ‫درمل‬ ‫تکراري‬ ‫او‬ ‫درمل‬ ‫ځیني‬
.

‫کوالی‬ ‫تطبیق‬ ‫نشو‬ ‫مقدار‬ ‫ډیر‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 32

33. ‫الر‬ ‫مقعدي‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫ګټي‬
Advantage
:

‫کیږي‬ ‫استفاده‬ ‫تري‬ ‫کي‬ ‫حالت‬ ‫په‬ ‫استفراقاتو‬ ‫متکررو‬ ‫او‬ ‫کوما‬ ‫د‬
.

‫کوو‬ ‫استفاده‬ ‫الري‬ ‫دي‬ ‫له‬ ‫تخریبوي‬ ‫معده‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫هغه‬

‫نسته‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫شخص‬ ‫مسلکي‬

‫ده‬ ‫الر‬ ‫ښه‬ ‫نلري‬ ‫وړتیا‬ ‫تیرولو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫کي‬ ‫اشخاصو‬ ‫عمر‬ ‫لوړ‬ ‫په‬
‫زیانونه‬
Disadvantage
:

‫دی‬ ‫ناقص‬ ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬

‫شي‬ ‫سبب‬ ‫التهاب‬ ‫او‬ ‫تخریشیت‬ ‫د‬ ‫دمخاط‬ ‫درکټوم‬ ‫ممکن‬

‫کوي‬ ‫احساس‬ ‫شرم‬ ‫د‬ ‫ناروغ‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 33

34. ‫الر‬ ‫زرقي‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫ګټي‬
Advantage
:

‫ځواب‬ ‫متوقع‬ ‫چټک‬ ‫او‬ ‫جذب‬ ‫چټک‬ ‫درملو‬ ‫د‬

‫ده‬ ‫الره‬ ‫انتخابي‬ ‫کي‬ ‫استفراقاتو‬ ‫متکررو‬ ‫او‬ ‫پیښو‬ ‫بیړنیو‬ ‫په‬

‫ده‬ ‫الر‬ ‫انتخابي‬ ‫کي‬ ‫اشخاصو‬ ‫کوماتوز‬ ‫په‬

‫ده‬ ‫الره‬ ‫بدیل‬ ‫ښه‬ ‫یو‬ ‫کي‬ ‫وخت‬ ‫په‬ ‫پیښو‬ ‫بیړنیو‬ ‫د‬

‫او‬ ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬
Bioavailability
‫ده‬ ‫ډیره‬
‫زیانونه‬
Disadvantage
:

‫ده‬ ‫الره‬ ‫راستنیدونکي‬ ‫نه‬ ‫او‬ ‫رجعی‬ ‫غیري‬ ‫یوه‬

‫کیږي‬ ‫سبب‬ ‫انتان‬ ‫او‬ ‫ویري‬، ‫درد‬ ‫د‬

‫کیږي‬ ‫باعث‬ ‫کیدو‬ ‫رامنځته‬ ‫د‬ ‫امبولي‬ ‫د‬

‫کیږي‬ ‫سبب‬ ‫کیدو‬ ‫رامنځته‬ ‫د‬ ‫حساسیت‬ ‫فرط‬ ‫د‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 34

35. ‫الر‬ ‫انشاقي‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫ګټي‬
Advantage
:

‫دی‬ ‫سریع‬ ‫جذب‬ ‫یی‬ ‫مخي‬ ‫له‬ ‫جذب‬ ‫پراخه‬ ‫د‬
.

‫د‬
Airosal
‫ده‬ ‫الره‬ ‫ښه‬ ‫ټولو‬ ‫تر‬ ‫لپاره‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫درملو‬
.

‫ده‬ ‫الر‬ ‫خوندي‬ ‫او‬ ‫ښه‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کی‬ ‫شتون‬ ‫په‬ ‫انتاناتو‬ ‫تنفسي‬ ‫د‬
:
Albuterol,
Corticosteroid, fluticasone
‫زیانونه‬
Disadvantage
:

‫کیږي‬ ‫سبب‬ ‫زیادښت‬ ‫د‬ ‫افرازاتو‬ ‫ریوي‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫کول‬ ‫تطبیق‬ ‫نه‬ ‫ګازاتو‬ ‫مخرشو‬ ‫د‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 35

36. ‫یا‬ ‫طریقه‬ ‫سطحی‬ ‫پوستکي‬ ‫د‬
Cutaneous

‫مق‬ ‫په‬ ‫اجسامو‬ ‫خارجي‬ ‫د‬ ‫طبقه‬ ‫اپیدرم‬ ‫د‬ ‫دپوستکي‬ ‫او‬ ‫لري‬ ‫رول‬ ‫محافظوي‬ ‫پوستکی‬
‫کي‬ ‫ابل‬
‫نیسي‬ ‫مخه‬ ‫تیریدو‬ ‫د‬

‫مانع‬ ‫شحمي‬ ‫له‬ ‫درمل‬ ‫چی‬ ‫کي‬ ‫صورت‬ ‫هغه‬ ‫په‬
Sebum
‫شونتیا‬ ‫دامتصاص‬، ‫شي‬ ‫تیر‬ ‫څخه‬
‫د‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫پوستکي‬ ‫د‬، ‫انحاللیت‬ ‫کي‬ ‫شحمو‬ ‫په‬ ‫همدارنګه‬ ‫زیاتیږي‬ ‫هم‬ ‫یی‬
‫اخلیدو‬
‫کیږي‬ ‫ګڼل‬ ‫شرط‬ ‫بنسټیز‬

‫شي‬ ‫تیر‬ ‫پوستکي‬ ‫له‬ ‫شی‬ ‫کوالی‬ ‫درمل‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫مساژ‬ ‫او‬ ‫مالش‬ ‫د‬
.
‫مهال‬ ‫هر‬ ‫همدارنګه‬ ‫او‬
‫چي‬
‫دنورو‬ ‫یا‬ ‫ټپ‬، ‫سوځیدو‬ ‫د‬ ‫پوستکی‬
‫شي‬ ‫زخمي‬ ‫امله‬ ‫له‬ ‫عواملو‬
‫زیاتیږي‬ ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 36

37. ‫الر‬ ‫داخلي‬ ‫پوستکي‬ ‫د‬
Intradermal
‫حساسیټي‬ ‫د‬ ‫اندازه‬ ‫په‬ ‫لیټر‬ ‫ملي‬ ‫یو‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫الري‬ ‫داخلي‬ ‫له‬ ‫پوستکي‬ ‫د‬ ‫معموال‬
‫ټسټونو‬
‫او‬
Tuberculin test
‫کیږي‬ ‫اخیستل‬ ‫ګټه‬ ‫منظور‬ ‫په‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 37

38. ‫الره‬ ‫داخلي‬ ‫عضالتو‬ ‫د‬
Intramuscular

‫ی‬ ‫تر‬ ‫پرتله‬ ‫په‬ ‫الري‬ ‫الندي‬ ‫دپوستکي‬ ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫الري‬ ‫داخلي‬ ‫له‬ ‫عضلي‬ ‫د‬
‫وي‬
‫د‬ ‫عضله‬ ‫چي‬، ‫دی‬ ‫دا‬ ‫یی‬ ‫دلیل‬ ‫دی‬ ‫چټک‬ ‫اندازي‬
‫وي‬ ‫غني‬ ‫څخه‬ ‫رګونو‬

‫ځ‬، ‫لري‬ ‫درد‬ ‫کم‬ ‫پرتله‬ ‫په‬ ‫زرقیاتو‬ ‫د‬ ‫الندي‬ ‫دپوستکي‬ ‫زرقیات‬ ‫کي‬ ‫عضالتو‬ ‫په‬
‫په‬ ‫چي‬ ‫که‬
‫وي‬ ‫خپاره‬ ‫اندازه‬ ‫کمه‬ ‫په‬ ‫الیاف‬ ‫حسي‬ ‫کي‬ ‫عضالتو‬
.

‫له‬ ‫اغیزه‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫عضالتو‬ ‫په‬
5-10 minite
‫محسوسیږي‬ ‫پوري‬
.

‫د‬ ‫اندازه‬ ‫زرقیاتو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫عضالتو‬ ‫په‬
‫لیتره‬ ‫ملي‬ ‫پنځه‬ ‫تر‬ ‫څخه‬ ‫یو‬
‫لري‬ ‫امکان‬ ‫پوري‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 38

39. ‫ادامه‬
....

‫او‬ ‫محلوالت‬ ‫تیلي‬ ‫ترڅنګ‬ ‫محلوالتو‬ ‫د‬ ‫اوبو‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫الري‬ ‫داخلي‬ ‫له‬ ‫عضالتو‬ ‫د‬
Suspension
‫ذخیره‬ ‫کي‬ ‫ځای‬ ‫شوي‬ ‫زرق‬ ‫په‬ ‫محلوالت‬ ‫غوړین‬، ‫دي‬ ‫وړ‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫هم‬
‫کراره‬ ‫په‬ ‫او‬ ‫کیږي‬
–
‫جذبیږي‬ ‫کراره‬
.

