МТМС

1. Cеминар № 1, 2
Боловсруулах асуудал:
1. Microsoft Access програм дээр Table – тай ажиллах
2. Primary Key тавих, Relationship хийх
3. Microsoft Access програмын “Table объекттай ажиллах заавар -1,2” хийж
гүйцэтгэх
CREATE цэснүүд-шинээр мэдээлэл нэмэх цэс (Зураг 3.1)
Зураг 3.1. Microsoft Access програмын цонх
1. Шинээр хүснэгт нэмэх командын хэрэглүүрүүд
2. FORM нэмэх командын хэрэглүүр
3. Тайлан бэлдэх командын хэрэглүүр
4. QUERY-тэй ажиллах командын хэрэглүүр
Шинээр хүснэгт буюу Table нэмэх
Тable – командыг сонгоход шинээр хүснэгт нэмэх ба
автоматаар Datasheet цэс рүү шилжих болно. Энэ аргаар
хүснэгт нэмэх аргыг дээр танилцуулсан байгаа. (Зураг 3.2)
Table Templates- командыг сонгоход танд 5 төрлийн бэлэн
хүснэгтийн загварыг санал болгоно. Та эндээс аль
тохиромжтой хэлбэрийг сонгож болно. Мөн сонгосон
хүснэгтийн талбарт өөрчлөлт оруулах боломжтой байдаг.
Design View командыг сонгох үед хүснэгтийн хадгалах харилцах цонх нээгдэх ба
хүснэгтийн нэрийг өгч Ok товчийг дарна. Бид Contacts хүснэгтийн бэлэн загварыг
харууллаа. (Зураг 3.3)
Зураг 3.3. Contacts хүснэгтийн бэлэн загвар
Table Design- командыг сонгоход шинээр нэмэгдэх хүснэгт Design хэлбэрт
орох ба та эндээс талбаруудад нэрээ өгч хадгалах боломжтой. Бид ингээд хүснэгт
нэмэх 3 аргатай танилцлаа. Бид дараах 4 хүснэгтээр оюутаны бүртгэлийн програм

2. хийе. Хүснэгтийн хараар будсан хэсэг нь тухайн хүснэгтийн талбар бүрийн нэр.
(Хүснэгт 11, Хүснэгт 12, Хүснэгт 13, Хүснэгт 14)
1. Student гэсэн нэртэй хүснэгт
Хүснэгт 11
Код
AU001
UA101
BA111
МТ222
EZ309
NE404
Овог
Эрдэнэ
Цэнд
Дорж
Болд
Батаа
Даваа
Нэр
Болд
Амар
Бат
Сувд
Зулаа
Баяр
Нас
20
25
22
18
21
18
Хүйс
Эрэгтэй
Эмэгтэй
Эрэгтэй
Эмэгтэй
эмэгтэй
Эрэгтэй
Яс үндэс
Халх
Захчин
Өөлд
Дөрвөд
халх
Дөрвөд
Регистр
ЧИ89122525
ЛО84020436
ЭШ87030645
АЯ91090807
ОЛ88102846
БХ90112233
Утас
99999999
88888888
77777777
66666666
55555555
44444444
1. Дүн
Хүснэгт 12
Код
AU001
UA101
BA111
МТ222
EZ309
NE404
Хичээлийн код
IT01
IT02
PH03
MAT01
PHY01
COM06
Огноо
09/01/16
09/01/25
09/01/28
09/01/26
09/01/29
09/01/28
Авсан оноо
87
81
93
70
100
60
2. Яс үндэс
Хүснэгт 13
Яс үндэс
Халх
Дөрвөд
Захчин
Казах
Өөлд
Торгууд
4.Хичээл
Хичээлийн код
IT01
IT02
PH03
MAT01
PHY01
COM06
Хичээлийн нэр
Алгоритмын үндэс
Программчлалын хэл
Физиологи
Дээд тоо
Анагаахын физик
Компьютер
Хүснэгт 14
Кредит
3
3
2
1
3
3
Бид дээр 4 хүснэгтийн мэдээллийг Access програмд оруулая. Хүснэгт дотороос
тухайн мөрийг буюу бичлэгийг төлөөлж чадах талбарыг түлхүүр талбар буюу
Primary Key гэнэ. Дээрхи жишээнд: Хичээлийн код, Код нь түлхүүр талбар болж
байна. (Зураг 3.4)

