SlideShare a Scribd company logo

Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm

•
•
Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
1 of 222
Download to read offline
Stowarzyszenie Kreatywni dla Szczecina Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm redakcja naukowa Małgorzata Porada Rochoń Szczecin 2011
Redaktor naukowy: dr Małgorzata Porada-Rochoń Recenzenci naukowi: dr Magdalena Zioło dr Małgorzata Brojak-Trzaskowska Autorzy: Część I. Rozdział 1. dr Małgorzata Porada-Rochoń Rozdział 2. dr Małgorzata Porada-Rochoń Rozdział 3. dr Magdalena Woźniak-Miszewska Rozdział 4. dr Aneta Sokół Część II. Rozdział 1. dr Ewa Mazur-Wierzbicka Rozdział 2. Jakub Szumin Rozdział 3. Marta Walkowska-Lipko Rozdział 4. Sławomir Doburzyński Część III. Rozdział 1. dr Marta Młokosiewicz Rozdział 2. mgr Aneta Zaród Rozdział 3. dr Małgorzata Brojak-Trzaskowska Rozdział 4. dr Magdalena Zioło Rozdział 5. dr Blanka Tundys Poglądy i opinie przedstawione w publikacji nie muszą odzwierciedlać stanowiska Stowarzyszenia Kreatywni dla Szczecina, a jedynie stanowiska Autorów. Publikacja opracowana w ramach projektu „CSR – wspólna sprawa” dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich oraz Miasta Szczecin Publikacja bezpłatna © Copyright by Stowarzyszenie Kreatywni dla Szczecina Publikacja dostępna jest także w wersji elektronicznej na stronie internetowej http://www.biznesodpowiedzialny.pl ISBN 978-83-933780-0-5
Spis treści Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 CZĘŚĆ I. Społeczna odpowiedzialność biznesu w perspektywie inwestorów, przedsiębiorstw i społeczności akademickiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 Rozdział 1. Wiedza i  świadomość na temat społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) w  województwie zachodniopomorskim - wyniki badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Rozdział 2. Biznes społecznie odpowiedzialny - międzynarodowa perspektywa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Rozdział 3. Wybrane aspekty społecznej odpowiedzialności biznesu inwestorów zagranicznych . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Rozdział 4. Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) w  lokalnej świadomości mieszkańców województwa zachodniopomorskiego na przykładzie studentów ekonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 CZĘŚĆ II. Obszary biznesu społecznie odpowiedzialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Rozdział 1. Zarządzanie środowiskowe jako narzędzie odpowiedzialnego biznesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Rozdział 2. Proekologiczne zachowania przedsiębiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Rozdział 3. Wolontariat pracowniczy - z korzyścią dla pracownika, pracodawcy i społeczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Rozdział 4. Partnerstwo trójsektorowe motorem rozwoju lokalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 CZĘŚĆ III. Zasady oraz wytyczne do implementowania oraz raportowania CSR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Rozdział 1. Standardy działalności CSR jako narzędzia budowy kapitału społecznego - na przykładzie standardu SA8000 oraz serii standardów AA1000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Rozdział 2. Przewodnik po społecznej odpowiedzialności - ISO 26 000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Rozdział 3. Raportowanie dla zrównoważonego rozwoju zgodne z wytycznymi GRI (Global Reporting Initiative) . 167 Rozdział 4. Global Compact Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ - koncepcja, zasady i obszary problemowe . 187 Rozdział 5. Możliwości zastosowania zasad Global Compact w kreowaniu zielonego łańcucha dostaw . . . . . . . . . . 199 Informacje o autorach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 5 Wstęp Społeczna Odpowiedzialność Biznesu (CSR – Corporate Social Responsibility) to swoisty rodzaj innowacji w relacjach biznes i jego szeroko rozumiane otoczenie. Koncepcja CSR zakłada, iż przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii rozwoju dobrowolnie uwzględniają w swoich działaniach interesy społeczne, dobro środowiska naturalnego, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. Podejmowanie przez biznes działań społecznie odpowiedzialnych niesie ze sobą konkretne i bardzo wymierne korzyści nie tylko wizerunkowe ale i finansowe. Niestety stan wiedzy na ten temat wśród zachodniopomorskich przedsiębiorstw jest na dalece niesatysfakcjonującym poziomie. Jak pokazują wyniki badania przeprowadzonego przez instytut badawczy Millward Brown SMG/KRC na zlecenie Stowarzyszenia Kreatywni dla Szczecina, zaledwie 14 proc. małych i średnich przedsiębiorstw z naszego regionu spotkało się z pojęciem Społecznej Odpowiedzialności. Wyniki te winny stać się w naszym przekonaniu przyczynkiem do głębokiej refleksji oraz podjęcia systemowych działań na rzecz edukacji i upowszechniania wiedzy na temat CSR, nie tylko wśród przedsiębiorców, ale i konsumentów, to oni bowiem odgrywają zasadniczą rolę w dostarczaniu bodźców skłaniających przedsiębiorstwa do odpowiedzialnej postawy. Odpowiednim poziomem dla działań mających na celu wspieranie CSR jest poziom regionalny. To tutaj wskazane byłoby wykształcenie i wspieranie inicjatyw wielostronnych, łączących wiedzę, doświadczenie i potencjał środowiska naukowego, biznesu, administracji samorządowej, organizacji pozarządowych czy innych partnerów, którym bliska jest koncepcja CSR. Wkładem Stowarzyszenia Kreatywni dla Szczecina w przyszłą (miejmy nadzieję) debatę na temat kondycji społecznej odpowiedzialności zachodniopomorskiego biznesu niech będzie niniejsza publikacja – efekt pracy grona ekspertów i praktyków, z którymi mieliśmy przyjemność współpracować w związku z realizacją projektu „CSR – wspólna sprawa”. Publikacja składa się z trzech części oraz trzynastu rozdziałów ukazujących różne aspekty społecznej odpowiedzialności biznesu, zrównoważonego rozwoju a także partnerstwa trójsektorowego. Wyrażamy nadzieję, że materiał ten stanie się dla Państwa cenną inspiracją do dalszych pogłębionych rozważań oraz działań na rzecz ulepszania i poprawiania naszej małej ojczyzny. Tomasz Pąsik Prezes Zarządu Stowarzyszenie Kreatywni dla Szczecina
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 7 Architektura współczesnego otoczenia, jego zmienność i nieprzewidywalność, pro- cesy globalizacji i internacjonalizacji oraz wzrastające ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej powodują, że zarządzanie przedsiębiorstwem w XXI wieku staje się trud- nym przedsięwzięciem. Globalny kryzys tylko spotęgował permanentną koncentrację na problematyce kształtowania warunków i mechanizmów przetrwania oraz rozwoju przedsiębiorstw. Dotychczasowe paradygmaty zarządzania ustępują miejsca nowym, warunkującym i kształtującym konkurencyjność przedsiębiorstw. W ostatnich latach na świecie ale także i w Polsce szczególne miejsce w kwestii zarządzania przedsiębiorstwem i organizacjami zajmuje koncepcja Biznesu Społecznie Odpowiedzialnego. W obliczu dynamicznych zmian otoczenia, w szczególności mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa identyfikują potrzebę implementacji założeń zrównoważonego roz- woju, lecz także poznania mechanizmów rządzących strategiami CSR dużych organizacji, w celu identyfikacji obszarów umożliwiających osiągnięcie przewagi konkurencyjnej poprzez wykorzystywanie szans i unikanie ryzyka. W październiku bieżącego roku Komisja Europejska opublikowała nową strategię realizacji CSR, która ma stworzyć przyjazne warunki do zrównoważonego wzrostu i zatrudnienia w średnim i długim okresie jak również upowszechniania koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu. Wychodząc naprzeciw rosnącemu zainteresowaniu i  ciągle niewielkim ale ewoluującym poziomem świadomości CSR, oddajemy w ręce czytelników opracowanie, które przybliża w przystępny sposób problematykę Biznesu Społecznie Odpowiedzial- nego rozpatrywaną z różnych perspektyw. Mamy nadzieję, że zawarte w nim informacje okażą się przydatne i inspirujące w aspekcie implementacji strategii CSR. Redaktor Naukowy Małgorzata Porada – Rochoń
CZĘŚĆ I. Społeczna odpowiedzialność biznesu w perspektywie inwestorów, przedsiębiorstw i społeczności akademickiej
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 11 Rozdział 1. WIEDZA I ŚWIADOMOŚĆ NA TEMAT SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESU (CSR) W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM - WYNIKI BADAŃ Streszczenie Celem artykułu jest prezentacja wyników (analiza i ocena) z badania społecznego na temat „Wiedzy i świadomości na temat społecznej odpowiedzialności biznesu w województwie zachodniopomorskim”1 . Głównym celem badania było rozpoznanie świadomości i wiedzy przedstawicieli firm z segmentu MŚP na temat społecznej odpowiedzialności biznesu (ang. Corporate Social Responsibility - CSR). W szczególności badaniu zostały poddane następujące aspekty: znajomość CSR, działania pracownicze, działania ekologiczne, społeczność lokalna, zmiany w zakresie inwestycji związanych z CSR, działalność biznesowa, identyfikacja grup zaangażowanych w CSR. Wyniki badań stanowią rekomendacje mające na celu rozwój działań związanych ze społeczną odpowiedzialnością biznesu w województwie zachodniopomorskim. Wstęp Biznes społecznie odpowiedzialny zyskuje zainteresowanie nie tylko wśród menedżerów przedsiębiorstw reprezentujących rozwinięte gospodarki ale także staje się intratną częścią strategii polskich przedsiębiorstw. Jak pokazują wyniki badania, równieżzachodniopomorscyprzedsiębiorcywidząw działaniachopartychnaspołecznej odpowiedzialności możliwość wykreowania przewagi konkurencyjnej, jakkolwiek świadomość tego jest jeszcze niewielka, to jednak zainteresowanie koncepcją CSR zyskuje coraz szerszy krąg zwolenników wśród praktyków i teoretyków. CSR w województwie zachodniopomorskim2 1 Część teoretyczna została przedstawiona w kolejnym artykule nt. (Biznes społecznie odpowiedzialny – międzynarodowa perspektywa) 2 Badanie przeprowadziła firma Millward Brown SMG/KRC na zlecenie Stowarzyszenia „Kreatywni dla Szczecina” w ramach projektu: Projekt „CSR – wspólna sprawa” dofinansowany ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
12 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Metodologia: przeprowadzone badanie miało charakter badania ilościowego oraz jakościowego. Badanie ilościowe wykonano przy zastosowaniu techniki wywiadu tele- fonicznego (CATI). Badanie jakościowe realizowane techniką indywidualnych wywia­ dów pogłębionych (IDI). Próba badawcza: N=202 wywiadów telefonicznych wśród przedsiębiorstw i instytucji zatrudniających od 10 do 249 pracowników. N=4 IDI. Badania zrealizowano na terenie województwa zachodniopomorskiego w terminie 08-09.2011 Badanie przeprowadzono wśród 202 przedstawicieli przedsiębiorstw i instytucji MŚPw województwiezachodniopomorskimzatrudniającychod10do249pracowników. W grupie podmiotów zatrudniających od 10 do 49 pracowników zrealizowano 142 wywiady, natomiast wśród zatrudniających od 50 do 249 (60 wywiadów). Następnie wyniki prezentowane dla ogółu firm przeważono do rzeczywistej struktury firm w woj. zachodniopomorskim tj. do następującego udziału: 83% (do 49 pracowników), 17% (do 249 pracowników). CHARAKTERYSTYKA RESPONDENTÓW Profil respondenta W badanej grupie przedsiębiorstw, jedynie w 3 średniej wielkości podmiotów znajduje się odpowiednie stanowisko lub dział dedykowany CSR. Natomiast w dwóch małych przedsiębiorstwach jest osoba, która oprócz swoich głównych obowiązków zajmuje się społeczną odpowiedzialnością biznesu. Wykres 1. Profil respondenta Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Najliczniejszą grupę badanych, stanowili kierownicy/dyrektorzy (54%), następnie właściciele / współwłaściciele (34%) oraz specjaliści (12%).
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 13 ZNAJOMOŚĆ CSR Znajomość nazwy CSR Jakkolwiek termin „Corporate Social Responsibility”, zamiennie używany z pol- skim odpowiednikiem „Społeczną Odpowiedzialnością Biznesu”, jest coraz częściej opisywany i używany w ekonomicznej prasie i mediach, to według zachodniopo- morskich przedsiębiorców, zdecydowana większość (86%) nie zna nazwy „Społeczna Odpowiedzialność Biznesu”. Wykres 2. Czy słyszał(a) Pan(i) o koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR)? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Nieznacznie lepszą znajomość nazwy „CSR” odnotowano wśród średnich przedsiębiorstw (20%). Poziom znajomości CSR jest podobny w regionie szczecińskim oraz koszalińskim. Wyniki badań wskazują, że koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu ewoluuje i wymaga szerszego rozpropagowania celem osiągnięcia korzyści dla przedsiębiorców i konsumentów. Trzeba jednak zaznaczyć, że niska znajomość pojęcia nie musi przekładać się na brak zaangażowania w tej sferze. Warto przy tym dodać, że poszczególne (często wybiórcze) działania nie do końca identyfikowalne w kategoriach CSR są stosowane przez przedsiębiorstwa w ramach swojej działalności np. działalność filantropijna, czy też działania na rzecz ochrony środowiska. Skojarzenia z CSR Wyniki badań jednoznacznie wskazały, że chociaż koncepcja CSR (a w szczególności jej nazwa) nie jest w znaczącym stopniu rozpoznawalna, to jednak kojarzy się aż w 100% z przestrzeganiem praw pracowniczych, w 96% jednocześnie identyfikowalna jest z przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz dbaniem o wizerunek firmy.
14 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Wykres 3. Co Pan(i) rozumie pod pojęciem społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR)? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Napawa optymizmem fakt, że umiejscowiono działania z zakresu szeroko rozumia­ nej filantropii (sponsoring, darowizny, działalność charytatywna) na samym dole pojęć utożsamianych z CSR – w istocie, działania tego rodzaju zaliczane są, wedle koncepcji, do sfery zaangażowania społecznego, które (zwłaszcza w przypadku mniejszych firm) bywa niepowiązane z celami strategicznymi przedsiębiorstwa. Zachodniopomorscy przedsiębiorcy, za priorytet koncepcji CSR uznali kwestie pracownicze. DZIAŁANIA PRACOWNICZE Realizowane działania pracownicze Wśród działań prowadzonych systematycznie prym wiodą realizowane procedury BHP (96%). Systematycznie rozmowy z pracownikami na temat planowanych zmian, rozwiązań wprowadzanych w całej firmie prowadzone zostały wskazane przez 67% re- spondentów. W większości badanych firm nie prowadzono szkoleń w zakresie procedur antykorupcyjnych. Zaskakującym wynikiem okazało się wprowadzanie zmian w organizacji z inic- jatywy pracowników, aż 72% respondentów potwierdza prowadzenie ww. działań.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 15 Wykres 4. Które z działań na rzecz pracowników, o których do tej pory rozmawialiśmy są prowadzone systematycznie tzn. są powtarzalne lub dostępne ciągle? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Szereg badań wskazuje, że istnieje wyraźna potrzeba w efektywnym zarządzaniu firmą, w tym w szczególności w kryzysie, uwzględniania inicjatyw zmian i potencjalnych innowacji sugerowanych przez pracowników. DZIAŁANIA EKOLOGICZNE Podejmowanie działań ograniczających zużycie wody lub energii potwierdza aż 81% respondentów, co pokazuje wysoką świadomość pozytywnego wpływu ww. działań na środowisko i jest związana z optymalizacją kosztów. Ponad 60% badanych zacho­ dniopomorskich MŚP prowadzi segregację śmieci. Warto jednak zaznaczyć, że system segregacji i zbiórki odpadów w Polsce to system mocno niedoskonały, należałoby więc zweryfikować jego sprawność w badanym regionie, aby stwierdzić, czy taka postawa jest wynikiem nieświadomości lub złej woli przedsiębiorców czy brakiem odpowie­ dniej infrastruktury. Niestety jedynie 40% respondentów (choć jest to uzależnione od reprezentowanej branży) potwierdza stosowanie w produkcji surowców ekologicznych. Podobnie 40% badanych przyznaje, że przy wyborze kontrahentów zwraca uwagę na przestrzeganie przez nich zasad ekologii.