‫الري‬ ‫عضالتي‬ ‫د‬
‫کیدل‬ ‫زخمي‬ ‫ورید‬ ‫د‬ ‫معذرت‬ ‫اساسي‬
‫غوړ‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫دوران‬ ‫په‬ ‫ویني‬ ‫د‬ ‫او‬
‫ین‬
‫د‬ ‫دا‬ ‫چی‬، ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫خطر‬ ‫له‬ ‫داخلیدو‬ ‫د‬ ‫محلوالتو‬ ‫سمي‬ ‫او‬
‫یا‬ ‫سمیت‬
Emboli
‫د‬
، ‫ګرځي‬ ‫سبب‬ ‫تولید‬

‫د‬ ‫چی‬، ‫عصب‬ ‫هغه‬ ‫کي‬ ‫صورت‬ ‫په‬ ‫پاملرني‬ ‫نه‬ ‫د‬ ‫چي‬، ‫لري‬ ‫امکان‬ ‫هم‬ ‫دا‬ ‫راز‬ ‫همدا‬
‫شي‬ ‫زخمي‬، ‫لري‬ ‫حرکت‬ ‫کي‬ ‫څنګ‬ ‫په‬ ‫عضلي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 39

40. ‫ادامه‬
...
‫د‬ ‫ځای‬ ‫غوره‬ ‫زرق‬ ‫د‬ ‫الري‬ ‫دي‬ ‫له‬
Glutalis
‫باید‬ ‫مهال‬ ‫په‬ ‫زرق‬ ‫د‬ ‫او‬، ‫ده‬ ‫عضله‬
‫باید‬ ‫ځای‬ ‫هغه‬ ‫همدارنګه‬، ‫نشي‬ ‫داخله‬ ‫ته‬ ‫رګ‬ ‫ستنه‬ ‫سرنج‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫وشي‬ ‫کوښښ‬
‫ی‬ ‫کول‬ ‫ټپی‬ ‫عصب‬ ‫د‬ ‫ځکه‬، ‫وي‬ ‫لږ‬ ‫پکښي‬ ‫حرکت‬ ‫عصب‬ ‫د‬ ‫چی‬، ‫شي‬ ‫انتخاب‬
‫ا‬
‫شي‬ ‫کوالی‬ ‫رامنځته‬ ‫حاالت‬ ‫دردناک‬ ‫درمل‬ ‫مخرش‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 40

41. ‫اله‬ ‫دننه‬ ‫شریان‬ ‫د‬
Intra-arterial

، ‫شي‬ ‫متمرکز‬ ‫کي‬ ‫غړي‬ ‫یا‬ ‫نسج‬ ‫یو‬ ‫په‬ ‫اغیز‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫وختونه‬ ‫ځیني‬ ‫چي‬ ‫لپاره‬ ‫دي‬ ‫د‬
‫درمل‬
‫کیږي‬ ‫زرق‬ ‫ته‬ ‫داخل‬ ‫شریان‬ ‫د‬
.
‫توګه‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬ ‫د‬
:
‫د‬ ‫مری‬ ‫او‬ ‫دسر‬ ‫او‬ ‫تومور‬ ‫د‬ ‫یني‬ ‫د‬
‫کیږي‬ ‫اخیستل‬ ‫ګټه‬ ‫الري‬ ‫دي‬ ‫له‬ ‫کي‬ ‫درملنه‬ ‫په‬ ‫سرطان‬

‫لکه‬ ‫مواد‬ ‫تشخیصیه‬ ‫وختونه‬ ‫ځیني‬
Technetium-labeled ,Human serum
albumin
‫کیږي‬ ‫تجویز‬ ‫الري‬ ‫دي‬ ‫له‬
.

‫لري‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫پاملرني‬ ‫زیاتی‬ ‫زرق‬ ‫داخلي‬ ‫شریان‬ ‫د‬ ‫همدارنګه‬ ‫او‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 41

42. ‫الر‬ ‫دننه‬ ‫غوږ‬ ‫او‬ ‫پوزي‬، ‫سترګي‬ ‫د‬
(Intra Ocular, Nasal and Aural)
‫ا‬ ‫څاڅکو‬ ‫د‬ ‫درمل‬ ‫بیالبیل‬ ‫او‬ ‫لري‬ ‫وړتیا‬ ‫جذب‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫د‬ ‫غشا‬ ‫سترګي‬ ‫د‬
‫و‬
‫د‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫هغه‬، ‫تطبیقیږي‬ ‫الري‬ ‫دي‬ ‫له‬ ‫موخه‬ ‫په‬ ‫اغیزو‬ ‫موضوعي‬ ‫د‬ ‫شکل‬ ‫په‬ ‫مرهمو‬
‫اوښکو‬ ‫د‬، ‫استعمالیږی‬ ‫کي‬ ‫سترګو‬ ‫په‬ ‫شکل‬ ‫په‬ ‫څاڅکو‬
–
‫الري‬ ‫له‬ ‫کانال‬ ‫د‬ ‫پزي‬
‫خولي‬ ‫د‬
‫رسیږي‬ ‫ته‬ ‫جوف‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 42

43. ‫الره‬ ‫داخلي‬ ‫مهبل‬ ‫د‬
Intravaginal
‫د‬ ‫درمل‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫مهبل‬ ‫د‬
‫شیاف‬، ‫کریم‬، ‫ټابلیټونو‬
‫است‬ ‫واسطه‬ ‫په‬ ‫نورو‬ ‫داسي‬ ‫او‬
‫فاده‬
‫کیږي‬ ‫استفاده‬ ‫لپاره‬ ‫درملني‬ ‫د‬ ‫انتاناتو‬ ‫د‬ ‫بڼه‬ ‫موضوعي‬ ‫په‬ ‫معموال‬ ‫او‬ ‫کیږي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 43

44. ‫اهتمامات‬ ‫او‬ ‫تشخیصونه‬ ‫نرسنګ‬ ‫د‬
‫لري‬ ‫مرحلي‬ ‫پنځه‬
:

‫ارزیابي‬
Assessment

‫تشخیص‬
Diagnosis

‫جوړونه‬ ‫پالن‬
Planning

‫تطبیق‬ ‫یا‬ ‫مداخله‬
Implementing

‫نتیجه‬
Evaluation
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 44

45. ‫ارزیابي‬
‫کړ‬ ‫ارزیابي‬ ‫عمومي‬ ‫ناروغ‬ ‫نرس‬ ‫چی‬ ‫ده‬ ‫اړینه‬، ‫شي‬ ‫تطبیق‬ ‫ته‬ ‫ناروغ‬ ‫درمل‬ ‫چي‬ ‫دي‬ ‫له‬ ‫مخکي‬
‫ي‬
:

Taking history
‫اخیستل‬ ‫تاریخچي‬ ‫د‬
:

Patient Biography
:
‫ځای‬ ‫داوسیدو‬ ، ‫نمبر‬ ‫تلیفون‬ ‫د‬، ‫جنس‬، ‫عمر‬، ‫نوم‬ ‫پالر‬ ‫د‬ ، ‫نوم‬

(CC)
Chief complain
:
‫شکایات‬ ‫عمده‬ ‫دناروغ‬

PI)
(
Present Illness
:
‫شکایات‬ ‫اوسني‬

Post History
‫تاریخچه‬ ‫تیره‬
:
‫کول‬ ‫پوښتنه‬ ‫هکله‬ ‫په‬ ‫ناروغیو‬ ‫تیرو‬ ‫د‬

Drug History
:
‫کول‬ ‫پوښته‬ ‫هکله‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫سوو‬ ‫استعمال‬ ‫مخکنیو‬ ‫د‬

Allergic History
:
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 45

46. ‫ادامه‬
...

‫څیړنه‬
Investigation
:
‫اجراکول‬ ‫معاینات‬ ‫البراتواري‬ ‫الزم‬

Physical Exam
‫کول‬ ‫اجرا‬ ‫معاینات‬ ‫فزیکي‬
:
‫دي‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬ ‫په‬ ‫چي‬
:
.1
General Physical Exam
:
‫ګورو‬ ‫پوري‬ ‫نوکانو‬ ‫تر‬ ‫پښو‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫سر‬ ‫د‬ ‫ناروغ‬
.2
Local Physical Exam
:
‫کیږي‬ ‫اجرا‬ ‫پکښي‬ ‫مانوري‬ ‫څلور‬
:

Inspection
‫تفتیش‬
:

Palpation
‫جس‬
:

Percustion
‫قرعه‬
:

Auscultation
‫اصغا‬
:
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 46

47. ‫تشخیص‬
Diagnosis
‫ت‬ ‫او‬ ‫الرښووني‬ ‫د‬ ‫جوړوني‬ ‫پالن‬ ‫د‬ ‫شي‬ ‫کوالی‬ ‫تشخیصونه‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫نرسنګ‬ ‫د‬
‫طبیق‬
‫له‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫چي‬ ‫کوم‬ ‫وي‬ ‫مرستندویه‬ ‫لپاره‬
:

‫تغیر‬ ‫تامین‬ ‫د‬ ‫روغتیا‬ ‫د‬

‫تشوش‬ ‫داداري‬ ‫ساتني‬ ‫منزل‬ ‫د‬

‫ناجوړجاړی‬ ‫رژیمونو‬ ‫درملیزو‬ ‫د‬

‫شتون‬ ‫نه‬ ‫پوهي‬ ‫د‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫درملني‬ ‫د‬ ‫دهغی‬ ‫او‬ ‫ناروغی‬ ‫د‬

‫نا‬ ‫رژیم‬ ‫درملیز‬ ‫د‬
‫درملنه‬ ‫اغیزمنه‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 47

48. ‫جوړونه‬ ‫پالن‬
‫کړي‬ ‫متمرکز‬ ‫حاالتو‬ ‫ځینو‬ ‫په‬ ‫پالن‬ ‫خپل‬ ‫باید‬ ‫نرس‬
:

‫اړتیا‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬

‫الر‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬

‫استطبابات‬ ‫معمول‬

‫عوارض‬ ‫جانبي‬ ‫درملو‬ ‫د‬

‫مرستندو‬ ‫لپاره‬ ‫کولو‬ ‫ترالسه‬ ‫د‬ ‫پایلو‬ ‫مطلوبو‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫معیارات‬ ‫نور‬ ‫نرسنګ‬ ‫د‬
‫دي‬ ‫یه‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 48

49. ‫تطبیق‬ ‫یا‬ ‫مداخله‬

‫وس‬ ‫ټول‬ ‫او‬ ‫چاپیلایر‬ ‫کاري‬ ‫د‬ ‫نرس‬ ‫ترڅو‬ ‫ده‬ ‫اړینه‬ ‫کی‬ ‫چمتووالي‬ ‫په‬ ‫دتطبیق‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫په‬ ‫ایلو‬
‫وي‬ ‫ډاډمن‬ ‫پاکوالي‬
.

