Khóa luận giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
1
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRANH
CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI Ở TỈNH NINH
BÌNH

2
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU .....................................................Error! Bookmark not defined.
1. Tính cấp thiết đề tài ......................................... Error! Bookmark not defined.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài. .......... Error! Bookmark not defined.
3. Đối tượng, phạm vi của việc nghiên cứu đề tàiError! Bookmark not defined.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề tàiError! Bookmark not
defined.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn ............................ Error! Bookmark not defined.
6. Cơ cấu của khóa luận....................................... Error! Bookmark not defined.
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
KINH DOANH, THƯƠNG MẠI TẠI TÒA ÁN. PHÁP LUẬT VỀ GIẢI
QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI TẠI TÒA ÁN .........6
1.1. Khái quát về giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án6
1.1.1. Khái niệm giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án.6
1.1.2. Yêu cầu của việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại
Tòa án...................................................................................................................7
1.1.3. Ý nghĩa của việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại
Tòa án...................................................................................................................9
1.2. Vai trò của Tòa án trong giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại.
............................................................................................................................ 10
1.2. Pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh tại Tòa án nhân dân cấp
tỉnh..................................................................................................................... 11
1.2.1. Giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án nhân dân
cấp tỉnh.............................................................................................................. 11
1.2.2. Hệ thống pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại
tại Tòa án........................................................................................................... 13

3
1.2.3. Nội dung của pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương
mại tại Tòa án................................................................................................... 15
Kết luận Chương 1........................................................................................... 18
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
TRANH CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI Ở TAND CẤP TỈNH VÀ
THỰC TIỄN THI HÀNH Ở TỈNH NINH BÌNH................................................19
2.1. Các quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh ở
TAND cấp tỉnh.................................................................................................. 19
2.1.1. Các quy định về nguyên tắc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương
mại tại Tòa án................................................................................................... 19
2.1.2. Các quy định về thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong giải quyết
tranh chấp kinh doanh, thương mại............................................................... 22
2.1.3. Các quy định về phạm vi xét xử tòa án nhân dân cấp tỉnh các tranh
chấp kinh doanh, thương mại. ........................................................................ 23
2.1.4. Các quy định về trình tự, thủ tục Tòa án cấp tỉnh giải quyết tranh
chấp kinh doanh, thương mại. ........................................................................ 24
2.1.6. Các quy định về việc Tòa án cấp tỉnh ra phán quyết về tranh chấp
kinh doanh, thương mại. ................................................................................. 27
2.2. THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ GIẢI
QUYẾT TRANH CHẤP TRANH CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI
Ở TAND CẤP TỈNH Ở TỈNH NINH BÌNH.................................................. 28
2.2.1. Khái quát TAND tỉnh Ninh Bình ......................................................... 29
2.2.2. Những kết quả giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa
án nhân dân cấp phúc thẩm ở tỉnh Ninh Bình.............................................. 30
Kết luận Chương 2........................................................................................... 43

4
Chương 3. HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THI
HÀNH PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRANH CHẤP KINH
DOANH, THƯƠNG MẠI Ở TAND CẤP TỈNH................................................44
3.1. NGUYÊN TẮC HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP TRANH CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI Ở TAND
CẤP TỈNH. ....................................................................................................... 44
3.2. PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP TRANH CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI Ở TAND
CẤP TỈNH. ....................................................................................................... 46
3.4. CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT TRANH
CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP
PHÚC THẨM Ở TỈNH NINH BÌNH............................................................. 53
KẾT LUẬN..........................................................................................................57
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................58

5
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
BLDS Bộ luật Dân sự
BĐ Bị đơn
BLTTDS Bộ luật Tố dụng Dân sự
HTND Hội thẩm nhân dân
HĐXX Hội đồng xét xử
KSV Kiểm sát viên
KDTM Kinh doanh, thương mại
TAND Tòa án nhân dân
TANDTC Tòa án Nhân dân Tối cao
VKSND Viện Kiểm sát Nhân dân
VKSNDTC Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao
WTO World Trade Organisation
Tổ chức Thương mại Thế giới

6
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH
DOANH, THƯƠNG MẠI TẠI TÒA ÁN. PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI TẠI TÒA ÁN
1.1. Khái quát về giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án
1.1.1. Khái niệm giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án
Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán
hàng hoá, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục
đích sinh lợi khác. Tranh chấp kinh doanh, thương mại là những mâu thuẫn (bất đồng
hoặc xung đột) về quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong quá trình thực hiện các hoạt
động kinh doanh, thương mại. Dưới góc độ pháp luật tố tụng hiện hành ở Việt Nam
hiện nay, tranh chấp kinh doanh, thương mại là tranh chấp giữa các chủ thể cùng có
đăng ký kinh doanh và đều có mục đích lợi nhuận1
.
Khi tham gia các quan hệ kinh tế, việc xảy ra tranh chấp, mâu thuẫn là điều khó
tránh khỏi. Các bên có tranh chấp đều mong muốn tìm được biện pháp giải quyết tranh
chấp, đảm bảo tốt nhất quyền lợi, ít gây ảnh hưởng xấu đến mối quan hệ giữa các bên,
ít tốn kém về thời gian và tiền bạc. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tranh chấp trong
lĩnh vực kinh doanh, thương mại. Những nguyên nhân đó là: Vi phạm chất lượng, số
lượng, chủng loại và giấy tờ tài liệu kèm theo hàng hóa; Đã nhận tiền đặt trước (đặt
cọc) nhưng không giao hàng; Tranh chấp do lỗi của bên mua đã nhận đủ hàng nhưng
không tiến hành thanh toán hoặc tiến hành thanh toán không đầy đủ tiền hàng; Không
ký hoàn tất hồ sơ giao hàng, biên bản nghiệm thu lắp đặt, xác nhận tiền hàng v.v...
Trong thực tế có rất nhiều phương thức giải quyết các TCKDTM, thí dụ như
thương lượng, hòa giải (có hòa giải viên), tố tụng trọng tài và tố tụng tư pháp. Mỗi
phương thức đó đều có những ưu điểm và nhược điểm. Thực tiễn ở Việt Nam cho thấy
đa số các chủ thể có TCKDTM lựa chọn tố tụng tư pháp để giải quyết tranh chấp.
Thông qua hoạt động của bộ máy tư pháp và nhân danh quyền lực nhà nước, Tòa án
đưa ra phán quyết buộc các bên có tranh chấp phải thi hành, kể cả bằng sức mạnh
cưỡng chế. Việc Tòa án giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại trực tiếp góp
phần vào việc nâng cao ý thức, tôn trọng pháp luật cho các chủ thể kinh doanh.2
1
Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, Giáo trình Luật Kinh tế Việt Nam, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia
Hà Nội, Hà Nội 2017
2
Viên Thế Giang (2015), Giải quyết TCKDTM theo quy định của BLTTDS 201, Tạp chí Nhà nước và Pháp
luật, số 12/2015.

7
Giải quyết TCKDTM là việc các chủ thể kinh doanh, các thương nhân (bao gồm
các cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh) lựa chọn các phương thức, loại hình thích
hợp mà pháp luật có quy định để khắc phục, loại trừ các TCKDTM đã phát sinh, giải
tỏa các mâu thuân, xung đột, bất đồng của các bên có TCKDTM, để đạt được kết quả
mà các bên có tranh chấp có thể chấp nhận được và tự nguyện chấp hành3
.
1.1.2. Yêu cầu của việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa
án
Trong quá trình hợp tác kinh doanh, việc xảy ra mâu thuẫn dẫn đến những tranh
chấp giữa các chủ thể trong quan hệ hợp đồng là điều khó tránh khỏi. Với bản chất là
một quan hệ pháp luật kinh tế, thương mại, đề cao tính tự nguyện, sự tự thỏa thuận
giữa các bên, khi xảy ra tranh chấp các bên cũng được tự thỏa thuận, thương lượng giải
quyết với nhau. Khi không thể tự giải quyết các tranh chấp kinh doanh, thương mại,
một hoặc hai bên có quyền yêu cầu Tòa án là cơ quan tài phán nhà nước giải quyết các
tranh chấp đó.
Theo tác giả khóa luận, việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa
án cần phải đáp ứng được các yêu cầu sau
1) Hoạt động giải quyết TCKDTM tại Tòa án được tiến hành thông qua một trình
tự, thủ tục nhất định đảm bảo xét xử các vụ án kinh doanh thương mại một cách nhanh
gọn, có hiệu quả. Việc giải quyết những tranh chấp, đảm bảo quyền và lợi ích của các
bên có liên quan, đảm bảo pháp chế xã hội chủ nghĩa đã được BLTTDS và các văn bản
hướng dẫn thi hành quy định một cách cụ thể và thiết thực.
2) Hoạt động giải quyết TCKDTM tại Tòa án là hoạt động giải quyết những mâu
thuẫn trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại giữa các chủ thể có đăng ký kinh doanh,
nhằm bảo đảm quyền lợi chính đáng của các bên.
3) Các hành vi vi phạm pháp luật về hợp đồng kinh doanh, thương mại là các
hành vi của các chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý. Năng lực trách nhiệm pháp lý
của chủ thể là khả năng mà pháp luật quy định cho chủ thể phải chịu trách nhiệm về
hành vi của mình. Theo quy định của pháp luật, chủ thể là cá nhân sẽ có năng lực này
khi đạt đến một độ tuổi nhất định và trí tuệ phát triển bình thường được ghi nhận theo
quy định của pháp luật. Đó là độ tuổi mà sự phát triển về trí lực và thể lực đã cho phép
chủ thể nhận thức được hành vi của mình và hậu quả của hành vi đó gây ra cho xã hội.
Họ phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Đối với chủ thể là tổ chức, chủ thể sẽ
3
Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, Giáo trình Luật Kinh tế Việt Nam, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia
Hà Nội, Hà Nội 2017

