1. «Ғылымға кіріспе» пәні бойынша оқу бағдарламасы
(12 жылдық білім беру мазмұнын жаңарту аясында)
Бастауыш мектеп (1-5 сынып)
Қаңтар 2014 ж.

2. 2
Бұл оқу бағдарламасын «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Кембридж
университетінің Халықаралық Емтихан Кеңесімен бірлесіп құрастырған.

3. 3
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
Мазмұны
1. Оқу бағдарламасындағы «Ғылымға кіріспе» пәнінің маңыздылығы...................................4
2. «Ғылымға кіріспе» пәні бойынша оқу бағдарламасының мақсаты.....................................5
3. Үштұғырлы тiл саясатын жүзеге асыру................................................................................6
4. «Ғылымға кіріспе» пәнін оқыту үдерісін ұйымдастыруға қойылатын талаптар .................7
5. «Ғылымға кіріспе» пәнін оқытуда қолданылатын педагогикалық әдіс-тәсілдер................9
6. Түрлі мәдениеттер мен көзқарастарға құрмет сезімін қалыптастыру ..............................11
7. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды «Ғылымға кіріспе» пәнінде қолдану
құзыреттiлiгі.............................................................................................................................12
8. Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту.......................................................13
9. «Ғылымға кіріспе» пәні бойынша оқу нәтижелерін бағалау жолдары..............................14
10. «Ғылымға кіріспе» пәні бағдарламасының мазмұны, ұйымдастырылуы, бірізділігі ......16

4. 4
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
1. Оқу бағдарламасындағы «Ғылымға кіріспе» пәнінің
маңыздылығы
Бастауыш мектепте «Ғылымға кіріспе» пәні оқушылардың қоршаған орта (табиғат)
туралы бiлiмін қалыптастырады және зерттеу тақырыптарын белгілеу, сұрақ қою, оған
жауап табу жолдарын қарастыру, зерттеу жұмысының жоспарын құру, гипотеза құру,
сұрақтарға жауап беру үшін зерттеу жүргізе білу, зерттеу нәтижесінде түрлi мәлiметтердi
жинау, өңдеу, деректерді түсiндiру секілді дағдыларды дамытуға көмектеседi.
Қазiргi заманда көп жағдайларда ғылыми бiлiмдi қолдана білу мен түсіну қажеттілігі
туындайды, сондықтан бастауыш мектепте "Ғылымға кіріспе" пәні оқушыларды осы
мәселелерді шешуге дайындайды. Бұл пән қоршаған ортаның нысандары мен
құбылыстарын зерттеу және түсiну арқылы, күнделікті өмір тәжірибесі мен зерттеу
әрекеттері арқылы білім жинақтауына және оны ұғынуына мүмкіндік туғызады.
Оқушылар "Ғылымға кіріспе" пәнінде көрініс табатын ғылыми бiлiмдердiң негiзiн
күнделікті өмірде қолдана алады.
Ақпараттық-коммуникациялық технология, медицина, ауыл шаруашылық, алуан
түрлі өнеркәсіп және энергия өндіру салаларындағы жетістіктер ғылыми идеялар мен
ғылыми прогрестің күнделікті өмірде қолданылуына жарқын мысал бола алады.

5. 5
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
2. «Ғылымға кіріспе» пәні бойынша оқу бағдарламасының
мақсаты
Бастауыш мектептегі «Ғылымға кіріспе» оқу бағдарламасының мақсаты – негізгі
және жоғарғы мектепте биология, химия, физика, математика пәндерін оқу үшін негіз салу
әрі күнделікті өмірде (үйде, мектепте, табиғатта) байқалатын процестер мен
құбылыстарды, табиғат объектілерін болжау, сипаттау, түсіндіру мақсатында алған
білімдерін қолдануға дағдыландыру.
Дағдылар тұрғысында, «Ғылымға кіріспе» пәнінің бағдарламасы зерттеушілік, ойлау
және коммуникативтік дағдыларды, атап айтқанда, проблеманы көре алу, болжамдар
ұсыну, зерттеу сұрақтарын тұжырымдау, зерттеу жоспарын құру, жіктеу, бақылау,
тәжірибе жасау, зерттеу нәтижелерін бағалау, шешім шығару, қорытындылау және ой
тұжырымын жасау дағдыларын қалыптастыруды және дамытуды мақсат етеді.
Оқу бағдарламасының аясында игерілген дағдылар күнделікті өмірде қолданылады.
Болашақ азамат ретінде оқушылар адамзат қоғамында ғылыми білімдердің қолдану
маңыздылығын негіздей және бағалай алады. Мысалы, зиянды өмір салты (темекі тарту,
алкоголь, дұрыс тамақтанбау) мен адам денсаулығы арасындағы байланысты түсіну.
Қазіргі замандағы жаңа технологиялар мен орасан зор ақпараттар ағымы адамды
шатастыруы мүмкін. Сондықтан, ғылымға үйрету оқушыларды ақпараттарды дұрыс
таңдай білу және қате идеяларға тойтарыс беру үшін өз ойларын ғылыми көзқараспен
жеткізе алатын біліммен, білікпен және дағдылармен қаруландыруға бағытталған.
Бастауыш мектептегі «Ғылымға кіріспе» оқу бағдарламасының мақсаты - білуге
құмарлығын дамыту және сыртқы дүние жайлы ой-өрісті кеңейту, ғылыми түсінікті және
қоршаған ортаға көзқарастарын дамыту, қоршаған ортаны (ресурстардың таусылуы,
қоршаған ортаға адамзат қызметінің әсері) бағалауды және сақтауды үйрену.
Бастауыш мектепте «Ғылымға кіріспе» пәнін оқу арқылы оқушылар:
 қоршаған ортаның күрделі және алуан түрлі екенін, құбылыстар мен процестер бір-
бірімен тығыз байланысты екенін түсінеді;
 тірі және өлі табиғаттағы қарапайым құбылыстар мен процестердің себептерін
түсіне алады;
 алуан түрлі заттар мен үрдістерді іріктеуге және жүйелеуге болатынын түсінеді;
 адамның тәжірибелік қызметінде ғылыми білімнің маңызды екенін және оларды әр
түрлі контексте қолдануға болатынын түсінеді.

6. 6
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
3. Үштұғырлы тiл саясатын жүзеге асыру
Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдары оқушылардың
функционалдық сауаттылығын қалыптастыру мақсатымен коммуникативтік
құзыреттіліктің негізін қалыптастырады.
Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдары үштілділік саясатын 1-
сыныптан қазақ, орыс және ағылшын тілдерін оқыту арқылы жүзеге асырады.
Үш тілді оқу сөйлеу әрекетінің төрт тілдік (тындалым, айтылым, оқылым
және жазылым) дағдысын дамыту арқылы коммуникативтік дағдыларды
қалыптастыруға бағытталған.
«Ғылымға кіріспе» пәні мектептің білім беру тілінде оқытылады.
Мектептердің үштілділік саясаты тілдерді оқыту әдіс-тәсілдерін, тілдік пәндердің
және өзге пән мұғалімдерінің рөлдерін анықтайды.
Үштілділік саясатының жүзеге асырылуы «Ғылымға кіріспе» пәні
бағдарламасының келесі бөлімдерінде көрсетілген:
«Ғылымға кіріспе» пәнін оқытуда қолданылатын педагогикалық әдіс-
тәсілдер» бөлімінде (5-бөлім), мұғалімнің, пәнді меңгертуге қажетті тілдік білім мен
дағдыларды қалай жетілдіретіндігі анықталған .
«Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту» бөлімінде (8-бөлім),
мұғалімдердің, пән арқылы тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым
дағдыларын жоғары деңгейде қалай дамытатыны сипатталған.
«Ғылымға кіріспе» пәнін оқып үйренудің нәтижелерін бағалаудың тәсілдері»
бөлімінде (9-бөлім) бағалау тілі белгіленген.