3. Зураг 3.4. түлхүүр талбар буюу Primary Key
All Tables –хавтасанд 4 хүснэгтийг харуулсан байна. Student хүснэгтийн
мэдээллийг оруулая. Үүний тулд Овог, нэр талбарын урт 20 тэмдэгт авахаар, нас
талбарт 15-50 хоорондох тоон мэдээлэл авахаар, хүйс талбарт эрэгтэй, эмэгтэй
гэсэн сонголт хийхээр, яс үндэс талбарын мэдээллийг 3-р хүснэгт буюу яс үндэс
хүснэгтээс сонгохоор, регистр талбарт эхний 2 тэмдэгт нь үсэг, үлдсэн 8 тоон
тэмдэгт авахаар, утас талбарт тоон тэмдэгт авахаар зохион байгуулъя. Бид яс
үндэс талбарын мэдээллийг яс үндэс хүснэгтээс мэдээлэл авахаар зохион
байгуулъя. (Зураг 3.5)
Зураг 3.5. Student хүснэгтийн мэдээлэл
Lookup хавтасанд ороод Display Control –оос Combo Boxийг сонгоод, Row Source –ийн баруун талын жижиг
дөрвөлжинийг ( сумаар заасан ) дарна. Дараах цонх гарч
ирнэ. (Зураг 3.6)
Та эндээс Yеs Undes гэсэн нэртэй хүснэгтийг
идэвхижүүдээд Add товчлуур дээр дарна. Мөн Queries
хавтас руу ороод үүсгэсэн Query-үүтэй холбож өгч болно.
Add товчлуурыг дарсан үед Query builder хавтасанд таны
сонгосон хүснэгт орж ирнэ. Өөр хүснэгт оруулахгүй учир
Show Table цонхны Close товчлуурыг дарна. (Зураг 3.7)

4. Зураг 3.7. Show Table цонх
Field-аас яс үндэс гэсэн талбарыг, table-ээс хүснэгтийн нэрийг, show-талбараас
checked Box-ыг чатлаж (зөв тэмдэгтийн хэлбэрт оруулна) өгнө. Бид ингээд яс
үндэс хүснэгтээс яс үндэс гэсэн талбарыг харуулах тохиргоог хийлээ. Одоо Save
as командыг сонгож query1 гэсэн нэрийг үндэс гэсэн нэр өгч хадгална. (Зураг 3.8)
Зураг 3.8. Save as командын цонх
Эндээс гарах Close командыг сонгоход дараах цонх гарч ирнэ. Та энэ цонхоос Оk
товчлуур дээр дарна. (Зураг 3.9)
Зураг 3.9. Save as командын цонхны бататгах мэдээлэл
Row Source –талбарт Undes гэсэн хүснэгтээс мэдээлэл авахаар холбогдсон байна.
(Зураг 3.10)

5. Зураг 3.10. Row Source –талбар
PRIMARY KEY тавих
Student хүснэгтийн код, дүн хүснэгтийн хичээлийн
код талбарууд дахин давтагдахгүй өгөгдлүүд учраас
Primary Key тавина. (Зураг 3.11)
Design View командыг сонгож тухайн талбарыг
идэхижүүлээд хулганы баруун товчийг дарж Primary
Key сонголтыг хийнэ. Ингэхэд код гэсэн талбарын
зүүн талын нь түлхүүрийн дүрстэй болно. Энэ
аргаар дүн хүснэгтийн хичээлийн код гэсэн талбарт
Primary Key тавина.
Relationship-хийх
Бүх хүснэгтүүдийг байгуулсаны дараа тэдгээрийн
ямар харилцан хамаарал байгааг Relationship
командыг ашиглаж тодорхойлно. (Зураг 3.12)
Хүснэгт хоорондын харилцан хамаарлыг нэг удаа
тодорхойлсон бол дахин дахин тодорхойлох хэрэггүй.
Хүснэгтүүдийн
хооронд
харилцан
хамаарал
тогтоохын тулд Datasheet цэсийн Relationship команд
өгөхөд Relationship нэртэй цонх үүснэ. Үүний хамт
дараах Show Table цонх үүснэ. Show Table-цонхоос
тухайн мэдээний сан-д байгаа хүснэгтүүдээс сонгож
Add командаар Relationship цонхонд нэмнэ. (Зураг
3.13)
Зураг 3.13. Relationship цонхонд
Хүснэгтүүдийг Relationship цонхонд нэмж дууссаны
дараа тэдгээрийн харилцан хамаарал үүсгэж байгаа