8
có khả năng này khi được thành lập hoặc được công nhận theo quy định của BLDS
hiện hành.
4) Trong quá trình giải quyết TCKDTM tại Tòa án, phán quyết của Tòa án mang
tính bắt buộc thực hiện cao. Các bên có tranh chấp phải đối diện với các hậu quả
pháp lý nghiêm khắc nếu cố ý không thi hành các quyết định của Tòa án.
5) Bảo đảm việc giữ gìn uy tín, vị thế của các bên có tranh chấp và các yếu tố bí
mật trong kinh doanh. Đây là yêu cầu quan trọng đối với hoạt động giải quyết tranh
chấp kinh doanh, thương mại, nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ
thể trên thực tế.
6) Tòa án cần giải quyết TCKDTM một cách nhanh chóng, kịp thời, đảm bảo hạn
chế tối đa việc gián đoạn quá trình sản xuất, kinh doanh của các chủ thể kinh doanh.
Có giải quyết tranh chấp một cách nhanh chóng kịp thời mới bảo đảm được sự tồn tại
và phát triển vững mạnh của các chủ thể kinh doanh.
Ngoài ra, để bảo đảm các quyền lợi chính đáng của các nhà kinh doanh, việc Tòa
án giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại phải đáp ứng một số yêu cầu sau:
Thứ nhất, việc giải quyết TCKDTM phải được Tòa án thực hiện với chi phí thấp
nhất về tài chính và thời gian. Chi phí do các nhà kinh doanh bỏ ra để giải quyết tranh
chấp kinh doanh, thương mại cũng là chi phí kinh doanh. Vấn đề đặt ra là phải hạn chế
ở mức thấp nhất các chi phí không mang lại hiệu quả kinh tế này. Tòa án giải quyết
tranh chấp kinh doanh, thương mại cũng phải đáp ứng yêu cầu này, tạo niềm tin cho
người kinh doanh.
Thứ hai, việc Tòa án giải quyết TCKDTM phải bảo vệ được uy tín của các bên có
tranh chấp trong thương trường. Trong quá trình giải quyết tranh chấp, không bên nào
được đưa ra bất kỳ một thông tin nào ngoài phạm vi giải quyết tranh chấp hợp đồng
kinh doanh, thương mại, nhằm hạ thấp uy tín hay gây ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh
của đối tác trên thương trường, trước công luận, hay trước cơ quan giải quyết tranh
chấp kinh doanh, thương mại.
Thứ ba, việc giải quyết TCKDTM tại Tòa án phải bảo đảm các yếu tố bí mật
trong kinh doanh của các bên. Trong hoạt động kinh doanh, để có được thành công, các
chủ thể đều có những bí quyết riêng của mình; họ không muốn để người khác biết.
Quyền giữ bí mật trong kinh doanh của các bên được pháp luật bảo hộ.

9
1.1.3. Ý nghĩa của việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa
án
Phương thức giải quyết tranh TCKDTM tại Tòa án là phương thức phù hợp với
cơ chế kinh tế với nhiều thành phần, đa dạng về loại hình doanh nghiệp, phong phú về
hình thức kinh doanh. Nó bảo đảm cho các thành phần kinh tế khi tham gia hoạt động
thương mại được đối xử bình đẳng với nhau trước pháp luật, đáp ứng được nhu cầu
giải quyết TCKDTM một cách có hiệu quả. Ở Việt Nam, sự xuất hiện của phương thức
này đã mang lại những ý nghĩa quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội như sau:
Thứ nhất, phương thức này được sử dụng dựa trên sự thống nhất ý chí, sự tự do
thỏa thuận của các chủ thể tham gia hoạt động KDTM khi có phát sinh tranh chấp giữa
các chủ thể đó. Quy định này nâng cao và tôn trọng quyền tự do kinh doanh của các
chủ thể. Quyền này được quy định trong Hiến pháp, đồng thời góp phần phát huy tính
dân chủ, khách quan trong quá trình tố tụng dân sự nói chung.4
Thứ hai, Tòa án giải quyết TCKDTM luôn mang lại những lợi ích thiết thực cho
các nhà kinh doanh. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng để giúp các bên có được sự
công bằng đáp ứng được việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Tòa án đáp ứng
nhu cầu giải quyết TCKDTM một cách nhanh gọn cho các nhà kinh doanh, hạn chế
được sự tốn kém về thời gian và tài chính là hai “yếu tố vàng” trong kinh doanh, từ đó
góp phần làm cho doanh nghiệp phát triển được bền vững.
Thứ ba, phương thức này cũng là một trong những phương thức được Nhà nước
sử dụng để nhằm bảo vệ sự an toàn trong các hoạt động KDTM, góp phần quản lý xã
hội, quản lý kinh tế bằng pháp luật. Việc Tòa án giải quyết tốt các TCKDTM là động
lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, bởi nó sẽ tháo bỏ các trở ngại trong kinh doanh, thiết
lập lại sự tin tưởng, tín nhiệm lẫn nhau giữa các chủ thể tham gia hoạt động KDTM.
Thứ tư, thông qua việc giải quyết TCKDTM sẽ cho thấy những bất cập trong các
quy định của pháp luật. từ đó có thể đưa ra phương hướng, giải pháp cho việc hoàn
thiện pháp luật, tạo hàng lang pháp lý cho hoạt động KDTM ngày càng phát triển. Việc
Toà án giải quyết TCKDTM một cách nhanh chóng kịp thời, chính xác, nghiêm minh,
đúng pháp luật đảm bảo các cho các phán quyết được thực thi một cách nghiêm chỉnh
đúng pháp luật. Điều này cũng bảo đảm việc hạn chế đến mức tối đa sự gián đoạn
trong hoạt động kinh doanh của các chủ thể có tranh chấp [7].
4
Phan Chí Hiếu (2017), Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp kinh doanh theo BLTTDS và các vấn đề đặt
ra trong thực tiễn thi hành, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 6/2017

10
1.1.3. Vai trò của Tòa án trong giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương
mại
Tòa án có vai trò quan trọng trong việc giải quyết các TCKDTM. Vai trò này
được thể hiện ở những điểm như sau:
Một là, TAND nhân danh Nhà nước xét xử các vụ TCKDTM trong thực tế đời
sống xã hội nhằm bảo đảm các quyền và lợi ích chính đáng của các bên có tranh chấp.
Hai là, thông qua hoạt động giải quyết TCKDTM, Tòa án thực hiện chức năng
bảo vệ pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tranh chấp. Pháp luật
giải quyết TCKDTM trong nhà nước pháp quyền là hệ thống những giá trị cao đẹp của
xã hội dân chủ và mang trong mình những nguyện vọng, quyền và lợi ích của mọi tầng
lớp nhân dân trong xã hội.
Thông qua hoạt động giải quyết TCKDTM Tòa án nhân dân tiến hành hoạt động
giải thích pháp luật, tuyên truyền pháp luật, ngăn ngừa khả năng vi phạm pháp luật về
kinh doanh, thương mại.
Ba là, thực tiễn đã chứng minh rằng trong công tác xét xử TCKDTM, TAND đã
góp phần thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta, buộc các cơ quan, cán
bộ, công chức nhà nước phải tự nâng cao năng lực quản lý, trình độ chuyên môn và ý
thức trách nhiệm, quản lý xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho công dân thực hiện đầy đủ
các quyền tự do dân chủ của mình. Trong khi giải quyết các TCKDTM, Tòa án đảm
bảo tính nghiêm minh của pháp luật, tuân thủ các quy định trong Luật Thương mại và
các văn bản hướng dẫn thi hành, đảm bảo quyền và lợi ích các chủ thể, phòng ngừa các
hành vi vi phạm pháp luật của các chủ thể.
Bốn là, Tòa án góp phần thực hiện các cam kết quốc tế và giải quyết các
TCKDTM có yếu tố nước ngoài. Yêu cầu tuân thủ và vận dụng các cam kết quốc tế
của quốc gia không chỉ đến từ Nhà nước mà còn đến từ cá nhân, tổ chức, trong đó có
cá nhân và tổ chức nước ngoài. Tòa án vừa là cơ quan trực tiếp áp dụng các cam kết
quốc tế mà Việt Nam là thành viên vừa là cơ quan có trách nhiệm giám sát và trực tiếp
phân xử một hành vi pháp lý có vi phạm các cam kết mà Việt Nam đã ký kết hoặc
tham gia hay không.
Trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam, Toà Kinh tế
đã đạt được những kết quả quan trọng với mục tiêu là nhằm bảo đảm pháp chế và kỷ
luật trong hoạt động giải quyết TCKDTM, bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của công
dân, tổ chức.

11
1.2. Pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh tại Tòa án nhân dân cấp
tỉnh
1.2.1. Giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án nhân dân
cấp tỉnh
Theo Điều 35 BLTTDS 2015, TAND cấp huyện có thẩm quyền giải quyết đối với
TCKDTM tại khoản 1 Điều 30. Tức là những tranh chấp phát sinh trong hoạt động
kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều
có mục đích lợi nhuận. Trong trường hợp có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc
cần phải ủy thác tư pháp cho cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam ở nước ngoài, cho Tòa án, cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài không thuộc
thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện. Lúc này TAND cấp tỉnh sẽ có
thẩm quyền giải quyết.
Và theo khoản 1 Điều 37 BLTTDS 2015, TAND cấp tỉnh sẽ có thẩm quyền giải
quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp về kinh doanh thương mại còn lại. Bên
cạnh đó, Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm
TCKDTM thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND cấp huyện quy định tại Điều 35 của
Bộ luật này mà Tòa án nhân dân cấp tỉnh tự mình lấy lên để giải quyết khi xét thấy cần
thiết hoặc theo đề nghị của Tòa án nhân dân cấp huyện.
Việc giải quyết TCKDTM tại Tòa án tại TAND tỉnh Ninh Bình là giải quyết
những vụ việc mà bản án, quyết định dân sự chưa có hiệu lực pháp luật của TAND cấp
dưới bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của BLTTDS. Việc giải quyết TCKDTM
được thực hiện theo yêu cầu của đương sự hoặc theo kháng nghị của Viện kiểm sát,
TAND cấp trên và kháng cáo của đương sự. Trong các hệ thống pháp luật, xét xử sơ
thẩm và phúc thẩm là thủ tục của tòa án cấp trên xem xét lại bản án bị kháng cáo của
Tòa án cấp dưới khi nó chưa có hiệu lực pháp luật. Xét xử sơ thẩm và phúc thẩm nhằm
hai mục đích: một là sửa các sai sót bản án sơ thẩm; hai là làm rõ và lý giải các quy
định của pháp luật. Mặc dù các Tòa án cấp tỉnh đã tồn tại từ hàng trăm năm nay, các
nước theo hệ thống thông luật đã không quy định quyền kháng cáo trong luật mãi cho
đến thế kỉ XIX.
Trong những năm qua, đất nước ta đã và đang tiến hành công cuộc công nghiệp
hóa, hiện đại hóa, song song với phát triển kinh tế cũng cần ban hành các quy định
pháp luật trong lĩnh vực GQTCKDTM tại Tòa án. Nhận thức rõ vai trò quan trọng của
hoạt động giải quyết TCKDTM, các cơ quan NN có thẩm quyền đã hoạch định, xây