7. 7
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
4. «Ғылымға кіріспе» пәнін оқыту үдерісін ұйымдастыруға
қойылатын талаптар
Әр сынып үшін бағдарлама бойынша сағаттар саны:
Сынып Апталық жүктеме Жылдық сағат саны
1-сынып 2 академиялық сағат 66 академиялық сағат
2-сынып 2 академиялық сағат 68 академиялық сағат
3-сынып 2 академиялық сағат 68 академиялық сағат
4-сынып 2 академиялық сағат 68 академиялық сағат
5-сынып 2 академиялық сағат 68 академиялық сағат
Тәжірибелік жұмыс барысында, ойын түріндегі сабақтарда оқушылардың еркін
қозғалуына, кітап сөрелерін, стенділер мен оқушылардың еңбек нәтижелерінің көрмесін
орналастыруға жеткілікті кеңістік болуы керек. Бастауыш мектепте «Ғылымға кіріспе»
пәнін оқыту үшін мамандандырылған зертхана қажет емес.
Бастауыш мектепте «Ғылымға кіріспе» пәнін оқыту үшін қажетті арнайы құрал-
жабдықтар мен материалдар:
 глобус;
 күн жүйесінің моделі;
 интерактивті тақта;
 проектор, компьютер;
 тақырыпқа сай түрлі модельдер мен нақпішіндер (муляждар);
 тақырып бойынша кестелер мен плакаттар;
 бөлме өсімдіктері;
 тақырыптық бейнематериал коллекциясы;
 табиғи кендер мен минералдар коллекциясы;
 айна;
 жарық көзі;
 жылу көзі;
 еріткіш заттар;
 қыздыру ыдысы;
 колбалар, шыны түтік;
 сүзгіш қағаз;
 қорғаныш көзілдірік;
 үлкейткіш әйнек (лупа);

8. 8
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
 микроскоп;
 термометрлер;
 жүктер;
 таразы (теңдеушелермен және электрондық);
 жарық датчигі;
 таймер;
 динамометр;
 өлшеуіш рулетка;
 секундомер;
 дыбыс көзі (музыка аспаптары, қоңыраулар және т.б.);
 мөлдір және мөлдір емес денелер;
 калориметрлер (термостар);
 спиртшам;
 MGA (датчиктер көмегімен деректерді тіркейтін аспап);
 үзіліссіз қуат беру көзі;
 жалғағыш сымдар;
 қосып-ажыратқыш;
 2-4 V лампалар;
 түрлі әлектрөткізгіш заттардың жиыны – әйнек, мыс, болат, алюминий, резеңке,
пластмасса;
 әр түрлі өлшемді магниттер жиыны;
 компастар;
 деректермен жұмыс істеуге арналған компьютерлік бағдарламалар,
 интернет;
 анықтамалықтар мен энциклопедиялар;
 жылжымалы тақталар;
 дыбыс өлшегіш.

9. 9
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
5. «Ғылымға кіріспе» пәнін оқытуда қолданылатын
педагогикалық әдіс-тәсілдер
Назарбаев Зияткерлік мектептері оқу процесінде қалай білім алуды үйрену
керектігін білетін, дербес, ынталы, қызығушылығы жоғары, сенімді, жауапты, анализ
жасай алатын оқушы тәрбиелейтін қағиданы ұстанады.
Мұғалімдер оқушылардың бойында бұл қасиеттерді әр түрлі оқыту стратегиялары
арқылы қалыптастырады және дамытады деп күтілуде. Олардың ішіне мыналар кіреді:
 оқушылардың жеке пікірін тыңдай білу, олардың бұдан бұрын меңгерген білімдері
мен түсініктерін дамыту үшін оны қолданудың маңыздылығын мойындау;
 мұқият таңдалған тапсырмалар мен іс-әрекет түрлері арқылы оқушыларды
ынталандыру және кеңейтілген білім беру;
 міндеттерді шешу әдіс-тәсілдерін оқушыларға түсінікті жолмен құру және көрсету;
оқушылардың білім алуын бағалау арқылы қолдау;
 оқушылардың белсендi оқуын және зерттеуiн мадақтау;
 оқушылардың сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту;
 жеке, топтық және жалпы сыныптық үйлесімді барлық жұмыс түрлерін ұйымдастыру.
«Ғылымға кіріспе» пәнінің оқыту мен білім беру стратегияларының үлгілері:
 өз ойын жеткізе білу және өз идеяларын дәлелдей алу, мәселелерді анықтау үшін өз
пікірлерін жеткізу, болжамдарды құру және зерттеулерді әрі қарай жоспарлау қабілетін
дамыту үшін уәждемелік-проблемалық жағдай құру;
 ғылыми проблемаларды шешу, мысалы, болып жатқан құбылыстар немесе
процестердiң заңдылығын анықтау үшін жауаптарды басқалармен бірге және өздігінен
іздеу әдістерін қолдану;
 мұғалім мен оқушылар арасында және оқушылардың өз арасында сенім
атмосферасын құру;
 оқушылардың жеке мүмкіндіктерін есепке алып, дифференциалданған тапсырмалар
құру;
 нақты тақырып бойынша ой қозғау жүргізу (проблемаларды табу, әр оқушының өз
идеясын ұсынуы, идеяларды сынып ішінде талқылау, олардың дұрыс шешім қабылдауы
мен сараптауына көмектесу);
 оқушылардың сабақта зерттеу жұмыстарын жүргізуі, тәжірибелер жасауы, түрлі
ақпарат көздерін пайдалануды, іс-әрекетті талап ететін проблемалық жағдаяттар құруы;
 бағалаудың алуан түрін қолдану, мысалы, ауызша жағымды бағалау және
критериалды бағалау;
 оқушылардың зерттеу тақырыбын жеке таңдауы, жоспарлауы, түрлі әдістермен

10. 10
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
зерттеу нәтижелерін ұсынуы арқылы қызығушылығын қолдау;
 ғылыми сұрақтарды зерттеу үшін жеке немесе топтық жұмыс ұйымдастыру, мысалы,
жеке немесе топтық зерттеу жүргізу;
 топта жұмыс жасау үшін қолайлы орта құру (топтағы әрбір оқушы түрлі рөлдерді
орындауына болады: көшбасшы болу, көшбасшыға ілесу және басқаларды тыңдау, бір
келісімге келу).
Үштұғырлы тіл саясатына байланысты пән мұғалімдерінің тілді меңгеруге
көмек көрсетуі
Назарбаев Зияткерлік мектептерінің пән мұғалімдері ұштұғырлы саясаттың жүзеге
асырылуына оқушылардың тілдік дағдыларын дамыту арқылы көмектеседі.
Оқушылардың пәндік білімдерін тереңдету арқылы мұғалімдер олардың тілдік білімді
игеруіне жағдай жасайды, яғни пәннің өзіндік ғылыми тілін үйретеді. Бұл сабақ жоспарына
тілдік мақсатты кірістіруді білдіреді, мысалы, оқушылар жануарлардың аттары мен
суреттерін ауызша және жазбаша түрде сәйкестендіріп бере алады. Пән мұғалімдері
оқушылардың ғылыми тілді қолдануына назар аударуы және олардың тілдік
жетістіктерінің бағалануына қолдау көрсетуі тиіс. Сонымен қатар, мұғалімдер
оқушылардың бай ғылыми тілін қалыптастыру мақсатында диалог пен жазылымға қажетті
тіркестерден тұратын жүйелі тілдік қолдауды жүзеге асыруы керек.

11. 11
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
6. Түрлі мәдениеттер мен көзқарастарға құрмет сезімін
қалыптастыру
Түрлі мәдениеттер мен көзқарастарға құрмет сезімін қалыптастыру жеке тұлғалық,
тұлғааралық және мәдениетаралық құзыреттіліктерді қажет етеді. Бұл құзыреттіліктер
оқушылардың әлеуметтік және кәсіби орталарда, көпмәдениетті қоғамда тиімді әрі
конструктивті әрекет етуіне мүмкіндік береді.
 тұлғааралық құзыреттілікті бағалауға және дамытуға мүмкіндік беретін жұптық,
топтық жұмыстарды қолдану. Түрлі ұлт өкілдерінен топ, жұптар құру. Мысалы, екі
сыныптың (қазақ және орыс сыныптары) бірлескен жұмысы;
 түрлi елдердегi белгілі мәдени-шаруашылық маңызы бар (өсімдіктер, жануарлар,
табиғат құбылыстарымен байланысты мерекелер) табиғи нысандар мен құбылыстарды
оқып үйрену және қолдану;
 «Әлем ғалымдары және олардың ғылыми жаңалықтары» тақырыбын оқу;
 Оқушыларға әрбір жеке тұлғаның пікірін және әрбір ойдың құндылығын ескеруді
үйрету.