16 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Szczegółowe badanie wskazało, iż firmy zlokalizowane w Szczecinie rzadziej niż ogół przedsiębiorstw w zachodniopomorskim podejmują działania ograniczające zużycie wody i energii. Promocja zachowań proekologicznych Szeregkrajowychkampaniinarzeczdziałańproekologicznychzyskujeodzewrównież wśród zachodniopomorskich przedsiębiorstw. Wśród badanych przedsiębiorców, 61% potwierdziło, że reprezentowana przez nich firma promuje zacho­wania proekologiczne np. wśród pracowników, klientów, kontrahentów. Na pytanie o sposób promocji, 24% badanych wskazało na zbiórkę materiałów oraz segregację, 17% respondentów opowiedziało się za spotkaniami, rozmowami promującymi ekologię, ponadto wśród spontanicznych wypowiedzi zanotowano m.in. wybór materiałów ekologicznych kupowanych przez firmę, ograniczenia zużycia energii itp. SPOŁECZNOŚC LOKALNA Wśród interesariuszy przedsiębiorstwa, w obszarze CSR niebagatelną rolę odgry- wa społeczność lokalna. Na pytanie o działania prowadzone systematycznie na rzecz społeczności lokalnej, aż 77% badanych wskazało na celowe rekrutowanie do pracy pracowników z lokalnego rynku pracy. Wykres 5. Które z działań na rzecz społeczności lokalnej, są prowadzone systematycznie tzn. są powtar- zalne lub dostępne ciągle? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 17 Stosunkowo rzadko firmy wspierają materialnie potrzebujących oraz nieodpłatnie wykonują prace, usługi na rzecz lokalnej społeczności. Ponad połowa badanych firm i in- stytucji uczestniczy w przedsięwzięciach samorządów, częściej (75%) w takie działania włączają się firmy średniej wielkości Inicjowanie przedsięwzięć charytatywnych. W Polsce nadal działania w ramach CSR często rozpatrywane są w kategoriach narzędzi PR. Jakkolwiek działalność charytatywna mocno identyfikuje się z działaniami w zakresie PR, to jednak stosunkowo niewiele tj., 58% badanych respondentów pozytywnie odpowiedziało na pytanie o materialne wspieranie osób i instytucji potrzebujących, organizacji charytatywnych. Jednocześnie w 67% to głównie zarząd inicjuje tego typu przedsięwzięcia. Istotne jest rozróżnianie pomiędzy projektami mającymi na celu promocję produ­ktu czy firmy, a projektami prowadzonymi dla korzyści społecznych. Jak wynika z przyjętej strategii, przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać CSR w celu budowy zaufania klientów, tworzenia ducha pracy zespołowej czy rozwijania umiejętności przywódczych swoich pracowników, będąc jednocześnie dobrymi obywatelami i przyczyniając się do rozwoju społeczności, wśród których pracują i prowadzą interesy. ZMIANY W ZAKRESIE INWESTYCJI ZWIĄZANYCH Z CSR Wykres 6. Czy w ostatnich 12 miesiącach w Pana(i) firmie zwiększono bądź zmniejszono inwestycje w powyższych obszarach? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania
18 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm W ciągu ostatniego roku większość badanych firm nie zmieniła sposobu finan- sowania działań na rzecz pracowników, ekologii oraz społeczności lokalnej. W przy- padku co piątej badanej firmy zwiększono inwestycje w zakresie spraw pracowniczych (głównie w firmach 49+) oraz ekologii. Powody zmian Zmiany inwestycyjne w zakresie spraw pracowniczych dotyczyły głównie wzro­ stu zatrudnienia oraz wynagrodzeń. Zmiany inwestycyjne dotyczące ekologii były spowodowane przede wszystkim zmianami przepisów i rzadziej wynikały ze wzrostu świadomości ekologii w biznesie. Zmiany w inwestycjach w społeczność lokalną były związane głównie z jakością relacji z samorządem i instytucjami lokalnymi. Wpływ kryzysu na inwestycje związane z CSR Prognozowano, że wraz z kryzysem nastąpi „upadek” zaangażowania w działania z zakresu CSR. Globalny kryzys zweryfikował podejście przedsiębiorców do biznesu, w tym do praktyk CSR. Wzrosło znaczenie „zaufania”. CSR staje się nie tylko modą ale i koniecznością, niezbędnym elementem strategii biznesowej na coraz bardziej konkurencyjnym rynku. Jakkolwiek wiele firm stanęło w obliczu natychmiastowej potrzeby redukcji kosztów, to jednak w szczególności obszar CSR rozpatrywany był bardzo wnikliwe. Duże firmy, jeśli w ogóle zdecydowały się na niwelowanie kosztów w obszarze CSR to dokonywały ich z rozwagą. Duże firmy mają świadomość ogromu korzyści wynikających ze stosowania koncepcji CSR i dostrzegają szczególnie horyzon- cie długoterminowym bezsprzeczne korzyści warunkujące niekiedy osiąganie przewagi konkurencyjnej. Zdecydowana większość badanych firm nie odnotowała związku między kryzy- sem gospodarczym na świecie, a poziomem inwestycji w działania związane z CSR. Tak zaskakujące odpowiedzi prawdopodobnie swoje podłoże upatrują jeszcze w niewielkim procencie stosowania działań w ramach biznesu społecznie odpowiedzialnego wśród zachodniopomorskich przedsiębiorców. DZIAŁALNOŚĆ BIZNESOWA - RELACJE NA RYNKU Działalność biznesowa Niespełna połowa badanych firm deklaruje monitorowanie satysfakcji swoich klientów oraz posiadanie spisanych norm postępowania w relacjach z kontrahentami. Co piąta badana firma w segmencie MŚP posiada normy jakości, certyfikaty ekologiczne.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 19 Wykres 7. Działalność biznesowa Źródło: Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Badane firmy zlokalizowane w Szczecinie (głównie średniej wielkości firmy) częściej niż ogół firm deklarują posiadanie spisanych norm postępowania w relacjach z kontrahentami, norm jakości, narzędzi do mierzenia satysfakcji klientów. KONKURENCYJNOŚĆ FIRM, KORZYŚCI PŁYNĄCE Z CSR W większości badanych firm (82%) panuje przekonanie o możliwości uczciwego konkurowania na rynku. Podmioty prowadzące działania CSR są bardziej konkurencyjne według niespełna ¼ badanych firm. Zdecydowana większość badanych firm dostrzega korzyści wynikające z podej- mowanych działań w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu. Głównym bene­ fitem takich działań zdaniem niespełna 40% badanych jest korzystny wizerunek firmy, a co dziesiąta firma widzi w tym korzyści finansowe, lepszą pozycję na rynku. Jakkol- wiek korzyści finansowe nie zostały wykazane jako priorytetowe (w przeciwieństwie do większości wyników badań), to jednak należy pamiętać, że wszelkie działania w zakresie CSR w mniejszym lub większym stopniu prowadzą do polepszenia standingu finansowe- go firmy i w tej kategorii są rozpatrywane.
20 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Trudności związane z wprowadzaniem CSR Wykres 8. Jakie mogą być trudności z wprowadzeniem zasad społecznej odpowiedzialności w biznesie w firmie takiej jak Pana/Pani? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Implementacja koncepcji CSR jest procesem niełatwym i wymaga zaangażowania pracowników wszystkich szczebli. Ogólnie za bariery budowania CSR w firmie uznaje się: utrwalony system zarządzania (obawa przed nieznanym), natłok realizowanych ini­ cjatyw, brak zaangażowania ze strony pracowników itp. Wśród zachodniopomorskich przedsiębiorców, blisko 70% badanych firm dostrzega trudności z wprowadzaniem zasad CSR w biznesie, a są nimi głównie koszty, zasoby ludzkie i organizacja firmy. Potrzeba podejmowania działań związanych z CSR Ponad 60% badanych firm dostrzega potrzebę prowadzenia działań według zasad CSR pozostali są zdania, że tego typu działania nie są niezbędne lub wręcz są niepotrze- bne. W firmach średniej wielkości większą wagę przywiązuje się do działań CSR. Posiadanie spisanych zasad postępowania w biznesie Większość badanych firm nie posiada spisanych zasad postępowania z otoczeniem biznesowym tj. kontrahentami, społecznością lokalną. Ponad połowa z tych firm nie zamierza dokonać spisania takich zasad w przyszłości.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 21 Prowadzenie działań CSR oraz ich systematyczność Wnioski • Świadomość społecznej odpowiedzialności biznesu jest niska wśród zacho­ dniopomorskich przedsiębiorstw. • Działania podejmowane przez przedsiębiorców są na podstawowym poziomie i często nie są kojarzone ze społeczną odpowiedzialnością biznesu. Te działania to: przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, ograniczanie energii, angażowanie pracowników w zmiany w firmie, korzystanie z lokalnych zasobów ludzkich w przypadku rekrutacji pracowników. • CSR to zestaw sprzężonych ze sobą działań realizowanych w obszarze pra- cowników oraz otoczenia biznesowego i społecznego. Ścisła współpraca firm ze społecznością lokalną występuje rzadko, a jeśli już jest spotykana, to nie ma charakteru ciągłego, powtarzalnego. Pewną różnicę można dostrzec w ob- szarze ekologii. W skali ogółu firm w województwie zachodniopomorskim seg- regacja materiałów i odpadów oraz promowanie wewnątrz firmy oraz w jej otoczeniu zachowań proekologicznych występuje rzadko, ale jeśli firma je re-
22 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm alizuje to na ogół w sposób systematyczny i rozwojowy. O takiej konsekwencji w działaniach nie można powiedzieć w przypadku zmian wprowadzanych z inicjatywy pracowników, które są prowadzone ad hoc. • Pozytywne podejście do idei i działań związanych z CSR można częściej spotkać wśród firm średniej wielkości niż firm małych. Jednym z głównych problemów braku świadomych działań CSR jest dostrzeganie niewielu korzyści z ich stoso- wania. Firmy, które prowadzą takie działania zwracają uwagę na dwa czynniki pozytywne tj. wzmacnianie lub poprawa wizerunku firmy oraz budowanie przewag na rynku. W tym drugim przypadku inwestowanie w ekologię, pra- cowników, społeczność lokalną pozwala firmom być bardziej konkurencyjny- mi, świadczącymi usługi lepszej jakości. • Większość analizowanych wskaźników dotyczących świadomości i działań prowadzonych w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu w segmen- cie małych i średnich firm w równym stopniu pokazuje niski poziom wiedzy zarówno w podregionie szczecińskim, jak i koszalińskim. • Nieznacznie lepszy poziom znajomości i realizacji działań CSR reprezentują firmy obecne w podregionie szczecińskim. • Jeśli chodzi o działania w sferze miejsca pracy, to niezależnie od regionu podmioty z segmentu małych i średnich firm CSR wiążą je z przestrzeganiem prawa i rzadko z działaniami dobrowolnymi takimi jak np. wprowadzanie zmi- an w organizacji z inicjatywy pracowników lub szkolenia z zakresu procedur antykorupcyjnych (nieznacznie lepszy wynik uzyskano w Szczecinie). • W sferze ekologii również stwierdzono niewielkie zróżnicowanie między regio­ nami. Niezależnie bowiem od lokalizacji firmy małą rolę przywiązuje się do ekologiczności działań kontrahentów (nieznacznie lepiej wypada podregion koszaliński) jak również w małym stopniu takie działania są podejmowane w badanych firmach (poza ograniczaniem zużycia energii). • W dziedzinie relacji firma-społeczność lokalna podregion szczeciński, a przede wszystkim Szczecin wypada gorzej niż koszaliński. Chodzi głównie o rzadziej spotykane podejście zgodnie z którym firma celowo rekrutuje pracowników z lokalnego rynku pracy jak również współuczestniczy w projektach samorządu lokalnego. • Posiadanie norm jakości, postępowania z kontrahentami, narzędzi do moni- torowania satysfakcji klientów częściej dotyczy firm średniej wielkości zloka- lizowanych głównie na terenie Szczecina.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 23 Rekomendacje z badania: • Z uwagi na fakt, że w ostatnich latach widać wzrost strategicznego myślenia o CSR jako narzędziu budowania przewagi konkurencyjnej, coraz więcej firm działających w Polsce tworzy i wdraża swoje strategie odpowiedzialności. Rozwój koncepcji CSR wśród zachodniopomorskich przedsiębiorstw wymaga rozwoju i wsparcia jakości i skuteczności ich działań. • Istnieje wyraźna potrzeba edukacji firm w zakresie rozumienia koncepcji CSR lub/i poszerzenia i usystematyzowania wiedzy na temat CSR w grupie przedsiębiorców bardziej świadomych tego zagadnienia. Wyraźnie widnieje potrzeba współpracy firm z lokalnym otoczeniem poprzez pomoc w identyfi- kacji interesariuszy i rozpoznaniu ich potrzeb. Oczekiwania interesariuszy mają coraz większy wpływ na biznes, gdyż firmom zależy na zdobyciu ich zaufania. • Przedsiębiorstwa powinny identyfikować korzyści ze stosowania koncepcji CSR w zarządzaniu. • Ponadto przedsiębiorstwa powinny być świadome konieczności umiejsco­ wienia CSR w strategii firmy. Opracowanie strategii z uwzględnieniem CSR umożliwi maksymalizowanie korzyści biznesowym w długim okresie. Ponadto istnieje potrzeba umiejętności opracowania raportu społecznego i planu komuni­kacji jak również prowadzenia dialogu społecznego z interesariuszami.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 25 Rozdział 2. „Postępuj zawsze tak, abyś mógł chcieć, by zasada twego postępowania była prawem powszechnie obowiązującym. Postępuj tak, aby ludzkość nigdy tobie ani innym jednostkom nie służyła za środek, lecz zawsze była celem”. Immanuel Kant BIZNES SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNY - MIĘDZYNARODOWA PERSPEKTYWA Streszczenie Biznes społecznie odpowiedzialny (ang. Corporate Social Responsibility) z roku na rok zyskuje coraz większe zainteresowanie w gronie przedsiębiorców, interesariuszy przedsiębiorstwa, w tym instytucji otoczenia biznesu czy administracji państwowej, nie tylko na świecie, ale także w Polsce. Ostatnie lata zaowocowały nowym trendem w prowadzeniu biznesu w Polsce, tj. działania i zarządzania zgodnie ze społeczną odpowiedzialnością, z etyką biznesu. Celem artykułu jest zainicjowanie dyskusji nad rolą praktyk i działań zgodnych z koncepcją biznesu społecznie odpowiedzialnego w Polsce i na świecie, jak również próba zweryfikowania miejsca CSR w priorytetach przedsiębiorstw będących uczest­ nikami globalnego kryzysu finansowego. Wstęp Biznes społecznie odpowiedzialny z roku na rok zyskuje większe zainteresowanie w gronie przedsiębiorców, interesariuszy przedsiębiorstwa, w tym instytucji otoczenia biznesu czy administracji państwowej, nie tylko na świecie, ale także w Polsce. Osta­ tnie lata zaowocowały nowym trendem w prowadzeniu biznesu w Polsce, tj. działania i zarządzania zgodnie ze społeczną odpowiedzialnością, z etyką biznesu. Wzrost popularności CSR przejawia się w szeregu inicjatywach w zakresie akcji charytatywnych, badania wpływu produkowanych dóbr i usług na środowisko, ochrony środowiska natu- ralnego, dokładnych i zgodnych z prawdą informacji o produkcie.