12
dựng và ban hành hệ thống văn bản pháp luật nhằm điều chỉnh. Có thể nói rằng, phạm
vi và đối tượng điều chỉnh cụ thể trong từng văn bản pháp luật, các quan hệ về giải
quyết TCKDTM với luật chuyên ngành đã được xử lý một cách hài hoà và ngày càng
mang tính khả thi cao. Thông qua hoạt động ban hành một hệ thống các văn bản pháp
luật chung và văn bản pháp luật chuyên ngành khác có quy định về nghĩa vụ giải quyết
TCKDTM đã tạo nên nền tảng pháp lý cơ bản trong hoạt động GQTCKDTM tại Tòa
án. Dựa trên các phân tích trên tác giả đưa ra khái niệm pháp luật giải quyết TCKDTM
như sau: Pháp luật giải quyết TCKDTM tại Tòa án là tập hợp các văn bản quy phạm
pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh giữa các chủ thể trong quá trình giải
quyết các mâu thuẫn phát sinh trong quá trình kinh doanh theo thủ tục tại TAND.
Đồng thời quy định quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong hoạt động giải
quyết TCKDTM. Pháp luật giải quyết TCKDTM được cấu thành bởi hệ thống quy
phạm pháp luật được quy định tại nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau như:
Hiến pháp, Bộ luật, Luật cho đến những văn bản hướng dẫn thi hành do Chính phủ,
các Bộ, ban ngành hay chính quyền địa phương ban hành.
Không chỉ riêng đối với hoạt động xét xử sơ thẩm và phúc thẩm TCKDTM mà
đối với các tranh chấp, các hoạt động có liên quan nhằm giải quyết vụ việc dân sự thì
hoạt động xét xử sơ thẩm và phúc thẩm của Tòa án là một trong những hoạt động quan
trọng đảm bảo thực hiện quyền và lợi ích của đương sự. Đồng thời, việc Tòa án xét xử
sơ thẩm và phúc thẩm là việc thực hiện chức năng tôn trọng pháp luật của các cơ quan
nhà nước có thẩm quyền, trong đó có Tòa án và VKSND trong thực tế. Tòa án có chức
năng là cơ quan nhà nước thực hiện chức năng xét xử đã được pháp luật quy định.
VKSND là cơ quan được giao nhiệm vụ kiểm sát hoạt động tư pháp trong thực tế.
Trong quá trình xét xử các vụ án TCKDTM, nếu TAND hoặc VKSND có sai sót trong
khi thực hiện chức năng của mình trong quá trình áp dụng pháp luật, ảnh hưởng đến
quyền và lợi ích của đương sự, thì việc xét xử sơ thẩm và phúc thẩm là điều kiện quan
trọng để có thể thực hiện tốt và đạt kết quả cao trên thực tế.
Trong hoạt động xét xử sơ thẩm và phúc thẩm của Tòa án, các chủ thể tham dự
trong quá trình xét xử sơ thẩm và phúc thẩm bao gồm: Thẩm phán, Thư ký của Tòa án,
Kiểm sát viên, các bên có tranh chấp, luật sư, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của đương sự, người làm chứng, người giám định v.v...5
5
Trần Anh Tuấn (2018), Tiêu chí xác định thẩm quyền dân sự của Tòa án theo lãnh thổ trong quy định
của BLTTDS năm 2015, Kỷ yếu hội thảo: Những quy định chung của BLTTDS năm 2015, Hà Nội 6/2018,
tr. 54-59.

13
Cơ chế, thủ tục xét xử sơ thẩm và phúc thẩm các TCKDTM được thực hiện theo
quy định của BLTTDS và các văn bản hướng dẫn thi hành. Phạm vi xét xử sơ thẩm và
phúc thẩm được Tòa án thực hiện căn cứ vào nội dung kháng cáo của đương sự
và/hoặc kháng nghị của VKSND đối với bản án, quyết định giải quyết TCKDTM đã
được cấp sơ thẩm thụ lý giải quyết trong thực tế.
Bộ luật Tố tụng Dân sự (2015) và Thông tư số 02/2016/TTLT-VKSNDTC-
TANDTC ngày 31/8/2016 quy định việc phối hợp giữa VKSND và TAND trong việc
thi hành một số quy định của BLTTDS là tập hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh
các quan hệ xã hội phát sinh giữa các chủ thể trong quá trình các chủ thể trong quan hệ
pháp luật giải quyết tranh chấp. Ở nước ta hiện nay, trong việc hoạch định và tổ chức
xây dựng các văn bản pháp luật, các nhà quản lý, nhà làm luật đều rất quan tâm đến
vấn đề giải quyết TCKDTM tại Tòa án tại TAND tỉnh Ninh Bình. Phạm vi và đối
tượng điều chỉnh cụ thể đã được quy định trong các văn bản pháp luật. Việc giải quyết
TCKDTM theo BLDS, BLTTDS và các đạo luật chuyên ngành đã được thực hiện một
cách hài hoà và ngày càng mang tính khả thi cao.6
1.2.2. Hệ thống pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại
tại Tòa án
Từ trước đến nay, Nhà nước ta luôn luôn quan tâm đến việc giải quyết
TCKDTM theo thủ tục tư pháp tại Tòa án. Nhiều quốc gia trên thế giới cũng đã xây
dựng và ngày càng hoàn thiện hệ thống pháp luật về lĩnh vực này. Những quy định về
hoạt động quản lý nhà nước đối với hoạt động quyết TCKDTM tại Tòa án đã đáp ứng
khá tốt các yêu cầu của quá trình xây dựng và phát triển kinh tế-xã hội của đất nước [9]
Việc giải quyết TCKDTM tại Tòa án đã và đang trở thành vấn đề nhận được
nhiều sự quan tâm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và toàn xã hội. Nhận thức
được tầm quan trọng của hoạt động này cũng như để đáp ứng nhu cầu phát triển của
đất nước, pháp luật về giải quyết TCKDTM tại Tòa án đã được xây dựng và ngày càng
được sửa đổi, bổ sung một cách hoàn thiện hơn. Hệ thống văn bản pháp luật về giải
quyết TCKDTM tại Tòa án bao gồm một loạt các văn bản như Hiến pháp (2013),
BLDS (2015, BLTTDS (2015), Các Nghị quyết của Quốc hội, các Nghị quyết của Hội
đồng Thẩm phán TANDTC, các Nghị định của Chính phủ, các Thông tư của
6
Trần Anh Tuấn (2018), Tiêu chí xác định thẩm quyền dân sự của Tòa án theo lãnh thổ trong quy định
của BLTTDS năm 2015, Kỷ yếu hội thảo: Những quy định chung của BLTTDS năm 2015, Hà Nội 6/2018,
tr. 54-59.

14
TANDTC, của các bộ...7
Hiến pháp cũng như các văn bản luật nói trên được xây dựng và ngày càng hoàn
thiện, phù hợp hơn, đáp ứng yêu cầu chính trị, quá trình xây dựng kinh tế - xã hội ở
nước ta trong tình hình mới.
Trong BLTTDS (2015) các quy định từ Điều 285 đến 315 tại chương XVI quy
định về phạm vi của hoạt động xét xử sơ thẩm và phúc thẩm vụ án dân sự nói chung và
giải quyết TCKDTM nói riêng tại Tòa án. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng của cơ chế
giải quyết TCKDTM trong thực tế. Đây là văn bản tố tụng về hình thức, tạo điều kiện
thuận lợi cho công tác quản lý nhà nước đối với hoat động giải quyết TCKDTM tại
Tòa án.
Một số Nghị định, Thông tư hướng dẫn cũng đã được các cơ quan nhà nước có
thẩm quyền ban hành nhằm hướng dẫn thi hành pháp luật về giải quyết TCKDTM tại
Tòa án. Có thể nêu ra một số văn bản chủ yếu sau:
- Nghị quyết số 103/2015/QH13 ngày 25 tháng 11 năm 2015 của Quốc hội về
việc thi hành BLTTDS (2015).
- Nghị quyết số 02/2016/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TANDCT hướng
dẫn thi hành Nghị quyết số 103/2015/QH13 về thi hành BLTTDS (2015).
Nghị quyết số 01/2017/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TANDTC ban
hành một số biểu mẫu trong tố tụng dân sự.
Nghị quyết số 04/2016/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng
dẫn thi hành quy định của BLTTDS số 92/2015/QH13 về gửi, nhận đơn khởi kiện, tài
liệu, chứng cứ và cấp, tống đạt, thông báo văn bản tố tụng bằng phương tiện điện tử.
Thông tư liên tịch số 02/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC của TANDTC,
VKSNDTC quy định việc phối hợp giữa VKSND và TAND trong việc thi hành quy
định của BLTTDS.
Thông tư liên tịch số 11/2016/TTLT-BTP-TANDTC-VKSNDTC của Bộ Tư
pháp, TANDTC, VKSNDTC quy định về thủ tục thi hành án dân sự và phối hợp liên
ngành trong thi hành án dân sự.
Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng
dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ án dân sự.
Thông tư liên tịch 04/2012/TTLT-VKSNDTC-TANDTC VKSNDTC,
TANDTC hướng dẫn thi hành các quy định trong BLTTDS về kiểm sát việc tuân theo
7
Nguyễn Thị Kim Vinh (2003), “Pháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế bằng con đường Toà án ở Việt
Nam” Khóa luận Thạc sỹ, Trường Đại học quốc gia hà nội

15
pháp luật trong tố tụng dân sự.
Quyết định số 364/QĐ-VKSTC năm 2017 của VKSNDTC về Quy chế công tác
kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự.
Trong các văn bản nói trên, với tư cách là hệ thống pháp lý cơ bản với các quy
định của luật hình thức, BLTTDS (2015) với các quy định tại chương quy định về thủ
tục xét xử sơ thẩm và phúc thẩm từ chương XV đến chương XVII đã có các quy định
làm nền tảng cho hoạt động này trong thực tế. Ngoài ra, Thông tư liên tịch số
02/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC của TANDTC, VKSNDTC quy định việc phối
hợp giữa VKSND và TAND trong việc thi hành quy định của BLTTDS (2015) trên cơ
sở đó đã ban hành các quy định về thực hiện xét xử sơ thẩm và phúc thẩm trong thực
tế...
Hoạt động ban hành các văn bản hướng dẫn nêu trên của các cơ quan nhà nước
có thẩm quyền đã giúp cho quá trình áp dụng những quy định của pháp luật về giải
quyết TCKDTM tại Tòa án ở nước ta được thực hiện một cách đầy đủ, có hiệu quả. Có
thể nói cho tới nay, Việt Nam đã xây dựng và ban hành những quy định về việc giải
quyết TCKDTM tại Tòa án khá phù hợp với hoàn cảnh thực tiễn ở nước ta. Việc xây
dựng nền tảng pháp lý cho việc thực thi pháp luật về giải quyết TCKDTM tại Tòa án ở
Việt Nam góp phần không nhỏ vào quá trình xây dựng và phát triển, công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước ta.
Cho tới nay, có thể thấy pháp luật đã có những quy định khá thống nhất và
xuyên suốt về việc giải quyết TCKDTM tại Tòa án. Với hoạt động ban hành các văn
bản pháp luật nêu trên, việc áp dụng những quy định của pháp luật về giải quyết
TCKDTM tại Tòa án ở Việt Nam đã được thực hiện một cách có hiệu quả hơn. Điều đó
góp phần tạo lập nền tảng pháp lý cơ bản cho việc thực thi pháp luật về giải quyết
TCKDTM tại Tòa án trong tiến trình phát triển đất nước. Điều này góp phần không
nhỏ nhằm ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật cũng như đề cao vai trò của
TAND trong giải quyết TCKDTM trong quá trình Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế.
1.2.3. Nội dung của pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương
mại tại Tòa án
Trong xu thế cải cách hệ thống tư pháp, Tòa án ở Việt Nam đang có những thay
đổi mạnh mẽ về thẩm quyền cũng như thủ tục xét xử nhằm đảm bảo TCKDTM được
giải quyết nhanh chóng, công bằng và đúng pháp luật. Có một thực tế đang tốn tại tại