12. 12
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
7. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды «Ғылымға
кіріспе» пәнінде қолдану құзыреттiлiгі
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану құзыреттілігі оқушылардың
жұмыс барысында, бос уақыттарында және қарым-қатынаста АКТ-ны сенімді және
шығармашылықпен қолдана білуін қамтамасыз етеді. Бұл құзыреттілік АКТ-ның негізгі
дағдылары арқылы қалыптасады. Оқушылар өздерінің АКТ-ны қолдану дағдыларын
Кіріктірілген білім беру бағдарламалары бойынша барлық пәндерді оқу барысында
дамытады. Яғни, ақпаратты табу, құру және онымен жұмыс істеу, мәліметтер мен ой
түйіндерімен бөлісе және алмаса отырып, құрал-жабдықтар мен қосымшалардың кең
ауқымын пайдалану арқылы өз жұмысын бағалайды және жетілдіреді.
«Ғылымға кіріспе» пәні бойынша оқу бағдарламасында бұл келесі түрде көрініс
табады:
 интернет ресурстармен жұмыс істеуді үйрену. Мысалы, оқушылар сайтқа кіріп,
мәліметтер оқиды, керекті мәліметті таңдайды, көшіреді және оны сақтайды;
 мәтін, кестелер, диаграмма, слайдтармен жұмыс істеу үшін офистік
бағдарламаларды (Word, Excel, PowerPoint) қолдану. Оқушылар мәтін жазып, кесте,
диаграмма, графиктер құрады. Мысалы, Excel бағдарламасында адамның қозғалысына
(отырып-тұру санына) байланысты пульс жиілігінің өзгерісіне кесте мен график құру.
 ақпараттарды өңдеу, оны қағаз бетінде және электронды тасымалдаушыларда
сақтау үшін техника түрлерін (принтер, сканер, сандық камера) қолданады. Мысалы,
өсімдіктің өсу процесін суретке түсіріп, принтерде шығарады немесе презентация жасау
үшін суреттерді слайдқа орналастырады.

13. 13
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
8. Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту
Түрлі әлеуметтік топтармен тиімді тіл табысуға қабілетті азаматтарды тәрбиелеу
НЗМ Білім беру бағдарламасы мақсаттарының бірі болып табылады. Бұл мақсатқа жету
үшін қажетті дағдылардың дамытылуы түрлі формадағы қарым-қатынасты бағалайтын әрі
қолдайтын ортаның көмегі мен ынталандыруы арқылы жүзеге асуы тиіс.
Білім беру бағдарламасының өн бойында оқушылардың сыныптастарымен,
мұғалімдермен және көпшілікпен түрлі құралдарды қолдану арқылы ауызша және
жазбаша қарым-қатынасқа түсуіне қолдау көрсетілуі қажет.
«Ғылымға кіріспе» пәні бойынша айтылым және тыңдалым тапсырмаларына
мысалдар:
 белгілі бір бағытта алдын ала құрастырылған сұрақтар бойынша маманмен сұхбат,
мысалы, тіс гигиенасы туралы стоматолог дәрігермен әңгіме;
 экскурсия бойынша әңгімелесу, мысалы, саябаққа барып келгеннен кейін
балалардың бақылаулары туралы пiкiр алмасу (айту, тыңдау);
 топта тақырып бойынша тапсырмаларды бөлу, өзара оқу (айту, тыңдау). Мысалы,
өсiмдiкке маусымдық өзгерiстердiң ықпалы туралы тақырыпты зерттеу барысында, топтар
арасында өсiмдiкке әрбiр жыл мезгілінің ықпалдарын сипаттау тапсырмасын бөлiп беру;
 тақырып бойынша туындаған сұрақтарды талқылау, бір-бірінің ойларын тыңдау
және ойын айту.
«Ғылымға кіріспе» пәніндегі оқылым тапсырмаларына мысалдар:
 әдебиетпен жұмыс (ғылыми, энциклопедиялық, газеттер, журналдар), мысалы,
сұхбатқа сұрақтар дайындау;
 белгілі тақырып бойынша презентация әзірлеу және өткізу үшін; ғылым бойынша
сұрақтарға жауап іздеу.
«Ғылымға кіріспе» пәніндегі жазылым тапсырмаларына мысалдар:
 сұхбат нәтижесі бойынша кішігірім есеп жазу;
 ақпаратты сурет, схема, кесте, диаграмма, график түрінде ұсыну;
 жобалау-зерттеу жұмыстары бойынша есеп жазу;
 зеттеу барысында жүйелі бақылау күнделігінде жазба жүргізу.

14. 14
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
9. «Ғылымға кіріспе» пәні бойынша оқу нәтижелерін бағалау
жолдары
«Әлемтану» пәнін оқып үйренудің нәтижелерін бағалау критериалды бағалау
жүйесін қолданумен жүзеге асырылады.
Критериалды бағалау – оқу бағдарламаларындағы күтілетін нәтижелерге
жету мақсатында оқушылардың білім алудағы жеке даму жолына түзетулер
енгізуге мүмкіндік беретін оқушының оқу жетістігін алдын-ала нақты анықталған
бағалау критерийлерімен сәйкестігін бағалау болып табылады.
Критериалды бағалау білім беру, оқыту және бағалаумен тығыз байланысқа
негізделген. Оның нәтижелері білім беру үрдісін тиімді ұйымдастыру үшін
пайдаланылады.
Критериалды бағалау жүйесі бағалаудың бірнеше түрін қамтиды:
қалыптастырушы бағалау (ҚБ), ішкі жиынтық бағалау (ІЖБ) және сыртқы жиынтық
бағалау (ЖБ).
Әр сыныптағы пәндер бойынша оқу бағдарламасының мазмұны бағалаудың
барлық түрлеріне арналған ақпараттарды қамтиды.
Бастауыш мектептегі «Әлемтану» пәні бойынша оқушылардың оқу
жетістіктерін жылы бойы бағалау үшін бағалаудың барлық үш түрі қолданылады:
Қалыптастырушы бағалау (ҚБ) - білім беру мен оқытудың бір бөлігі ретінде
оқу бағдарламасындағы оқу мақсаттарына сәйкес жүргізетін мұғалімнің ағымдағы
бағалауы. Оқушылардың оқу үлгерімі мен оқудағы жетістіктері оқыту мақсаттарына
«талпынды» немесе «жетті» деген белгілермен тұжырымдалады.
Ішкі жиынтық бағалау (ІЖБ) – мектеп мұғалімдерімен жүргізілетін тоқсан
соңындағы оқу ақпаратының бөлімін аяқтағаннан кейінгі білім және оқу
дағдысының қалыптасқан деңгейін анықтайтын бағалау. Бағалаудың нәтижелері
балл және баға түрінде тұжырымдалады.
Сыртқы жиынтық бағалау (ЖБ) – тәуелсіз ұйымдардың бағалауы арқылы
жүргізілетін бағалау. Ол негізгі және жоғары мектепті аяқтаған кездегі білім мен оқу
дағдысының қалыптасқан деңгейін Кіріктірілген білім беру бағдарламасына
сәйкестігін анықтайды. Бағалаудың нәтижелері балл және баға түрінде
тұжырымдалады.
Оқушылардың оқу нәтижелері төмендегідей түрде ұсынылады:
 Тоқсандық баға – қалыптастырушы және тоқсандық ішкі жиынтық

15. 15
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
бағалаудың нәтижелері белгілі бір пайыздық көрсеткіште енгізілген әр
тоқсанның соңындағы баға.
 Қорытынды баға – қалыптастырушы және төрт тоқсандағы ішкі жиынтық
бағалау нәтижелері білгілі бір пайыздық көрсеткіште енгізілген оқу жылының
соңындағы баға.
Бағалау түрінің аралық үлес салмағы:
Бағалау тілі - бірінші.
Бағалау
көрсеткіштері
Қалыптастырушы
бағалау
Ішкі жиынтық
бағалау
Тоқсандық баға 30% 70%
Қорытынды баға 30% 70%