26 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Biznes społecznie odpowiedzialny – ujęcie teoretyczne Biznesspołecznieodpowiedzialny(ang.CorporateSocialResponsibility)-toprowa­ dzenie działalności gospodarczej w sposób przejrzysty z uwzględnieniem zasad etycz­ nych, w poczuciu odpowiedzialności za klienta, pracownika, inwestora, udziałowca, społeczeństwo, środowisko itp. Firma społecznie odpowiedzialna to taka, która dba o stosunki z pracownikami i relacje pomiędzy nimi, zwalcza korupcję, dba o konsumenta (tj. stosuje uczciwe prak- tyki), przestrzega istniejące przepisy prawa, wspiera społeczność, chroni środowisko Analiza literatury wskazuje, że koncepcja CSR zapoczątkowana została w 1930 roku, jednak szerokie jej zastosowanie odnotowano dopiero czterdzieści lat później, jakkolwiek różne aspekty społecznej odpowiedzialności były przedmiotem działania organizacji i rządów już w pod koniec XIX wieku, a w niektórych przypadkach nawet wcześniej. Na początku odpowiedzialność społeczna koncentrowała się na działalności filantropijnej. Następnie brano pod uwagę: • Praktyki pracy • Uczciwe działania • Prawa człowieka • Środowisko • Przeciwdziałanie korupcji • Ochronę konsumentów Milton Friedman (1962) napisał, że korporacje, jak też przedsiębiorstwa w ogóle, posiadają jedyną społeczną odpowiedzialność tj. zwiększenie zysków. Obecnie otocze- nie biznesowe zmieniło się bez wątpienia, więc rola firm również ewoluowała. Firmy stały się częścią życia społecznego i bardziej skupiają się obecnie na wzroście wartości. Projekty CSR zapewniają trwałość organizacji, w długim okresie zyski, więc może to być narzędzie przyczyniające się do maksymalizacji zysku. Koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu ewoluowała na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat i zyskuje zainteresowanie również teoretyków. Jakkolwiek literatura przedmiotu prezentuje bo- gaty wachlarz definicji CSR, to jednak nie ma jednomyślności w jej prezentowaniu. Corporate Social Responsibility (Blowfield i Murray, 2008; Bowen, 1953; Kotler i Lee, 2004; Littrell i Dickson, 1999; Margolis i Walsh, 2001; Willmott, 2001) jest uważany za “dobrowolne” zaangażowanie firmy do kontroli jawnych i ukrytych zobowiązań nałożonych na przedsiębiorstwo przez oczekiwania społeczeństwa w aspekcie konwen­
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 27 cjonalnych zachowań w biznesie”. Definicja według Branco i Rodriques 2008, obejmuje dwa główne czynniki, które motywują przedsiębiorstwa do inwestowania w projekty CSR: dbanie o dobre stosunki z interesariuszami w celu generowania zysków z zasobów i możliwości. Europejskie zainteresowanie w CSR jest jednak stosunkowo młodym trendem (Falck i Heblich, 2007) i przede wszystkim postrzegane jako organizacyjna przewaga konkurencyjna, jeśli wprowadzona zgodnie z celami i preferencjami kluczowych intere- sariuszy (Freeman, 1984). W swojej strategii Europa 2020, Komisja Europejska określiła społeczną odpowiedzialność biznesu jako koncepcję dobrowolnego uwzględnienia przez przedsiębiorstwa problematyki społecznej i ekologicznej w działalności komer- cyjnej i w ich stosunkach z zainteresowanymi stronami na zasadzie dobrowolności (WE, 2010) CSR to “zobowiązania przedsiębiorstwa do wzięcia odpowiedzialności wobec wszystkich interesariuszy we wszystkich swoich operacjach i działaniach”. Ciekawe spojrzenie odnośnie koncepcji CSR zostało zaprezentowane przez Sunder (1997).W wynikubadań,wyjaśniłrelacjefirmyz interesariuszami.Każdazestron(organi­ zacja lub agent jako interesariusz), odgrywa różne role. Ponieważ organizacje są ze sobą powiązane umowami poszczególnych agentów z różnymi organizacjami, w których odgrywają kluczowe rolę. Powiązania między organizacjami i agentami oznaczają, że każda organizacja ponosi odpowiedzialność za innych agentów i organizacje. Mnogość definicji pozwala jednak wyszczególnić elementy wspólne: • Dobrowolność; • Zintegrowane podejście do 3 wymiarów CSR, tj. społecznego, środowiskowego i ekonomicznego; • Działanie na rzecz szerokiej grupy interesariuszy; • Uwzględnienie w działaniach etyki. Tabela 1 prezentuje wzajemne powiązania i  oddziaływania obszarów CSR w kontekście potencjalnych korzyści z ich praktykowania
28 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Tabela 1 Wybrane obszary wzajemnych powiązań i oddziaływań obszarów CSR Zagadnienia kluczowe dla tych obszarów Potencjalne korzyści z praktykowania ObszarykluczoweCSRw rozumieniuISO 26000 WD 4 Prawaczłowieka Zagwarantowanie prawa pracownikom do swobodnego zrzeszania się w  związki zawodowe i  układy zbiorowe. Eliminacja wszelkich form pracy przymusowej, pracy dzieci oraz wszelkich form dyskryminacji w  środowisku pracy (np. ze względu na płeć, wyznanie, orientację seksualną, niepełnosprawność). Ochrona reputacji – uznanie przez interesa­ riuszy, że organizacja łamie prawa człowieka może skutkować utratą zaufania publicznego oraz obniżeniem lojalności pracowników. Relacjez pracownikami Wszyscy świadczący pracę na rzecz orga- nizacji muszą wykonywać ją na podstawie stosownej umowy. Nie należy stosować prak- tyk mających na celu wyłącznie pozbycie się części odpowiedzialności ciążącej na praco- dawcy w sytuacji typowego stosunku pracy. Należy uznać znaczenie bezpieczeństwa zatrudnienia zarówno dla indywidualnego pracownika, jak i społeczeństwa jako całości. Należy aktywnie zarządzać zasobami ludz- kimi w celu uniknięcia dużych sezonowych wahań poziomu zatrudnienia. W odpowie­ dnim czasie należy zapewnić informację i  konsultacje z przedstawicielami pra- cowników dotyczące sposobu możliwie największego ograniczenia negatywnych skutków zmiany w  sposobie działania, związanych np. z zamknięciem fabryki lub przeniesieniem produkcji. Eliminacja wszel- kich form dyskryminacji (j.w.). Zawieranie kontraktów tylko z kontrahentami, którzy są w stanie zagwarantować godną pracę swoim pracownikom. Nieczerpanie korzyści z  niewłaściwych praktyk mających miejsce w  stosunku do podwykonawców, dostawców – organizacja powinna uznawać odpowiedzialność za pracę wykonywaną na jej rzecz przez inne organizacje. W zależności od okoliczności, w  przypad- kach uzasadnionych, organizacja podejmuje działania kontrolne, np. umieszcza w kon- traktach odpowiednie klauzule, prowadzi niezapowiedziane wizyty i  inspekcje. Sto- sowane kodeksy postępowania powinny być zgodne z międzynarodowymi normami. Podczas działań za granicą wykorzystywanie w możliwie największym stopniu lokalnych zasobów. Znaczący pozytywny wpływ na zdolność organizacji do pozyskiwania nowych pra- cowników, motywowania i utrzymania już będących jej pracownikami lub członkami, wynikająca z  tego poprawa zdolności do realizacji celów organizacji. Poprawa bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, co zwiększa ich zaangażowanie w poszukiwanie związanych z CSR szans i ograniczenie ryzyka. Pozytywny wpływ na reputację organizacji. c.d. na następnej stronie Źródło: Opracowane na podstawie projektu standardu ISO 26000. Por. T. Gasiński, G. Piskalski, Zrównoważony Biznes. Podręcznik dla małych i średnich przedsiębiorstw, s,16 -17
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 29 Tabela 1 Wybrane obszary wzajemnych powiązań i oddziaływań obszarów CSR Zagadnienia kluczowe dla tych obszarów Potencjalne korzyści z praktykowaniaObszarykluczoweCSRw rozumieniuISO 26000 WD 4 Środowisko Ograniczanie zużycia surowców i  energii, ograniczanie produkcji niebezpiecznych od- padów oraz innego rodzaju zanieczyszczeń (promieniowania, wibracji itp.). Świadomość wpływu na zmiany klimatu (emisja gazów cie- plarnianych). Ochrona i odbudowywanie na­ turalnych ekosystemów, unikalnych zasobów środowiska, poszanowanie dla różnorodności biologicznej (zagrożone gatunki, funk- cjonowanie ekosystemów itp.). Identy- fikowanie potencjalnych negatywnych skut- ków środowiskowych, wprowadzanie mecha- nizmów mających na celu internalizację zewnętrznych kosztów środowiskowych, uwzględnianie założeń środowiskowych na etapie projektowanie produktu (eco-design, analiza cyklu życia – LCA/LCM). Oszczędności wynikające z bardziej wydaj- nego wykorzystania zasobów, mniejszego zużyciawody,niższychwydatkównautylizację odpadów, oszczędności wynikające z bardziej efektywnego wykorzystania i odzyskiwania surowców (niższa materiałochłonność i energochłonność). W dłuższej perspekty- wie strategiczne zwiększenie dostępności surowców, przyczynienie się do ogranic- zenia negatywnych skutków zmian kli- matu (ograniczenie emisji CO2) W związku z rosnącą świadomością społeczeństw po- zytywny wpływ na reputację. Zaangażowaniespołecznei rozwój Przyczynianie się do realizacji Milenijnych CelówRozwoju:eliminacjaskrajnegoubóstwa i głodu, zapewnienie powszechnego naucza- nia na poziomie podstawowym, promowanie równości płci i awansu społecznego kobiet, ograniczenie umieralności dzieci, poprawa opieki zdrowotnej nad kobietami w okresie macierzyństwa, zwalczenie HIV/AIDS, malarii oraz innych chorób, zapewnienie ochrony środowiska, stworzenie globalnego part- nerstwa na rzecz rozwoju. Poszanowanie praw osób będących członkami lokalnych społeczności. Nawiązywanie partnerstw z in- nymi organizacjami działającymi na rzecz roz- woju społecznego. Podejmowanie inwestycji społecznych, które nawiązują do działalności firmy, także we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Przyczynianie się do wspólnego dobra, wzmoc­nienie społeczeństwa obywatelskiego oraz instytucji, które stanowią ważny ele- ment stabilności, spójności i sprawiedliwości społecznej. Poprawa zarówno jakości życia społeczności, jak i zdolności organizacji do realizacji własnych celów. Pozytywny wpływ na reputację organizacji oraz morale jej pra- cowników. Organizacja może w dłuższej per- spektywie czerpać zysk z rozwoju społeczno- ekonomicznego społeczności lokalnej, np. wyższego poziomu edukacji. Źródło: Opracowane na podstawie projektu standardu ISO 26000. Por. T. Gasiński, G. Piskalski, Zrównoważony Biznes. Podręcznik dla małych i średnich przedsiębiorstw, s,16 -17 Organizacja, która zamierza wpisać w swoją strategię koncepcję Biznesu społecznie odpowiedzialnego powinna dążyć do zarządzania CSR w sposób kompleksowy. Biznes społecznie odpowiedzialny postrzegany przez polskich i  zagranicznych przedsiębiorców – analiza komparatywna Metodologia badania: badanie zostało przeprowadzone w 2010 roku na próbie
30 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm 146 przedsiębiorstw (16 Austria, 31 Grecja, 20 Polska, 79 Chorwacja) przez zespoły badawcze reprezentujące ośrodki naukowe z ww. państw. Kwestionariusz obejmował 43 pytania o charakterze zamkniętym. Wyniki zostały zestawione przy pomocy SPSS. Poniżej zostaną przedstawione jedynie fragmenty wyników badania. Wykres 1 Jak postrzegana jest koncepcja biznesu społecznie odpowiedzialnego w twoim przedsiębiorstwie? (1= w ogóle się nie zgadzam, 2= nie zgadzam się, 3= nie mam zdania 4= zgadzam się, 5= zgadzam się w pełni) Biznes społecznie odpowiedzialny jest postrzegany przez respondentów rozpa- trywanych jako ogół w kontekście przestrzegania prawa (4,41), tuż przed uczciwością, moralnością i opieką (4,40). Polscy przedsiębiorcy w ogóle nie zestawiają koncepcji CSR z dbałością o czyste powietrze, glebę i wodę.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 31 Wykres 2 Które z poniższych korzyści wygenerowało Twoje przedsiębiorstwo w wyniku promocji biznesu społecznie odpowiedzialnego? (1=nie istotne w ogóle, 2= nie istotne, 3=ani istotne, ani nieistotne, 4=istotne, 5= bardzo istotne) Kluczowymi korzyściami wygenerowanymi w drodze promocji koncepcji CSR a wskaza­nymi przez wszystkich badanych respondentów są: wzmocnienie wizerunku firmy (3,9), poprawa pozycji marki (3,8), poprawa zdolności do zdobywania, moty- wowania i  zatrzymywania pracowników (3.6). Według polskich przedsiębiorców najwięcej korzyści dotyczyło polepszeniu wizerunku firmy, najmniej zaś odnosiło się do wzrostu możliwości w zakresie inwestowania. Największą grupę sceptyków w zakresie korzyści CSR stanowią przedsiębiorcy reprezentujący Austrię.
32 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Wpływ kryzysu globalnego na praktyki i działania CSR Wielu praktyków sceptycznie odnosiło się do rozwoju działań w ramach CSR z uwagi na światowy kryzys finansowy. Obawiano się, że powszechny trend skłaniający przedsiębiorstwa do redukcji kosztów nie pozostawi miejsca np. na działalność filantropijną. Jednak praktyka biznesu pokazała, że w czasach burzliwej konkurencji właśnie działalność oparta na etyce i społecznej odpowiedzialności może wygenerować wartość dodaną, na przykład w zakresie zaufania. Wyniki badań Trust Barometr 20113 potwierdzają, że zaufanie jest najlepszą ochroną przed utratą wizerunku w czasie kryzysu. Wiarygodność przedsiębiorstwa buduje się latami. Praktycy podkreślają, że to co udało się wypracować w czasach umiarko­wanej stabilizacji w czasach kryzysu może stanowić przewagę konkurencyjną. Globalnie, pomimo turbulentnego otoczenia, szeregu zawirowań finansowych w Euro­ pie, zaufanie do biznesu udało się odbudować. Brak zaufania do przedsiębiorstwa ze strony interesariuszy powoduje, że w przypadku negatywnej informacji na temat firmy przekazanej do wiadomości publicznej, jej zapamiętanie i przyjęcie za prawdę nastąpi przez ponad połowę (57%) odbiorców już po jednokrotnym lub dwukrotnym jej usłyszeniu. Dla porównania, jedynie 15% uwierzy w pozytywny przekaz. Jako główny warunek odzyskania zaufania przez firmy w kryzysie, respondenci przede wszystkim wskazywali ochronę klientów i pracowników – 92%; zaraz za nią plasowały się: przejrzyste i otwarte informowanie o skali kryzysu oraz rzetelne i częste informacje podawane przez prezesów o podejmowanych działaniach naprawczych (po 90%). Te kryteria przewyższają wagę ochrony stabilności finansowej firmy (83%). Powoływanie się na przyczyny kryzysu i utrzymywanie informacji w tajemnicy by ograniczyć szkody firmy, zajmują końcowe miejsca na liście (odpowiednio 52% i 47%). Zarządzający korporacjami wyraźnie dostrzegają długookresowe korzyści stąd nie redukują kosztów na działania w zakresie CSR. Szczególnie biorąc pod uwagę oczeki- wania społeczne co do roli przedsiębiorstw w zrównoważonym rozwoju. Oczekuje się, że kryzys wyraźnie wzmocni jakość działań w ramach CSR, które staną się częścią stra­ tegii, co spowoduje większą przejrzystość biznesu. 3 http://www.edelman.com/trust/2011/ z dnia 10.10.2011
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 33 Bibliografia 1. Archie B. Carroll and Kareem M. Shabana1, The Business Case for Corporate Social Responsibility: A Review of Concepts, Research and Practice. Interna- tional Journal of Management Reviews (2010), pp. 85-105 2. Barnea, A.; Rubin, A. (2005): “Corporate Social Responsibility as a conflict between owners”. http://www.haas.berkeley.edu/responsiblebusiness/ con- ference/ documents/AmirRubinFinalpaper.pdf. Date: September, 15th 2008. 3. Bauer, R.; Derwall J.; Otten, R. (2007): “The Ethical Mutual Fund Performance Debate: New evidence from Canada”. Journal of Business Ethics 70, 111-124. 4. Bauer R.; Koedijk K. C. G.; Otten, R. (2002): “International Evidence on Ethi- cal Mutual Fund Performance and Investment Style”, CEPR Discussion Paper 3452. 5. Becchetti, L.; Ciciretti, R. and Hasan, I. (2007): “Corporate Social Responsibility and Shareholder’s Value: An Event Study Analysis”. Federal Reserve Bank of Atlanta. Working Paper. April. 6. Blowfield, M., Murray, A. 2008. Corporate Responsibility: A Critical Introduc- tion. New York: Oxford University Press. 7. Bowen, H. 1953. Social responsibility of the businessman. New York: Harper and Row. Draft International Standard ISO 26000: Guidance on Social Respon- sibiility: http://www.scribd.com/doc/19676572/20090914-ISO-26000-Draft- International-Standard, retrieved 26. 4. 2010. 8. Branco MC, Rodrigues LL (2008). Factors Influencing Social Responsibility Dis- closure by Portuguese Companies. J. Bus. Ethics 83 (4): 685–701. 9. Brown, N. and Deegan, C. (1998), “The public disclosure of environmental performance information—A dual test of media agenda setting theory and legiti­macy theory”, Accounting and Business Research, Vol. 29 No. 1, pp. 21-41. 10. Carroll, A.B. (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate so- cial performance. Academy of ManagementReview, 4, pp. 497–505. 11. Carroll, A.B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, July– doing good. Business Horizons 50(3): 247-254. 12. Freedman, M., Jaggi, B. (1986): “An analysis of the impact of corporate pollu- tion disclosures included in Annual Financials Statements on investors’ deci-
