Powerpoint of Day 2 Speaker : Nanda Mohan Shenoy( Contact Samskritham21@gmail.com) छन्दस् known as meter plays a very important role both in the Vedic language as well as Sanskrit Literature or Kavyas. In this the ganas are discussed

1. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
Sanskrit -21
Narayaneeyam & Vrittha
Ratnakara Workshop
4.45 pm to 5.45 pm IST
VR- 02
13-05-20

2. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
Homework
Revision
Understanding
the 8 Ganas
Homework
Day- Agenda
सुखसन्तानससद्ध्यर्थं नत्वा
ब्रह्माऽच्युताऽर्चितम ् ।
गौरीववनायकोपेतं
शङ्करं लोकशङ्करम ् ॥ १.१ ॥
Agenda
<1>

3. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
Back to basics
<2>
1. स्वर
:अं3.अनुस्वारं ववसगिः
2. व्यञ्जन
हल्
अक्षरं-syllable
क
र
व
लघु and गुरु
क्य , त्र ,क्ष
ननमुिक्तं ननत्यमुक्तं,
ननर्ािस्यमानम्
ननगमशतसहस्रेण
अ इ उ ऋ ऌ-
ह्रस्वं
संहिता- वर्णः
संयोगः
िल्

4. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
लघु is not defined in Vrittha ratnakaram
So we have to take what is not गुरु is लघु
Too many definitions of गुरु
So we will take the reverse approach in defining लघु
Two scenarios
1. अ इ उ ऋ ऌ पादान्ते (2.5) – 0
2. अ इ उ ऋ ऌ अपादान्ते
Test for 2 is अ इ उ ऋ ऌ +हल्+अच् ( 1 ){असंयोगं}*
Out of the Box
<3>

5. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
# Alphabets Definition
1 .1 अ इ उ ऋ ऌ –in isolation except Rule 2.3 ,2.4 and 2.5 लघु
2.1 आ,ई,ऊ, ,ए,ओ, ऐ,औ गुरु
2.2 अ इ उ ऋ ऌ followed अनुस्वारम् गुरु
2.3 अ इ उ ऋ ऌ followed ववसगिः गुरु
2.4 Any संयुक्त अक्षर follows अ इ उ ऋ ऌ then अ इ उ ऋ ऌ गुरु
2.5 अ इ उ ऋ ऌ चेद्ध पादान्ते गुरु* Optional
2.6 अ इ उ ऋ ऌ followed by हल्अन्तम्(ववद्धयुत्) गुरु
Basic Rules
सानुस्वारो ववसगािन्तो दीघो
युक्तपरश्च यः । वा पादान्ते
त्वसौ ग्वक्रो ज्ञेयोऽन्यो मात्रत्रको
लृजुः ॥ १.९ ॥
Notation-Typo
error
लघु - I or 
गुरु -S or 
<4>

6. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
वणिः(अक्षर:)- Syllable -1
गणं – (3)
पादम्
श्लोकं –(4 पादम्)
Overview
अङ्रयो यस्य चत्वारस्तुल्यलक्षणलक्षक्षताः ।
तच्छन्दःशास्त्रतत्त्वज्ञाः समं वृत्तं प्रचक्षते ॥
१.१४ ॥ प्रर्थमाङ्नरसमो यस्य तृतीयश्चरणो
र्वेत ् । द्धववतीयस्तुयिवद्धवृत्तं तदर्िसममुच्यते
॥ १.१५ ॥
यस्य पादचतुष्के ऽवप लक्ष्म सर्न्नं परस्परम ् ।
तदाहुवविषमं वृत्तं छन्दःशास्त्रववशारदाः ॥ १.१६
॥
वणि(वृत्तः)
समम ्
Ch3
अर्िसमम ्
Ch 4
ववषमम ्
Ch5
<5>

7. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
Mathematically गुरु is लघु in a गण
can have 8 combinations
यमाताराजर्ानसलगम्
यरत - र्जस- नम
म्यरस्तजभ्नगैलािन्तैरेसर्दिशसर्रक्षरैः ।
समस्तं वाङ्मयं व्याप्तं त्रैलोक्यसमव ववष्णुना ॥
१.६ ॥
गण
य I S S
र S I S
त S S I
भ S I I
ज I S I
स I I S
न I I I
म S S S
<6>
Poll 1

8. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
1. in प्रळय in the sloka
प्रळयपयोर्र्जले
1: ज I S I
2: स I I S
3: न I I I
4: म S S S
2. in अर्रं in sloka "अर्रं
मर्ुरं"
1: त S S I
2: र् S I I
3: ज I S I
4: स I I S
गण
य I S S
र S I S
त S S I
भ S I I
ज I S I
स I I S
न I I I
म S S S
3. नृससंहं in the sloka
नृससंहं र्ीषणं र्द्रं
मृत्युमृत्युं नमाम्यहम्
1: य I S S
2: र S I S
3: त S S I
4: र् S I I
4. र्ीषणं in the sloka
नृससंहं र्ीषणं र्द्रं
मृत्युमृत्युं नमाम्यहम्
1: य I S S
2: र S I S
3: त S S I
4: र् S I I
Identify the Gana
<7>

9. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
1. in प्रळय in the sloka
प्रळयपयोर्र्जले
1: ज I S I
2: स I I S
3: न I I I
4: म S S S
2. in अर्रं in sloka "अर्रं
मर्ुरं"
1: त S S I
2: र् S I I
3: ज I S I
4: स I I S
गण
य I S S
र S I S
त S S I
भ S I I
ज I S I
स I I S
न I I I
म S S S
3. नृससंहं in the sloka नृससंहं
र्ीषणं र्द्रं मृत्युमृत्युं
नमाम्यहम ्
1: य I S S
2: र S I S
3: त S S I
4: र् S I I
4. र्ीषणं in the sloka नृससंहं
र्ीषणं र्द्रं मृत्युमृत्युं
नमाम्यहम ् ( Single Choice)
1: य I S S
2: र S I S
3: त S S I
4: र् S I I
Identify the Gana
<8>

10. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
1. ननमुिक्तं "in the sloka ननमुिक्तं
ननत्यमुक्तं ( Single Choice)
1: म 2: य 3: र् 4: र
2. "करारववन्देन " in the sloka
करारववन्देन पदारववन्दं मुखारववन्दे
ववननवेशयन्तम ्। वटस्य पत्रस्य पुटेशयानं,
बालं मुकु न्दं मनसा स्मरासम॥
1: त and ज 2: स nd ज
3: ज and त 4: स and त
य I S S
र S I S
त S S I
भ S I I
ज I S I
स I I S
न I I I
म S S S
<9>
गण
3. " वा र्ज" in the
sloka
एवंदुलिभ्यवस्तुन्यवप
सुलर्तया हस्तलब्र्े
यदन्यत् तन्वा
वाचा र्र्या वा
र्जनत बत जन:
क्षुद्रतैव स्फु टेयम् ।
1: र्
2: ज
3: स
Poll 2