16. 16
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
10. «Ғылымға кіріспе» пәні бағдарламасының мазмұны,
ұйымдастырылуы, бірізділігі
Бағдарламаның бұл бөлімі пән бойынша білім беру мақсаттары мен олардың
жүзеге асырылу бірізділігін қамтиды. Пәндік білімді меңгеру оқу бөлімдері бойынша
ұйымдастырылған. Оқу бөлімдері әрі қарай жинақталған білім, түсінік және дағдыларды
қалыптастыру мақсаттарын көздейтін бөлімшелерден тұрады. Оқу мақсаттары әр
бөлімше ішінде сабақтастықты айқындайды. Мұғалім мен оқушыға болашақ қадамдары
жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік береді.
№ Тарау Бөлім
1 Зерттеу дағдылары Бақылау әдісі
Зерттеуді жоспарлау
Жинақталған ақпараттарға презентация жасау
Нәтижені түсіндіру
2 Өсімдіктер Өсімдіктердің саналуандығы
Гүлдейтін өсімдіктердің бөліктері мен олардың маңызы
Өсімдіктер тіршілігіне қажетті жағдайлар
Өсімдіктерді қорғау
3 Жануарлар Жануарлардың көптүрлілігі
Жануарлардың тіршілік әрекеті
Жануарларды қорғау
4 Адам Адам денесінің құрылысы
Адамның тіршілік әрекетінің процестері
5 Заттар және оның
қасиеттері
Заттар және құбылыстар
Ауа
Су
Пайдалы қазбалар
6 Ғарыш Ғарыш
7 Күш және қозғалыс Күш және қозғалыс
8 Физикалық
құбылыстар
Жарық
Дыбыс
Жылу
Электр
Магнетизм

17. - 17 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
«Ғылымға кіріспе» пәні
1-бөлім Ғылыми зерттеу дағдылары
Оқушылар орындай алуы тиіс:
Дағдылар 1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып 5-сынып
Бақылау Қалай? Неге? Бұл
немен байланысты?
Егер …болса, не
болады сияқты т.б.
сұрақтарды қоя білу
Сұрақтар қойып, сол
сұрақтарға бақылау,
зерттеу арқылы жауап
іздеп таба білу
(мысалы, өсімдіктің
өсуін бақылау)
Процестерді түсіндіру
үшін әр түрлі контексті
қолдана отырып,
сұрақтарға жауап
іздеу, мысалы, судың
қайнауы
Бақылау арқылы
ұсынылған идеяны
тексеру үшін
сұрақтарға жауап
іздеу
Жаңа идеяларды,
құбылыстардың
түсініктемесін ұсыну
үшін ғалымдардың
бақылау
нәтижелерін қалай
қолданатынын білу,
мысалы, Айдың
фазаларын бақылау
Бақылау жүргізу
арқылы сұрақтарға
жауап іздеу (мысалы,
табиғи құбылыстар,
қар, жаңбыр, жел,
тұман)
Сұраққа жауап беру
үшін өз тәжірибесін
қолдану, мысалы,
жануарлардың
әдеттерін бақылау
арқылы
Ойларды тексеру,
растау, теріске шығару
үшін бақылау жүргізу
Ғылыми білім мен
бақылауды қолдана
отырып, ойды
тексеру, мысалы,
жүгіру барысында
пульстің жиілеуі
Нәтижелерді алу
мақсатында
оқиғалардың
логикалық тiркесiн
құрау үшiн
бақылауды қолдану
Зерттеуді
жоспарлау
Проблеманы анықтау
және түсіну
Проблеманы өз
бетінше анықтау және
түсіну
Берілген сұраққа
жауап табу жолдарын
топ ішінде талқылау
Ұсынылған сұрақтарға
жауап табу жолдарын
көрсету
Болжам құру, оларды
тексеру әдістерін
жоспарлау
Ғылыми білім мен
түсініктемеге
негізделген болжам
ұсыну, идеяларды,
болжамдарды
тексеру үшін мүмкін
болатын
дәлелдердің
нұсқаларын таңдау
Сұрақтарға жауап
табудың қарапайым
жолдарын топ ішінде
талқылау
Күтілетін нәтижені
болжау
Дәлелдеу жазбалары
және оларды жинақтау
тәсілдерін таңдау
Ғылыми зерттеу
жүргізу үшін қажетті
аспаптар, құрал-
жабдықтар таңдау
Болжамды тексеру
тәсілдерін ұсыну,
айту
Ғылыми сұраққа жауап Ғылыми білімдері

18. - 18 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
алу жолдарын табу негізінде
ғылыми тәжірибе
жасауды жоспарлау
Зерттеуді жоспарлау
барысында қауіпсіздік
техникасын сақтауды
ескеру
Нақты зерттеудiң
қағидасын есепке ала
отырып, мәселенің
шешімін жоспарлау
(мысалы, бірдей
жағдайда түрлі
форма мен өлшемдегі
денелердің
қозғалысы
салыстырылатын
тәжірибе жүргізу)
Нақты жағдайда
есепке алуға қажетті
факторларды
анықтау
Нақты зерттеудiң
қағидасын есепке ала
отырып, мәселенің
шешімін жоспарлау
(мысалы, бірдей
жағдайда түрлі форма
мен өлшемдегі әртүрлі
денелердің қозғалысы
салыстырылатын
тәжірибе жүргізу)
Нақты зерттеудiң
қағидасын есепке
ала отырып,
мәселенің шешімін
жоспарлау
Деректерді алу
және ұсыну
Ерекше өлшемдерді
қолдану, мысалы, елі,
сүйем, қарыс
Мұғалімнің
бақылауымен нұсқауға
сәйкес өлшеу
Ұқсастық пен
айырмашылықтарын
анықтау үшін заттарды
немесе жанды
заттарды салыстыру
Түрлі контекстерде
бақылаулар мен
салыстырулар
барысында
айнымалы мәндерді
тану
Белгілі контекстерде
көлемді өлшеу үшін
өлшеу құралдарын
таңдау
Мұғалімнің
бақылауымен нұсқауға
Жай өлшемдерді
жүргізу үшін тиісті
Қарапайым құралдар
көмегімен өлшеу,
Тиісті өлшем
бірліктерді қолданып
Ғылыми заңдылыққа
сәйкес сенiмдi

19. - 19 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
сәйкес өлшеулер
жасау
жабдықтарды таңдау
және қолдану
(секундомер, сызғыш,
таразы)
мысалы,
температураны,
ұзындықты, уақытты,
ауданды
температураны,
уақытты, ұзындықты
нақты дәлдікпен
өлшеу
мәлiметтердi алу
үшiн қайта өлшеу
Түрлі бақылауларды
салыстыру
Салыстыру
нәтижелерін жазу
(уақыт, салмақ,
ұзындық)
Салыстыру
нәтижелерін,
компьютерді қолданып
өлшемдерді жазба,
сурет, кесте,
гистограмма түрінде
ұсыну
Салыстыру
нәтижелерін
компьютерді
қолданып
өлшемдерді жазу,
кесте толтыру,
гистограмма,
сызықтық графиктер
түрінде ұсыну
Құрал-жабдықтарды
дұрыс қолдана
отырып,
температураны,
уақытты, ұзындықты,
күшті, көлемді дұрыс
өлшеу
Бақылау нысанын
ауызша сипаттау
Бақылаулар
нәтижелерін ауызша
немесе суреттер,
қарапайым кесте
түрiнде ұсыну
Суреттер мен белгілер
(«иә» -қанат белгісі,
«жоқ» - икс),
гистограма қолданып
жазба жүргізу
Салыстыру
нәтижелерін
компьютерді
қолданып жазу,
кесте толтыру,
гистограмма,
сызықтық график
түрінде ұсыну
Алған
нәтижелерді
түсіндіру
Өткізілген бақылауды,
тәжірибені түсіндіру
үшін қарапайым
ғылыми
терминологияны
қолдану
Салыстыру жүргізу
және бақылау
нәтижелерін айтып
беру, мысалы, үй
жануарлары мен
жабайы аңдардың
айырмашылықтары
Білімін, қарапайым
ғылыми
терминологияны
қолдана отырып,
қорытынды жасау,
алған нәтижелердi
түсіндіру
Жүргізілген
бақылауды, тәжіибені
түсіндіру үшін ғылыми
терминологияны
қолдану
Құралдардың әр түрлі
көрсеткіштерінің
айырмашылықтарын
және оның нәтижеге
Қайта өлшеу
барысында алынған
өлшеу нәтижелерін
түсіндіру, оларды
Алған нәтижелердің
маңыздылығын
түсіндіру және тиісті
қорытынды жасау
Алынған нәтижелер
жасалған болжамға
сәйкестігін ғылыми
білім мен ұғымдарды