‫لرونکي‬ ‫باید‬ ‫هدایات‬ ‫لپاره‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
:
‫دتطبی‬ ،‫دوز‬، ‫نوم‬ ‫درملو‬، ‫وخت‬، ‫نیټي‬ ‫د‬
‫ق‬
‫وي‬ ‫دطول‬ ‫دتطبیق‬ ‫او‬ ‫مودي‬، ‫مراتب‬،‫الر‬
.

‫پرته‬ ‫حالت‬ ‫بیړني‬ ‫د‬، ‫شي‬ ‫ولیکل‬ ‫تل‬ ‫باید‬ ‫هدایات‬
.
‫پ‬ ‫څارنو‬ ‫د‬ ‫کی‬ ‫حاالتو‬ ‫بیړنیو‬ ‫په‬
‫ترسره‬ ‫ه‬
‫شي‬ ‫ولیکل‬ ‫سره‬ ‫بیړه‬ ‫په‬ ‫باید‬ ‫وروسته‬ ‫رفعي‬ ‫له‬ ‫دستونزي‬ ‫یا‬ ‫او‬ ‫سره‬ ‫کولو‬
.

‫معلو‬ ‫باید‬ ‫نرس‬ ‫شوی‬ ‫راجستر‬، ‫وي‬ ‫شوي‬ ‫اخیستل‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫دتلیفون‬ ‫هدایات‬ ‫چیري‬ ‫که‬
‫مات‬
‫کړي‬ ‫واضح‬ ‫یی‬ ‫کي‬ ‫ویزیټ‬ ‫راتلونکي‬ ‫په‬ ‫او‬ ‫ورکي‬ ‫نیټه‬ ‫او‬ ‫ولیکي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 49

50. ‫نتیجه‬
Evaluation
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 50

51. ‫فارمکوکینیټیک‬
Pharmacokinetic
‫راښیی‬ ‫ته‬ ‫موږ‬ ‫یا‬ ‫څیړي‬ ‫باندي‬ ‫درملو‬ ‫په‬ ‫اغیزه‬ ‫عضویت‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫ده‬ ‫څانګه‬ ‫فارمکولوژي‬ ‫د‬
‫چی‬
‫کوي‬ ‫څه‬ ‫سره‬ ‫درملو‬ ‫له‬ ‫عضویت‬
.
‫لري‬ ‫پروسي‬ ‫څلور‬
:

‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬
Drug Absorption

‫توزیع‬ ‫درملو‬ ‫د‬
Drug Distribution

‫میتابولیزم‬ ‫درملو‬ ‫د‬
Drug metabolism

‫اطراح‬ ‫درملو‬ ‫د‬
Drug elimination
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 51

52. ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫انتقال‬ ‫له‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫دوران‬ ‫ویني‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫محل‬ ‫له‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬
.
‫لري‬ ‫اغیز‬ ‫جذب‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫فکتورونه‬ ‫هغه‬
:

‫انحاللیت‬ ‫درملو‬ ‫د‬
:
‫یاشحمو‬ ‫اوبو‬ ‫په‬

‫درجه‬ ‫ایونایزیشن‬ ‫د‬
:
‫په‬ ‫ایونایزیشن‬ ‫درملو‬ ‫د‬
PH
‫لري‬ ‫اړه‬ ‫پوري‬

‫جوړښت‬ ‫کیمیاوي‬ ‫مالیکولونو‬ ‫د‬
:
‫ارګانیک‬ ‫غیري‬ ‫که‬ ‫دي‬ ‫ارګانیک‬
(
‫ښه‬ ‫ارګانیک‬ ‫غیري‬
‫جذبیږي‬
)

‫اشکال‬ ‫درملیز‬
:
‫جذبیږي‬ ‫ښه‬ ‫پرتله‬ ‫په‬ ‫مستحلب‬ ‫د‬ ‫سلوشن‬
.

‫الر‬ ‫تطبیق‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
:
‫جذبیږي‬ ‫ښه‬ ‫زرقي‬

‫کیدنه‬ ‫وعایی‬ ‫ساحي‬ ‫د‬
:
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 52

53. ‫ادامه‬
....

‫سالمتیا‬ ‫ناحیی‬ ‫د‬

‫فکتورونه‬ ‫ځانګړي‬
:
‫د‬
Vit B12
‫فکتور‬ ‫داخلي‬ ‫لپاره‬ ‫جذب‬ ‫د‬
Interensic factor
(
IF
)
‫موجودیت‬

‫جریان‬ ‫ویني‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫ناحیی‬
:
‫دی‬ ‫ډیر‬ ‫جریان‬ ‫دویني‬ ‫پرتله‬ ‫په‬ ‫دمعدي‬ ‫ته‬ ‫کولمو‬

‫ترکیب‬ ‫درملیز‬
:
‫سب‬ ‫دمختلیدو‬ ‫دجذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫شتون‬ ‫نشایستي‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫درملو‬ ‫ځینو‬ ‫په‬
‫کیږي‬ ‫ب‬
.

‫جسامت‬ ‫درملو‬ ‫د‬

‫شتون‬ ‫غذا‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫معده‬ ‫په‬
:
‫مختلوي‬ ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬

‫سنډروم‬ ‫جذب‬ ‫بد‬ ‫د‬
:
‫کموي‬ ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 53

54. ‫کینیټیک‬ ‫لپاره‬ ‫جذب‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫دی‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬ ‫په‬
:
.1
First order Kinetic
:
‫نه‬ ‫تام‬ ‫ته‬ ‫دوران‬ ‫ویني‬ ‫د‬ ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫حالت‬ ‫دي‬ ‫په‬
‫دی‬
.
‫تطبی‬ ‫درمل‬ ‫چی‬ ‫الري‬ ‫هري‬ ‫بلی‬ ‫له‬ ‫الري‬ ‫زرقي‬ ‫له‬ ‫پرته‬ ‫توګه‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬ ‫د‬
‫شي‬ ‫ق‬
.
.2
Zero order Kinetic
:
‫توګ‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬ ‫د‬، ‫دی‬ ‫تام‬ ‫جذب‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫حالت‬ ‫دي‬ ‫په‬
‫د‬ ‫ه‬
‫تطبیق‬ ‫درملو‬ ‫زرقي‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 54

55. Bioavailability
‫د‬ ‫ته‬ ‫دوران‬ ‫چي‬ ‫کوم‬ ‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫نسبت‬ ‫له‬ ‫درملو‬ ‫شوي‬ ‫تطبیق‬ ‫او‬ ‫شوي‬ ‫جذب‬ ‫د‬
unchanged
‫رسیږي‬ ‫بڼه‬ ‫په‬
.
‫د‬
IV
‫درملو‬
Bioavailability
‫ده‬ ‫دتطبیق‬ ‫درملو‬ ‫الرود‬ ‫نورو‬ ‫د‬ ‫ده‬ ‫سلنه‬ ‫سل‬ ‫وروسته‬ ‫تطبیق‬ ‫له‬
‫وي‬ ‫کمه‬
.
‫په‬ ‫چي‬ ‫فکتورونه‬ ‫هغه‬
Bioavailability
‫لري‬ ‫اغیز‬ ‫باندي‬
:

‫میتابولیزم‬ ‫کبدي‬ ‫کي‬ ‫عبور‬ ‫لمړني‬ ‫په‬

‫انحاللیت‬ ‫درملیز‬

‫ثباتي‬ ‫بی‬ ‫کیمیاوي‬

‫فارمولیشن‬ ‫او‬ ‫ترکیب‬ ‫درملیز‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 55

56. Bioequivalence
‫د‬ ‫درملو‬ ‫مستحضر‬ ‫داسي‬ ‫ددوو‬
Bioavailability
‫عین‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫ده‬ ‫مطالعه‬
‫موثرمادي‬
،
‫مقدار‬
‫او‬
‫وي‬ ‫شوي‬ ‫تهیه‬ ‫وسیله‬ ‫په‬ ‫تولیدوونکو‬ ‫دمختلفو‬ ‫ولي‬ ‫وي‬ ‫لرونکي‬ ‫مستحضر‬
.
‫سره‬ ‫وخت‬ ‫هغه‬ ‫درمل‬ ‫دوه‬
Bioequivalence
‫پرتلیز‬ ‫د‬ ‫دواړه‬ ‫چی‬ ‫دي‬
Bioavailability
‫رسیږي‬ ‫ته‬ ‫دوران‬ ‫کي‬ ‫وخت‬ ‫عین‬ ‫په‬ ‫او‬ ‫وي‬ ‫لرونکی‬
.
Therapeutic equivalence
:
‫سره‬ ‫وخت‬ ‫هغه‬ ‫درمل‬ ‫ورته‬ ‫دوه‬
therapeutic equivalent
‫وړ‬ ‫پرتلي‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫دي‬
‫اغیزمنتیا‬
‫او‬
‫خوندیتوب‬
‫وي‬ ‫لرونکي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 56

57. ‫شاخص‬ ‫درملیز‬
Therapeutic Index
:

‫اغیزو‬ ‫شویو‬ ‫دغوښتل‬، ‫تولیدوي‬ ‫اغیزی‬ ‫بیالبیلي‬ ‫درمل‬ ‫ډیری‬
(
‫اغیزي‬ ‫درملیزي‬
)
‫ناغو‬ ‫او‬
‫ښتل‬
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬ ‫شاخص‬ ‫درملیز‬ ‫د‬ ‫اړیکي‬ ‫ترمنځ‬ ‫اغیزو‬ ‫شویو‬
.