16
Việt Nam là hơn 95% các tranh chấp thương mại, đầu tư đã được Tòa án các cấp xét
xử.
Pháp luật về giải quyết TCKDTM tại Tòa án có các quy định cụ thể về những vấn
đề như sau:
Một là, đối tượng tranh chấp. Đối tượng tranh chấp được quy định tại Điều 30
BLTTDS8
. Đây là nền tảng pháp lý cơ bản trong quá trình thực hiện giải quyết tranh
chấp. Tranh chấp thương mại là những mâu thuẫn (bất đồng hoặc xung đột ) về quyền
và nghĩa vụ giữa các bên trong quá trình thực hiện các hoạt động thương mại.
Hai là, về chủ thể của các tranh chấp. Theo quy định hiện hành, chủ thể của
TCKDTM chủ yếu là thương nhân. Điều này xuất phát từ tính chất đặc thù của quan hệ
kinh doanh, thương mại có thể được thiết lập giữa các thương nhân với nhau hoặc giữa
thương nhân với bên không phải là thương nhân. Một tranh chấp được coi là tranh chấp
thương mại khi có ít nhất một bên là thương nhân. Ngoài ra cũng có một số trường
hợp, các cá nhân tổ chức khác cũng có thể là chủ thể của tranh chấp thương mại, thí dụ
như: tranh chấp giữa công ty với thành viên công ty; tranh chấp giữa các thành viên
công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, hợp nhất, giải thể, chia, tách
công ty v.v…
Ba là, căn cứ phát sinh tranh chấp thương mại là hành vi vi phạm hợp đồng hoặc
vi phạm pháp luật. Trong nhiều trường hợp, tranh chấp thương mại phát sinh do các
bên vi phạm hợp đồng và xâm hại lợi ích của nhau. Tuy nhiên, cũng có thể có những vi
phạm xâm hại lợi ích của các bên nhưng không làm phát sinh tranh chấp. Nội dung của
tranh chấp thương mại là những xung đột về quyền, nghĩa vụ và lợi ích của các bên
trong hoạt động thương mại. Các quan hệ thương mại có bản chất là các quan hệ tài
sản, nên nội dung tranh chấp thương liên quan trực tiếp tới lợi ích kinh tế của các bên.
Bốn là, các phương thức giải quyết TCKDTM đòi hỏi được giải quyết thỏa đáng
nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên, giáo dục ý thức tôn trọng pháp luật của công dân,
góp phần ngăn ngừa sự vi phạm pháp luật trong hoạt động thương mại, bảo đảm trật tự
pháp luật, kỷ cương xã hội. Hiện nay, tranh chấp thương mại được giải quyết bằng các
phương thức: thương lượng, hòa giải (có Hòa giải viên), tố tụng trọng tài và tố tụng tư
pháp. Mỗi phương thức có sự khác nhau về tính chất pháp lý, nội dung của thủ tục,
trình tự tiến hành.
8
Xem điều 30 BLTTDS (2015)

17
Năm là, trình tự thủ tục giải quyết của TAND về các TCKDTM được thực hiện
theo quy định của BLTTDS từ cấp sơ thẩm, phúc thẩm và thủ tục xem xét lại bản án,
quyết định đã có hiệu lực pháp luật (giám đốc thẩm, tái thẩm, thủ tục đặc biệt xem xét
lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán TANDTC).
Sáu là, phương thức ra phán quyết của Tòa án tuân theo các quy định của
BLTTDS; Việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án được thực hiện bởi cơ quan thi
hành án dân sự
Các căn cứ pháp lý cho việc Tòa án giải quyết các TCKDTM ở cấp phúc thẩm là:
+ Kháng cáo của các bên có tranh chấp. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiển
có quyền kháng cáo theo quy định tại Điều 271 của BLTTDS (2015).9
+ Kháng nghị của VKSND theo quy định của Điều 278 BLTTD (2015).10
Việc kháng nghị phúc thẩm vụ án kinh doanh, thương mại được tiến hành khi bản
án hoặc quyết định của Toà án cấp sơ thẩm có sai lầm nghiêm trọng và việc khắc phục
sai lầm đó thuộc thẩm quyền quyết định của Toà án cấp phúc thẩm.
* Về chủ thể: Đương sự hoặc người đại diện đương sự có quyền kháng cáo đối
với bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật. Thời hạn kháng cáo là 15
ngày kể từ ngày Toà tuyên án hoặc ra quyết định.
Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp hoặc trên một cấp có quyền kháng nghị bản
án cấp sơ thẩm; thời hạn kháng nghị là 15 ngày (đối với Viện kiểm soát cùng cấp) hoặc
30 ngày (đối với Viện kiểm soát cấp trên) kể từ ngày Toà tuyên án hoặc ra quyết định
giải quyết các TCKDTM.
- Về địa vị pháp lý, các quyền và nghĩa vụ của những người tham gia giải quyết
tranh chấp TCKDTM ở cấp tỉnh được thể hiện rõ dưới hai góc độ sau:
Một là, chủ thể kháng cáo bản án, quyết định của TAND: Điều 271, BLTTDS
(2015) quy định: “Đương sự, người đại diện hợp pháp của đương sự, cơ quan, tổ chức,
cá nhân khởi kiện có quyền kháng cáo bản án sơ thẩm, quyết định tạm đình chỉ giải
quyết vụ án dân sự, quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự của Tòa án cấp sơ
thẩm để yêu cầu Tòa án cấp tỉnh giải quyết lại tại TAND tỉnh Ninh Bình.”. Đương sự ở
đây bao gồm cả người khởi kiện và người bị kiện. Đo đó, những trường hợp dẫn tới
việc xét xử sơ thẩm và phúc thẩm có thể là do người khởi kiện hoặc người bị kiện
kháng cáo. Người khởi kiện cần biết họ tham gia phiên tòa xét xử sơ thẩm và phúc
thẩm trong trường hợp nào để chuẩn bị những kỹ năng, tài liệu chứng cứ… cần thiết để
9
Xem điều 271 BLTTDS 2015
10

18
bảo vệ tốt nhất cho quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Đối tượng kháng cáo bao
gồm: bản án, quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ giải quyết vụ án của Toà án cấp sơ
thẩm 11
. Về nội dung kháng cáo, người có quyền kháng cáo có thể kháng cáo toàn bộ
hoặc một phần nội dung của bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm
Hai là, VKSND thực hiện quyền kháng nghị theo quy định tại Điều 271 của
BLTTDS (2015) khi VKSND thể hiện việc phản đối toàn bộ hoặc một phần bản án,
quyết định của Tòa án với mục đích bảo đảm cho việc xét xử được chính xác, công
bằng, đồng thời sửa chữa những sai lầm trong bản án, quyết định của Tòa án. Kháng
nghị được đưa ra đối với những bản án, quyết định của Tòa án chưa có hiệu lực pháp
luật hoặc đã có hiệu lực nhưng trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử phát hiện thấy có
sai lầm, vi phạm pháp luật hoặc phát hiện có tình tiết mới có thể làm thay đổi cơ bản
hay một phần quan trọng trong nội dung bản án, quyết định của Tòa án mà Tòa án
không biết được khi ra bản án, quyết định.
Kết luận Chương 1
Giải quyết TCKDTM tại Tòa án là một chế định pháp lý quan trọng, là cơ sở cần
thiết trong việc thiết lập và hoàn chỉnh một hệ thống pháp luật về giải quyết TCKDTM ở
nước ta. Việc xác định đặc điểm, tính tất yếu, những yếu tố đảm bảo trong việc giải quyết
TCKDTM tại Tòa án trong lĩnh vực này góp phần vào việc thiết lập các quy phạm pháp
luật chặt chẽ nhằm hoàn thiện hơn nữa hệ thống pháp luật về tố tụng tại Việt Nam. Đây là
nhiệm vụ quan trọng đối với nước ta trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, đảm
bảo hài hoà giữa phát triển kinh tế và bảo đảm quyền và lợi ích của các chủ thể kinh doanh
ở Việt Nam. Đồng thời, việc này còn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các chủ thể khi
giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh doanh thương mại tại Tòa án. Việc này cũng góp
phần quan trọng vào việc giải quyết TCKDTM tại Tòa án ở nước ta trong quá trình hội
nhập và phát triển. Cùng với thời gian thì những quy định giải quyết TCKDTM tại Tòa án
đã được thay đổi nhằm phù hợp hơn với sự phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta. Hoạt động
thi hành pháp luật là quá trình đưa pháp luật vào đời sống, áp dụng những quy định trong
văn bản vào thực tiễn, góp phần đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.
Chương 1 của khóa luận đã phân tích một cách khái quát cơ sở lý luận của việc giải
quyết TCKDTM tại Tòa án ở nước ta hiện nay; đó là: Khái niệm và ý nghĩa về tranh chấp
hợp đồng kinh doanh, thương mại; hệ thống văn bản pháp lý quy định đối với vấn đề này
trong thực tiễn áp dụng và lịch sử hình thành.
11

19
Trên cơ sở lý luận về giải quyết TCKDTM tại Tòa án ở Chương I, tác giả vận dụng
thực tiễn áp dụng pháp luật ở Việt Nam về giải quyết TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh Bình
tại TAND tỉnh Ninh Bình, đánh giá tình hình thi hành pháp luật, kết quả đạt được trong
việc áp dụng pháp luật và những hạn chế, khó khăn gặp phải trong quá trình thi hành pháp
luật, từ đó tìm ra nguyên nhân của những kết quả đạt được cũng như nguyên nhân của
những hạn chế được trình bày trong Chương 2 của khóa luận.
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRANH
CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI Ở TAND CẤP TỈNH VÀ THỰC TIỄN
THI HÀNH Ở TỈNH NINH BÌNH
2.1. Các quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh ở
TAND cấp tỉnh
2.1.1. Các quy định về nguyên tắc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương
mại tại Tòa án
BLTTDS (2015) đã quy định việc Tòa án giải quyết các tranh chấp dân sự (trong
đó có TCKDTM) theo các nguyên tắc như sau:
1) Nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của các đương sự
Trong thực tế, khi phát sinh các TCKDTM, các bên có thể giải quyết bằng thương
lượng, hòa giải (có Hòa giải viên) hoặc đưa ra Trọng tài thương mại để tiết kiệm thời
gian và chi phí, đặc biệt là không ảnh hưởng đến quan hệ kinh doanh cũng như uy tín
của họ được bảo đảm. Nếu các bên không giải quyết được tranh chấp bằng một trong
ba phương thức trên, việc yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp là sự lựa chọn cuối
cùng. Khi các bên có TCKDTM yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp, họ vẫn có thể
giải quyết được tranh chấp thông qua việc trung gian hoà giải của Thẩm phán tại
TAND. Trong nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của đương sự, quyền khởi kiện
là quan trọng nhất. Bởi lẽ, theo quy định thì Tòa án chỉ thụ lý, giải quyết các tranh chấp
này nếu có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của các đương sự. Khi đã yêu cầu Toà án giải
quyết tranh chấp, các bên vẫn có quyền hoà giải với nhau, thay đổi nội dung đơn kiện
hoặc rút đơn kiện. Điều này được quy định tại Điều 5, BLTTDS (2015).12
12
Điều 5. Quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự

20
2) Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật
Pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các bên không phân biệt thành
phần kinh tế, số vốn, tài sản. Tòa án nhân dân nhân danh Nhà nước đảm bảo thực hiện
các quy định pháp luật về giải quyết tranh chấp trong quá trình xác lập, thực hiện hợp
đồng kinh doanh, thương mại. Các chủ thể khi tham gia quan hệ sản xuất, kinh doanh
đều được pháp luật thừa nhận quyền bình đẳng. Bình đẳng trong kinh doanh nghĩa là
mọi cá nhân, tổ chức khi tham gia vào các quan hệ kinh tế, từ việc lựa chọn ngành
nghề, địa điểm kinh doanh, lựa chọn hình thức kinh doanh cho đến việc thực hiện
quyền và nghĩa vụ trong quá trình sản xuất, kinh doanh đều không có đặc quyền, đặc
lợi hoặc không bị phân biệt đối xử. Quyền bình đẳng không chỉ thể hiện khi các bên
tham gia vào quan hệ kinh doanh mà còn thể hiện khi họ tham gia vào quan hệ tố tụng
tại Tòa án. Tòa án có trách nhiệm tạo điều kiện cho các đương sự thực hiện các quyền
và nghĩa vụ của mình trong quá trình tố tụng. Điều 8 của BLTTDS (2015) đã quy định
rõ điều này13
.
3) Nguyên tắc Tòa án không tiến hành điều tra mà chỉ xác minh thu thập
chứng cứ.
Chứng minh và chứng cứ là yếu tố cốt lõi của pháp luật tố tụng. Mọi hoạt động tố
tụng đều tập trung làm rõ những vấn đề cần phải chứng minh bằng việc thu thập và
đánh giá chứng cứ. Về bản chất, chứng cứ là những thông tin, tài liệu hay những gì có
thật được thu thập, kiểm tra và đánh giá theo quy định của pháp luật nhằm phục vụ cho
việc giải quyết đúng đắn các vụ tranh chấp.
Các đương sự có quyền và nghĩa vụ cung cấp chứng cứ cho Tòa án và chứng
minh rằng yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp (Điều 6, BLTTDS). Ngoài ra,
các cá nhân, tổ chức khởi kiện, yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người
khác cũng có quyền, nghĩa vụ cung cấp chứng cứ và chứng minh như đương sự. Quyền
và nghĩa vụ chứng minh, cung cấp chứng cứ của đương sự được pháp luật quy định cụ
1. Đương sự có quyền quyết định việc khởi kiện, yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự.
Tòa án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của đương sự và chỉ giải
quyết trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đó.
2. Trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự, đương sự có quyền chấm dứt, thay đổi yêu cầu của mình hoặc
thỏa thuận với nhau một cách tự nguyện, không vi phạm điều cấm của luật và không trái đạo đức xã hội.
13
Điều 8. Bình đẳng về quyền và nghĩa vụ trong tố tụng dân sự
1. Trong tố tụng dân sự mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt dân tộc, giới tính, tín
ngưỡng, tôn giáo, thành phần xã hội, trình độ văn hóa, nghề nghiệp, địa vị xã hội.
Mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân đều bình đẳng trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ tố tụng trước Tòa án.
2. Tòa án có trách nhiệm bảo đảm nguyên tắc bình đẳng trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của cơ
quan, tổ chức, cá nhân trong tố tụng dân sự.

21
thể và rõ ràng trong các Điều 70, 76, 78, 86 của BLTTDS (2015). Trong trường hợp
đương sự không cung cấp được chứng cứ hoặc không đưa ra đầy đủ chứng cứ thì
đương sự phải chịu hậu quả về việc không chứng minh được hoặc chứng minh không
đầy đủ yêu sách của mình.
Việc chứng minh và cung cấp đầy đủ chứng cứ của các đương sự góp phần giúp
cho hoạt động giải quyết tranh chấp của Tòa án được nhanh chóng và chính xác. Tuy
nhiên, trong các vụ án kinh doanh, thương mại thì các đương sự là những người tham
gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh, thời gian đối với họ là “vàng, ngọc”. Khi phát
sinh một vụ tranh chấp, nhiều khi các đương sự không có đủ thời gian để thu thập đầy
đủ các bằng chứng. Việc giải quyết vụ tranh chấp một cách nhanh chóng và đúng đắn
là cần thiết không chỉ đối với các đương sự mà còn đối với cả các cơ quan chức năng
có liên quan. Nguyên tắc này tạo cơ sở giải quyết nhanh chóng và đúng đắn các vụ
tranh chấp, đồng thời nâng cao tinh thần trách nhiệm của các đương sự trong tố tụng
kinh doanh, thương mại. Đây là một nguyên tắc đặc thù của tố tụng kinh doanh, thương
mại, tạo điều kiện cho các đương sự bảo vệ được lợi ích chính đáng của mình.
4) Nguyên tắc hòa giải
Hòa giải là sự thỏa thuận của các đương sự trong việc giải quyết vụ tranh chấp
với sự trung gian của Thẩm phán. Việc các đương sự thỏa thuận giải quyết tranh chấp
trong mọi giai đoạn tố tụng luôn được Nhà nước khuyến khích; bởi vì, khi các đương
sự thỏa thuận với nhau về giải quyết tranh chấp thì không chỉ có nội dung tranh chấp
mà mâu thuẫn giữa các đương sự cũng được giải quyết triệt để, nhanh chóng, tiết kiệm
nhất. Nhà nước cũng sẽ không phải sử dụng sức mạnh cưỡng chế để thi hành các kết
quả hòa giải. Hòa giải là quyền tố tụng của đương sự và chỉ có đương sự mới có quyền
hòa giải vì đương sự là chủ thể của quan hệ pháp luật nội dung nên có quyền tự mình
quyết định những vấn đề của vụ tranh chấp. Nguyên tắc này được quy định tại Điều
1014
của BLTTDS (2015). Khi hòa giải các tranh chấp giữa các đương sự, Thẩm phán
phải tôn trọng sự tự nguyện thỏa thuận của các đương sự, không được bắt buộc các
đương sự phải thỏa thuận không phù hợp với ý chí của họ. Ngoài ra, trong BLTTDS
(2015) cũng quy định những vụ án dân sự, trong đó có TCKDTM, không được hòa giải
và những vụ án dân sự không tiến hành hòa giải được (Điều 181, 182 BLTTDS).
5) Nguyên tắc xét xử kịp thời, công bằng, công khai
14
Điều 10. Hòa giải trong tố tụng dân sự
Tòa án có trách nhiệm tiến hành hòa giải và tạo điều kiện thuận lợi để các đương sự thỏa thuận với nhau
về việc giải quyết vụ việc dân sự theo quy định của Bộ luật này.

22
Xét xử công khai là một trong những nguyên tắc bảo đảm cho hoạt động xét xử
của Tòa án được minh bạch. Hiến pháp (2013) của Việt Nam có ghi rõ “Tòa án nhân
dân xét xử công khai, trừ trường hợp do luật định”. Công khai là thuộc tính quan trọng
của xã hội dân chủ. Trong xã hội dân chủ, công khai được coi là tư tưởng xuyên suốt
trong quá trình tổ chức và vận hành bộ máy nhà nước. Tuy nhiên, không phải vụ án
nào đưa xét xử công khai cũng đểu đem lại những tác động tích cực, đặc biệt là trong
việc giải quyết TCKDTM15
.
Trong kinh doanh, thương mại, bí mật kinh doanh là những phát minh, sáng chế,
quy trình kỹ thuật… có ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các
chủ thể. Những bí mật kinh doanh của doanh nghiệp là những điều không thể tiết lộ,
không thể chia sẻ cho các doanh nghiệp khác, nhất là các đối thủ của doanh nghiệp;
nếu không sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của chính doanh
nghiệp, thậm chí là doanh nghiệp bị phá sản, giải thể. Do đó, các cá nhân, tổ chức có
thể yêu cầu Tòa án xét xử kín các TCKDTM để đảm bảo được các bí mật kinh doanh.
Nguyên tắc xét xử công khai tạo điều kiện cho các cổ đông, thành viên doanh
nghiệp giám sát hoạt động giải quyết TCKDTM của Tòa án. Điều này làm cho các chủ
thể tham gia tố tụng nâng cao hơn nữa vai trò và trách nhiệm của mình; đồng thời nó
mang ý nghĩa giáo dục các cổ đông, thành viên doanh nghiệp trong việc chấp hành
nghiêm chỉnh pháp luật.
2.1.2. Các quy định về thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong giải quyết
tranh chấp kinh doanh, thương mại
TAND cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết sơ thẩm tất cả những TCKDTM theo
quy định tại Điều 30 và Điều 31 của BLTTDS (2015), trừ những vụ án thuộc thẩm
quyền của TAND cấp huyện.
Trong trường hợp cần thiết, TAND cấp tỉnh có thể lấy lên để giải quyết theo thủ
tục sơ thẩm những TCKDTM thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện. Những trường
hợp cần thiết đó là:
- Vụ án có nhiều tình tiết phức tạp.
- Vụ án có nhiều đương sự ở trên địa bàn thuộc các huyện khác nhau và xa nhau.
- Tòa án cấp huyện chưa có Thẩm phán để có thể phân công giải quyết vụ án kinh
doanh, thương mại, hoặc tuy có Thẩm phán để có thể phân công giải quyết vụ án kinh
15
Xem Điều 15 BLTTDS 2015