20. - 20 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
қалай әсер ететінін
түсіндіру
салыстыру қолдана отырып,
анықтау және
түсіндіру
Ғылыми бiлiмін
қолдана отырып,
өлшемдердiң
нәтижелерін жинақтау
Алынған нәтижелер
мен жүргізілген
зерттеулердің
кезеңдерін түсіндіру
Қорытынды жасау
үшін алынған
нәтижелердің
жеткілікті екенін
анықтау, бағалау
Жүргізілген
тәжірибелер мен
зерттеу нәтижелері
дұрыс болмауы мүмкін
екенін түсіну және
барлық процестерді
қайта жасауға дайын
болу
Алынған нәтижелерді
ғылыми білім мен
ұғымдарды қолдана
отырып,
заңдылықтарды
түсіндіру
Құбылыстар
арасындағы
айырмашылықтарды
салыстыру және
түсіндіру
Заңдылыққа негіздей
отырып, белгісіз
құбылыстарға
болжам жасай білу
Жүргізілген
тәжірибелер мен
зерттеу нәтижелері
дұрыс болмауы мүмкін
екенін түсіну
Қорытындылар мен
заңдылықтарды
суреттер, схемалар,
графиктер,
диаграммалар
түрiнде немесе
мәлiметтi ауызша
немесе жазбаша
баяндамалар
арқылы түсіндіру

21. - 21 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
«Ғылымға кіріспе» пәні
2-бөлім Өсімдіктер
Оқушылар орындай алуы тиіс:
1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып 5-сынып
Өсімдіктердің сан
алуандығы
Өсімдіктер тірі
организм екенін
түсіну
Өсімдіктердің
белгілері бойынша
топтарға жіктеу
Өсімдіктердің тіршілік
ортасын сипаттау,
өсімдік түрлерiн атау
және сипаттау
Өсімдіктерді қылқан
жапырақты,
папоротниктер,
мүктер, балдырлар,
гүлді өсімдіктерге
топтастыру, жіктеу
Өз аймағыңның
ауылшаруашылық
өсімдіктерін атау
Өсiмдiктер тіршілк
ортасына қарай
топтарға жiктелетiнiн
бiлу
Өсiмдiктердің
тіршілік ортасына
байланысты түрлерін
атау және сипаттау
Өз аймағындағы
өсімдік түрлерін
анықтау үшін
қарапайым белгілерін
білу және қолдану
Өсімдіктердің тіршілік
ету формаларын
салыстыру (ағаштар,
бұталар мен шөптер)
олардың
айырмашылығын
көрсету
Өсімдіктерді
біржылдық және
көпжылдық
өсімдіктерге жіктеу
Өз аймағыңдағы
өсімдіктерді бақылау
және зерттеу,
мысалы, мектеп
айналасындағы,
саябақтағы,
алаңдағы және т.б.
Жабайы және мәдени
өсімдіктер
болатынын білу
Жапырақты және
қылқан жапырақты
өсімдіктер
болатынын білу
Өз аймағындағы 10
өсімдік түрін атау
(түрлеріне қарай)

22. - 22 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
Өсімдік бөліктері
және олардың
маңызы
Үлгіге немесе тірі
өсімдікке қарап,
олардың ерекше
құрылысы мен
орналасуын көрсете
отырып, өсімдікті
сипаттау
Су сіңіру тамыр
арқылы жүзеге
асатынын білу
Жәндіктердің кейбiр
гүлдерді
тозаңдандыратынын
бiлу
Өсімдіктердің
тозаңдандырудан,
ұрықтандырудан,
тұқым өндірісінен,
тұқым тарату мен
және өнуден тұратын
тiршiлiк циклiн
сипаттау
Өсімдік тамырының
жер асты, ал сабағы,
жапырағы және гүлі
жер үстіндегі бөлігі
екенін білу
Өсімдіктің сабағы
тіреу функциясын
атқаратынын, су мен
құнарлы заттарды
өткізетінін білу
Гүлді өсімдіктердің
аталық және аналық
органдарын ажырату
Тұқымдардың
тозаңдану және
ұрықтандыру
нәтижесінде пайда
болатынын түсiну
Өсімдіктің әр бөлігі
белгілі бір функцияны
атқаратынын түсіну
Өсімдіктердің түрлі
бөліктері арқылы
көбейе алатынын
зерттеу;
топырағын қалай күту
керектігін білу
Жапырақтар
өсімдіктің тыныс
алуы үшін қажет
екенін білу
Тұқым таратудың
түрлi әдiстерiн
сипаттау
Өсімдіктердің
тіршілік жағдайлары
Өсімдіктің су мен
жылуға, жарыққа
мұқтаждығын
зерттеу, мысалы,
тұқымдарды өсіруде
Өсімдіктердің тіршілік
ету ортасының
ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын
анықтау
Өсімдіктер жарықтың
әсері негізінде,
көмірқышқыл газды
сіңіріп, оттегі
бөлетінін білу
Өсімдіктер қоректік
тізбектің бір бөлігі
екенін білу
Өсімдіктердің күннен
энергия алатынын
білу
Өсімдіктер қоршаған
ортаның әр түрлі
жағдайларында өсе
алатынын білу
Өсімдіктер бөлетін
оттегі жануарлар мен
адамдардың тыныс
алуына қажет екенін
түсіну
Қоректік тізбекті
схема түрінде
көрсету
Өсімдіктің
тіршілігінде де
маусымдық
өзгерістер
Өсімдіктердің дұрыс
өсуі үшін топыраққа
жақсы күтім керектігін
түсіну
Өсімдіктер қоршаған
орта жағдайларына
қалай бейімделетінін
түсіндіру
Әр түрлi
жағдайларды көрсете
отырып,
өсiмдiктердiң өсуіне

23. - 23 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
болатынын түсіну ықпал ететiн
факторларды зерттеу
Бөлме өсімдіктері
мен мәдени
өсімдіктерді қалай
күту керек екендігін
білу
Өсімдіктер топтары
болатынын білу
Өсімдіктерді қорғау Өсімдіктерді
зақымдауға
болмайтынын түсіну
Өсімдіктерді күтіп-
баптауды, олардың
түрлерін сақтаудың
маңыздылығын,
түсіну
Қызыл кітапқа
өсімдіктердің
жойылып кеткен және
сирек түрлері
енгізілгенін білу
Өсімдіктерді қорғау
керектігін түсіну
Ормандағы,
даладағы өрттің
үлкен қауіп-қатерге
алып келетінін түсіну
және дәлелдеу
Адамдардың кейбір
іс-әрекеттері
өсiмдiктер түрлерiнiң
санының азаюына
алып келетінін түсiну
Өсімдіктердің
түрлерін сақтаудың
маңыздылығын
дәлелдеу
Қазақстанның ерекше
қорғалатын табиғи
аймақтарын атау
(қорықтар, ұлттық
саябақтар, табиғи
қорықшалар)
Қазақстан Қызыл
кітабындағы
өсімдіктерді сипаттау
(6-дан кем емес)
Өсімдіктерді қорғау
тәсілдерін зерттеу