34 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm sions”. Advances in Public Interest Accounting. 1, 193-212 13. Freeman R. E. (1984): Strategic Management: a Stakeholder Approach. Pit- man, Boston. 14. Friedman, M. (1962). Capitalism and Freedom. Chicago, IL: University of Chi- cago Press. 15. Garriga, E. and Melé, D. (2004). ‘Corporate social responsibility theories: map- ping the territory’. Journal of Business Ethics, 53, 51–71. 16. Henderson, P. D. (2001). Misguided Virtue: False Notions of Corporate Social Responsibility. London: Institute ofEconomic Affairs. 17. Ingram R., Frazier, K. (1983): “Environmental Performance and Corporate Dis- closure”.Journal of Accounting Research, 18, 614 - 622. 18. Jensen, M. C. (2002). ‘Value maximization, stakeholder theory, and the corpo- rate objective function’.Business Ethics Quarterly, 12, 235–56. 19. Kotler, P., and N. Lee. 2004. Corporate Social responsibility: Doing the Most Good for Your Company and Your Cause. New York: John Wiley Sons. 20. Kotler, P. and Lee, N. (2005). Corporate Social Responsibility: Doing the Most Good for Your Company and Your Cause. Hoboken, NJ: Wiley. 21. Mackey, A., Mackey, T. B. and Barney, J. B. (2007). ‘Corporate social respon- sibility and firm performance: investor relations and corporate strategies’. Academy of Management Review, 32, 817–35. 22. Margolis, J., and J. Walsh. 2001. People and profits? The search for a link ­between acompany’s social and financial performance. Mahwah, NJ: Erlbaum. 23. McGuire, J. (1963). Business and Society. New York: McGraw-Hill. 24. McWilliams, A. and Siegel, D. (2001). ‘Corporate social responsibility: a theory of the firm perspective’. Academy of Management Review, 26, 117–27. 25. Orlitzky, M.; Schmidt, F.L.; Rynes, S.L. (2003): “Corporate Social and Financial Performance: A Meta-analysis”. Organization Studies 24(3): 403–441. 26. Pava, L.; Krausz, J. (1996): “The association between corporate social respon- sibility and financial performance”. Journal of Business Ethics, 15, 321–57 27. Preston, L.; O’Bannon, D. (1997): “The corporate social-financial performance relationship”. Business and Society, 36, 5–31 28. Reich R (2007). Supercapitalism: The Transformation of Business, Democracy, and Everyday Life in Pava ML (2008). Why Corporations Should Not Abandon Social Responsibility. J. Bus. Ethics 83(4): 805- 812. 29. Ruf, B. M.; Muralidhar, K.; Brown, R. M.; Janney, J. J.; Paul, K. (2001): “An
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 35 empi­rical investigation of the relationship between change in corporate social performance and financial performance: a stakeholder theory perspective”. Journal of Business Ethics, 32, 143–56. 30. Scherer, A. G. and Palazzo, G. (2007). ‘Toward a political conception of corpo- rate responsibility. Business and society seen from a Habermasian perspec- tive’. Academy of Management Review, 32, 1096–120. 31. Scherer and Palazzo, The New Political Role of Business in a Globalized World: A Review of a New Perspective on CSR and its Implications for the Firm, Gover­nance, and Democracy, Journal of Management Studies 48:4 June 2011 pp. 898-931. 32. Siegel, D. S. (2009). ‘Green management matters only if it yields more green: an economic/strategic perspective’. Academy of Management Perspectives, 23, 5–16. 33. Soloman, R.; Hansen, K. (1985): It’s good business. Atheneum, New York. 34. Souto B.F., Crisis and Corporate Social Responsibility: Threat or Opportunity?. International Journal of Economic Sciences and Applied Research 2 (1) 35. Stanwick, P. A.; Stanwick, S. D. (1998): “The relationship between corporate social performance and organizational size, financial performance and en- vironmental performance: an empirical examination”. Journal of Business ­Ethics, 17, 195–204. 36. Sunder S (1997). Accounting and the Firm: A Contract Theory. Indian Account. Rev. 1(1): 1-19. Turker D (2008). 37. Sundaram, A. K. and Inkpen, A. C. (2004). ‘The corporate objective revisited’. Organization Science, 15, 350–63. 38. Verschoor, C. C. (1998): “A study of the link between as corporation’s financial performance and its commitment to ethics”. Journal of Business Ethics, 17, 1509 -1516. 39. Vogel, D. J. (2005). ‘Is there a market for virtue? The business case for corpo- rate social responsibility’. California Management Review, 47, 19–45. 40. Waddock, S. A.; Graves, S. A. (1997): “The corporate social performance- financial performance link”. Strategic Management Journal, 18, 303–19. 41. Willmott, M. 2001. Citizen Brands: Putting Society at the Heart of Your Busi- ness. Chichester: John WileySons, Ltd. 42. Walsh, J. P. (2005). ‘Book review essay: taking stock of stakeholder manage- ment’. Academy of Management Review, 30, 426–52.
36 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm 43. Z´eghal, D. Ahmed, S.A. (1990). Comparison of social responsibility infor- mation disclosure media used by canadian firms’, Accounting, Auditing and Accountability Journal, 3(1), 38–53.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 37 Rozdział 3. WYBRANE ASPEKTY SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESU INWESTORÓW ZAGRANICZNYCH Pojęcie społecznej odpowiedzialności biznesu W ostatnich latach pojawiają się wątpliwości czy tak popularna i powszechnie stosowana marketingowa koncepcja zarządzania przedsiębiorstwem jest właściwą filozofią w epoce zagłady środowiska, niedostatku surowców, głodu, biedy i za- niedbania świadczeń społecznych. W związku z powyższym sytuacje te wpłynęły na dostosowanie koncepcji marketingu do aktualnych problemów otoczenia w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo i rozszerzenie jej, proponując koncepcję marketingu społecznego. W jej myśl zadanie organizacji polega na określaniu potrzeb, wymagań i interesów rynków docelowych oraz dostarczaniu pożądanego zadowolenia w sposób bardziej efektywny i wydajniejszy niż konkurenci, przy jednoczesnym zachowaniu lub podniesieniu dobrobytu konsumenta i społeczeństwa. Zatem idea marketingu społecznego, zrodzona w krajach wysokorozwiniętych na przełomie lat ‘60 i ‘70, stała się przyczyn­kiem do zmiany sposobu postrzegania i rozumienia roli jaką przedsiębiorstwa odgrywają w społeczeństwach różnych państw, wymagając od nich, przy określaniu polityki marketingowej, wyważenia trzech elementów: zysku przedsiębiorstwa, zaspa- kajania wymagań konsumenta i interesu publicznego. Mając na uwadze ciągłą ewolucję podejścia do zarządzania, dawniej firmy przy podejmowaniu decyzji kierowały się głównie zasadami maksymalizacji krótkookre- sowego zysku, następnie zaczęły uznawać znaczenie zaspakajania potrzeb konsumenta, a teraz, prócz powyższych, uwzględniają również interes społeczny, czyniąc koncepcję marketingu społecznego czynnikiem sukcesu wielu z nich4 . Analizując kolejne etapy rozwoju problematyki zarządzania w firmie, w obrębie strategii marketingu społecznego od początku lat ‘70 zauważyć można było niezwykle silnie rozwijający się nurt, określany jako społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw (CSR – corporate social responsibility), zwany też społeczną odpowiedzialnością biz­ 4 Ph. Kotler, Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Felberg SJA, Prentice-Hall Interna- tional Inc., Warszawa 1999, s. 25-26.
38 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm nesu. Działania w ramach CSR opierają się głównie na zaangażowaniu firmy w różne inicjatywy na rzecz otoczenia i wprowadzania do zarządzania elementów o charak- terze społecznym i socjalnym, które bezpośrednio nie generują zysku, ale pośrednio wpływają na sukces przedsiębiorstwa5 . Tabela 1. Wybrane definicje społecznej odpowiedzialności biznesu. Autor: Definicja: R. W. Griffin Zestaw zobowiązań organizacji do ochrony i  umacniania społeczeństwa w którym ono funkcjonuje. Źródło: R. W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, …, op. cit., s. 144. K. Davis, R. Blomstrom CSR obliguje zarządzających do takich wyborów i decyzji w firmie, które będą wpływały na realizację celów ekonomicznych i jednocześnie rozwijały dobrobyt i potencjał społeczny. Źródło: M. Rybak, Etyka menadżera – społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa, Warszawa 2004, s. 28, w: A. Kaczmarek, Społeczna odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorstw, w: Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw - Mikrofirma 2011, tworzenie i zarządzanie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 638, Ekonomiczne Problemy Usług nr 63, Szcze­ cin 2011, s. 108 – 109. A. Kaczmarek Zgodnie z koncepcją CSR właściciel firmy ma inne oprócz ekonomicznych obowiązki wobec otoczenia, do których należy dbałość o nie oraz o wszystkich interesariuszy (dostawcy, klienci, samorządy, związki zawodowe, pracownicy). Przy podejmowaniu decyzji gospodarczych należy zachować równowagę między korzyściami/ ryzykiem przedsiębiorstwa a korzyściami/ryzykiem społecznym. Dodatkowo CSR nie powinna być jednorazową akcją, natomiast korzyści z jej wdrożenia widoczne są w długim czasie. Źródło: A. Kaczmarek, Społeczna odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorstw, w: Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw - Mikrofirma 2011, …, op. cit., s. 109. c.d. na następnej stronie Źródło: opracowano na podstawie źródeł wyszczególnionych w poszczególnych wierszach tabeli. 5 A. Knapik, Porównanie podstaw i praktyk firm polskich, węgierskich i słowackich w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu, w: D. Fatuła, (red.), Procesy kształtowania nowoczesnej gospodarki, Kra- kowskie Towarzystwo Edukacyjne Sp. z o.o., Wydawnictwo AFM, Kraków 2006, s. 211, w: A. Herbuś, Społeczna Odpowiedzialność Biznesu – podstawy teoretyczne, www.energiaisrodowisko.pl, 26.09.2011.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 39 Tabela 1. Wybrane definicje społecznej odpowiedzialności biznesu. Autor: Definicja: B. Kryk CSR to świadomość przestrzegania przez przedsiębiorstwo zasad moral- nych i  zobowiązanie do rozliczania się z  prowadzonej działalności przed społeczeństwem i pracownikami. Zatem w szczególności przedsiębiorstwa są odpowiedzialne przed następującymi interesariuszami: • Grupami wewnętrznymi (właścicielami, współwłaścicielami, zarządem, pracownikami), • Grupami zewnętrznymi (partnerami handlowymi, klientami), • Władzą państwową, samorządową i grupami nacisku (na przykład mediami, urzędami, wierzycielami), • Społecznościami lokalnymi, • Organizacjami wyższej użyteczności oraz społecznymi, ekologicznymi czy konsumenckimi. Z tego względu coraz szerzej mówi się, że przedsiębiorstwa powinny angażować się nie tylko w dostarczanie odpowiedniej jakości wyrobów i usług, oraz gwaran- towanie zysku zainteresowanym stronom, ale również w sprawy społeczne, socjologiczne i ekologiczne, co przyczynia się do wzrostu ich wartości. Polep- szenia pozycji konkurencyjnej na rynku oraz realizacji długookresowych celów działalności. Źródło: B. Kryk, Koncepcja społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa za środowisko przyrodnicze, www.mikro.univ.szczecin.pl, 26.09.2011. Światowa Rada Biznesu na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju CSR to ciągłe zobowiązanie biznesu do wkładu w rozwój ekonomiczny, przy jed- noczesnym podnoszeniu jakości życia pracowników, ich rodzin, a także wspól- noty i społeczeństwa. Źródło: P. Watts, L. Holme, Meeting Changing Expectations. Business Social Responsibility, World Business Council for Sustainable Development (WBCSD), Genewa, s. 3, www.wbcsd.org, 26.09.2011. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Koncepcja, dzięki której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii do- browolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. Odpowiedzialność nie oznacza je- dynie spełnienia wymogów formalnych i prawnych, ale również dobrowolnie zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w  ochronę środowiska i relacje z  otocze­niem firmy. CSR to proces, w  ramach którego przedsiębiorstwa zarządzają swoimi relacjami z różnorodnymi interesariuszami, którzy mogą mieć wpływ na sukces ich działalności gospodarczej, stąd proces ten należy traktować jako inwestycję, a nie koszt. Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011. Komisja Europejska CSR przyczyniaj się do wzrostu konkurencyjności Europy, będąc częścią strategii Europe 2020 strategy for smart, sustainable and inclusive growth. Jest koncepcją zgodnie z którą firmy w swojej działalności i w stosunkach z zainteresowanymi stronami dobrowolnie troszczą się o interesy społeczne i środowiskowe. Źródło: www.ec.europa.eu, 26.09.2011. Źródło: opracowano na podstawie źródeł wyszczególnionych w poszczególnych wierszach tabeli. Istnieje wiele definicji społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (tabela 1),