‫د‬ ‫چي‬ ‫مانا‬ ‫دی‬ ‫په‬ ‫دا‬، ‫لري‬ ‫مصونیت‬ ‫کم‬، ‫ولري‬ ‫شاخص‬ ‫درملیز‬ ‫ټیټ‬ ‫یا‬ ‫محدود‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫یو‬
‫ده‬ ‫لږه‬ ‫ډیره‬ ‫فاصله‬ ‫ترمنځ‬ ‫دوز‬ ‫وژونکي‬ ‫او‬ ‫دوز‬ ‫اغیزمن‬
‫درمل‬ ‫لوړ‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫هغه‬ ‫پلوه‬ ‫بله‬ ‫له‬ ،
‫یز‬
‫تر‬ ‫لږ‬ ‫ډیر‬ ‫خطر‬ ‫اغیزو‬ ‫سمي‬ ‫یا‬ ‫زهري‬ ‫د‬ ‫هلته‬ ‫او‬ ‫وي‬ ‫لوړه‬ ‫هم‬ ‫یی‬ ‫کچه‬ ‫مصونیت‬ ‫د‬ ‫لري‬ ‫شاخص‬
‫کیږي‬ ‫سترګو‬
.
Therapeutic window
:
‫محدو‬ ‫دا‬،‫وټاکو‬ ‫اندازه‬ ‫خطره‬ ‫بی‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چي‬، ‫کوي‬ ‫مرسته‬ ‫سره‬ ‫موږ‬ ‫له‬ ‫شاخص‬ ‫کلینیکي‬ ‫غوره‬
‫د‬
‫دوز‬ ‫زهري‬ ‫هم‬ ‫یا‬ ‫او‬ ‫اندازه‬ ‫لږه‬ ‫دغلظت‬ ‫او‬ ‫دوز‬ ‫موثر‬ ‫درملنی‬ ‫د‬ ‫یا‬، ‫دوز‬ ‫اندازه‬ ‫کمه‬ ‫غلظت‬ ‫د‬ ‫شاخص‬
‫مشخصوي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 57

58. Iatrogenic
‫اغیزي‬
‫اغ‬ ‫دا‬، ‫دي‬ ‫شوی‬ ‫پیژندل‬ ‫ډول‬ ‫په‬ ‫اغیزو‬ ‫یاتروجینیک‬ ‫د‬ ‫اغیزي‬ ‫نامطلوبي‬ ‫ځیني‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫یزي‬
‫وګرځي‬ ‫سبب‬ ‫تشوشاتو‬ ‫پتولوژیکو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫انسان‬ ‫په‬ ‫شي‬ ‫کوالی‬
.
‫مثال‬
:
‫به‬ ‫دویني‬ ‫کولمو‬ ‫او‬ ‫معدی‬ ‫د‬ ‫کورتیکوسټرایدونه‬، ‫اسپرین‬، ‫درمل‬ ‫ضد‬ ‫سرطان‬ ‫د‬
‫یدني‬
‫ګرځي‬ ‫باعث‬
.
‫تشدیدوي‬ ‫استما‬ ‫درمل‬ ‫پروپانول‬ ‫لکه‬ ‫یا‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 58

59. ‫عمل‬ ‫متقابل‬ ‫درملیز‬
Drug Interaction
‫د‬ ‫راولي‬ ‫کموالي‬ ‫یا‬ ‫زیاتوالی‬ ‫کي‬ ‫تاثیر‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫غذا‬ ‫یا‬ ‫درمل‬ ‫دبل‬ ‫درمل‬ ‫یو‬ ‫چیري‬ ‫کله‬
Drug
Interaction
‫یادیږي‬ ‫نامه‬ ‫په‬
.
‫دی‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬ ‫په‬ ‫او‬
:

Synergism
:
‫کړي‬ ‫زیات‬ ‫تاثیر‬ ‫درمل‬ ‫دبل‬ ‫درمل‬ ‫یو‬ ‫چی‬ ‫کله‬
.

Antagonism
:
‫کړي‬ ‫کم‬ ‫تاثیر‬ ‫درمل‬ ‫بل‬ ‫د‬ ‫درمل‬ ‫یو‬ ‫چی‬ ‫کله‬
‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫یی‬ ‫بیلګي‬ ‫ځیني‬
:
۱
-
Drug –Drug
:
‫کړي‬ ‫زیاتي‬ ‫یا‬ ‫کمي‬ ‫اغیزي‬ ‫درمل‬ ‫دنورو‬ ‫ممکن‬ ‫اغیزي‬ ‫درملو‬ ‫د‬
۲
-
Drug-Food
:
‫کیږي‬ ‫استفاده‬ ‫موخه‬ ‫په‬ ‫کمیدو‬ ‫د‬ ‫دغذا‬ ‫ډول‬ ‫طبي‬ ‫په‬ ‫څخه‬ ‫درملو‬ ‫ځینو‬ ‫له‬
.
‫د‬
‫توګه‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬
:
orlistat
‫د‬ ‫دوزن‬ ‫او‬ ‫کیږي‬ ‫سبب‬ ‫دکمیدو‬ ‫دجذب‬ ‫شحمو‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫کولمو‬ ‫له‬
‫کیږي‬ ‫استفاده‬ ‫تري‬ ‫حیث‬ ‫به‬ ‫درملو‬ ‫کموونکی‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 59

60. ‫ناجوجاړی‬
Incompatibility
‫استعمال‬ ‫ځای‬ ‫یو‬ ‫سره‬ ‫علت‬ ‫کوم‬ ‫په‬ ‫نظر‬ ‫دواګاني‬ ‫څو‬ ‫یا‬ ‫دوه‬ ‫چی‬ ‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫حالت‬ ‫دهغه‬
‫لکه‬ ‫نشي‬
:
‫دواګاني‬ ‫وریدي‬ ‫ځیني‬ ‫یا‬ ‫دواګاني‬ ‫قلوي‬ ‫او‬ ‫تیزابونه‬
Antidote
:
‫توګه‬ ‫په‬ ‫دبیلګي‬ ‫کوي‬ ‫مخنیوی‬ ‫اغیزو‬ ‫زهري‬ ‫درمل‬ ‫بل‬ ‫د‬ ‫چي‬، ‫ده‬ ‫ماده‬ ‫هغه‬ ‫ډوټ‬ ‫انټي‬
:
‫اسی‬
‫دونه‬
‫کوي‬ ‫خنثی‬ ‫قلویات‬
.
‫د‬ ‫ارسینیک‬
Dimercaprol
‫کیږي‬ ‫خنثی‬ ‫واسطه‬ ‫په‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 60

61. ‫میکانیزمونه‬ ‫انتقال‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫غشا‬ ‫دبیولوژیکی‬
‫دي‬ ‫ډوله‬ ‫دري‬ ‫په‬
:
.1
‫انتقال‬ ‫منفعل‬
(
Passive transport
: )
.2
‫انتقال‬ ‫فعال‬
(
Active transport
:)
.3
Endocytosis,Exocytosis
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 61

62. Passive transport
‫تف‬ ‫دغلظت‬ ‫لورو‬ ‫دواړو‬ ‫د‬ ‫غشا‬ ‫د‬ ‫ولي‬ ‫کیږي‬ ‫لیدل‬ ‫نه‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫انرژی‬ ‫کي‬ ‫انتقال‬ ‫دي‬ ‫په‬
‫د‬ ‫اوت‬
‫کیږي‬ ‫سبب‬ ‫انتقال‬ ‫د‬ ‫درملو‬
.
‫چ‬ ‫ته‬ ‫محیط‬ ‫هغي‬ ‫لري‬ ‫غلظت‬ ‫ډیر‬ ‫چي‬ ‫څخه‬ ‫محیط‬ ‫هغه‬ ‫له‬ ‫درمل‬
‫ي‬
‫انتقالیږي‬ ‫وي‬ ‫کم‬ ‫یی‬ ‫غلطت‬
.
‫له‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫یی‬ ‫بیلګي‬
:
۱
-
‫فلتریشن‬
(
Filtration
: )
‫صورت‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫سوریو‬ ‫او‬ ‫چینلونو‬ ‫هغو‬ ‫د‬ ‫انتقال‬ ‫دموادو‬ ‫دلته‬
‫لکه‬ ‫لري‬ ‫شتون‬ ‫کي‬ ‫عروقو‬ ‫شعریه‬ ‫په‬ ‫ـچي‬ ‫نیسي‬
:
‫غ‬ ‫او‬ ‫قطبي‬ ‫ځینو‬ ‫او‬ ‫ایونونه‬، ‫داوبو‬
‫یري‬
‫د‬ ‫له‬ ‫لري‬ ‫وزن‬ ‫مالیکولي‬ ‫لږ‬ ‫او‬ ‫دي‬ ‫منحل‬ ‫کي‬ ‫اوبو‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫هغه‬ ‫او‬ ‫مالیکولونه‬ ‫قطبي‬
‫ي‬
‫انتقالیږي‬ ‫الري‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 62

63. ۲
-
‫انتشار‬ ‫ساده‬
(
Simple diffusion
)
:
‫چي‬ ‫چیرته‬ ‫ته‬ ‫محیط‬ ‫هغه‬ ‫انتقال‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫غشا‬ ‫د‬
‫دی‬ ‫کم‬ ‫غلظت‬ ‫درملو‬ ‫د‬
.
‫انتقالیږي‬ ‫دي‬ ‫منحل‬ ‫کي‬ ‫شحمو‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫مواد‬ ‫هغه‬ ‫کي‬ ‫ډول‬ ‫انتقال‬ ‫دي‬ ‫په‬
.
۳
-
‫انتشار‬ ‫کوونکي‬ ‫تسهیل‬
(
Facilitated diffusion
: )
‫دموادو‬ ‫ته‬ ‫محیط‬ ‫لرونکي‬ ‫غلظت‬ ‫کم‬
‫دی‬ ‫انتقال‬
.
‫یا‬ ‫انتقالوونکو‬ ‫د‬ ‫مواد‬ ‫کي‬ ‫انتقال‬ ‫ډول‬ ‫دی‬ ‫په‬
Carriers
‫ولي‬، ‫نیسي‬ ‫صورت‬ ‫وسیله‬ ‫په‬
‫نسته‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫انرژی‬ ‫لپاره‬ ‫دانتقال‬ ‫دموادو‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 63

64. ‫انتقال‬ ‫فعاله‬
Active transport

‫رسیږي‬ ‫مصرف‬ ‫په‬ ‫انرژي‬ ‫کی‬ ‫اتقال‬ ‫ډول‬ ‫دي‬ ‫په‬
.