24. - 24 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
«Ғылымға кіріспе» пәні
3-бөлім Жануарлар
Оқушылар орындай алуы тиіс:
1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып 5-сынып
Жануарлардың сан
алуандығы
Жануарлардың
неліктен тірі
организмдерге
жататынын түсіндіру
Жануарларды
жәндіктерге,
балықтарға,
қосмекендiлерге,
бауырымен
жорғалаушыларға,
құстарға және
сүтқоректiлерге
жіктеу
Омыртқалы және
омыртқасыз
терминдерінің
мағынасын түсіну
Жануарлардың
табиғи мекендеу
орындарын сипаттау
Жануарлардың бір
жасушалы және көп
жасушалы
болатынын білу
Жануарлар мен
өсімдіктерді
салыстыру,
ұқсастықтары мен
ерекшеліктерін
анықтау
Қосмекенділер,
бауырымен
жорғалаушылар,
сүтқоректілер
терминдерінің
мағынасын түсіну
Жануарларды
омыртқалы және
омыртқасыздарға
жіктеу және
мысалдар келтіру
Тіршілік ортасына
байланысты
жануарлардың
түрлерін атау және
сипаттау
Өз аймағындағы
жануарлар түрлерін
анықтау үшін
қарапайым белгілерді
құру және қолдану
Жабайы және үй
жануарларын
ажырату
Жануарлардың
ұқсастықтары мен
ерекшеліктерін
анықтап, олардың
топтарын сипаттау
Паразиттер мен улы
жануарлар бар екенін
білу
Жануарлар
шөпқоректі және
жыртқыш аңдар
болатынын білу,
оларды атап шығу
Үй жануарларынан
алатын азық-түлікті
сипаттау
Өз аумағындағы
құстардың мiнез-
құлық
ерекшелiктерiн, ән
салуын, түстерін
және т.б.
белгілеп/көрсете
отырып бақылау
Зиянкес жәндіктерді
бақылау, мысалы,
бақшада, бау-
бақшада, орманда
Өз аумағындағы 8–10
жануарларды атау
(тұқымына қарай)

25. - 25 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
Жануарлардың
тіршілік әрекеті
және мінез құлқы
Жануарларға ауа, су,
жарық, азық қажет
екенін түсіну
Түрлі жануарлардың
немен қоректенетінін
білу
Әрбір жануардың
белгілі бір тіршілік
ортасында
мекендеуге
бейімделгенін білу
Өсімдіктер мен
жануарлардың
арасындағы өзара
байланысты сипаттау
Жануарлар арасында
бәсекелестік неліктен
туатынын түсіндіру
Жануарлар жыл
мерзімінің ауысуына
қарай алдын ала
қалай
дайындалатынын
түсіндіру
Жануардың түсі мен
мiнез-құлқы оған
табиғатта өмiр сүруге
қалай көмектесетiнiн
түсiну
Мекендеу ортасы
түсінігінің мағынасын
түсіну;
«тіршілік ортасы»
ұғымының маңызын
түсіну
Жануарлардың
қоректік тізбегі
арқылы күн
энергиясына тәуелді
болатынын дәлелдеу
Жануарлар арасында
симбиотикалық
қарым-қатынас пайда
болуы мүмкін
екендігін білу
Неге кейбір
жануарлардың қыста
ұйқыға кететінін, жыл
құстарының күзде
оңтүстікке ұшуын, ал
кейбір жануарлардың
қысқа азық қорын
дайындайтынын
түсіндіру
Кейбір жануарлар
дүниеге тірі төл
әкелсе, кейбірі
жұмыртқалайтынын,
білу
Жануарлардың
тіршілік әрекеті
тұратын мекенімен
тығыз байланысты
екенін дәлелдеу
«Продуцент»,
«консумент»,
«жыртқыш аң» және
«олжа» терминдерін
түсіну
Қыс мезгілінде
құстарға қамқорлық
жасау және бақылау
(қоректендіру)
Белгілі бір тіршілік
ортасындағы қоректік
тізбекті зерттеп білу
және құру
Жануарларды
қорғау
Жануарлардың
түрлерін сақтау,
оларды күтіп-баптау
маңызды екенін
дәлелдеу
Жануарларды
себепсіз өлтіруге
болмайтынын түсіну
Жануарлардың
тіршілік ортасындағы
өзгерістер олардың
санының азаюына
алып келетінін
түсіндіру
Қоршаған ортаға
адамдар әрекетінің
әсер ету зардабын
болжау және қорғау
әдістерін табу
Жоғалып бара жатқан
жануарлар түрлерін
білу
Жануарлар санын
азайтуға алып
келетін адамдардың
әрекет түрлерін
анықтау
Табиғи саябақтар,
қорықтар қандай
мақсатпен
құрылатынын
түсіндіру

26. - 26 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
Сиреп бара жатқан
жануарларды сақтау
үшін Қызыл кітап
шығарылғанын білу
Кейбір жануарлардың
мүлде жойылып кетуі
мүмкін екендігін
түсіну
Қазақстанның Қызыл
кітабына енгізілген 6
жануарды атау

27. - 27 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
«Ғылымға кіріспе» пәні
4-бөлім Адам
Оқушылар орындай алуы тиіс:
1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып 5-сынып
Адам денесінің
құрылысы
Сезiм мүшелерiн
атау және қоршаған
ортаны танудағы
олардың рөлiн
анықтау
Адамның кейбір ішкі
органдарының
қарапайым
құрылысын білу
және сипаттау
Суреттер мен үлгісін
қолдана отырып, ас
қорыту, тыныс алу,
қан айналым
жүйесінің құрамына
кіретін органдарды
атау және сипаттау
Суреттер мен пішінді
үлгіні қолдана
отырып несеп және
зәр шығару мүшелері
мен
жүйке жүйесінің,
құрамына кіретін
органдарды атау,
сипаттау
Адам денесінің негізгі
бөліктерін және
олардың
функцияларын атау
Үлгіде немесе
адам денесінде ішкі
органдардың
орналасуын анықтау
Әр түрлі белгілерді
қолдана отырып,
адамдар арасындағы
ұқсастықтар мен
ерекшеліктерді
анықтау, мысалы,
шаш түсі, бойы, көз
түсі және т.б.
Қаңқа адам денесінің
тірегі болып
табылатынын және
ол бас сүйегінен,
дене және аяқ-қол
сүйектерінен
тұратынын білу
Адамның тiршiлiк
әрекетiнiң
процестерi
Адам басқа да тірі
организм тәрізді
өсетінін, дамитынын,
қартаятынын білу
Өсу мен қуат алу
үшін тағамның
маңызды екенін
түсіну
Ауаның мұрын
немесе ауыз арқылы
сіңірілетінін және
тыныс алу жолдары
арқылы өкпеге
жететінін білу
Қоршаған ортаны
қабылдаудағы жүйке
жүйесiнiң рөлiн
анықтау

28. - 28 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
Адамның өсуіне және
дамуына қажетті
мұқтаждықты
анықтау, мысалы,
азық, ұйқы және т.б.
Тағамның кейбір
түрлері денсаулыққа
зиянды екенін білу
Бұлшық ет
сүйектерге сіңір
арқылы бекітілгенін
білу
Жүрек жиырылуы
арқасында қанның
тамырлар бойымен
қозғалатынын білу
Адам жүйке жүйесінің
басқаруымен әр түрлі
әрекеттер
орындайтынын түсіну
Дененiң дұрыс
мүсінін сақтаудың
маңыздылығын түсiну
Баланс жасалған
және денсаулыққа
пайдалы тағамның
қажеттілігін дәлелдеу
Дене тазалығын
сақтау қажеттілігін
түсіну
Бұлшық ет кішірейген
(жиырылған) кезде
қозғалыс пайда
болатынын түсіну
Дене шынықтыру
жаттығуынан кейін
тыныс алу мен пульс
жиілігінің қалай
өзгеретінін зерттеу
Қарқындылығы әр
түрлi
қоздырғыштардың
адамға қалай әсер
ететінін зерттеу
Адам да өсімдік пен
жануарлар сияқты
табиғаттың бір бөлігі
екенін түсіну
Тістердің құрылысын,
функцияларын білу
және оларды қалай
күту керектігін білу
Аяқ-қолдың
қозғалысын
көрсететін модель
құрастыру
Шылым шегудің және
ластанған ауаның
адам денсаулығына
зиянды екенін түсіну
Бүйрек қанды
организмге қажетсіз
заттардан
тазалайтынын түсіну
Сезім мүшелері
арқылы қоршаған
ортаны қалай білуге
болатынын зерттеу
Адамдардың қалай
қозғалатынын
зерттеу
Организмнің ауру
мен
инфекциялардан
қалай қорғанатынын
түсіну
Адамдардың да
жануарлар сияқты
ұрпақ қалдыратынын
түсіну
Ас қорыту асқазан
және ішекте жүзеге
асатынын білу