40 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm niemniej jednak w sposób uniwersalny można określić ją jako nurt w ramach koncepcji marketingu społecznego, uwzględniający w zarządzaniu przedsiębiorstwem/ regionem/ inwestycją/ przedsięwzięciem dodatkowo szeroko rozumiane interesy interesariuszy mikro, mezo-, makro- i megaotoczenia, generujące określone koszty krótkookresowe, lecz wpływające pozytywnie na długookresowe wyniki przedsiębiorstwa/ regionu/ inwestycji/ przedsięwzięcia, a jednocześnie wysoko pozycjonujące ich wizerunek w świadomości interesariuszy poszczególnych elementów otoczenia. CSR rodzić może sytuacje, które wielu uzna za zbędne w organizacji, takie jak przede wszystkim dodatkowe koszty działalności, jednakże, jak podkreśla R.W. Grif- fin, ogólny bilans za i przeciw stosowaniu zasad odpowiedzialnego biznesu wypada na korzyść tych pierwszych (tabela 2). Tabela 2. Argumenty za i przeciw społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa ZA PRZECIW • Działalność gospodarcza stwarza problemy i dlatego przedsiębiorstwa powinny uczestniczyć w ich rozwiązywaniu, • Pracownicy przedsiębiorstwa tworzą grupy społeczne wobec których firmy są odpowiedzialne, • Przedsiębiorstwo posiada niezbędne zasoby do rozwiązywania problemów społecznych, • Przedsiębiorstwa są partnerami w gospodarce, tak jak rząd i społeczeństwo, dlatego powinny dążyć do zaspokojenia potrzeb socjalno – eko- nomiczno – ekologicznych partnerów, • Przedsiębiorstwo akceptując swe zobowiązania społeczne, ekonomiczne i ekologiczne działa w interesie własnym i społecznym. • Celem działalności gospodarczej jest przysparza- nie zysków właścicielom, • Przedsiębiorstwo nie ma zobowiązań poza- ekonomicznych, za wyjątkiem przewidzianych ustawodawstwem, • Zaangażowanie w  problemy społeczne poz- wala przedsiębiorstwom wywierać wpływ na otoczenie, • Istnieje możliwość konfliktu interesów, • Przedsiębiorstwom brak doświadczenia w kiero­ waniu programami społecznymi, • Wszystkie decyzje nie związane z grą rynkową powodują obniżenie sprawności ekonomicznej oraz utratę czasu i  energii kierownictwa, co zmniej­sza efektywność ekonomiczną. Źródło: R. W. Griffin, Podstawy ,…, op. cit., s. 150 oraz W. Kieżun, Sprawne zarządzanie organizacją, SGH, Warszawa 1997, s. 123 – 124, w: B. Kryk, Koncepcja społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa za środowisko przyrodnicze, www.mikro.univ.szczecin.pl, 26.09.2011. Tabela 3. Zasady inicjatywy Global Compact Numer zasady Obszar CSR Treść zasady Przedsiębiorstwa powinny: 1 Prawa człowieka wspierać i respektować głoszone na świecie prawa człowieka, 2 zwracać szczególną uwagę by nie nadużywać praw człowieka, 3 Standardy dotyczące pracowników podtrzymywać wolność zrzeszania się i efektywne uznanie praw do zbiorowych negocjacji, c.d. na następnej stronie Źródło: www.unglobalcompact.org, w: World Investment Report 2011: Non-Equity Modes of International Production and Development, UNCTAD, s. 112.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 41 Tabela 3. Zasady inicjatywy Global Compact Numer zasady Obszar CSR Treść zasady Przedsiębiorstwa powinny: 4 eliminować wszystkie formy przemocy i przymusu w stosunku do pracowników, 5 przeciwdziałać zatrudnianiu nieletnich, 6 eliminować dyskryminację pod względem zatrudniania i zawodów, 7 Środowisko wspierać zapobiegawcze podejście do wyzwań środowiskowych, 8 podejmować inicjatywy promujące większą odpowiedzialność wobec środowiska, 9 zachęcać do rozwoju i dyfuzji technologii przyjaznych dla środowiska, 10 Antykorupcja działać przeciwko korupcji we wszystkich jej formach, w tym z wymuszeniami i łapownictwem. Źródło: www.unglobalcompact.org, w: World Investment Report 2011: Non-Equity Modes of International Production and Development, UNCTAD, s. 112. Uniwersalne zasady CSR zawarte są w międzynarodowych umowach, będących źródłem najbardziej miarodajnych i wiodących jego standardów. Jedną z głównych inicja­tyw w tym zakresie jest Global Compact (GC), która od 2000 roku określa 10 najlepszych sposobów postępowania w biznesie i nakłania do dobrowolnego ich stosowania przez firmy6 (tabela 3). Należy dodać, że GC nie jest instrumentem regulacji, lecz jedynie inicjuje w przedsiębiorstwach działania sprzyjające realizacji jego zasad. Obecnie został on podpisany przez wiele instytucji i korporacji z różnych krajów7 . Już w rok po zaakceptowaniu Strategii Lizbońskiej, będącej programem społeczno- gospodarczym Unii Europejskiej, Komisja rozpoczęła debatę nad CSR, w którą włączyło się wiele instytucji unijnych. W dokumencie White Paper: Communication on CSR ustanowiono strategię realizacji i upowszechniania praktyk odpowiedzialnego biz­ nesu w krajach UE, czyniąc ten obszar jednym z kluczowych zagadnień polityki UE, przyczyniających się do realizacji celów Strategii Lizbońskiej8 . Prócz tego w 2008 roku w ramach Europejskiego sojuszu na rzecz społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw wypracowano zestaw praktycznych narzędzi CSR Europe’s Toolbox for a Competitive and Responsible Europe, którego rolą ma być ułatwienie przedsiębiorstwom wdrażania zasad CSR w ich podstawowej działalności. Toolbox jest aplikacją on-line, prezentującą możliwe rozwiązania w obszarach takich jak: zintegrowane miejsce pracy, kapitał ludzki, nowe modele biznesowe, zrównoważona 6 World Investment Report 2011: Non-Equity …, op. cit., s. 111. 7 www.globalcompact.org.pl, 26.09.2011. 8 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011.
42 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm produkcja i konsumpcja, komunikacja i transparentność9 . Kolejnym przykładem wzrostu zainteresowania międzynarodowych organizacji odpowiedzialnym biznesem jest Światowy Raport Inwestycyjny 2011 UNCTAD, który po raz pierwszy w swym wydaniu zawiera sekcję o CSR, umieszczoną w rozdziale o najnowszych rozwiązaniach w zakresie polityki inwestycyjnej. W Raporcie czytamy, iż rządy poszczególnych państw mogą odgrywać znaczącą rolę w tworzeniu spójnej poli- tyki i ram instytucjonalnych w handlu międzynarodowym oraz polityce inwestycyjnej dla stosowania odpowiednich standardów CSR. Przejawiać się to może we: • wspieraniu rozwoju standardów CSR, • stosowaniu zasad CSR w polityce zamówień publicznych, • promowanie działań związanych z CSR i odpowiedzialnego inwestowania, • wzmacnianie zgodności mechanizmów promocyjnych CSR wśród standardów organizacji międzyrządowych, • stosowanieCSRw promocjihandlui inwestycjiorazw rozwojuprzedsiębiorstw, • wprowadzanie CSR do reżimu międzynarodowych inwestycji10 . Jak wspomniano, nad CSR debatuje wiele organizacji międzynarodowych zaangażowanych w proces kształtowania polityki zrównoważonego rozwoju oraz wypra- cowywania szeregu dokumentów, postanowień, dobrych praktyk i standardów bizne- sowych w tym zakresie. Do najważniejszych osiągnięć na tym polu, dla przedsiębiorstw przenoszących działalność poza granice swoich krajów, należy przyjęcie przez OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) w 1976 r. (zrewidowanych w 2000 i 2006 roku) Wytycznych dla Korporacji Wielonarodowych. Stanowią one swego rodza- ju kodeks postępowania, oddziałujący na ekonomiczne, społeczne i środowiskowe as- pekty zrównoważonego rozwoju. Rządy państw członkowskich OECD mają obowiązek promowania i informowania na temat tych wytycznych i ustanowienia Krajowego Punktu Kontaktowego, rozpatrującego skargi przeciwko działaniom przedsiębiorstw wielonarodowych. Polski punkt kontaktowy prowadzi Polska Agencja Informacji i In- westycji Zagranicznych (PAIiIZ)11 . W ostatnich latach idea społecznej odpowiedzialności biznesu stała się zjawiskiem popularnym i wszechobecnym również w Polsce, stając się nową modą w zarządzaniu. Krajowe przedsiębiorstwa, w tym także te z kapitałem zagranicznym, podejmują 9 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.dialog.gov.pl, 26.09.2011. 10 World Investment Report 2011: Non-Equity …, op. cit., s. 117-119. 11 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.dialog.gov.pl, 26.09.2011.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 43 określone działania na rzecz swoich interesariuszy, traktując je jako inwestycje, które prowadządoosiągnięciazyskufirmy,jednocześnieniezaniedbującinteresówwszystkich grup otoczenia firmy. Niemniej jednak, pomimo licznych działań podejmowanych przez organizacje społeczne, poziom wiedzy na temat CSR wśród polskich przedsiębiorstw nie jest satysfakcjonujący12 . W świetle wyników badań prowadzonych przez Solidarite i partnerów, w Polsce rekomenduje się wprowadzenie lub kontynuowanie, zarówno przez podmioty z kapitałem polskim jak i zagranicznym, między innymi następujących zasad związanych z CSR: • przed wprowadzaniem zmian w firmach prowadzenie audytów w zakresie aktualnego stanu CSR, • podniesienie świadomości w  zakresie potencjalnych korzyści dla biz­ nesu z wdrażania koncepcji CSR i zarządzania różnorodnością (diversity management), • komunikacja wewnątrz firmy ze wszystkimi pracownikami odnośnie zdefinio- wania celów przedsiębiorstwa, oczekiwanych rezultatów, czynników sukcesu i trudności związanych z zarządzaniem różnorodnością, • przekonanie firm polskich, jak to czynią szczególnie podmioty z kapitałem zagranicznym, do przejścia „ze słownego” wdrażania CSR na wdrażanie określonych projektów i celów w dziedzinie społecznej w firmie, • promowanie wymiany doświadczeń i dobrych praktyk pomiędzy firmami, • pogłębianie współpracy między firmami w tych samych obszarach, • bycie aktywnym i zaangażowanym w tworzeniu platformy dla dialogu wokół CSR i diversity management oraz promowanie tych zagadnień13 . Inspiracją do poszukiwań odpowiednich rozwiązań z  zakresu CSR dla firm działających w Polsce są przede wszystkim programy realizowane w różnej skali przez przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej i oczekiwania względem polskich partnerów han- dlowych i biznesowych, obecnych w państwach Unii. Jak zauważa B. Rok, stosunkowo niewielka znajomość w Polsce światowych tendencji w zakresie CSR, przy jednoczes­ 12 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011. 13 Several CSR models in Europe and several ways of promoting diversity in business? Practical recom- mendations for business according to the CSR model they have adopted. Final report of the European project supported by the European Commission (01/12/2008 au 31/05/2010), May 2010, s. 7, www. odpowiedzialnybiznes.pl, 26.09.2011.
44 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm nym poszukiwaniu przewagi strategicznej, stwarza niezagospodarowaną przestrzeń dla wypracowania najlepszych strategii i standardów postępowania z interesariuszami zewnętrznymi oraz środowiskiem przyrodniczym. Posiadanie strategii CSR dotyczy szczególnie tych polskich przedsiębiorców, którzy poszukują inwestorów strategicznych, realizują procesy restrukturyzacyjne lub są dostawcami dla tych, którzy już wdrażają określone standardy odpowiedzialności społecznej w swoich firmach. Jak podaje B. Rok, wiele polskich firm poddaje się okresowym przeglądom w zakresie zgodności z określonymi standardami społecznej odpowiedzialności na wniosek potencjalnego inwestora lub partnera zagranicznego14 . Pozytywne konsekwencje coraz głębszego wkraczania w codzienną działalność polskich przedsiębiorstw koncepcji społecznego odpowiedzialności biznesu odczuwają przede wszystkim pracownicy firm i ich rodziny, czyli mieszkańcy określonych regionów, co pośrednio przyczynia się do podnoszenia jakości ich życia, a więc osiągania głównego celu rozwoju regionalnego. Główne znaczenie w tym zakresie ma obecność na rynku polskim zachodnich firm, zwiększenie dostępu do fachowej literatury, upowszech­nienie programówszkoleniowych,dziękiktórymróżneelementyspołecznejodpowiedzialności zaczęły przenikać do polskiej praktyki zarządzania15 . Tak więc podstawowym nośnikiem określonych zasad CSR do regionów są inwes­ torzy zagraniczni. Pozytywne efekty zewnętrzne inwestycji zagranicznych – spillovers, zwane też korzystnymi efektami przenikania - to towarzyszący bezpośredniej inwestycji zagranicznej (BIZ) transfer techniki, technologii i organizacji, lub ogólniej transfer wiedzy, również w zakresie CSR, z kraju inwestora do kraju przyjmującego BIZ, z firm zagranicznych do krajowych. W uproszczeniu stwierdzić można, że transfer ten doko­ nuje się w formach przedstawionych w tabeli 4 oraz poprzez efekt naśladownictwa, na lokalnych rynkach, co wpływa pozytywnie16 na uzyskiwanie szerszych korzyści przez gospodarki regionalne17 . 14 B. Rok, Społeczna odpowiedzialność biznesu w kontekście przemian rynkowych, s. 3-4, w: S. Borkowska (red.), Zarządzanie zasobami ludzkimi. Teraźniejszość i przyszłość, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2006, www.cebi.pl, 26.09.2011. 15 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011. 16 Napływowi BIZ towarzyszy również wiele innych zjawisk, również negatywnych, niemniej jednak ze względu na podjętą w artykule problematykę skupiono się jedynie na aspektach związanych z CSR. 17 M. Poniatowska – Jaksch, Poniatowska – Jaksch M., Przemysłowe bezpośrednie inwestycje zagraniczne źródłem konkurencyjności regionu, Monografie i opracowania nr 544, SGH, Warszawa, 2006, s. 32 – 35.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 45 Tabela 4. Formy transferu techniki, technologii, organizacji i  odpowiedzialności biznesu do kraju przyjmującego BIZ. Forma: Postać: Przykłady związane z CSR: Uprzedmiotowiona (hardware) Dobra stanowiące aport inwestorów w  realizowane inwestycje oraz im- port kooperacyjny i zaopatrzeniowy, związany z ich realizacją. Określone standardy w  zakresie oddziaływania stosowanej techno­ logii na środowisko naturalne, jakość produktów i  stopień ich innowacyjności na danym rynku. Wdrażanie standardów związanych z  CSR, które mogą mieć wymierny efekt, na przykład: dialog z interesa­ riuszami, wolontariat pracowniczy, angażowanie się w akcje społeczne, zmierzające do poprawy warunków życia mieszkańców regionu, lokalnej społeczności, odpowiedni stosunek do pracowników, pro-pracownicze metody zarządzania w  firmie, przeznaczanie części zysku na cele charytatywne. Nieuprzedmiotowiona (software) Myśl produkcyjno – organizacyjna, rozwiązania chronione patentami, świadectwami autorskimi, know-how, myśl nieuprzedmiotowiona, określana mianem nieuchwytnych aktywów. Wdrażanie standardów związanych z  CSR, których efekty nie będą możliwe do skwantyfikowania, gdyż stanowią niepisany zbiór zasad CSR, będący uzupełnieniem spisanych kodeksów w tym zakresie. Inwestycje w  kapitał ludzki (human capital) Szkolenia, wymiana specjalistów. Imprezy integracyjne i edukacyjne dla pracowników i  ich rodzin, budowa ścieżek rozwoju pracowników. Źródło: opracowano na podstawie C. Sołek, Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na poprawę konkurencyjności regionu Podkarpacia, w: A. Kaleta, K. Moszkowicz, T. Woźniak, (red.), Prace Naukowe AE we Wrocławiu, Przedsiębiorczość i innowacyjność. Wyzwania współczesności, nr 1116, Wrocław 2006, s. 592 – 593. Zagraniczny biznes odpowiedzialny społecznie? Zdecydowanie tak. Jak wspomniano powyżej podmioty z kapitałem zagranicznym przyczyniają się do rozwoju regionów nie tylko poprzez tworzenie nowych miejsc pracy czy dyfuzję określonych rozwiązań technologicznych, ale również przez trans- fer myśli i kultury organizacyjnej, w tym określonych wzorców i rozwiązań z zakresu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Rozważając aspekt CSR w kontekście funkcjonowania idei wśród podmiotów z kapitałem zagranicznym na polskim rynku, należy zauważyć, że jego zasady rozpowszechnione są raczej wśród dużych, często międzynarodowych korporacji, do których najszybciej docierają i na bieżąco wdrażane są światowe trendy w zarządzaniu18 , a następnie są wchłaniane przez regionalne rynki. 18 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011.
46 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Zatem podmioty z kapitałem zagranicznym wchodzą w określone interakcje z podmio­ tami polskimi w zakresie ustanowienia określonego poziomu CSR na danym obszarze – poziomu równowagi pomiędzy wysokimi standardami w firmach zagranicznych i niższymi w firmach polskich. Rysunek 1. Model oddziaływań CSR z udziałem polskich i zagranicznych podmiotów. Źródło: opracowanie własne. Jak pokazują wyniki badań w  zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz jej znaczenia w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych wśród inwestorów instytucjonalnych na polskim rynku kapitałowym, przeprowa­ dzone w 2010 roku przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu, portal Odpowiedzialne- Inwestwanie.pl oraz Korporację Badawczą Pretendent, firmy z kapitałem zagranicznym, w porównaniu z firmami z kapitałem wyłącznie polskim lub mieszanym, posiadają znacz­nie większą świadomość i potrzebę w zakresie prowadzenia biznesu, który jest odpowiedzialny społecznie, (wykres 2). Podmioty z kapitałem zagranicznym wywierają niejako naturalną presję na stosowanie i podwyższanie standardów CSR w firmach z  kapitałem polskim (rysunek  1). Dzieje się tak dlatego, że firmy polskie, chcąc pozostać konkurencyjnymi, muszą obserwować konkurencję i, jeśli nie są w stanie jej wyprzedzać, to przynajmniej starają się ją naśladować w określonych zachowaniach, w  tym w  kwestiach odpowiedzialnego biznesu. W  związku z  powyższym można przyjąć założenie, że firmy z kapitałem zagranicznym wpływają na zintensyfikowanie zachowań odpowie­dzialnych społecznie w firmach polskich i na odwrót. Firmy zagra­