‫صورت‬ ‫اساس‬ ‫په‬ ‫جوړښت‬ ‫دکیمیاوي‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫وسیله‬ ‫په‬ ‫انتقالوونکو‬ ‫د‬ ‫انتقال‬
‫نیسي‬
.
‫د‬
‫د‬ ‫انرژي‬ ‫الزمه‬ ‫لپاره‬ ‫میکانیزم‬ ‫دي‬
ase
𝑁𝑎+
− 𝐾+
𝐴𝑇𝑃
‫برابریږي‬ ‫وسیله‬ ‫په‬
.

‫درمل‬ ‫ورته‬ ‫ته‬ ‫میتابولیتونو‬ ‫طبیعي‬ ‫یا‬ ‫میتابولیتونه‬ ‫طبیعي‬ ‫الري‬ ‫دي‬ ‫له‬
‫الري‬ ‫دي‬ ‫له‬
‫انتقالیږي‬
:
‫لکه‬
:
‫لیوډوپا‬، ‫امینواسیدونه‬، ‫اوسپنه‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 64

65. Endocytosis, Exocytosis
Endocytosis
:
‫دهغي‬ ‫ته‬ ‫حجري‬ ‫او‬ ‫کول‬ ‫بلع‬ ‫مالیکولونو‬ ‫درملیزو‬ ‫د‬ ‫پواسطه‬ ‫غشا‬ ‫دحجروي‬
‫یادیږي‬ ‫نامه‬ ‫په‬ ‫اندوسایتوزس‬ ‫د‬ ‫انتقال‬
.
‫توګه‬ ‫په‬ ‫دبیلګي‬
Vit B12
‫څخه‬ ‫دجدار‬ ‫کولمو‬ ‫د‬
‫انتقالیږي‬ ‫وسیله‬ ‫په‬ ‫دعملیی‬ ‫داندوسایتوزس‬
.
Exocytosis
:
‫پواس‬ ‫غشا‬ ‫دحجروي‬ ‫چي‬ ‫ده‬ ‫عملیه‬ ‫معکوسه‬ ‫اندوسایتوزس‬ ‫د‬ ‫اګزوسایتوزس‬
‫طه‬
‫ی‬ ‫نامه‬ ‫په‬ ‫داګزوسایتوزس‬ ‫ته‬ ‫خارج‬ ‫څخه‬ ‫داخل‬ ‫له‬ ‫دحجري‬ ‫اتقال‬ ‫مالیکولونه‬ ‫درملیز‬ ‫ځیني‬
‫ادیږي‬
.
‫توګه‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬ ‫د‬
:
Norepinephrine
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 65

66. ‫اتحاد‬ ‫او‬ ‫اتصال‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫دپروتینونو‬ ‫پالزما‬ ‫د‬
‫د‬
‫وصفي‬ ‫غیري‬ ‫او‬ ‫رجعي‬ ‫په‬ ‫درمل‬ ‫ځیني‬ ‫ته‬ ‫دوران‬ ‫داخلیدل‬ ‫دهغي‬ ‫او‬ ‫ورورسته‬ ‫جذب‬ ‫له‬ ‫درملو‬
‫کوي‬ ‫اتحاد‬ ‫سره‬ ‫پروتینونو‬ ‫له‬ ‫پالزما‬ ‫د‬ ‫بڼه‬
.
‫لکه‬
:
‫ګلوبولین‬ ‫او‬ ‫البومین‬
Bound Drugs
‫دي‬ ‫لرونکي‬ ‫ځانګړتیاوو‬ ‫الندي‬ ‫د‬
:

‫پریږدي‬ ‫نه‬ ‫مسافي‬ ‫وعایی‬

‫کیږي‬ ‫میتابوالیز‬ ‫نه‬

‫کیږي‬ ‫اطراح‬ ‫نه‬

‫دي‬ ‫فعال‬ ‫غیري‬ ‫مخي‬ ‫له‬ ‫اغیزي‬ ‫دفارمکولوژیک‬

‫دی‬ ‫محل‬ ‫لپاره‬ ‫زیرمي‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 66

67. ‫ادامه‬
....
‫د‬ ‫کوي‬ ‫نه‬ ‫اتحاد‬ ‫سره‬ ‫پروتینونو‬ ‫پالزمایی‬ ‫له‬ ‫چي‬ ‫مالیکولونه‬ ‫درملیز‬ ‫هغه‬
Free drugs
‫یادیږي‬ ‫نامه‬ ‫په‬
.
‫دي‬ ‫لرونکي‬ ‫ځانګړتیاوو‬ ‫الندي‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫کوم‬
:

‫دي‬ ‫لرونکي‬ ‫اغیزي‬ ‫فارمکولوژیکي‬ ‫د‬

‫کیږي‬ ‫میتابوالیز‬

‫کیږي‬ ‫اطراح‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 67

68. ‫اهمیت‬ ‫کلینیکي‬ ‫داتحاد‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫پروتینونو‬ ‫له‬ ‫پالزما‬ ‫د‬
.1
‫ترس‬ ‫پروسي‬ ‫اطراح‬ ‫او‬ ‫میتابولیزم‬، ‫اغیز‬ ‫د‬ ‫شي‬ ‫کوالی‬ ‫فرکشنونه‬ ‫ازاد‬ ‫درملیز‬ ‫یوازي‬
‫او‬ ‫کړي‬ ‫ره‬
‫مالیکو‬ ‫درملو‬ ‫اتحادي‬ ‫له‬، ‫کي‬ ‫صورت‬ ‫په‬ ‫ټیټیدو‬ ‫د‬ ‫غلظت‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫ازادو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫پالزما‬ ‫په‬
‫لونو‬
‫ازادیږي‬
.
.2
‫کیږي‬ ‫سبب‬ ‫داوږدیدو‬ ‫اغیزو‬ ‫ددرملو‬ ‫او‬ ‫کوي‬ ‫عمل‬ ‫حیث‬ ‫په‬ ‫ذخیري‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫بدن‬ ‫په‬
.
.3
‫کوي‬ ‫برخه‬ ‫ورپه‬ ‫چټکتیا‬ ‫ته‬ ‫عملیی‬ ‫کیدو‬ ‫ځایه‬ ‫بي‬ ‫د‬
.
.4
‫پالزم‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫هغه‬، ‫لري‬ ‫کفایی‬ ‫عدم‬ ‫مزمني‬ ‫کلیوي‬ ‫او‬ ‫کبدي‬ ‫چی‬ ‫کي‬ ‫اشخاصو‬ ‫هغو‬ ‫په‬
‫له‬ ‫ا‬
‫شي‬ ‫تطبیق‬ ‫سره‬ ‫احتیاط‬ ‫په‬ ‫باید‬ ‫لري‬ ‫اتحاد‬ ‫سره‬ ‫پروتین‬
(
Hypoalbunemia
‫لکبله‬
)
.5
‫له‬ ‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫لري‬ ‫اتحاد‬ ‫سره‬ ‫پروتینونو‬ ‫له‬ ‫پالزما‬ ‫د‬ ‫پیمانه‬ ‫پراخه‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫درمل‬
:
WarFarine,Diazepam, Indomethacin, Sulphonamid, Furosemide
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 68

69. ‫توزیع‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫ا‬ ‫پریږدي‬ ‫دوران‬ ‫ویني‬ ‫د‬ ‫مالیکولونه‬ ‫درملیز‬ ‫پکښي‬ ‫چي‬ ‫چي‬ ‫ده‬ ‫څخه‬ ‫پروسي‬ ‫هغه‬ ‫له‬ ‫عبارت‬
‫و‬
‫داخلیږي‬ ‫ته‬ ‫مایعاتو‬ ‫الحجروي‬ ‫خارج‬ ‫او‬ ‫الحجروي‬ ‫داخل‬
‫فک‬ ‫الندي‬ ‫په‬ ‫حرکت‬ ‫مالیکولونو‬ ‫درملیزو‬ ‫د‬ ‫لور‬ ‫په‬ ‫مایعاتو‬ ‫الحجروي‬ ‫خارج‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫دپالزما‬
‫تورونو‬
‫لري‬ ‫اړه‬ ‫پوري‬
:

‫جریان‬ ‫دویني‬

‫قابلیت‬ ‫نفوذیه‬ ‫عروقو‬ ‫شعریه‬ ‫د‬

‫درجه‬ ‫داتحاد‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫پروتینونو‬ ‫له‬

‫جوړښت‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫نوټ‬
:
‫له‬ ‫وي‬ ‫منحل‬ ‫کي‬ ‫شحمو‬ ‫په‬ ‫چی‬ ‫درمل‬ ‫هغه‬
BBB
‫تیریږي‬ ‫څخه‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 69