6. талбаруудын аль нэг дээр хулганаар чирч, дээрээс нь авчирч хулганы даралтыг
дарна. Ингэхэд ямар хүснэгтүүдийн хооронд, ямар талбараар, ямар хэлбэрийн
харьцаа үүсч байгаа талаар мэдээллийг илэрхийлсэн дараахь цонх гарах ба
Create командаар хүснэгт хоорондын харьцааг байгуулна. (Зураг 3.14)
Энэ цонхны Enforce Referential Integrity сонголтыг хийснээр харилцан
хамааралтай хүснэгтийн түлхүүр талбараар хүснэгт бүрт мэдээ бүрэн бүтэн байгаа
эсэхийг шалгах, Cascade Update Related Fields сонголтыг хийснээр харилцан
хамааралтай хүснэгтүүдийн аль нэгэнд аль нэг талбарт түлхүүр утга засагдвал
бусад хүснэгтүүдэд мөн адил өөрчлөлт хийгдэх, Cascade Delete Related Records
cонголтыг хийснээр харилцан хамааралтай хүснэгтүүдийн аль нэгэнд аль нэг
түлхүүр талбартай бичлэг устгагдвал бусад хүснэгтүүдэд мөн адил устгагдах
боломжийг бий болгоно. Энэ нь хэрэглэгч хүснэгтүүдийн мэдээг нэг бүрчлэн өөрөө
хянахгүй сайн талтай байдаг. Энд нэг анхаарах зүйл бол Relationship буюу
харилцан хамаарал үүсгэж байгаа хоѐр хүснэгт-ийн аль нэг нь түлхүүр талбар
буюу Primary Key тодорхойлогдсон байх ѐстой. (Зураг 3.15)
Зураг 3.15. Түлхүүр талбар буюу Primary Key
Relationship-ийг устгахдаа мэдээллийн баазуудын хамааралтай талбаруудыг
холбосон сумтай шугамыг хулганаар сонгон Delete товчин дээр дарна. Бид ингээд
хүснэгт байгуулж, тэдгээрийн харилцан хамааралтай хэсгийг холбож сурлаа.
Дараах зааврыг хийж гүйцэтгэе.