29. - 29 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
«Ғылымға кіріспе» пәні
5-бөлім Заттар және оның қасиеттері
Оқушылар орындай алуы тиіс:
1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып 5-сынып
Заттар және
құбылыстар
Заттарды жасанды
(адам қолымен
жасалған) және
табиғи денелерге
жіктеу
Тірі және өлі
табиғаттың денелерін
ажырату және
салыстыру,
мысалдар келтіру
Барлық денелердің
заттардан тұратынын
білу, дене мен затты
ажырата білу
Ауа Ауаның негізгі
қасиеттерін (газ
тәрізді, көзге
көрінбейтін, түссіз,
жеңіл, иіссіз, дәмсіз)
айту
Ауаның жануға
көмектесетінін білу
(шамның стакан
ішінде жануы, ашық
ауада)
Адамның тiршiлiк
әрекетiнiң әртүрлi
салаларында ауаның
қолдануын суреттеу
(медицинада,
ғарышта - скафандр,
акваланг, оттегі
маскалары)
Ауа құрамына кіретін
газдарды атау
Бөлменiң, ыдыстың
және т.б. кеңiстiк
көлемiн ауамен
толтырып, ауаның
қасиетiн зерттеу
Адамның ауа
қасиетін қалай
қолданатынына
мысал келтіу
Ауаның өмір үшін
маңыздылығын түсіну
Оттегінің өмірдегі
маңыздылығын
түсіндіру

30. - 30 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
Ауаның негізгі қасиетін
білу және зерттеу
(тығыздық, сығымдалу
- доптың ыршып түсуі
немесе автомобиль
доңғалақтарының
камерасын ауамен
толтыру)
Бiздiң планетамыз
үшiн ауаның, ауаны
таза сақтаудың
маңыздылығын түсiну
Ауаны ластайтын
көздерді анықтау;
Жердiң «әуе
мұхиттары» деген
атауды түсiну, Жерді
ауа қабаты қалай
қорғап жатқанын
айтып беру
Ауаның жылу
өткізгіштігі нашар
екендігін білу,
мысалы, жылы киім,
терезе әйнектерінің
арасындағы ауа
Ауаның газдардан
тұратынын білу
Ауа тазалығын
сақтайтын жолдарын
білу (көгалдандыру,
өндіріс қалдықтарын
азайту);
Ауаның қыздырғанда
ұлғаятынын, ал
суытқанда
сығылатынын
зерттеу
Жел ауаның
қозғалысы екенін
түсіну
Тау төбесі мен тау
етегiндегі газ
қысымдарының
айырмашылығын
түсіндіру
Желдің пайдасы мен
зияны туралы
мысалдар келтіру
Ауаны тазалау
жолдары мен
қажетті шараларды
атап шығу
Су
Судың негізгі
қасиеттерін анықтау
(дәмі жоқ, белгілі бір
пішіні жоқ, мөлдір,
иісі жоқ,
ағады,еріткіш)
Жер бетінің 2/3 бөлігі
судан тұратынын білу
Заттардың барлығы
суда ери бермейтінін
бақылау және
сипаттау
Табиғаттағы су
айналымын бақылау
және сипаттау
Судың үш күйі
болатынын түсіну
және оның бір күйден
екінші күйге қалай
айналатынын
түсіндіру
Фильтрлеу арқылы
суды тазалауға,
жасауға болатынын
білу, су тазалау үшін
фильтр жасау
Табиғатта судың
ластануы, суға
қандай зиянды
қалдықтар түсетіні
және олардың әр
түрлi организмдерге
әсері туралы мысал

31. - 31 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
келтiру
Суда ерімейтін қатты
заттарды фильтрлеу
(елеу) арқылы қалай
бөлiп алуға
болатынын зерттеу
Жауын-шашын қалай
пайда болатынын
түсіну (жаңбыр, қар,
бұршақ, шық, қырау)
Өмір үшін судың
маңыздылығын
түсіну
Бұлт түрлерін
ажырата білу,
бұлттар су буының
конденсациясы
екенін түсіну
Бұқаралық ақпарат
құралдарынан
мәліметтер табу,
таныстыру, мысалы,
Арал трагедиясы
туралы, адам
әрекетінің кесірінен
судың ластануы
туралы
Адам тәулігіне орта
есеппен неше литр су
тұтынатынын және
жарататынын талдау
Ауыз су ресурстарын
ұқыпты қолдану
қажеттілігін түсіну
Пайдалы қазбалар
Топырақтың негізгі
құрамын сипаттау
(құм, балшық,
өсімдіктер мен
жануарлардың
қалдықтары, су, ауа)
Топырақтың басты
қасиетін атау
Жер қойнауларынан
пайдалы қазбалар
қалай өндірілетінін
түсіну
Кен дегеніміз не,
кеннiң түрлерiн
ажырата білу (қара,
түсті) және оларды
қандай белгілері
бойынша
анықтайтынын білу
Қандай топырақта
өсімдіктер жақсы
өсетінін, астық өнімі
неге тәуелді екенін
болжау
Пайдалы қазбалар
қайда
қолданылатынын
анықтау (бор, тұз,
әк, саз, мұнай,
гранит, көмір, газ,
Әр түрлi металдарды
балқыту арқылы
балқымалар (шойын,
болат) алуға
болатынын біу

32. - 32 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
металдар, цемент)
Топырақ организм
тіршілігінде қандай
рөл ойнайды
Пайдалы
қазбалардың қолдану
әдістеріне қарай
қалай бөлінетінін
түсіндіру (жанғыш,
кенді және кенсіз)
Тау жыныстарының
(гауһарлар, мәрмәр,
құм, әк тас), және
басқа да пайдалы
қазбалардың (мұнай,
көмір) қолдануын білу
және анықтау
Пайдалы
қазбалардан қандай
заттар алынатынын,
жасалатынын
анықтау (құм-шыны,
пластилин-саз)
Түсті металдардың
қасиеттеріне
негіздеп, олардан
алынатын
бұйымдарды атау
Тау жыныстарының
пайда болуын
түсіндіру
Пайдалы қазбаларды
өндiру тәсiлдерiн
атап шығу
Жанғыш пайдалы
қазбаларға қандай
заттар жататынын
білу және мұнайдың
суда ерімейтіндігін
зерттеу, парафиннің
мұнай өнiмі) жанғыш
зат екенін білу
Пайдалы қазбалар
қорының
таусылатынын түсіну
Мұнайдың негізгі
қасиеттері мен одан
алынатын өнімдерді
атау
саз бен құмның
ұқсастығын және
ерекшелігін ажырату,
олардың
қолданылуын
түсіндіру (пластилин,
қарындаштың
грифелi, шыны,
цемент, саздан
жасалған ыдыс)
Пайдалы қазбаларды
ұқыпты қолдану
және сақтау
қажеттілігін түсіну
Кенсіз пайдалы
қазбаларды қалай
өндіретінін және
қайда
қолданылатынын білу
(мәрмәр, бор, гранит,
саз, құм, әк тас, iнжу)