70. ‫میتابولیزم‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫د‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫مراحلو‬ ‫له‬ ‫بدلونونو‬ ‫دبیوشیمیک‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫بدن‬ ‫په‬ ‫میتابولیزم‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫ي‬
.
‫چي‬
‫قطب‬ ‫او‬ ‫منحل‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫اوبو‬ ‫په‬ ‫درمل‬ ‫او‬ ‫کوي‬ ‫بدلون‬ ‫جوړښت‬ ‫کیمیاوي‬،‫شکل‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫پکښي‬
‫درملو‬ ‫ي‬
‫شي‬ ‫اطراح‬ ‫ښه‬ ‫ترڅو‬ ‫بدلیږي‬
.
‫نیسي‬ ‫صورت‬ ‫میتابولیزم‬ ‫کي‬ ‫برخو‬ ‫الندي‬ ‫په‬
:

Liver

Lungs

Kidney

Adrenal glands and skin

Digestive Way
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 70

71. ‫نیسي‬ ‫صورت‬ ‫کي‬ ‫مرحلو‬ ‫دوو‬ ‫په‬ ‫میتابولیزم‬ ‫درملو‬ ‫د‬
۱
-
‫تعامالت‬ ‫مرحلي‬ ‫اولي‬ ‫د‬
:
‫د‬ ‫درمل‬ ‫پکښی‬ ‫چي‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫تعامالتو‬ ‫ترکیبي‬ ‫دغیري‬
Oxidation, reduction, deamination, dialkalition
‫تبد‬ ‫میتابوالیتونو‬ ‫قطبي‬ ‫په‬ ‫پواسطه‬
‫یل‬
‫کیږي‬ ‫اطراح‬ ‫او‬
۲
-
‫تعامالت‬ ‫مرحلي‬ ‫دویمي‬ ‫د‬
:
‫د‬ ‫چي‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫تعامالتو‬ ‫ترکیبي‬ ‫د‬
Conjugation
‫تعامالتو‬
‫ده‬ ‫لرونکي‬
.
‫اس‬ ‫استیک‬، ‫اسید‬ ‫ګلوکورونیک‬ ‫لکه‬ ‫مواد‬ ‫المنشا‬ ‫داخل‬ ‫منحل‬ ‫کي‬ ‫اوبو‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫مرحله‬ ‫دي‬ ‫په‬
‫ید‬
‫ب‬ ‫موادو‬ ‫منحلو‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫اوبو‬ ‫په‬ ‫هغه‬ ‫او‬ ‫کیږي‬ ‫ځای‬ ‫یو‬ ‫سره‬ ‫درمل‬ ‫له‬ ‫ګلوتاتیون‬ ‫او‬ ‫امینواسید‬،
‫او‬ ‫دلوي‬
‫مساعدیږي‬ ‫لپاره‬ ‫داطراح‬ ‫درمل‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 71

72. ‫اغیزمنوي‬ ‫میتابولیزم‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫فکتورونه‬ ‫هغه‬

‫خصوصیات‬ ‫کیمیاوي‬ ‫درملیز‬

‫الره‬ ‫دتطبیق‬ ‫درملو‬ ‫د‬

‫فکتورونه‬ ‫جنیټیکي‬

‫حالت‬ ‫تغذیوي‬

‫دوز‬

‫ناروغی‬ ‫کبدي‬، ‫جنس‬،‫عمر‬

‫ککړونکي‬ ‫چاپیریالیز‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 72

73. ‫اطراح‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫وایی‬ ‫ته‬ ‫وتلو‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫بدن‬ ‫له‬
.
‫له‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫الري‬ ‫اطراحیه‬ ‫کي‬ ‫بدن‬ ‫په‬
:

Kidney

Liver, Digistive way

Skin ,Eye

Breast
‫دي‬ ‫ښکیل‬ ‫پروسي‬ ‫دري‬ ‫کي‬ ‫اطراح‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫پښتورګو‬ ‫د‬
:

‫فلتریشن‬ ‫ګلومیرولي‬

‫ترشح‬ ‫تیوبولي‬ ‫فعال‬

‫جذب‬ ‫دوباره‬ ‫منفعل‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 73

74. Pharmacodynamics
‫څیړي‬ ‫اغیزي‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫باندي‬ ‫بدن‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫ده‬ ‫څانګه‬ ‫هغه‬ ‫فارمکولوژي‬
.
‫کوي‬ ‫اغیز‬ ‫مخي‬ ‫له‬ ‫میخانیکیتونو‬ ‫الندي‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫عضویت‬ ‫په‬ ‫درمل‬
:

‫الري‬ ‫له‬ ‫اخذو‬ ‫د‬
.

‫مخي‬ ‫له‬ ‫اوپمپونو‬ ‫انزایمونو‬ ‫د‬
:
PPI
‫کوي‬ ‫نهي‬ ‫پمپ‬ ‫پوتاشیم‬ ‫هایدروجن‬ ‫چي‬
.

‫مخي‬ ‫له‬ ‫چینلونو‬ ‫ایوني‬ ‫د‬
:
‫بالکول‬ ‫چینل‬ ‫کلسیم‬ ‫د‬ ‫لکه‬

‫مخي‬ ‫له‬ ‫اغیز‬ ‫فزیکي‬ ‫د‬

‫مخي‬ ‫له‬ ‫اغیزو‬ ‫کیمیاوي‬ ‫متقابل‬ ‫د‬
:
‫اسیدونه‬ ‫انتي‬ ‫لکه‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 74

75. ‫ادامه‬
....

‫بدلون‬ ‫کي‬ ‫پروسو‬ ‫میتابولیکي‬ ‫په‬
:
‫درمل‬ ‫ضد‬ ‫مایکروب‬ ‫د‬ ‫لکه‬

‫مخي‬ ‫له‬ ‫نهي‬ ‫د‬ ‫دیوال‬ ‫دحجروي‬
:
‫درمل‬ ‫ضد‬ ‫دمایکروب‬ ‫لکه‬

‫کول‬ ‫نهي‬ ‫سنتیز‬ ‫د‬ ‫پروتین‬ ‫د‬
:
‫درمل‬ ‫ضد‬ ‫دمایکروب‬ ‫لکه‬

‫کول‬ ‫نهي‬ ‫سنتیز‬ ‫د‬ ‫اسید‬ ‫هستوي‬ ‫د‬
:
‫درمل‬ ‫ضد‬ ‫دمایکروب‬ ‫لکه‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 75

76. ‫اخذي‬
(Receptors)
‫یادیږي‬ ‫نامه‬ ‫په‬ ‫اخذي‬ ‫د‬ ‫محل‬ ‫لپاره‬ ‫اتحاد‬ ‫د‬ ‫ددرملو‬ ، ‫سطحه‬ ‫په‬ ‫حجري‬ ‫د‬ ‫یا‬ ‫حجره‬ ‫په‬
.
‫چي‬ ‫شي‬ ‫کوالی‬ ‫اخذه‬
:
‫ولري‬ ‫جثه‬ ‫پروتینونو‬ ‫دانتقالي‬ ‫یا‬ ‫ساختماني‬، ‫انزایمي‬، ‫پروتیني‬
.
‫له‬ ‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫محل‬ ‫اخذي‬ ‫د‬
:

‫هسته‬ ‫یا‬ ‫سایتوپالزم‬، ‫غشا‬ ‫حجروي‬
‫لري‬ ‫دندي‬ ‫عمده‬ ‫دوه‬ ‫اخذه‬
:

‫د‬
Ligand
‫کیدنه‬ ‫ځای‬ ‫یو‬ ‫سره‬ ‫هغوی‬ ‫له‬ ‫او‬ ‫پیژندل‬

‫خپرول‬ ‫پیغام‬ ‫د‬
‫دی‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬ ‫په‬ ‫تنظیم‬ ‫اخذي‬ ‫د‬
:
.1
Up-regulation
:
‫لوړیږي‬ ‫شمیر‬ ‫اخذو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫حالت‬ ‫دي‬ ‫په‬
.2
Down –regulation
:
‫د‬ ‫او‬ ‫کمیږي‬ ‫شمیر‬ ‫اخذو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫حالت‬ ‫دي‬ ‫په‬
Desensitization
‫کیږي‬ ‫سبب‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 76

77. ‫تمایل‬ ‫سره‬ ‫اخذي‬ ‫له‬
(
Affinity
)
‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫اتحاد‬ ‫له‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫اخذي‬ ‫له‬
.
‫فعالیت‬ ‫المنشا‬ ‫داخل‬
(
Intrinsic activity
)
:
‫وړتیا‬ ‫له‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫کولو‬ ‫رامنځته‬ ‫په‬ ‫اغیزي‬ ‫د‬ ‫وروسته‬ ‫کیدو‬ ‫ځای‬ ‫یو‬ ‫له‬ ‫سره‬ ‫اخذي‬ ‫له‬
‫څخه‬
‫دي‬ ‫عبارت‬
.
‫اغیزمنتیا‬
(
Efficacy
:)
‫پواسطه‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫اغیز‬ ‫اعظمي‬ ‫یا‬، ‫تولید‬ ‫اغیزي‬ ‫اعظمي‬ ‫او‬ ‫اتحاد‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫اخذي‬ ‫له‬
‫تولیدیږي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 77

78. ‫مقویت‬
(
Potency
: )
‫ده‬ ‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫درملو‬ ‫مقدار‬ ‫کوم‬ ‫لپاره‬ ‫تولید‬ ‫د‬ ‫اغیزي‬ ‫اعظمي‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫راښیی‬ ‫ته‬ ‫موږ‬
.
‫اګونیسټ‬
(
Agonist
: )
‫ع‬ ‫راوړي‬ ‫منځته‬ ‫تاثیر‬ ‫کوونکی‬ ‫تنبه‬ ‫او‬ ‫شي‬ ‫ځای‬ ‫یو‬ ‫سره‬ ‫ریسپتور‬ ‫د‬ ‫درمل‬ ‫چي‬ ‫کله‬
‫له‬ ‫بارت‬
‫دی‬ ‫څخه‬ ‫اګونیست‬
.
‫له‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫یی‬ ‫ډولونه‬
:
.1
‫اګونیست‬ ‫قسمي‬
Partial agonist
:
.2
‫اګونیست‬ ‫معکوس‬
Inverse agonist
:
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 78