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 47 niczne, rozpoczynając działalność gospodarczą w danym kraju, zastają w nim określoną świadomość i zapotrzebo­wanie na odpowiedzialny społecznie biznes i dostosowują się do zastanych warunków i oczekiwań wobec przedsiębiorców. Jakkolwiek, wraz ze wzros­tem liczby podmiotów z kapitałem zagranicznym w danym kraju tendencje te będą się osłabiały i zapotrzebowanie na odpowiedzialny biznes oraz świadomość inte- resariuszy firm rośnie (wykres 1). Wykres 1. Współzależność popytu i  podaży społecznie odpowiedzialnego biznesu. Wykres 2. Forma własności kapitału a  poziom świadomości CSR w firmie. Źródło: opracowanie własne. Źródło: opracowanie własne. Jak podaje Niemiecki Instytut Rozwoju, podmioty z kapitałem zagranicznym w swoim rozumieniu CSR uwzględniają zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne jego wymiary, co potwierdzają badania empiryczne Instytutu. Prawie wszystkie firmy za- graniczne, które zdecydowały się na ulokowanie inwestycji poza krajem macie­rzystym, adoptują polityki CSR stosowane w ich firmach w kraju lub regionie z którego pochodzą do standardów i wymogów krajów przyjmujących inwestycje, czując pewną swobodę w tym zakresie, co potwierdza przyjęte wyżej założenia. Dla przykładu – firmy niemiec­ kie kładą szczególny nacisk na walkę z korupcją w kontaktach firmy z interesariuszami zewnętrznymi w  kraju macierzystym, włączając zarządzanie łańcuchem dostaw zewnętrznych. Z kolei firmy zagraniczne, które zdecydowały się na ulokowanie części produkcji w Indiach, dostosowują się do ich standardów CSR, angażując się w rozwój ich społeczności. Dodatkowo działania te podejmowane mogą być we współpracy innymi firmami z kapitałem zagranicznym, które ulokowały się w Indiach19 . Zarówno w podmiotach z kapitałem polskim jak i zagranicznym ujęcie CSR może być różne, w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. Podmioty duże dysponują większymi finansami, skierowanymi na szeroko pojętych interesariuszy, działają na 19 T. Chahoud, J. Emnerling, D. Kolb, J. Kubina, G. Repinski, C. Schlager, Corporate Social and Environmen- tal Responsibility in India – Assessing the UN Global Compact’s Role, German Development Institute, Bonn, s. 32,www.die-gdi.de, 26.09.2011.
48 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm znacznie większym rynku. Z tego powodu ich działania, związane z dobrymi praktykami biznesowymi, są częściej rozpoznawalne20 i bardziej spektakularne (tabela 5). Tabela 5. Realizacja CSR wśród małych, średnich i dużych podmiotów zagranicznych. CSR wśród dużych podmiotów zagranicznych CSR wśród małych i  średnich podmiotów zagranicznycg Odpowiedzialność wobec kogo? • wobec szerokiego grona interesariuszy, • realizacja zadań wobec szeroko rozumianego społeczeństwa, • wpływ i  konieczność uwzględniania udziałowców. • wobec mniejszego i/lub odmiennego grona interesariuszy, • realizacja zadań wobec społeczności lokalnej, • MŚP z reguły nie posiadają udziałowców. Jak? • podstawa działania to wartość i zasady przyjęte przez przedsiębiorstwo, • CSR ujęta w formalne plany strategiczne, • nacisk na działanie oparte na standardach i wskaźnikach, • kluczowa rola ekspertów z dziedziny CSR, • łagodzenie ryzyka. • podstawą działania są zasady ustalone przez właściciela/ menadżera, • CSR ujęta w nieformalne plany, • naciska na działanie intuicyjne, • brak wyspecjalizowanych osób zajmujących się SCR, • unikanie ryzyka. Źródło: Społeczna odpowiedzialność biznesu w małych i średnich przedsiębiorstwach, IbnDiPP, EQUAL 2008, s. 96, w: A. Kaczmarek, Społeczna odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorstw, w: Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw,…, op. cit., s. 112. Wspomniane badania Forum Odpowiedzialnego Biznesu dowodzą, iż najwięcej firm wskazało na wzmocnienie reputacji i wizerunku jako na główny powód dla którego wprowadzają zasady CSR. Kolejną najliczniejszą grupą odpowiedzi były oczekiwania oraz większe szanse na pozyskanie nowych klientów. Te same analizy zaznaczają, że zarządzanie reputacją i marką oraz ogólna strategia biznesowa to najistotniejsze obszary działalności firm w zakresie CSR21 . Sugerować to może prowadzanie jedynie pozornych, marketingowych usprawnień w tym zakresie, zarówno w firmach polskich jak i zagranicznych. Pomiary Forum potwierdzają, że czynnikiem, który wprowadza moralny porządek w polskiej gospodarce jest przede wszystkim kapitał zagraniczny, będący głównym nośnikiem idei społecznej odpowiedzialności biznesu, najczęściej ją realizujący i odczuwający potrzebę istnienia CSR w biznesie, niezależnie od kondycji finansowej firmy. Ponadto jedynie firmy z wyłącznym udziałem kapitału zagranicz­ nego uważają, że prowadzenie działalności gospodarczej w sposób odpowiedzialny 20 A. Kaczmarek, Społeczna odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorstw, w: Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw - Mikrofirma ,…, op. cit., s. 111. 21 P. Kaźmierkiewicz, I. Kwiatkowska, Społecznie odpowiedzialne inwestowanie w Polsce, s. 6, www. odpowiedzialnybiznes.pl, 26.08.2011.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 49 społecznie jest opłacalne długofalowo. Firmy o innej strukturze własności nie są co do tego przekonane. Kodeks etyczny najrzadziej znajduje się w firmach z kapitałem krajowym, a jeśli już występuje, to nie jest spisany. Posiadanie sformalizowanych pro- gramów CSR w firmach w poszczególnych krajach świata przedstawiono na wykresie 3 – przodują Chiny i Meksyk, a ranking zamykają Wietnam i Tajwan. Polska znajduje się poniżej średniej dla świata w tym zakresie. W naszym kraju ponad 40% firm z kapitałem zagranicznym i tylko 15% firm z kapitałem krajowym posiada spisany kodeks etyczny. Wyniki badań dowodzą, że zarówno firmy polskie, jak i z kapitałem zagranicznym, angażują się w działania społecznie użyteczne, niemniej jednak firmy krajowe, znacznie częściej niż zagraniczne, po prostu nie wiedzą po co to robią. Nie są też przekonane, że zaangażowanie społeczne może być opłacalne długofalowo. W firmach zagranicznych różne grupy interesariuszy, w tym pracownicy niższych szczebli, mają wpływ na pro- gramy zaangażowania społecznego, podczas gdy w firmach krajo­wych takie decyzje najczęściej podejmuje prezes lub właściciele. Polskie firmy najczęściej wspierają określone wydarzenia sportowe i kulturalne, a w mniejszym stopniu niż firmy zagrani­ czne angażują się w programy istotne dla poprawy jakości życia przeciętnego pracowni- ka lub obywatela lokalnej społeczności22 . W tabeli 6 ujęto główne determinanty CSR w zależności od kraju pochodzenia inwestora. Jeśli chodzi o Polskę, to głównym motywatorem w kwestii prowadzenia odpowiedzialnego biznesu jest rekrutacja umożliwiająca pozyskanie odpowiednich kandydatów i unikanie fluktuacji personelu. Tabela 6. Główne determinanty CSR w poszczególnych krajach. Koszty zarządzania Budowanie marki i nastawienie społeczeństwa Rekrutacja i fluktu- acja personelu Ulgi podatkowe Relacje z inwestorami Botswana, Brazylia, Francja, Hong Kong, Indie, Włochy, Malezja, Holandia, Filipiny, Południowa Afryka, Tajwan Argentyna, Grecja, Irlandia, Meksyk, Singapur, Hiszpania Armenia, Australia, Belgia, Kanada, Dania, Grecja, Japonia, Nowa Zelandia, Polska, Rosja, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania, USA Tajlandia Wietnam Źródło: Grant Thornton IBR 2008, w: Corporate Social Responsibility: a necessity not a choice, Interna- tional Business Report 2008, Grant Thornton, s. 6, www.internationalbusinessreport.com, 26.09.2011. 22 B. Rok, S. Stolorz, D. Stanny, Menadżerowie 500 i odpowiedzialny biznes. Wiedza – Podstawy - Prakty- ka, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2003, w: B. Rok, Społeczna odpowiedzialność biznesu w kontekście przemian rynkowych, w: S. Borkowska (red.), Zarządzanie ,…, op. cit., s. 8-11.
50 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Wykres 3. Posiadanie sformalizowanych programów CSR w firmach w poszczególnych krajach świata – pięć najgorszych i najlepszych krajów (% firm prywatnych). Źródło: Grant Thornton IBR 2008, w: Corporate Social Responsibility,…, op. cit., s. 13. Instytucja brytyjska AccountAbility, brazylijska szkoła biznesu i Fundação Dom Ca- bral w roku 2007 skonstruowały Indeks Odpowiedzialnego Konkurowania, który anali- zuje jak poszczególne kraje realizują w praktyce założenia odpowiedzialnego biznesu. Analiza objęła 108 krajów ze wszystkich kontynentów, których PKB pokrywał ponad 96% globalnego PKB. Wyniki wskazały, że im bardziej gospodarka danego kraju jest rozwinięta, tym lepsze wyniki osiąga on w kontekście CSR. Ranking otwierają Szwecja, Dania, Finlandia, Islandia, a kończą Stany Zjednoczone, Japonia i Chiny (tabela 7). Należy nadmienić, że w Polsce przeważa kapitał niemiecki, holenderski i skandynawski, co rokuje na przenikanie najlepszych i najbardziej intensywnych praktyk i przykładów odpowiedzialnego biznesu do firm polskich. Tabela 7. Ranking krajów według ich zaangażowania w CSR (Responsible Competitiveness Index, RCI) – top 20. Pozycja w rankingu Kraj Pozycja w rankingu Kraj 1 Szwecja 11 Niemcy 2 Dania 12 Holandia 3 Finlandia 13 Szwajcaria 4 Islandia 14 Belgia 5 Wielka Brytania 15 Singapur c.d. na następnej stronie Źródło: S. Zadek, A. MacGillivray, Editors, The State of Responsible Competitiveness 2007: making sustain- able development count in global markets, AccountAbility, July 2007, www.globalissues.org, 23.09.2011.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 51 Tabela 7. Ranking krajów według ich zaangażowania w CSR (Responsible Competitiveness Index, RCI) – top 20. Pozycja w rankingu Kraj Pozycja w rankingu Kraj 6 Norwegia 16 Austria 7 Nowa Zelandia 17 Francja 8 Irlandia 18 USA 9 Australia 19 Japonia 10 Kanada 20 Hong Kong, Chiny Źródło: S. Zadek, A. MacGillivray, Editors, The State of Responsible Competitiveness 2007: making sustain- able development count in global markets, AccountAbility, July 2007, www.globalissues.org, 23.09.2011. Również badania Banku Światowego wśród największych korporacji transnaro­ dowych na świecie wskazują, iż zasady z zakresu CSR odgrywają coraz większe znacze- nie w podejmowaniu decyzji o lokalizacji inwestycji i wyborze partnera biznesowego. Ponad 80% korporacji potwierdza, że poddaje ocenie stopień realizacji polityki CSR przez potencjalnego partnera zanim podejmie ostateczna decyzję o zaangażowaniu kapitałowym. 52% natomiast, już podczas wstępnej selekcji partnera, uwzględnia, prócz czynników biznesowych, również fakt posiadania przez niego systemu CSR23 . Wykres 4. Emisja dwutlenku węgla w wybranych krajach świata (miliony ton). Źródło: Datamonitor. Country Statistics - Carbon Fuel Usage per Capita (Absolute). Data sporządzenia zestawienia: 16 sierpnia 2011 r. 23 The World Bank Group (2003), Importance of CSR in Selecting New Partners and Locations, w: Race to the Top. Attracting and Enabling Global Sustainable Business. Business Survey Report, Washington, w: B. Rok, Społeczna odpowiedzialność biznesu w kontekście przemian rynkowych, s. 3-4, www.cebi.pl
52 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Powszechnie krytykowanym jest fakt, że zaawansowane technologicznie i ekono­ micznie gospodarki świata przenoszą swoje brudne linie produkcyjne do innych części świata, gdzie są łagodniejsze wymogi środowiskowe i socjalne. Rezultatem tego kraje mniej rozwinięte zanieczyszczają środowisko niejako w imieniu krajów bardziej rozwiniętych, co jednocześnie nie obniża tym drugim pozycji Indeksu Odpowiedzial- nego Konkurowania. Przykładowo, ostatnie badania wskazują, że 40% zanieczyszczeń powstałych w Chinach w delcie rzeki Perłowej są bezpośrednio powiązane z ekspor- tem do Europy i Ameryki Północnej towarów tam produkowanych24 . Dociekania te potwierdzają statystyki - chociażby w przypadku emisji dwutlenku węgla znacznie przodują Chiny (wykres 4), które stają się fabryką świata ze względu na lokowanie tam działalności przedsiębiorstw z większości krajów. Zachęca to do dalszych rozważań nad bardziej adekwatnym miernikiem stosowania standardów CSR w poszczególnych kra- jach, zarówno rozwiniętych jak i mniej rozwiniętych. Według W. Visser należy rozróżnić pomiędzy CSR w krajach rozwiniętych, będących najczęściej eksporterami kapitału zagranicznego, a CSR w krajach rozwijających się, pozostających głównie krajami przyjmującymi kapitał. Racjonalnym uzasadnieniem tego rozróżnienia są następujące argumenty: 1. kraje rozwijające się są najbardziej dynamicznymi gospodarkami, a co za tym idzie najbardziej dochodowymi rynkami dla biznesu, 2. w krajach rozwijających się kryzysy społeczne i środowiskowe są zwykle najbardziej odczuwalne dla całego świata, 3. w krajach rozwijających się globalizacja, wzrost gospodarczy, inwestycje i  aktywność biznesowa mogą mieć najbardziej dramatyczne społeczne i środowiskowe oddziaływania, 4. kraje rozwijające się reprezentują charakterystyczny zestaw wyzwań dla CSR, który jest zupełnie inny od tych, z którymi musi mierzyć się rozwinięty świat25 . Konkludując, należy podkreślić, że prócz podmiotów z kapitałem zagranicznym, stymulatorami społecznie odpowiedzialnych zachowań biznesowych przedsiębiorstw czy instytucji powinny być rządy centralne i regionalne, krzewiące odpowiednie wzorce w tym zakresie. W kwestii zwiększania napływu kapitału zagranicznego o wysokiej 24 S. Zadek, A. MacGillivray, Editors, The State of Responsible Competitiveness 2007: making sustainable development count in global markets, AccountAbility, July 2007, www.globalissues.org. 25 W. Visser, Corporate Social Responsibility in developing countries, chapter 21, in: CSR in global context, The GrantThornton International Business Report 2011, s. 474, www.internationalbussinessreport. com, 23.09.2011.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 53 kulturze organizacyjnej, w tym odpowiedzialności społecznej stosowane są odpowie­ dnie zachęty inwestycyjne, na przykład w postaci zwolnień podatkowych inwestycji w energooszczędne technologie, czy tworzące miejsca pracy na terenach słabiej rozwiniętych. Ponadto często strategie rozwoju, na poziomie krajowym i regionalnym, modelują strumień kapitału zagranicznego, wskazując najbardziej pożądane jego kie­ runki i cechy. Propagowanie idei związanych z CSR wydaje się być niezwykle zasadnym, ze względu na wzrost świadomości interesariuszy w tym zakresie, zgłaszających przyszły popyt na odpowiedzialny biznes, który przyczynia się do podwyższania jakości życia wszystkich mieszkańców danych krajów czy regionów.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm

Recommended

20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastremOpen Concept
 
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi... BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...CASE Center for Social and Economic Research
 
Korzyści z wdrożenia metodyki PRINCE2 w wybranej jednostce administracji publ...
Korzyści z wdrożenia metodyki PRINCE2 w wybranej jednostce administracji publ...Korzyści z wdrożenia metodyki PRINCE2 w wybranej jednostce administracji publ...
Korzyści z wdrożenia metodyki PRINCE2 w wybranej jednostce administracji publ...Michal Bukowski, MBA, P2P
 
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowySpołeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowyStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raportPodstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raportStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Ewaluacja w administracji_publicznej
Ewaluacja w administracji_publicznejEwaluacja w administracji_publicznej
Ewaluacja w administracji_publicznejendisk
 
Strategia rozwoju spoleczenstwa informacyjnego na dolnym
Strategia rozwoju spoleczenstwa informacyjnego na dolnymStrategia rozwoju spoleczenstwa informacyjnego na dolnym
Strategia rozwoju spoleczenstwa informacyjnego na dolnymFundacja "Merkury"
 
Ramy wykonania RPO WD 2014-2020
Ramy wykonania RPO WD 2014-2020Ramy wykonania RPO WD 2014-2020
Ramy wykonania RPO WD 2014-2020Fundacja "Merkury"
 

Recommended

20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastremOpen Concept
 
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi... BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...CASE Center for Social and Economic Research
 
Korzyści z wdrożenia metodyki PRINCE2 w wybranej jednostce administracji publ...
Korzyści z wdrożenia metodyki PRINCE2 w wybranej jednostce administracji publ...Korzyści z wdrożenia metodyki PRINCE2 w wybranej jednostce administracji publ...
Korzyści z wdrożenia metodyki PRINCE2 w wybranej jednostce administracji publ...Michal Bukowski, MBA, P2P
 
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowySpołeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowyStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raportPodstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raportStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Ewaluacja w administracji_publicznej
Ewaluacja w administracji_publicznejEwaluacja w administracji_publicznej
Ewaluacja w administracji_publicznejendisk
 
Strategia rozwoju spoleczenstwa informacyjnego na dolnym
Strategia rozwoju spoleczenstwa informacyjnego na dolnymStrategia rozwoju spoleczenstwa informacyjnego na dolnym
Strategia rozwoju spoleczenstwa informacyjnego na dolnymFundacja "Merkury"
 
Ramy wykonania RPO WD 2014-2020
Ramy wykonania RPO WD 2014-2020Ramy wykonania RPO WD 2014-2020
Ramy wykonania RPO WD 2014-2020Fundacja "Merkury"
 
Kadry i rozwój
Kadry i rozwójKadry i rozwój
Kadry i rozwójStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Przemysl spotkan w Krakowie oraz Malopolsce w 2012
Przemysl spotkan w Krakowie oraz Malopolsce w 2012Przemysl spotkan w Krakowie oraz Malopolsce w 2012
Przemysl spotkan w Krakowie oraz Malopolsce w 2012Cracow University of Economic
 
Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieDivante
 
Raport nt. współpracy ngo i biznesu
Raport nt. współpracy ngo i biznesuRaport nt. współpracy ngo i biznesu
Raport nt. współpracy ngo i biznesuStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
BRE-CASE Seminarium 83 - Reform Agenda for Poland
BRE-CASE Seminarium 83 - Reform Agenda for PolandBRE-CASE Seminarium 83 - Reform Agenda for Poland
BRE-CASE Seminarium 83 - Reform Agenda for PolandCASE Center for Social and Economic Research
 
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennicBiznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennicStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020Fundacja "Merkury"
 
Standardy dla ngo
Standardy dla ngoStandardy dla ngo
Standardy dla ngoStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020Fundacja "Merkury"
 
Venture Capital jako forma finansowania
Venture Capital jako forma finansowaniaVenture Capital jako forma finansowania
Venture Capital jako forma finansowaniaPawel Chudzinski
 
CASE Network Report 70 -
CASE Network Report 70 - CASE Network Report 70 -
CASE Network Report 70 - CASE Center for Social and Economic Research
 
Statystyka Po Ludzku
Statystyka Po LudzkuStatystyka Po Ludzku
Statystyka Po Ludzkufreeebook
 
Potencjał sektora kreatywnego na Dolnym Śląsku
Potencjał sektora kreatywnego na Dolnym ŚląskuPotencjał sektora kreatywnego na Dolnym Śląsku
Potencjał sektora kreatywnego na Dolnym ŚląskuŁokietka 5 - Infopunkt Nadodrze
 
Wof strategia1
Wof strategia1Wof strategia1
Wof strategia1Waldemar Duczmal
 
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?Maciej Mroczek
 
Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Idealny Student
 
Praca
PracaPraca
PracaRafał Małanij
 
Zdecentralizowana wentylacja z odzyskiem ciepła
Zdecentralizowana wentylacja z odzyskiem ciepłaZdecentralizowana wentylacja z odzyskiem ciepła
Zdecentralizowana wentylacja z odzyskiem ciepłaVaillant Saunier Duval Sp. z o.o.
 
Corporate social responsibility biznes społecznie odpowiedzialny
Corporate social responsibility biznes społecznie odpowiedzialnyCorporate social responsibility biznes społecznie odpowiedzialny
Corporate social responsibility biznes społecznie odpowiedzialnyStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Grupa TAK
Grupa TAKGrupa TAK
Grupa TAKTIM SA
 
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.TIM SA
 
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016Datapolis
 

More Related Content

What's hot

Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieDivante
 
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020Fundacja "Merkury"
 
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020Fundacja "Merkury"
 
Venture Capital jako forma finansowania
Venture Capital jako forma finansowaniaVenture Capital jako forma finansowania
Venture Capital jako forma finansowaniaPawel Chudzinski
 
Statystyka Po Ludzku
Statystyka Po LudzkuStatystyka Po Ludzku
Statystyka Po Ludzkufreeebook
 
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?Maciej Mroczek
 
Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Idealny Student
 

What's hot (17)

Kadry i rozwój
Kadry i rozwójKadry i rozwój
Kadry i rozwój
 
Przemysl spotkan w Krakowie oraz Malopolsce w 2012
Przemysl spotkan w Krakowie oraz Malopolsce w 2012Przemysl spotkan w Krakowie oraz Malopolsce w 2012
Przemysl spotkan w Krakowie oraz Malopolsce w 2012
 
Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmie
 
Raport nt. współpracy ngo i biznesu
Raport nt. współpracy ngo i biznesuRaport nt. współpracy ngo i biznesu
Raport nt. współpracy ngo i biznesu
 
BRE-CASE Seminarium 83 - Reform Agenda for Poland
BRE-CASE Seminarium 83 - Reform Agenda for PolandBRE-CASE Seminarium 83 - Reform Agenda for Poland
BRE-CASE Seminarium 83 - Reform Agenda for Poland
 
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennicBiznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
 
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
 
Standardy dla ngo
Standardy dla ngoStandardy dla ngo
Standardy dla ngo
 
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020
Krajowy Program Operacyjny EFS 2014-2020
 
Venture Capital jako forma finansowania
Venture Capital jako forma finansowaniaVenture Capital jako forma finansowania
Venture Capital jako forma finansowania
 
CASE Network Report 70 -
CASE Network Report 70 - CASE Network Report 70 -
CASE Network Report 70 -
 
Statystyka Po Ludzku
Statystyka Po LudzkuStatystyka Po Ludzku
Statystyka Po Ludzku
 
Potencjał sektora kreatywnego na Dolnym Śląsku
Potencjał sektora kreatywnego na Dolnym ŚląskuPotencjał sektora kreatywnego na Dolnym Śląsku
Potencjał sektora kreatywnego na Dolnym Śląsku
 
Wof strategia1
Wof strategia1Wof strategia1
Wof strategia1
 
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?
Jak Polskie organizacje wykorzystują technologie do wsparcia controllingu?
 
Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?
 
Praca
PracaPraca
Praca
 

Viewers also liked

Grupa TAK
Grupa TAKGrupa TAK
Grupa TAKTIM SA
 
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.TIM SA
 
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016Datapolis
 
A01 Metodologia Projektowa
A01 Metodologia ProjektowaA01 Metodologia Projektowa
A01 Metodologia ProjektowaUM Łódzkie
 
Jak byc-kobieta-zadbana-finansowo
Jak byc-kobieta-zadbana-finansowoJak byc-kobieta-zadbana-finansowo
Jak byc-kobieta-zadbana-finansowoe-book prezenty
 
Wzorce projektowe (w ASP.NET i nie tylko)
Wzorce projektowe (w ASP.NET i nie tylko)Wzorce projektowe (w ASP.NET i nie tylko)
Wzorce projektowe (w ASP.NET i nie tylko)Bartlomiej Zass
 
CSR Project Case Study
CSR Project Case StudyCSR Project Case Study
CSR Project Case StudyFiliz Efe
 
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. ŚliwerskiPedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerskiknbb_mat
 

Viewers also liked (13)

Zdecentralizowana wentylacja z odzyskiem ciepła
Zdecentralizowana wentylacja z odzyskiem ciepłaZdecentralizowana wentylacja z odzyskiem ciepła
Zdecentralizowana wentylacja z odzyskiem ciepła
 
Corporate social responsibility biznes społecznie odpowiedzialny
Corporate social responsibility biznes społecznie odpowiedzialnyCorporate social responsibility biznes społecznie odpowiedzialny
Corporate social responsibility biznes społecznie odpowiedzialny
 
Grupa TAK
Grupa TAKGrupa TAK
Grupa TAK
 
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.
TIM SA - podsumowanie III kwartału 2016 r.
 
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016
SQL Reporting Services 2016 + SharePoint 2016
 
CSR w firmach innowacyjnych
CSR w firmach innowacyjnychCSR w firmach innowacyjnych
CSR w firmach innowacyjnych
 
A01 Metodologia Projektowa
A01 Metodologia ProjektowaA01 Metodologia Projektowa
A01 Metodologia Projektowa
 
CSR w Danone
CSR w DanoneCSR w Danone
CSR w Danone
 
Jak byc-kobieta-zadbana-finansowo
Jak byc-kobieta-zadbana-finansowoJak byc-kobieta-zadbana-finansowo
Jak byc-kobieta-zadbana-finansowo
 
Wzorce projektowe (w ASP.NET i nie tylko)
Wzorce projektowe (w ASP.NET i nie tylko)Wzorce projektowe (w ASP.NET i nie tylko)
Wzorce projektowe (w ASP.NET i nie tylko)
 
CSR Project Case Study
CSR Project Case StudyCSR Project Case Study
CSR Project Case Study
 
Układ przeniesienia napędu- sprzęgła i skrzynie biegów
Układ przeniesienia napędu- sprzęgła i skrzynie biegówUkład przeniesienia napędu- sprzęgła i skrzynie biegów
Układ przeniesienia napędu- sprzęgła i skrzynie biegów
 
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. ŚliwerskiPedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
 

Similar to Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm

Zarządzanie kryzysem w polskich przedsiębiorstwach
Zarządzanie kryzysem w polskich przedsiębiorstwachZarządzanie kryzysem w polskich przedsiębiorstwach
Zarządzanie kryzysem w polskich przedsiębiorstwachDariusz Tworzydło
 
raport Global Entrepreneurship Monitor – Polska
raport Global Entrepreneurship Monitor – Polskaraport Global Entrepreneurship Monitor – Polska
raport Global Entrepreneurship Monitor – PolskaOpen Concept
 
CSR w Polsce - Norma ISO 26000 i omówienie na przykładach, (case studies)
CSR w Polsce - Norma ISO 26000 i omówienie na przykładach, (case studies)CSR w Polsce - Norma ISO 26000 i omówienie na przykładach, (case studies)
CSR w Polsce - Norma ISO 26000 i omówienie na przykładach, (case studies)Agnieszka Ciesielska
 
2008.11 Ksiazka Nowy marketing - Dominik Kaznowski
2008.11 Ksiazka Nowy marketing - Dominik Kaznowski2008.11 Ksiazka Nowy marketing - Dominik Kaznowski
2008.11 Ksiazka Nowy marketing - Dominik KaznowskiARBOinteractive Polska
 
Oferta Biznes Plus
Oferta Biznes PlusOferta Biznes Plus
Oferta Biznes PlusBiznesPlus
 
SISS Magdalena Kostulska "Współpraca z biznesem" / "Cooperation with business"
SISS Magdalena Kostulska "Współpraca z biznesem" / "Cooperation with business"SISS Magdalena Kostulska "Współpraca z biznesem" / "Cooperation with business"
SISS Magdalena Kostulska "Współpraca z biznesem" / "Cooperation with business"UNDP_Poland
 
Analiza problemów biznesowych - ebook
Analiza problemów biznesowych - ebookAnaliza problemów biznesowych - ebook
Analiza problemów biznesowych - ebookepartnerzy.com
 