23
doanh, thương mại, nhưng thuộc một trong các trường hợp phải thay đổi Thẩm phán
mà không có Thẩm phán khác để thay thế.
Cũng theo sự phân cấp, Tòa án cấp tỉnh xét xử sơ thẩm và phúc thẩm những vụ án
kinh doanh, thương mại mà bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của
Tòa án cấp huyện bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của pháp luật tố tụng.
Đối với những bản án hoặc quyết định của Tòa án nhân dân cấp huyện bị kháng
nghị, thì Ủy ban Thẩm phán của Tòa án cấp tỉnh xem xét và giải quyết theo trình tự
giám đốc thẩm hoặc tái thẩm.
- Tòa phúc thẩm TANDTC tiến hành xét xử sơ thẩm và phúc thẩm những vụ án
kinh doanh, thương mại mà bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa Kinh tế thuộc TAND
cấp tỉnh bị kháng cáo, kháng nghị.
- Tòa Kinh tế thuộc TANDTC xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm những vụ tranh
chấp mà bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo quy định của pháp
luật tố tụng.
- Hội đồng Thẩm phán TANDTC xem xét theo trình tự giám đốc thẩm và tái
thẩm những vụ tranh chấp mà bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án
cấp dưới
2.1.3. Các quy định về phạm vi xét xử tòa án nhân dân cấp tỉnh các tranh
chấp kinh doanh, thương mại
Một là, trong quá trình xét xử các vụ án TCKDTM thì phạm vi xét xử các vụ án
tranh chấp được xử lý trong nội dung đơn khởi kiện và yêu cầu phản tố của bị đơn
trong vụ án tranh chấp vụ án trong thực tế.
Hai là, pháp luật tố tụng dân sự quy định Tòa án cấp tỉnh chỉ được xem xét bản
án, quyết định sơ thẩm trên cơ sở yêu cầu kháng cáo, kháng nghị hoặc có liên quan đến
việc xem xét nội dung kháng cáo, kháng nghị và bị giới hạn trong phạm vi mà Tòa án
sơ thẩm đã giải quyết. Việc xem xét phạm vi xét xử sơ thẩm và phúc thẩm nhằm tôn
trọng quyền kháng cáo của đương sự cũng như quyền kháng nghị của Viện kiểm sát,
đồng thời để cao vai trò của cơ chế hai cấp xét xử của Tòa án. Điều 263 của BLTTDS
(2015) quy định phạm vi xét xử sơ thẩm và phúc thẩm như sau: “Tòa án cấp tỉnh chỉ
xem xét lại phần của bản án sơ thẩm, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm có kháng
cáo, kháng nghị hoặc có liên quan đến việc xem xét nội dung kháng cáo, kháng nghị”
“Có liên quan đến việc xem xét nội dung kháng cáo, kháng nghị” là trường hợp
việc giải quyết kháng cáo, kháng nghị đối với phần này của bản án, quyết định sơ thẩm

24
dân sự nói chung, kinh doanh, thương mại nói riêng thì phải xem xét, giải quyết đồng
thời phần khác của bản án, quyết định sơ thẩm đó, mặc dù phần này không bị kháng
cáo, kháng nghị.
Từ quy định trên có thể thấy, Tòa án cấp tỉnh phải xem xét nội dung kháng cáo,
kháng nghị trước, nếu thấy cần thiết thì mới xem xét đến phần không bị kháng cáo,
kháng nghị. Tuy nhiên, việc xem xét nội dung kháng cáo, kháng nghị không bị hạn chế
bởi việc quyết định theo hướng có lợi cho người bị kháng cáo (chấp nhận kháng cáo)
hoặc theo hướng kháng nghị của Viện kiểm sát (chấp nhận kháng nghị) mà có thể áp
dụng các quy định để đảm bảo quyền lợi của đương sự kháng cáo, ví dụ: giảm bồi
thường hợp đồng...thậm chí tuyên bố đương sự không phải bồi thường, thực hiện các
nghĩa vụ trả nợ....áp dụng các điều khoản có thể tăng mức thực hiện bồi thường, thực
hiện các nghĩa vụ … nếu có kháng cáo, kháng nghị theo hướng đó.
2.1.4. Các quy định về trình tự, thủ tục Tòa án cấp tỉnh giải quyết tranh chấp
kinh doanh, thương mại
Về trình tự, thủ tục phiên tòa phúc thẩm, BLTTDS (2015) quy định cụ thể, chi tiết
từ khi chuẩn bị khai mạc phiên toà đến khi kết thúc phiên toà. Các quy định này đáp
ứng yêu cầu của cải cách tư pháp, mở rộng quyền dân chủ, phát huy tính tích cực, chủ
động của các đương sự và những người tham gia tố tụng khác trong việc trình bày yêu
cầu, đề nghị, xuất trình chứng cứ, xét hỏi và tranh luận tại phiên toà.
Trước khi tiến hành việc xét xử sơ thẩm và phúc thẩm vụ tranh chấp kinh doanh,
thương mại, Thư ký toà án phải tiến hành các công việc để chuẩn bị khai mạc phiên
toà. Sau đó, Thẩm phán chủ toạ phiên toà khai mạc phiên toà, giải quyết yêu cầu thay
đổi người tiến hành tố tụng, người giám định, người phiên dịch (nếu cần); xem xét,
quyết định việc hoãn phiên toà khi có người vắng mặt, bảo đảm tính khách quan của
người làm chứng. Trình tự, thủ tục được thực hiện như sau:16
16
https://danluat.thuvienphapluat.vn/trinh-tu-giai-quyet-vu-an-dan-su-theo-bo-luat-to-tung-dan-su-2015-
164151.aspx

25
Đối với hoạt động xét xử phúc phẩm thì trình tự, thủ tục được thực hiện:
Khi tiến hành xét xử sơ thẩm và phúc thẩm, trước hết Thẩm phán chủ toạ phiên
toà hỏi và Hội đồng xét xử xem xét việc rút đơn khởi kiện của nguyên đơn, việc thay
đổi, bổ sung, rút kháng cáo, kháng nghị, việc thoả thuận của các đương sự tại phiên

26
Tòa phúc thẩm (nếu có). Nếu bị đơn không đồng ý, thì HĐXX không chấp nhận việc
rút đơn khởi kiện của nguyên đơn và phiên toà phúc thẩm vẫn tiến hành bình thường.
Nếu bị đơn đồng ý thì HĐXX chấp nhận việc rút đơn khởi kiện của nguyên đơn và ra
quyết định huỷ bản án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án. Quy định này thể hiện sự
tôn trọng nguyên tắc quyền tự định đoạt của các đương sự và bảo đảm quyền và lợi ích
hợp pháp của các đương sự khác. Nếu các đương sự thoả thuận được với nhau về việc
giải quyết vụ án một cách tự nguyện, không trái pháp luật và đạo đức xã hội, thì
HĐXX phúc thẩm ra bản án phúc thẩm sửa lại bản án sơ thẩm, công nhận sự thoả
thuận của đương sự. Trong quá trình xét xử sơ thẩm và phúc thẩm, người bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của các đương sự thường trình bày trước; sau đó các đương sự bổ
sung ý kiến. Việc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trình bày ý
kiến trước giúp các đương sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình một cách tốt
nhất, nâng cao chất lượng xét xử, bởi lẽ những người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của các đương sự thường là những người am hiểu luật pháp, có kiến thức và chuyên
môn cao. Việc tiến hành tranh luận, nghị án, trở lại việc hỏi và tranh luận, thời gian
nghị án, tuyên án, sửa chữa, bổ sung bản án phúc thẩm được thực hiện như thủ tục sơ
thẩm. Tuy nhiên việc hỏi và tranh luận chỉ tập trung vào những vấn đề thuộc phạm vi
xét xử sơ thẩm và phúc thẩm.
Thực tiễn cho thấy rằng hoạt động kháng cáo, kháng nghị dẫn đến việc tiến hành
các phiên tòa giải quyết TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh Bình đã có nhiều điểm đổi mới
và tiến bộ đáng ghi nhận. Song, có thể thấy rằng một số quy định định của pháp luật về
vấn đề này vẫn còn chưa phù hợp, thí dụ như thời hạn nghiên cứu hồ sơ của Viện kiểm
sát được quy định quá ngắn (cụ thể: theo quy định tại Điều 292 BLTTDS 2015 thì thời
gian nghiên cứu chỉ được 15 ngày17
. Hiện nay nhiều vụ án lớn, phức tạp có số lượng tài
liệu rất lớn. Quy định thời gian nghiên cứu hồ sơ quá ngắn tạo áp lực rất lớn cho Kiểm
sát viên trong việc đảm bảo chất lượng nghiên cứu hồ sơ vụ án về TCKDTM. Trên
thực tế có nhiều vụ án TCKDTM, việc TAND chuyển hồ sơ cho VKSND nghiên cứu
đa phần thường xảy ra vi phạm. Có trường hợp TAND chuyển hồ sơ cho VKSND
trước khi đưa ra xét xử chậm đến 5-10 ngày. Việc TAND chuyển hồ sơ như vậy làm
ảnh hưởng rất lớn đến việc VKS nghiên cứu hồ sơ trước khi đưa vụ án ra xét xử. Do
vậy, đa số VKSND cấp trên phải khắc phục việc này thông qua việc yêu cầu VKSND
cấp dưới chuyển hồ sơ kiểm sát vụ án TCKDTM để nghiên cứu trước.
17

27
Đồng thời, việc kháng nghị các bản án, quyết định TCKDTM cũng gặp rất nhiều
khó khăn do Tòa án chậm trễ hoặc không thực hiện yêu cầu chuyển hồ sơ vụ án cho
Viện kiểm sát để nghiên cứu xem xét kháng nghị đúng quy định của BLTTDS hiện
hành. Do vậy, cần phải có những điều chỉnh về thời gian nghiên cứu hồ sơ vụ tranh
chấp trong thực tế. Thực tế, trong quá trình xét xử sơ thẩm vụ án KDTM nếu quan
điểm của VKS trái ngược một phần hay tất cả đối với quan điểm của TAND thì Thẩm
phán chuyển bản án để VKS nghiên cứu nhằm ban hành kháng nghị luôn chậm, cá biệt
có trường hợp chậm hơn 15 ngày (tức là hết thời hạn kháng nghị của VKSND). Do đó,
VKSND cấp dưới thường ban hành kháng nghị quá hạn.
Về việc hoãn phiên tòa phúc thẩm, Điều 296 BLTTDS (2015) quy định: Nếu
người kháng cáo vắng mặt lần thứ nhất có lý do chính đáng thì Tòa án cấp tỉnh phải
hoãn phiên toà. Nếu người kháng cáo đã được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn
vắng mặt thì bị coi là từ bỏ việc kháng cáo và Toà án ra quyết định đình chỉ xét xử sơ
thẩm và phúc thẩm phần vụ án có kháng cáo của người kháng cáo vắng mặt.
Những người tham gia tố tụng khác không phải là người kháng cáo vắng mặt tại
phiên toà thì việc hoãn phiên toà hay vẫn tiến hành xét xử sơ thẩm và phúc thẩm được
thực hiện như ở giai đoạn sơ thẩm theo quy định của BLTTDS. Thời hạn hoãn phiên
toà và quyết định hoãn phiên toà phúc thẩm được thực hiện như giai đoạn sơ thẩm theo
quy định tại Điều 233 BLTTDS (2015).
2.1.6. Các quy định về việc Tòa án cấp tỉnh ra phán quyết về tranh chấp kinh
doanh, thương mại
Trong giải quyết TCKDTM thì theo quá trình giải quyết vụ việc dân sự phải đưa
ra kết quả như sau:
- Công nhận sự thỏa thuận của Đương sự (theo điều 212 BLTTDS)
- Đình chỉ giải quyết vụ án TCKDTM (Điều 217)
- Bản án (Điều 266)
Hoạt động giải quyết TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh Bình thì quá trình giải quyết
TCKDTM nói chung thì quy định về nghị án, công bố bản án được thực hiện theo quy
định tại Điều 307 của BLTTDS (2015).18
Khi kết thúc phiên tòa xét xử sơ thẩm và phúc thẩm các TCKDTM, Tòa án có thể
ra một trong các quyết định sau:
- Bác kháng cáo, kháng nghị và giữ nguyên bản án, quyết định sơ thẩm.
18
Xem điều 307 của BLTTDS 2015