7. Microsoft Access програмын “Table объекттай
ажиллах заавар - 1”
“Бүтээгдэхүүн” нэртай өгөгдлийн сан үүсгээд энэ сандаа дараахь
өгөгдлүүдийг оруулах боломж бүхий талбаруудтай “тооцоо1” нэртэй table ийг Design View хэлбэрээр байгуулаарай. Yүнд:
1. Бараны код
тоо
2. Барааны нэр
мөр
3. Барааны үйлдвэрлэгдсэн огноо
он, сар, өдөр
4. Нэг бүрийн үнэ
тоо
5. Зарагдсан тоо хэмжээ
тоо
6. Зарагдсан огноо
он, сар, өдөр
7. Татан авсэн тоо хэмжээ
тоо
8. Татан авсэн огноо
он, сар, өдөр
9. Барааны чанарын тухай тэмдэглэл
өгөгдсөн байна.
логик
Дээрх таблицын дизайныг үүсгэх явцдаа дараахь Properties - үүдийг тохируулж
үзээрэй.
1. Бараны код талбараар код давхардахгүй байхаар эрэмбэлэх.
2. Нэг бүрийн үнэ Standart хэлбэрт харагдахаар тохируул.
3. Татан авсан барааны анхны тоо хэмжээ 100 байх нөхцөл тавих.
4. Зарагдсан барааны тоо ширхэг 1000 - аас ихгүй байх нөхцөл тавих.
5. Зарагдсан тоо ширхэг 1000 – аас хэтэрвэл Тоо хамжээ ихэдлээ гэсэн
сануулга өгөх
6. Барааны үйлдвэрлэгдсэн огноог Short Date хэлбэрээр тохируулах.
7. Бичлэг оруулах үед таблицын толгой хэсэгт гарах гарчиг талбарын нэр бус
монголоор бичигдсэн байхаар тохируул.
Дараа нь уг таблицдаа доорхи бичлэгүүдийг оруулахдаа дээр тохируулсан
шинжүүд ямар нөлөө үзүүлж байгааг ажиглаарай.
Таблицдаа доорхи бичлэгүүдийг Arial хэлбэртэй, 12 хэмжээтэй italic байдлаар
бичиж оруул.
1001 Fanda
01.03.03
140 100 03.08.04.
100 10.03.04 
1003 Fanda
01.03.03
1200 1200 03.08.04
1500 08.03.04 
1005 Cola
01.03.03
150 200 03.07.04
250 10.03.04
1002 Cola
01.03.03
1800 200 03.07.04
500 08.03.04 
1006 Fanda
01.03.03
1900 200 03.06.04
300 10.03.04 
1004 Cola
01.03.03
140 200 03.06.04
540 10.03.04
Таблицийн 9 талбарт бичлэгийн утгууд харгалзан тохирч байгаа болно.
o Барааны нэр өгөгдөл дундаас Cola өгөгдлийг хайж олоод Sprite өгөдлөөр
солих үйлдэл хийгээрэй.
o Өгөгдлийн сандаа ххх гэсэн нууц үг тааруулаарай.
o Tootsoo1 таблицаас барааны үйлдвэрлэгдсэн огноо, барааны чанарын
тухай тэмдэглэл гэсэн талбаруудыг устгаарай.
o Tootsoo1 таблицад дараахь шүүлт (Filter) хийгээрэй.
1.
2.
3.
4.
Fanda нэртэй бүх барааг шүүж харуулах
Fandaгаас бусад бүх барааг шүүж харуулах
Татан авсан хэмжээ нь 200 – аас их бүх Fanda шүүж харуулах
2012 оны 3-р сарын 8-д татан авсан бүх барааг шүүж харуулах

8. 5. 2012 оны 3-р сарын 7-д зарагдсан, үнэ нь 140 - өөс их
бүтээгдэхүүнүүдийг шүүж харуулах.
Sprite
Microsoft Access програмын “Table объекттай
ажиллах заавар - 2”
“Бүтээгдэхүүн” нэртай өгөгдлийн сандаа дараахь бүтэцтэй “тооцоо2’
нэртэй table - ийг нэмж байнуулаарай.
1. Барaаны код
тоо
2. Yйлдвэрлэсэн улс
мөр
3. Барааны үйлдвэрлэгдсэн огноо
он, сар, өдөр
4. Барааны чанарын тухай тэмдэглэл өгөгдсөн байна.
логик
Дээрх таблицын дизайныг үүсгэхдээ дараахь Properties - үүдийг тохируул.
1. Yйлдвэрлэсэн улс талбарт Орос, Хятад, Япон, Америк гэсэн 4 орноос
сонгож оруулж болохоор тохируур.
2. Yйлдвэрлэгдсэн огноог Short Date хэлбэрээр тохируул.
3. Барааны код талбараар кодын давхардалтай эрэмбэ үүсгэх.
1001
1003
1005
1002
1006
1004
1001
1003
1005
1002
1006
1004
Япон
Орос
Хятад
Хятад
Орос
Cola
Япон
Орос
Хятад
Хятад
Америк
Cola
01.03.03 
01.03.03 
01.03.03
01.03.03 
01.03.03 
01.03.03
01.03.03 
01.03.03 
01.03.03
01.03.03 
01.03.03 
01.03.03
o Tootsoo1, tootsoo2 нэртэй table - үүдийн хооронд төгс хэлбэрийн харилцан
хамаарал үүсгээрэй.
Дээрхи харилцан хамаарал зөв үүссэн эсэхийг
Tootsoo1 таблицаас 1004
дугаартэй барааг устгах /засах/ замаар шалгаарай. Энэ үед таны Tootsoo2
таблицаас 1004 дугаартай бараа устгагдаж /засагдаж/ байвал эдгээр таблицуудын
хооронд төгс хэлбэрийн харилцан хамаарал үүссэн гэсэн үг юм.
Тайлбар: Даалгаврыг гүйцэтгээд багшид шалгуулна. Хэрэв дутуу бол
оюутны бие даалтын цаг дээр бүрэн дуусгана.