33. - 33 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
«Ғылымға кіріспе» пәні
6-бөлім Ғарыш
Оқушылар орындай алуы тиіс:
1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып 5-сынып
Ғарыш Жердң пішіні шар тәріздес
екенін білу
Күн мен түннің
ауысуын түсіндіре
алу
Күн жүйесінің
ғаламшарлары Күннен
әр түрлі қашықтықта
қозғалатынын білу
Жердің айналуынан
жыл мезгілдерінің
қалай өзгеретінін Күн
жүйесінің моделін
қолдана отырып
түсіндіру
Глобус – Жердің
кішірейтілген моделі екенін
білу
Күннің күн бойы
қозғалысын және
көлеңкенің қалай
өзгеретінін
бақылау
Ғаламшарлардың
Күнді айнала
қозғалысын
модельдеу көмегімен
түсіну
Жер шарының атмосфера
қабаты бар екенін білу
Жердің
24 сағатта өз
осінен толық
айналатын білу
Жердің Күнді айнала
циклді түрде
қозғалатынын және
толық айналым 1 жыл
болатынын білу
Күн жүйесінің әр түрлі
ғаламшарлары күн
энергиясын бірдей
алмайтынын түсіну
Жұлдыздарды,
ғаламшарларды,
галактиканы, әлем
құбылыстарын
зерттейтін
ғылымның
астрономия екенін
білу
Күн жүйесінің
ғаламшарларын
орналасу ретімен атау
Күн жүйесін және
жұлдыздарды
зерттеумен
айналысқан
ғалымдардың ашқан
жаңалықтары мен
өмірлерін зеттеру (Г.
Галилей, әл-Фараби
және т.б.);
Жердің табиғи
серігін (Ай) атау
және оның
фазаларын білу
Ғарышты зерттеу үшін
құралдар мен ұшу
аппараттарын
қолдануға болатынын
білу, мысалы,
телескоптар,
жасанды серiктер

34. - 34 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
(зымыран)
Астрономияда
мағлұмат алудың
негізгі әдісі –
бақылау екенін
білу
Ғарыш үшiн үлкен
қашықтықтар мен
үлкен уақыт
аралықтары тән
екенін түсiну

35. - 35 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
«Ғылымға кіріспе» пәні
7-бөлім Күш және қозғалыс
Оқушылар орындай алуы тиіс:
1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып 5-сынып
Күштер және
қозғалыстар
Қозғалыстың әр
түрлi
траекториялары
бар екенін түсіну
және сурет түрiнде
көрсету
Денелердің өз
қозғалысын қалай
жылдамдата немесе
баяулата алатынын
түсіну
Динамометрдің
көмегімен күшті өлшеу
Тығыздық күші
денелердiң
деформациясынан
пайда болатынын
білу және түсіндіру
Денелердің өз
қозғалысын қалай
жылдамдата
немесе баяулата
алатынын түсіну
Өз қаласындағы
автокөлiк қозғалысын
бақылау және алған
бiлiмін қолдана отырып
түсіндіру
Күш қозғалысының
бағытын анықтау
Екі дененiң бір-біріне
салыстырмалы
қозғалыста жанасуы
барысында үйкелiс
күшi пайда
болатынын бiлу
және мысал келтіру
Тәжірибе арқылы
қозғалысты білу
Масса мен салмақтың
айырмашылығын түсіну.
Массаны килограммен,
ал салмақты ньютонмен
өлшейтінін білу
Әр түрлі формадағы
денелердің Жер бетіне
қалай құлайтынын
бақылау және дене
формасы оның құлау
уақытына ықпал
ететінін түсіну
Үйкелiс күшi дене
қозғалысына қарсы
бағытталғанын және
қозғалыс
жылдамдығына
ықпал ететінін түсiну
Екі немесе бірнеше
денелердің өзара
әсерінен күш пайда
болатынын білу
Салмақты өлшейтін
аспаптарды дұрыс
таңдап қолдану
Архимед күші –
сұйықтар мен газдар
әсер ететін көтеруші
күш екенін білу
Денелердің
үйкелісін бақылау,
қорытынды жасау
Тығыздық күші, ауырлық
күші, үйкеліс күші,
Архимед күші бар екенін
түсіну
Әр түрлi заттардың
суда жүзуін бақылау
және болжау

36. - 36 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
«Ғылымға кіріспе» пәні
8-бөлім Физикалық құбылыстар
Оқушылар орындай алуы тиіс:
1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып 5-сынып
Жарық Табиғи және
жасанды жарық
көздері бар екенін
білу және оларды
атау (күн, электр
қуаты)
Жарық жолында
тосқауылдар болғанда
көлеңкелер пайда
болатынын түсіну
Жарықтың тура түсуі,
жарықтың шағылысуы,
жарықтың сiңiрілуі тәрізді
кейбір қасиеттерін білу
және атау
Жарықтандыру үшін
жасанды жарықты
қолдану туралы білу
Жарық өткізетін денелер
бар екенін түсіну
Көлеңке тосқауылдың
өлшеміне және жарық
көзінен тосқауылға дейінгі
қашықтыққа қалайша
тәуелдi болатынын
зерттеу және түсіндіру
Қараңғы –
жарықтың болмауы
екенін түсіну
Жарықты
шағылыстыратын
заттардың бар екенін,
сондықтан біздің оларды
көретінімізді түсіну
Заттарды қалай
көретінімізді түсіну
(көздің құрылысы)
Дыбыс Дыбыс – ауаның
ауытқуы түрінде
берілетін
энергияның бір түрі
екенін түсіну
Дыбыстың барлық
бағыттарда таралатынын
білу және түсіндіру
Белгілі тосқауылдар
дыбыстың
қаттылығына және
оның таралуына
ықпал ететінін
түсіну және
мысалдар келтіру
Табиғатта
дыбыстың алуан
түрлері мен дыбыс
көздері бар екенін
білу және оларды
атау
Дыбыстың қаттылығы
дыбыс көзі мен
қабылдағыштың
арасындағы қашықтық
ұлғайған сайын
азаятынын түсіндіру
Дыбыстың
таралуын қалай
тоқтатудың
нәтижелерін
зерттеу және
болжау

37. - 37 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
Дыбыс көздері әр
түрлі қаттылықтағы
дауыс
шығаратынын
түсіну, дыбыс көзін
анықтау
Дыбыс көзінен есту
мүшесіне баратынын білу
Музыкалық
аспаптардың
қандай қаттылықта
дыбыс шығара
алатынын анықтау.
(мысалы, домбыра,
скрипка, балалайка
және т.б.)
Жылу Ғимараттар мен заттарды
жылыту үшін
қолданылатын аспаптар
бар екенін түсіну
Дененiң қызуы оның
температурасына тәуелдi
болатынын бiлу
Денелердің жылу
өткізетінін білу
Дене температурасын
өлшеу үшін термометрді
қолдана білу
Денелер жылуды әр
түрлі өткізетінін
түсіну (жақсы,
нашар, тез, баяу)
Қатты денелердің,
сұйықтардың қызуын
зерттеу
Кейбір денелердің
басқаларға
қарағанда жылуды
ұзақ сақтай
алатынын түсіну
Қоршаған ортаның
температурасын анықтай
алу
Электр қуаты Адам тіршілігіне
(тұрмысына) электр
қуатының маңыздылығын
білу
«Электр тізбегі» түсінігін
білу және оның
компоненттерін тану
Кейбiр
материалдардың
жақсы электр
өткiзгiш екенін
зерттеу
Компьютер
бағдарламаларының
көмегімен электр тізбегін
модельдеу
Қандай денелердің
электрді
өткiзбейтiнiн
зерттеу
Қарапайым электр
тізбегін модельдеу
Ұзақ қашықтыққа
электр жеткізу үшін

38. - 38 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
металдар
қолданылатынын
түсіну
Электр қуатын өндіретін
электр көздері туралы
білу (генераторлар, СЭС,
ГРЭС)
Электр заттарын
изоляциялау үшiн
электр өткiзбейтiн
материалдары
қолданылатынын
білу және мысал
келтіру
Барлық компоненттерді
есепке ала отырып,
электр тізбегін схема
түрінде көрсете алу
Магнетизм Магниттің табиғи пайдалы
қазба екенін білу (магнит
теміртасы)
Тұрмыста
қолданылатын
құралдарда,
өнеркәсіптерде
магнитті қолдану
мүмкіндігін білу
және оларды атап
шығу (мысалы,
навигация компасы,
дыбыс
колонкалары)
Магниттің екі полюсі бар
екенін білу
Саяхатта
компастың
жұмысын байқау
және түсіндіру
Магниттің металдарды
тартатын зат екенін білу

39. - 39 -
1-нұсқа
Қаңтар 2014 ж.
Магнит өлшемдерi
металл бөлшектердi
тарту қабiлетіне қалай
ықпал ететiнiн түсіну
және зерттеу