28
- Sửa đổi một phần hoặc toàn bộ quyết định của bản án, quyết định sơ thẩm.
- Hủy bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết
vụ án từ đầu.
- Hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án.
Bản án phúc thẩm có hiệu lực ngay kể từ ngày Tòa án cấp tỉnh tuyên án. Trong
thời hạn mười lăm ngày kể từ ngày ra bản án, quyết định phúc thẩm, Toà án cấp phúc
thẩm phải gửi bản án, quyết định phúc thẩm cho Toà án đã xét xử sơ thẩm, Viện kiểm
sát cùng cấp, cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền, người đã kháng cáo, người có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc kháng cáo, kháng nghị hoặc người đại diện hợp
pháp của họ. Trong trường hợp Toà phúc thẩm TANDTC xét xử sơ thẩm và phúc thẩm
thì thời hạn này có thể dài hơn nhưng không quá hai mươi lăm ngày.
2.1.7. Đánh giá các quy định về giải quyết TCKDTM tại TAND
Về cơ bản thì việc ban hành các quy định về giải quyết TCKDTM tại TAND đã
được hệ thống pháp luật quy định cụ thể, tuy nhiên, các quy định về giải quyết đối với
lĩnh vực này còn nhiều khó khăn, vướng mắc, cụ thể:
Một là, đối với việc xácc định TCKDTM thuộc khoản 1 Điều 30 BLTTDS
Quy định tại Điều 30 BLTTDS quy định rất rõ việc xác định quan hệ tranh chấp
nào là TCKDTM. Theo đó, khi có một trong các loại tranh chấp quy định tại các khoản
từ 1 đến 4 của Điều 30 như phân tích bên trên thì tranh chấp đó thuộc thẩm quyền của
Tòa án. Trong đó, quy định tại khoản 4 Điều 30 là quy định mở. Chỉ khi có một văn
bản quy phạm pháp luật xác định quan hệ đó là TCKDTM thì Tòa án vận dụng khoản 4
Điều 29 để thụ lý, giải quyết. Quy định tại khoản 4 Điều 30 BLTTDS có thể dẫn đến
các trường hợp sau: (i) tranh chấp giữa các bên có đăng ký kinh doanh và đều có mục
đích lợi nhuận nhưng chưa được quy định tại khoản 1 Điều 30; (ii) tranh chấp giữa các
bên mà cả hai cùng có mục đích lợi nhuận nhưng chỉ một bên có đăng ký kinh doanh
hoặc cả hai đều không có dăng ký kinh doanh. Tuy nhiên, dù thuộc trường hợp trên thì
văn bản đó phải chỉ rõ đó là TCKDTM. Ngoài các tranh chấp được quy định tại Điều
29 BLTTDS thì có thể khẳng định không còn tranh chấp nào khác thuộc thẩm quyền
giải quyết của Tòa án. Tuy nhiên, khi phân định thẩm quyền cho các Tòa chuyên trách
thuộc TAND cấp tỉnh, điểm b tiểu mục 1.1 mục 1 Phần I Nghị quyết số 01/2005/NQ-
HĐTP lại xác định, bên cạnh nhiệm vụ, quyền hạn giải quyết các tranh chấp và các yêu
cầu về kinh doanh, thương mại quy định tại Điều 29 và Điều 30 của BLTTDS, Tòa
Kinh tế lại có thẩm quyền giải quyết "các tranh chấp về kinh doanh, thương mại mà
một hoặc các bên không có đăng ký kinh doanh, nhưng đều có mục đích lợi nhuận”. Từ
quy định này có thể hiểu, ngoài các tranh chấp quy định tại Điều 29 BLTTDS thì còn
có các tranh chấp về kinh doanh thương mại mà một hoặc các bên không có đăng ký
kinh doanh nhưng đều có mục đích lợi nhuận. Chúng tôi cho rằng, hướng dẫn này đã

29
vượt quá phạm vi quy định tại Điều 30 BLTTDS và không phù hợp. Đồng thời, với các
quy định của BLTTDS 2015 đã được ban hành và áp dụng thì cần thiết các văn bản
hướng dẫn phải mang tính thống nhất.
Hai là, các quy định pháp luật của BLTTDS trong việc xác định tranh chấp giữa
công ty với thành viên công ty liên quan đến hoạt động của công ty
Mặc dù, khoản 3 Điều 30 BLTTDS đã quy định "tranh chấp giữa công ty với các
thành viên của công ty, giữa các thành viên của công ty với nhau liên quan đến việc
thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ
chức của công ty” là TCKDTM và tiểu mục 3.5. mục 3 Phần I Nghị quyết số
01/2005/NQ-HĐTP có hướng dẫn rõ qua việc liêt kê các tranh chấp được xác định là
"tranh chấp giữa công y với thành viên công ty” và "tranh chấp giữa các thành viên
công ty với nhau”. Tuy nhiên, cuối mỗi hướng dẫn liệt kê đều quy định thêm "về các
vấn đề khác giữa các thành viên của công ty liên quan đến việc thành lập, hoạt động,
giải thể, sáp nhập hợp nhất, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty”. Việc
không giải thích rõ thế nào là các vấn đề khác liên quan đến hoạt động của công ty
trong khi hoạt động của công ty rất đa dạng dẫn đến khó khăn trong thực tiễn áp dụng.
Ba là, đối với việc giải thích thuật ngữ TCKDTM trong quá trình ban hành quy
định của BLTTDS và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, chúng ta dễ dàng
nhận biết thuật ngữ "kinh doanh thương mại” trong TCKDTM thực chất là sự kết hợp
giữa thuật ngữ "kinh doanh” và thuật ngữ "thương mại”. Cho nên, để xác định tranh
chấp nào là TCKDTM thì cần xác định tranh chấp đó phải xuất phát từ hoạt động kinh
doanh thương mại. Tuy nhiên, việc giải thích thuật ngữ "hoạt động kinh doanh thương
mại” trong Nghị quyết số 01/2005/NQ-HĐTP cũng chưa tương tích với quy định của
luật chuyên ngành.
2.2. THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ GIẢI
QUYẾT TRANH CHẤP TRANH CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI Ở TAND
CẤP TỈNH Ở TỈNH NINH BÌNH.
2.2.1. Khái quát TAND tỉnh Ninh Bình
Ninh Bình là một trong 9 tỉnh trên cả nước và là một trong 3 tỉnh của khu Bắc bộ
được thành lập Tòa án Quân sự sau khi có Sắc lệnh. Ngày 13-9-1945 chính thức được
coi là ngày thành lập ngành Tòa án nhân dân Việt Nam. Năm 1992 tái lập tỉnh Ninh
Bình, TAND tỉnh ban đầu chỉ có 30 cán bộ; cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động
chuyên môn còn thiếu thốn. Đến nay, toàn ngành có 152 cán bộ, công chức, trong đó
95% có trình độ đại học; 12 người có trình độ cử nhân và cao cấp lý luận chính trị; 4
người có trình độ cao học; 63 người được bổ nhiệm làm thẩm phán. Để đáp ứng yêu
cầu, nhiệm vụ trong mỗi thời kỳ, ngành Tòa án Ninh Bình luôn làm tốt công tác bồi
dưỡng, giáo dục cán bộ trên lĩnh vực tư tưởng, chính trị, đạo đức, tác phong, lối sống

30
và chuyên môn, nghiệp vụ.19
Với vai trò là một thiết chế tài phán trong nền kinh tế thị
trường, đáp ứng nhu cầu giải quyết các tranh chấp kinh doanh, thương mại trên địa bàn
tỉnh Ninh Bình, Tòa Kinh tế thuộc TAND cấp tỉnh đã được thành lập và ngày càng
thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đúng theo luật định. Điều này có tác
dụng bảo vệ quyền và lợi ích của những người tham gia hoạt động sản xuất, kinh doanh
trên địa bàn; tạo môi trường kinh doanh lành mạnh trong các tỉnh, hạn chế việc xảy ra
các tranh chấp cũng như thiệt hại do tranh chấp kinh doanh, thương mại gây ra. Điều
này còn có tác dụng thu hút sự đầu tư của các cá nhân, đơn vị kinh doanh, góp phần
xây dựng kinh tế, phát triển xã hội của tỉnh Ninh Bình.
2.2.2. Những kết quả giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa
án nhân dân cấp phúc thẩm ở tỉnh Ninh Bình.
Theo báo cáo tổng kết của TAND tỉnh Ninh Bình về hoạt động giải quyết tranh
chấp kinh doanh, thương mại ở các tỉnh này có diễn biến khá phức tạp. Các TAND đã
phối hợp với các cơ quan tư pháp có liên quan tiến hành các hoạt động nhằm thực hiện
chức năng, nhiệm vụ của mình trong quá trình xét xử các vụ tranh chấp kinh doanh,
thương mại.. Trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019, hoạt động giải quyết tranh
chấp kinh doanh, thương mại của TAND tại ba tỉnh trên đã đạt được những kết quả
quan trọng. Kết quả này được thể hiện trong biểu đồ sau đây:
Năm 2015 2016 2017 2018 2019
Thụ lý 65 71 85 92 107
Giải quyết 53 58 73 79 78
Đạt tỷ lệ 82% 82% 86% 86.1% 93%
BIỂU ĐỒ TÌNH HÌNH THỤ LÝ GIẢI QUYẾT CÁC TRANH CHẤP KINH DOANH
THƯƠNG MẠI GIAI ĐOẠN 2015 -2019
19
https://ninhbinh.toaan.gov.vn/webcenter/portal/ninhbinh/gioithieu?dDocName=TAND018904