79. ‫انتاګونیست‬
Antagonist
:
‫د‬ ‫چي‬ ‫درمل‬
Affinity
‫ولي‬ ‫وي‬ ‫لرونکي‬
Intrinsic activity
‫لري‬ ‫ونه‬
.
‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫وړلو‬ ‫منځه‬ ‫له‬ ‫اغیزي‬ ‫د‬ ‫داګونیست‬ ‫او‬ ‫اتحاد‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫اخذي‬ ‫له‬ ‫یا‬
‫دي‬
.
‫تحمل‬
Tolerance
:
‫اړتیا‬ ‫ته‬ ‫مقدار‬ ‫لوړ‬ ‫او‬ ‫ورکوي‬ ‫نه‬ ‫ځواب‬ ‫سره‬ ‫مقدار‬ ‫لږ‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫ناروغ‬ ‫چی‬ ‫دی‬ ‫حالت‬ ‫هغه‬
‫وي‬
.
‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫یی‬ ‫اسباب‬
:

‫کفایه‬ ‫عدم‬ ‫دپروسي‬ ‫جذب‬ ‫د‬

‫ډیروالی‬ ‫دپروسي‬ ‫تخریب‬ ‫د‬

‫لوړیدل‬ ‫دپروسي‬ ‫اطراح‬ ‫د‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 79

80. ‫فیلکسي‬ ‫ټکی‬
Tachyphylaxis
‫غبرګ‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫چټکی‬ ‫په‬ ‫وروسته‬ ‫تطبیق‬ ‫له‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫یا‬ ‫دی‬ ‫تحمل‬ ‫چټک‬ ‫یا‬ ‫حاد‬ ‫ډول‬ ‫یو‬
‫ون‬
‫دی‬ ‫کموالی‬
.
‫والی‬ ‫روږدي‬ ‫درملیز‬
(
Drug dependency
: )
‫کیږي‬ ‫معتاد‬ ‫سره‬ ‫دوا‬ ‫د‬ ‫ناروغ‬ ‫لکبله‬ ‫استعمال‬ ‫متکرر‬ ‫او‬ ‫دوامداره‬ ‫دهغوی‬ ‫چی‬ ‫شته‬ ‫درمل‬ ‫ځیني‬
‫درمل‬ ‫سیستم‬ ‫عصبي‬ ‫مرکزي‬ ‫د‬ ‫مخصوصا‬
‫سندروم‬ ‫دپریښودو‬ ‫درملو‬ ‫د‬
(
Drug withdrawal syndrome
: )
‫ک‬ ‫رامنځته‬ ‫لکبله‬ ‫دپریښودو‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫شخص‬ ‫یو‬ ‫په‬ ‫چی‬ ‫دي‬ ‫څخه‬ ‫هغونښونښانو‬ ‫له‬ ‫عبارت‬
‫یږي‬
:
‫تشنج‬، ‫درد‬، ‫لرزه‬، ‫ستړتیا‬، ‫عصابنیت‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 80

81. Idiosyncrasy
:
‫ځواب‬ ‫غیرمتوقع‬ ‫له‬ ‫سره‬ ‫تطبیق‬ ‫په‬ ‫ځل‬ ‫دلمړي‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫ناروغ‬
‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬
.
‫لري‬ ‫اړه‬ ‫پوري‬ ‫جوړښت‬ ‫جنیتیکي‬ ‫په‬ ‫دشخص‬ ‫چی‬
.
‫عمر‬ ‫نیمایی‬ ‫درملیز‬
(
Drug half life
)
:
‫غلظت‬ ‫سیرومي‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫دی‬ ‫وخت‬ ‫هغه‬ ‫عمر‬ ‫نیمایی‬ ‫سیرومي‬ ‫درملو‬ ‫د‬
50%
‫ته‬
‫شي‬ ‫راکم‬
.
‫لري‬ ‫اړه‬ ‫پوري‬ ‫اطراح‬ ‫او‬ ‫میتابولیزم‬ ‫د‬ ‫درملو‬ ‫د‬ ‫حالت‬ ‫نوموړي‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 81

82. ‫دوز‬
Dose
:
‫لپاره‬ ‫کولو‬ ‫ترالسه‬ ‫د‬ ‫اغیزو‬ ‫منتظره‬ ‫د‬ ‫چی‬ ‫دي‬ ‫څخه‬ ‫درملو‬ ‫مقدار‬ ‫معین‬ ‫له‬ ‫عبارت‬
‫کیږي‬ ‫ورکول‬ ‫ته‬ ‫شخص‬ ‫اړمن‬
.
‫ډولونه‬ ‫دوز‬ ‫د‬
:
.1
‫دوز‬ ‫اصغري‬
(
Minimum dose
: )
‫لپاره‬ ‫حصول‬ ‫د‬ ‫اغیزو‬ ‫دمنتظره‬ ‫چی‬ ‫مقدار‬ ‫کمترین‬ ‫درملو‬ ‫د‬
‫کیږي‬ ‫ورکول‬ ‫ته‬ ‫ناروغ‬
.
.2
‫دوز‬ ‫اعظمي‬
(
Maximum dose
: )
‫سبب‬ ‫سمیت‬ ‫د‬ ‫ورکول‬ ‫مقدار‬ ‫ډیر‬ ‫هغي‬ ‫له‬ ‫چي‬ ‫دوز‬ ‫درملیز‬
‫کیږي‬
.
.3
‫دوز‬ ‫سمي‬
(
Toxic dose
: )
‫کیدو‬ ‫رامنځته‬ ‫د‬ ‫حاالتو‬ ‫خرابو‬ ‫او‬ ‫دناخوښ‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫مقدار‬ ‫ډیر‬
‫کیږي‬ ‫سبب‬ ‫کیدو‬ ‫رامنځته‬ ‫د‬ ‫سمیت‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫اشخاصو‬ ‫په‬ ‫او‬ ‫کیږي‬ ‫سبب‬
.
.4
‫دوز‬ ‫ثابت‬
(
Fixed dose
:)
‫ناروغان‬ ‫چي‬ ‫ډول‬ ‫ثابت‬ ‫په‬ ‫لري‬ ‫خوندیتوب‬ ‫ډیر‬ ‫چي‬ ‫درمل‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
‫و‬
‫کیږي‬ ‫ورکول‬ ‫وي‬ ‫مناسب‬ ‫ته‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 82

83. ‫ادامه‬
...
‫دوز‬ ‫انفرادي‬
(
Individual dose
: )
‫هر‬ ‫ډول‬ ‫جداګانه‬ ‫په‬، ‫لري‬ ‫خوندیتوب‬ ‫لږ‬ ‫چي‬ ‫درمل‬
‫کیږي‬ ‫توصیه‬ ‫سره‬ ‫کتو‬ ‫په‬ ‫ته‬ ‫ناروغ‬
.
‫دوز‬ ‫احد‬
(
Single dose
: )
‫کیږي‬ ‫توصیه‬ ‫ځل‬ ‫یو‬ ‫ورځي‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫دوز‬
.
‫دوز‬ ‫منقسم‬
(
Dividing dose
: )
‫کیږي‬ ‫توصیه‬ ‫ځلي‬ ‫څو‬ ‫ورځي‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫دوز‬
.
‫دوز‬ ‫اضافي‬
(
loading dose
: )
‫یو‬ ‫لپاره‬ ‫کولو‬ ‫ترالسه‬ ‫د‬ ‫غلظت‬ ‫پالزمایی‬ ‫متوقع‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫دوز‬
‫کیږي‬ ‫توصیه‬ ‫سره‬ ‫ډول‬ ‫متکرر‬ ‫او‬ ‫لوړ‬ ‫په‬ ‫درمل‬
.
‫دوز‬ ‫تعقیبیه‬
(
maintenance dose
:)
‫څخه‬ ‫دوز‬ ‫دابتدایی‬ ‫چی‬ ‫دی‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫دوز‬ ‫دهغه‬
‫کیږي‬ ‫شروع‬ ‫وروسته‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 83

84. ‫پیژندنه‬ ‫زهر‬
Toxicology
‫تسمم‬ ‫درملیز‬
Drug toxicity
‫د‬ ‫چي‬
Overdose
‫د‬ ‫درملو‬ ‫مقدار‬ ‫ډیر‬ ‫د‬ ‫یادیږي‬ ‫هم‬ ‫نامه‬ ‫په‬
‫کړي‬ ‫تخریب‬ ‫انساج‬ ‫بدن‬ ‫د‬ ‫ممکن‬ ‫او‬ ‫کیږي‬ ‫رامنځته‬ ‫امله‬ ‫له‬ ‫استعمال‬
.
‫تو‬ ‫په‬ ‫بیلګي‬ ‫د‬
‫ګه‬
:
‫استعمال‬ ‫درملو‬ ‫قانوني‬ ‫غیري‬ ‫د‬، ‫درمل‬ ‫نسخي‬ ‫له‬ ‫پرته‬، ‫امله‬ ‫له‬ ‫استعمال‬ ‫د‬ ‫الکول‬ ‫د‬
.
‫حساسیت‬ ‫فرط‬
(
Hypersensitivity
)
‫وړاندي‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫ډول‬ ‫هر‬ ‫د‬ ‫وایی‬ ‫ورته‬ ‫هم‬ ‫الرژي‬ ‫چي‬
‫کیږي‬ ‫رامنځته‬ ‫کي‬ ‫اشخاصو‬ ‫مساعدو‬ ‫په‬
.
‫د‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫دی‬ ‫نه‬ ‫وړ‬ ‫دوړاندویني‬ ‫جساسیت‬ ‫نوموړي‬
‫رملو‬
‫نلري‬ ‫اړه‬ ‫پوري‬ ‫دوز‬ ‫په‬
‫توپ‬ ‫پوري‬ ‫شاک‬ ‫انافیالکټیک‬ ‫تر‬ ‫رشونو‬ ‫جلدي‬ ‫له‬ ‫ممکن‬ ‫حساسیتونه‬ ‫شوي‬ ‫رامنځته‬
‫لري‬ ‫یر‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 84