31
0
20
40
60
80
100
120
2015 2016 2017 2018 2019
Thụ lý giải quyết
Giải quyết
(Nguồn: Báo cáo tổng kết của ngành TAND tỉnh Ninh Bình)
Qua biểu đồ nêu trên có thể nhận thấy số vụ giải quyết TCKDTM tại TAND tỉnh
Ninh Bình của nghành TAND tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2014 – 2018 có sự thay đổi: cụ
thể là số lượng TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh Bình gia tăng qua các năm. TAND nêu
trên đã đạt được những kết quả không nhỏ trong hoạt động giải quyết ở cấp phúc thẩm
các tranh chấp kinh doanh, thương mại. Kết quả này được thể hiện ở những điểm như
sau:
* Quán triệt và thực hiện nghiêm túc các văn bản pháp luật cũng như xây
dựng và hoàn thiện quy chế công tác ngành, đóng góp quan trọng trong việc thực
hiện các án lệ trong việc xét xử các vụ án tranh chấp kinh doanh, thương mại tại
TAND tỉnh Ninh Bình.
Trong những năm qua, lãnh đạo TANDTC cũng như lãnh đạo TAND các tỉnh ở
miền núi phía bắc đã kịp thời ban hành các văn bản hướng dẫn về xét xử TCKDTM tại
TAND tỉnh Ninh Bình. Các hướng dẫn này được xem là “kim chỉ nam” cho các hoạt
động xét xử các tranh chấp này trong thực tiễn xét xử của TAND ở các địa phương.
Bên cạnh đó, từ thực tiễn công tác xét xử các vụ án TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh
Bình trên địa bàn, Tòa án các tỉnh phía Bắc cũng đã tích cực đóng góp ý kiến nhằm
tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về giải quyết TCKDTM. Đây

32
thực sự là sự cố gắng lớn lao của các TAND tỉnh Ninh Bình trong quá trình áp dụng
pháp luật giải quyết TCKDTM trên địa bàn.
* Thực thi cơ chế quản lý và thực thi pháp luật về giải quyết TCKDTM tại
TAND tỉnh Ninh Bình của ngành Tòa án.
Trong những năm vừa qua, TAND tỉnh Ninh Bình đã hoàn thiện hệ thống
công nghệ thông tin, cập nhật hoạt động xét xử giải quyết TCKDTM vào hệ thống
cổng thông tin quản lý án KDTM của ngành Tòa án. Đây là việc làm hết sức quan
trọng góp phần thực hiện chức năng quản lý của các cơ quan cấp trên đối với tình hình
xét xử án dân sự - kinh doanh, thương mại của Tòa án các tỉnh MNPB. Đồng thời,
nhằm kết nối thông tin hai chiều giữa cơ quan nhà nước với cá nhân, tổ chức, TAND
tỉnh Ninh Bình đã xây dựng hệ thống cổng thông tin điện tử, trong đó có mục các quyết
định giải quyết TCKDTM. Thông qua cổng thông tin điện tử này, người dân và các
doanh nghiệp có điều kiện giám sát TAND tỉnh Ninh Bình trong hoạt động giải quyết
các TCKDTM, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức có đăng ký
kinh doanh.
Tình hình giải quyết TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh Bình giai đoạn từ 2014 đến
năm 2018 được thể hiện bằng bảng thống kê sau đây:
Năm 2015 2016 2017 2018 2019
Thụ lý 65 71 85 92 107
Giải quyết 53 58 73 79 78
Đạt tỷ lệ 82% 82% 86% 86.1% 87%
Theo báo cáo mới nhất thì trong năm 2019, TAND ba tỉnh đã hòa giải thành các
TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh Bình đạt từ 82 đến 87%. Đây là bước tiến quan trọng
trong công tác giải quyết các vụ việc dân sự diễn ra trên địa bàn. Qua biểu đồ và số liệu
ta nhận thấy số lượng án dân sự có sự biến động không giống nhau qua từng giai đoạn.
Thông qua việc thực hiện chức năng giải quyết các TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh
Bình của TAND tỉnh Ninh Bình đã và đang tạo tiền đề quan trọng đảm bảo lợi ích cho
các chủ thể có liên quan trong công tác TCKDTM tại TAND tỉnh Ninh Bình xảy ra
trên địa bàn tỉnh Ninh Bình thời gian qua.
2.2.3. Những bất cập, hạn chế trong việc giải quyết tranh chấp TCKDTM ở
TAND cấp tỉnh ở tỉnh Ninh Bình.

33
Bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn Tòa án áp dụng các quy định pháp luật
về giải quyết TCKDTM trên địa bàn tỉnh Ninh Bình còn gặp một số hạn chế và khó khăn
về góc độ pháp lý cũng như thực tiễn áp dụng. Cụ thể như:
Một là vướng mắc khi áp dụng các quy định trong giải quyết tranh chấp hợp đồng
tín dụng. Cụ thể:
Theo quy định tại Thông tư số 39/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 của Ngân
hàng Nhà nước về phạt vi phạm được quy định như sau:
Điều 25. Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại
1. Tổ chức tín dụng và khách hàng được thỏa thuận về việc phạt vi phạm, bồi
thường thiệt hại theo quy định của pháp luật đối với trường hợp tổ chức tín dụng hoặc
khách hàng không thực hiện đúng nội dung trong thỏa thuận cho vay, trừ trường hợp
quy định tại khoản 4 Điều 13 Thông tư này.
2. Tổ chức tín dụng và khách hàng có thể thỏa thuận về việc bên vi phạm nghĩa
vụ chỉ phải chịu phạt vi phạm mà không phải bồi thường thiệt hại hoặc vừa phải chịu
phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại. Trường hợp tổ chức tín dụng và khách
hàng có thỏa thuận về phạt vi phạm nhưng không thỏa thuận về việc vừa phải chịu phạt
vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại thì bên vi phạm nghĩa vụ chỉ phải chịu phạt vi
phạm.
Mức phạt vi phạm quy định cũng được quy định tại điểm b khoản 4 Điều 13
Thông tư số 39/2016/TT-NHNN “Trường hợp khách hàng không trả đúng hạn tiền lãi
theo quy định tại điểm a khoản này, thì phải trả lãi chậm trả theo mức lãi suất do tổ
chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận nhưng không vượt quá 10%/năm tính trên số
dư lãi chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả”.
Mặc dù, đã có các quy định của pháp luật về phạt vi phạm; tuy nhiên, trong thời
gian qua, việc giải quyết vẫn chưa có sự nhận thức thống nhất về các quy định pháp
luật về lãi suất, phạt vi phạm trong hợp đồng tín dụng. Vì vậy, dẫn đến tình trạng trong
thực tiễn xét xử, cùng loại tranh chấp hợp đồng tín dụng, trong đó các bên thỏa thuận
về lãi suất (bao gồm lãi suất trong hạn và lãi suất nợ quá hạn), thỏa thuận phạt vi phạm
nhưng có Tòa án xử chấp nhận tính lãi suất nợ quá hạn và phạt vi phạm, có Tòa án xử
chỉ chấp nhận tính lãi suất nợ quá hạn mà không chấp nhận phạt vi phạm vì cho rằng
tính lãi suất quá hạn đồng thời phạt vi phạm là “lãi chồng lãi”, “phạt chồng phạt”. Vì
vậy, ngày 11/1/2019, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị
quyết số 01/2019/NQ-HĐTP để hướng dẫn áp dụng một số quy định của pháp luật về
lãi, lãi suất, phạt vi phạm. Theo đó, tại Điều 8 của Nghị quyết có hướng dẫn:

34
“1. Đối với hợp đồng tín dụng xác lập trước ngày 1/1/2017 thì lãi trong hợp đồng
được xác định bao gồm: Một là, lãi trên nợ gốc trong hạn chưa trả được xác định theo
lãi suất các bên thỏa thuận nhưng phải phù hợp với quy định của pháp luật tại thời
điểm xác lập hợp đồng, thời điểm tính lãi suất tương ứng với thời hạn vay chưa trả. Hai
là, lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả được xác định theo thỏa thuận của các bên nhưng
phải phù hợp với quy định pháp luật về lãi suất áp dụng cho hợp đồng tín dụng tại thời
điểm xác lập hợp đồng;
2. Đối với hợp đồng tín dụng xác lập kể từ ngày 1/1/2017 thì lãi trong hợp đồng
được xác định bao gồm: Một là, lãi trên nợ gốc, lãi trên nợ gốc quá hạn được xác định
theo như hợp đồng tín dụng xác lập trước ngày 1/1/2017 như trình bày trên. Hai là,
trường hợp khách hàng không trả đúng hạn tiền lãi trên nợ gốc theo thỏa thuận tại hợp
đồng tín dụng, thì phải trả lãi chậm trả theo mức lãi suất do tổ chức tín dụng và khách
hàng thỏa thuận nhưng không vượt quá mức lãi suất giới hạn mà pháp luật quy định
tương ứng với thời gian chậm trả lãi trên nợ gốc trong hạn”.
Tuy nhiên, hướng dẫn của Nghị quyết 01/2019 vẫn chưa rõ ràng về nội dung phạt
vi phạm nên thực tiễn vẫn còn rối trong việc chấp nhận hay không yêu cầu của ngân
hàng về lãi phạt vi phạm. Chúng ta cùng xem xét một ví dụ cụ thể như sau:
Theo đơn khởi kiện ngày 02/11/2018 và bản tự khai ngày 11/01/2019 đại diện
ngân hàng A trình bày: Theo hợp đồng tín dụng ngày 21/7/2017 công ty ĐH đã vay của
ngân hàng số tiền 600.000.000đ, lãi 22,7%/năm thời hạn 36 tháng (điều chỉnh 03 tháng
/lần), trả lãi vào ngày 25 hàng tháng, lãi suất quá hạn bằng 150% lãi trong hạn. Để bảo
đảm cho khoản vay, ông Ngô Văn Đ đã ký thư bảo lãnh cam kết dùng mọi tài sản
thuộc quyền sử dụng của mình để thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay. Ngày 25/02/2018 bên
vay đã vi phạm nghĩa vụ trả nợ nên toàn bộ khoản vay chuyển sang nợ quá hạn từ ngày
26/02/2019. Vì vậy ngân hàng A yêu cầu Tòa án buộc công ty ĐH phải trả số tiền tính
đến ngày 24/5/2019 là 679.997.703đ, nợ gốc 466.656.000đ, nợ lãi 198.255.000đ, phạt
chậm trả lãi 15.086.703đ (được tính trên lãi quá hạn), nếu công ty ĐH không trả nợ thì
buộc ông Đ phải trả nợ thay theo hợp đồng bảo lãnh.
Tác giả cho rằng hỉ chấp nhận phần lãi phạt chậm trả tính trên số tiền lãi, trên nợ
gốc trong hạn chứ không phải tính trên nợ lãi quá hạn như cách tính của ngân hàng đã
yêu cầu. Vì theo điểm b khoản 2 Điều 8 Nghị quyết 01/2019 thì khi khách hàng không
trả đúng hạn tiền lãi trên nợ gốc theo thỏa thuận tại hợp đồng tín dụng, thì phải trả lãi
chậm trả theo mức lãi suất do tổ chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận nhưng không
vượt quá mức lãi suất giới hạn mà pháp luật quy định tương ứng với thời gian chậm trả

Khóa luận giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại.doc

Khóa luận giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Khóa luận giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại.doc

Similar to Khóa luận giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại.doc (17)

More from Nhận Viết Đề Tài Trọn Gói ZALO 0932091562

More from Nhận Viết Đề Tài Trọn Gói ZALO 0932091562 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Khóa luận giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại.doc