85. ‫څپرکي‬ ‫دویم‬
‫لیست‬ ‫درملو‬ ‫اساسي‬ ‫د‬
(
Essential drug list
)
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 85

86. ‫څپرکی‬ ‫څلورم‬
‫منرالونه‬ ‫او‬ ‫ویټامینونه‬
(
Vitamins and minerals
)
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 86

87. ‫تعریف‬
:
‫اخلي‬ ‫برخه‬ ‫کي‬ ‫پروسو‬ ‫میتابولیکي‬ ‫نارمل‬ ‫په‬ ‫دانساجو‬ ‫چی‬ ‫دي‬ ‫مواد‬ ‫هغه‬
.
‫په‬ ‫موادو‬ ‫نوموړو‬ ‫د‬ ‫بدن‬ ‫انسان‬ ‫د‬ ‫ځکه‬ ‫شی‬ ‫واخیستل‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫دغذا‬ ‫مواد‬ ‫نوموړي‬ ‫ده‬ ‫اړینه‬ ‫نو‬
‫استثنا‬ ‫په‬ ‫دي‬ ‫نه‬ ‫قادر‬ ‫جوړیدو‬
:

Vit-D

Nicotine Amide
:
‫جوړیږي‬ ‫څخه‬ ‫ټریپټوپان‬ ‫له‬ ‫چی‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 87

88. ‫کیږي‬ ‫رامنځته‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫بدن‬ ‫په‬ ‫کمښت‬ ‫ویټامینونو‬ ‫د‬
:

‫کمښت‬ ‫ابتدایی‬ ‫ویټامینونو‬ ‫د‬
:

‫کمښت‬ ‫پروتینونو‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫موادو‬ ‫غذایی‬ ‫په‬

‫تلل‬ ‫لوړ‬ ‫غوښتني‬ ‫د‬ ‫ویټامینونو‬ ‫د‬
(
‫عمر‬ ‫نمو‬ ‫او‬ ‫ودي‬ ‫د‬، ‫امیدواري‬
)

‫کمښت‬ ‫ثانوي‬ ‫ویټامینونو‬ ‫د‬
:

‫سندروم‬ ‫جذب‬ ‫بد‬ ‫د‬

‫ناروغی‬ ‫سیلیاک‬

‫کفایه‬ ‫عدم‬ ‫پانقراص‬ ‫د‬

‫لکه‬ ‫درمل‬ ‫ځیني‬
:
‫کوی‬ ‫مخنیوی‬ ‫دجذب‬ ‫دشحمو‬ ‫اولستیټ‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 88

89. ‫شو‬ ‫ویشل‬ ‫باندي‬ ‫ګروپونو‬ ‫لویو‬ ‫دوو‬ ‫په‬ ‫ویټامینونه‬ ‫مخي‬ ‫له‬ ‫دانحاللیت‬
‫دي‬ ‫ي‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 89

90. Vitamin A
‫وایی‬ ‫هم‬ ‫ریټینول‬ ‫ته‬ ‫ویټامین‬ ‫نوموړي‬
.
‫دي‬ ‫لرونکي‬ ‫منابعو‬ ‫نباتي‬ ‫او‬ ‫حیواني‬
:

‫منابع‬ ‫نباتي‬
:
‫بانجان‬ ‫جواري‬، ‫ام‬، ‫سبزیجات‬، ‫ګازره‬

‫منابع‬ ‫حیواني‬
:
‫پنیر‬ ‫او‬ ‫کوچ‬، ‫شیدي‬، ‫غوړی‬ ‫دماهي‬، ‫هګی‬، ‫ځیګر‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 90

91. ‫ادامه‬
......
‫دندي‬
:

‫دی‬ ‫اړین‬ ‫لپاره‬ ‫دید‬ ‫شپنی‬ ‫د‬

‫دی‬ ‫اړین‬ ‫لپاره‬ ‫ودي‬ ‫دنارمل‬ ‫هډوکو‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫اپیتیل‬ ‫د‬

‫ده‬ ‫اړین‬ ‫لپاره‬ ‫دندی‬ ‫نارمل‬ ‫د‬ ‫دمایتوکاندریا‬

‫لري‬ ‫رول‬ ‫کي‬ ‫سنتیز‬ ‫په‬ ‫کولیسترول‬ ‫د‬
.
‫یی‬ ‫لکبله‬ ‫کموالي‬ ‫د‬
:

‫کي‬ ‫سترګه‬ ‫په‬
:
Xerophthala,keratomalacia,nyctalopia,,bit spots

Xerodermia

RTI

Infertility
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 91

92. ‫یی‬ ‫زیاتوالی‬
:

Headach,nausea,vomiting,

Bone pain

Hepatospleenomegaly

Enlarge lympenods
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 92

93. Vitamin C
(
Ascorbic acid
:)
‫لري‬ ‫منابع‬ ‫نباتي‬ ‫او‬ ‫حیواني‬
:

‫نباتي‬
:
‫سبزیجات‬ ‫او‬ ‫بانجن‬، ‫رومی‬ ‫پیاز‬، ‫لیمو‬، ‫نارنج‬، ‫میوي‬، ‫نباتات‬ ‫سټروس‬

‫منابع‬ ‫حیواني‬
:
‫شیدی‬
‫دندي‬
:

‫د‬، ‫جذب‬ ‫اوسپني‬ ‫د‬
RBC
‫کوي‬ ‫مرسته‬ ‫کي‬ ‫پخیدو‬
.

‫کوي‬ ‫مرسته‬ ‫کي‬ ‫رغیدو‬ ‫په‬ ‫زخم‬ ‫د‬
.

‫اخلي‬ ‫ونډه‬ ‫کي‬ ‫میتابولیزم‬ ‫په‬ ‫تایروسین‬ ‫د‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 93

94. ‫یی‬ ‫کموالی‬
:

‫یی‬ ‫څخه‬ ‫دکموالی‬
Scurvey
‫راځي‬ ‫منځته‬ ‫ناروغي‬
:
‫بهیدنه‬ ‫وینه‬ ‫او‬ ‫وری‬ ‫پړسیدلی‬ ‫ډوله‬ ‫اسفنج‬
.

‫بهیدنه‬ ‫وینه‬ ‫مخاط‬ ‫او‬ ‫وری‬، ‫پوستکي‬ ‫د‬،‫انیمیا‬ ‫ماکروسایتیکه‬

‫ځنډ‬ ‫رغیدو‬ ‫د‬ ‫جروحاتو‬ ‫د‬
‫دي‬ ‫موجود‬ ‫شکل‬ ‫په‬ ‫انجکشن‬ ‫او‬ ‫ټابلیټ‬ ‫د‬ ‫یی‬ ‫مستحضرات‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 94

95. Vitamin D
:
‫ارګوکلسیفیرول‬ ‫د‬
(
Vit-D2
)
‫کلسیفیرول‬ ‫کولي‬ ‫او‬
(
Vit-D3
)
‫یادیږي‬ ‫نامه‬ ‫په‬
Source
:
‫ځیګر‬، ‫شیدي‬، ‫هګی‬، ‫غوړي‬ ‫دماهي‬
Function
:
‫زیاتوي‬ ‫جذب‬ ‫فاسفیټ‬ ‫او‬ ‫کلسیم‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫ټیوبولونو‬ ‫کلیوي‬ ‫او‬ ‫کولمو‬ ‫له‬
.
Deficiency
:
Rickets, Osteomalacia
Hypervitaminosis
:
، ‫ډبری‬ ‫کلیوي‬، ‫فشار‬ ‫فرط‬ ‫دویني‬، ‫تنده‬، ‫بدوالی‬ ‫زړه‬، ‫ضعیف‬
‫مستحضرات‬
:
‫انجکشن‬ ‫او‬ ‫مستحلب‬ ‫فمي‬، ‫کپسول‬، ‫ټابلیټ‬
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 95

96. Vitamin E
‫ویټامین‬
E
‫وایی‬ ‫هم‬ ‫توکوفیرول‬ ‫ته‬
.
Source
:
‫حیواني‬
:
‫شیدي‬، ‫ځیګر‬، ‫غوښه‬
.
‫هګی‬، ‫کوچ‬
‫نباتي‬
:
‫غوړي‬ ‫دجوارو‬، ‫سویابین‬، ‫غوړي‬ ‫دغنمو‬، ‫سبزیجات‬
Function
:
‫سی‬ ‫دعصبي‬، ‫مخنیوی‬ ‫څخه‬ ‫شنډوالی‬ ‫له‬، ‫کوي‬ ‫عمل‬ ‫حیث‬ ‫په‬ ‫اکسیډانټ‬ ‫دانټی‬
‫ستم‬
‫دی‬ ‫اړین‬ ‫لپاره‬ ‫دندو‬ ‫دنارمل‬
.
‫دی‬ ‫اړین‬ ‫لپاره‬ ‫تداوم‬ ‫او‬ ‫دسالمتیا‬ ‫غشاګانو‬ ‫دبیولوژیکی‬
.
Deficiency
:
‫موجوده‬ ‫نده‬ ‫نقیصه‬ ‫کومه‬ ‫څخه‬ ‫دکموالي‬ ‫یی‬ ‫کي‬ ‫انسانانو‬ ‫په‬
.
‫کوونکی‬ ‫تیب‬ ‫تر‬
:
‫زاهد‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬ ‫داکتر‬ 96