Stosowanie narzędzi marketingowych w działalności reklamowej cz.2
Stosowanie narzędzi marketingowych w działalności reklamowej cz.2Stosowanie narzędzi marketingowych w działalności reklamowej cz.2
Stosowanie narzędzi marketingowych w działalności reklamowej cz.2Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Korzyści z wykorzystania koncepcji CSR w biznesie
Korzyści z wykorzystania koncepcji CSR w biznesieKorzyści z wykorzystania koncepcji CSR w biznesie
Korzyści z wykorzystania koncepcji CSR w biznesiemakowiecki
 
Raport zintegrowany Pekabex 2018
Raport zintegrowany Pekabex 2018Raport zintegrowany Pekabex 2018
Raport zintegrowany Pekabex 2018Michal Bors
 

Similar to Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm (20)

Dobra praktyka csr
Dobra praktyka csrDobra praktyka csr
Dobra praktyka csr
 
Zarządzanie kryzysem w polskich przedsiębiorstwach
Zarządzanie kryzysem w polskich przedsiębiorstwachZarządzanie kryzysem w polskich przedsiębiorstwach
Zarządzanie kryzysem w polskich przedsiębiorstwach
 
Raport odpowiedzialny biznes w polsce 2014. dobre praktyki forum odpowiedzial...
Raport odpowiedzialny biznes w polsce 2014. dobre praktyki forum odpowiedzial...Raport odpowiedzialny biznes w polsce 2014. dobre praktyki forum odpowiedzial...
Raport odpowiedzialny biznes w polsce 2014. dobre praktyki forum odpowiedzial...
 
raport Global Entrepreneurship Monitor – Polska
raport Global Entrepreneurship Monitor – Polskaraport Global Entrepreneurship Monitor – Polska
raport Global Entrepreneurship Monitor – Polska
 
Aktywnosc spoleczna osob_starszych
Aktywnosc spoleczna osob_starszychAktywnosc spoleczna osob_starszych
Aktywnosc spoleczna osob_starszych
 
Raport o ESG w IT
Raport o ESG w ITRaport o ESG w IT
Raport o ESG w IT
 
CSR w Polsce - Norma ISO 26000 i omówienie na przykładach, (case studies)
CSR w Polsce - Norma ISO 26000 i omówienie na przykładach, (case studies)CSR w Polsce - Norma ISO 26000 i omówienie na przykładach, (case studies)
CSR w Polsce - Norma ISO 26000 i omówienie na przykładach, (case studies)
 
2013 Raport z badania Global Entrepreneurship Monitor – Polska
2013 Raport z badania Global Entrepreneurship Monitor – Polska 2013 Raport z badania Global Entrepreneurship Monitor – Polska
2013 Raport z badania Global Entrepreneurship Monitor – Polska
 
2010.11 WoMM - praktyczny przewodnik
2010.11 WoMM - praktyczny przewodnik2010.11 WoMM - praktyczny przewodnik
2010.11 WoMM - praktyczny przewodnik
 
Zrównoważony biznes
Zrównoważony biznesZrównoważony biznes
Zrównoważony biznes
 
2008.11 Ksiazka Nowy marketing - Dominik Kaznowski
2008.11 Ksiazka Nowy marketing - Dominik Kaznowski2008.11 Ksiazka Nowy marketing - Dominik Kaznowski
2008.11 Ksiazka Nowy marketing - Dominik Kaznowski
 
Oferta Biznes Plus
Oferta Biznes PlusOferta Biznes Plus
Oferta Biznes Plus
 
SISS Magdalena Kostulska "Współpraca z biznesem" / "Cooperation with business"
SISS Magdalena Kostulska "Współpraca z biznesem" / "Cooperation with business"SISS Magdalena Kostulska "Współpraca z biznesem" / "Cooperation with business"
SISS Magdalena Kostulska "Współpraca z biznesem" / "Cooperation with business"
 
Analiza problemów biznesowych - ebook
Analiza problemów biznesowych - ebookAnaliza problemów biznesowych - ebook
Analiza problemów biznesowych - ebook
 
Stosowanie narzędzi marketingowych w działalności reklamowej cz.2
Stosowanie narzędzi marketingowych w działalności reklamowej cz.2Stosowanie narzędzi marketingowych w działalności reklamowej cz.2
Stosowanie narzędzi marketingowych w działalności reklamowej cz.2
 
Korzyści z wykorzystania koncepcji CSR w biznesie
Korzyści z wykorzystania koncepcji CSR w biznesieKorzyści z wykorzystania koncepcji CSR w biznesie
Korzyści z wykorzystania koncepcji CSR w biznesie
 
CSR drogą do innowacji
CSR drogą do innowacjiCSR drogą do innowacji
CSR drogą do innowacji
 
BRE-CASE Seminarium 70 - Costs of Delayed Privatization in Poland
BRE-CASE Seminarium 70 - Costs of Delayed Privatization in Poland BRE-CASE Seminarium 70 - Costs of Delayed Privatization in Poland
BRE-CASE Seminarium 70 - Costs of Delayed Privatization in Poland
 
Discovering iso 26000_pl
Discovering iso 26000_plDiscovering iso 26000_pl
Discovering iso 26000_pl
 
Raport zintegrowany Pekabex 2018
Raport zintegrowany Pekabex 2018Raport zintegrowany Pekabex 2018
Raport zintegrowany Pekabex 2018
 

More from Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu

More from Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu (20)

Abc umowy franczyzowej
Abc umowy franczyzowejAbc umowy franczyzowej
Abc umowy franczyzowej
 
Promocja organizacji non profit
Promocja organizacji non profitPromocja organizacji non profit
Promocja organizacji non profit
 
Inwestycje w energetykę wiatrową
Inwestycje w energetykę wiatrowąInwestycje w energetykę wiatrową
Inwestycje w energetykę wiatrową
 
Przestrzenna analityka biznesowa
Przestrzenna analityka biznesowaPrzestrzenna analityka biznesowa
Przestrzenna analityka biznesowa
 
Aktywni mieszkańcy Tarnów
Aktywni mieszkańcy TarnówAktywni mieszkańcy Tarnów
Aktywni mieszkańcy Tarnów
 
Akademia Przedsiebiorcy 2016
Akademia Przedsiebiorcy 2016Akademia Przedsiebiorcy 2016
Akademia Przedsiebiorcy 2016
 
Podręcznik webinarów
Podręcznik webinarówPodręcznik webinarów
Podręcznik webinarów
 
Techniki komunikacji na trudne sytuacje z klientami i dłużnikami
Techniki komunikacji na trudne sytuacje z klientami i dłużnikamiTechniki komunikacji na trudne sytuacje z klientami i dłużnikami
Techniki komunikacji na trudne sytuacje z klientami i dłużnikami
 
Odpowiedzialny biznes jako sposób budowania relacji ze społecznościami lokalnymi
Odpowiedzialny biznes jako sposób budowania relacji ze społecznościami lokalnymiOdpowiedzialny biznes jako sposób budowania relacji ze społecznościami lokalnymi
Odpowiedzialny biznes jako sposób budowania relacji ze społecznościami lokalnymi
 
Wizerunek przedsiębiorcy - raport
Wizerunek przedsiębiorcy - raportWizerunek przedsiębiorcy - raport
Wizerunek przedsiębiorcy - raport
 
Jak pisać i tworzyć prezentacje
Jak pisać i tworzyć prezentacjeJak pisać i tworzyć prezentacje
Jak pisać i tworzyć prezentacje
 
Raport firmy net nastroje gospodarcze wsrod msp 2015-2016
Raport firmy net nastroje gospodarcze wsrod msp 2015-2016Raport firmy net nastroje gospodarcze wsrod msp 2015-2016
Raport firmy net nastroje gospodarcze wsrod msp 2015-2016
 
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitej
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitejOsiem grzechów głównych rzeczypospolitej
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitej
 
Brand journalism
Brand journalismBrand journalism
Brand journalism
 
Marketer 1 16_2015
Marketer 1 16_2015Marketer 1 16_2015
Marketer 1 16_2015
 
Promocja NGOsów od FaniMani.pl
Promocja NGOsów od FaniMani.plPromocja NGOsów od FaniMani.pl
Promocja NGOsów od FaniMani.pl
 
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?
 
Program
ProgramProgram
Program
 
Zaproszenie
ZaproszenieZaproszenie
Zaproszenie
 
Agenda - Kongres Praktyków Biznesu
Agenda - Kongres Praktyków BiznesuAgenda - Kongres Praktyków Biznesu
Agenda - Kongres Praktyków Biznesu
 

Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm

  • 1.
  • 2. Stowarzyszenie Kreatywni dla Szczecina Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm redakcja naukowa Małgorzata Porada Rochoń Szczecin 2011
  • 3. Redaktor naukowy: dr Małgorzata Porada-Rochoń Recenzenci naukowi: dr Magdalena Zioło dr Małgorzata Brojak-Trzaskowska Autorzy: Część I. Rozdział 1. dr Małgorzata Porada-Rochoń Rozdział 2. dr Małgorzata Porada-Rochoń Rozdział 3. dr Magdalena Woźniak-Miszewska Rozdział 4. dr Aneta Sokół Część II. Rozdział 1. dr Ewa Mazur-Wierzbicka Rozdział 2. Jakub Szumin Rozdział 3. Marta Walkowska-Lipko Rozdział 4. Sławomir Doburzyński Część III. Rozdział 1. dr Marta Młokosiewicz Rozdział 2. mgr Aneta Zaród Rozdział 3. dr Małgorzata Brojak-Trzaskowska Rozdział 4. dr Magdalena Zioło Rozdział 5. dr Blanka Tundys Poglądy i opinie przedstawione w publikacji nie muszą odzwierciedlać stanowiska Stowarzyszenia Kreatywni dla Szczecina, a jedynie stanowiska Autorów. Publikacja opracowana w ramach projektu „CSR – wspólna sprawa” dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich oraz Miasta Szczecin Publikacja bezpłatna © Copyright by Stowarzyszenie Kreatywni dla Szczecina Publikacja dostępna jest także w wersji elektronicznej na stronie internetowej http://www.biznesodpowiedzialny.pl ISBN 978-83-933780-0-5
  • 4. Spis treści Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 CZĘŚĆ I. Społeczna odpowiedzialność biznesu w perspektywie inwestorów, przedsiębiorstw i społeczności akademickiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 Rozdział 1. Wiedza i  świadomość na temat społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) w  województwie zachodniopomorskim - wyniki badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Rozdział 2. Biznes społecznie odpowiedzialny - międzynarodowa perspektywa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Rozdział 3. Wybrane aspekty społecznej odpowiedzialności biznesu inwestorów zagranicznych . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Rozdział 4. Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) w  lokalnej świadomości mieszkańców województwa zachodniopomorskiego na przykładzie studentów ekonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 CZĘŚĆ II. Obszary biznesu społecznie odpowiedzialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Rozdział 1. Zarządzanie środowiskowe jako narzędzie odpowiedzialnego biznesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Rozdział 2. Proekologiczne zachowania przedsiębiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Rozdział 3. Wolontariat pracowniczy - z korzyścią dla pracownika, pracodawcy i społeczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Rozdział 4. Partnerstwo trójsektorowe motorem rozwoju lokalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 CZĘŚĆ III. Zasady oraz wytyczne do implementowania oraz raportowania CSR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Rozdział 1. Standardy działalności CSR jako narzędzia budowy kapitału społecznego - na przykładzie standardu SA8000 oraz serii standardów AA1000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Rozdział 2. Przewodnik po społecznej odpowiedzialności - ISO 26 000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Rozdział 3. Raportowanie dla zrównoważonego rozwoju zgodne z wytycznymi GRI (Global Reporting Initiative) . 167 Rozdział 4. Global Compact Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ - koncepcja, zasady i obszary problemowe . 187 Rozdział 5. Możliwości zastosowania zasad Global Compact w kreowaniu zielonego łańcucha dostaw . . . . . . . . . . 199 Informacje o autorach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
  • 5.
  • 6. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 5 Wstęp Społeczna Odpowiedzialność Biznesu (CSR – Corporate Social Responsibility) to swoisty rodzaj innowacji w relacjach biznes i jego szeroko rozumiane otoczenie. Koncepcja CSR zakłada, iż przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii rozwoju dobrowolnie uwzględniają w swoich działaniach interesy społeczne, dobro środowiska naturalnego, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. Podejmowanie przez biznes działań społecznie odpowiedzialnych niesie ze sobą konkretne i bardzo wymierne korzyści nie tylko wizerunkowe ale i finansowe. Niestety stan wiedzy na ten temat wśród zachodniopomorskich przedsiębiorstw jest na dalece niesatysfakcjonującym poziomie. Jak pokazują wyniki badania przeprowadzonego przez instytut badawczy Millward Brown SMG/KRC na zlecenie Stowarzyszenia Kreatywni dla Szczecina, zaledwie 14 proc. małych i średnich przedsiębiorstw z naszego regionu spotkało się z pojęciem Społecznej Odpowiedzialności. Wyniki te winny stać się w naszym przekonaniu przyczynkiem do głębokiej refleksji oraz podjęcia systemowych działań na rzecz edukacji i upowszechniania wiedzy na temat CSR, nie tylko wśród przedsiębiorców, ale i konsumentów, to oni bowiem odgrywają zasadniczą rolę w dostarczaniu bodźców skłaniających przedsiębiorstwa do odpowiedzialnej postawy. Odpowiednim poziomem dla działań mających na celu wspieranie CSR jest poziom regionalny. To tutaj wskazane byłoby wykształcenie i wspieranie inicjatyw wielostronnych, łączących wiedzę, doświadczenie i potencjał środowiska naukowego, biznesu, administracji samorządowej, organizacji pozarządowych czy innych partnerów, którym bliska jest koncepcja CSR. Wkładem Stowarzyszenia Kreatywni dla Szczecina w przyszłą (miejmy nadzieję) debatę na temat kondycji społecznej odpowiedzialności zachodniopomorskiego biznesu niech będzie niniejsza publikacja – efekt pracy grona ekspertów i praktyków, z którymi mieliśmy przyjemność współpracować w związku z realizacją projektu „CSR – wspólna sprawa”. Publikacja składa się z trzech części oraz trzynastu rozdziałów ukazujących różne aspekty społecznej odpowiedzialności biznesu, zrównoważonego rozwoju a także partnerstwa trójsektorowego. Wyrażamy nadzieję, że materiał ten stanie się dla Państwa cenną inspiracją do dalszych pogłębionych rozważań oraz działań na rzecz ulepszania i poprawiania naszej małej ojczyzny. Tomasz Pąsik Prezes Zarządu Stowarzyszenie Kreatywni dla Szczecina
  • 7.
  • 8. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 7 Architektura współczesnego otoczenia, jego zmienność i nieprzewidywalność, pro- cesy globalizacji i internacjonalizacji oraz wzrastające ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej powodują, że zarządzanie przedsiębiorstwem w XXI wieku staje się trud- nym przedsięwzięciem. Globalny kryzys tylko spotęgował permanentną koncentrację na problematyce kształtowania warunków i mechanizmów przetrwania oraz rozwoju przedsiębiorstw. Dotychczasowe paradygmaty zarządzania ustępują miejsca nowym, warunkującym i kształtującym konkurencyjność przedsiębiorstw. W ostatnich latach na świecie ale także i w Polsce szczególne miejsce w kwestii zarządzania przedsiębiorstwem i organizacjami zajmuje koncepcja Biznesu Społecznie Odpowiedzialnego. W obliczu dynamicznych zmian otoczenia, w szczególności mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa identyfikują potrzebę implementacji założeń zrównoważonego roz- woju, lecz także poznania mechanizmów rządzących strategiami CSR dużych organizacji, w celu identyfikacji obszarów umożliwiających osiągnięcie przewagi konkurencyjnej poprzez wykorzystywanie szans i unikanie ryzyka. W październiku bieżącego roku Komisja Europejska opublikowała nową strategię realizacji CSR, która ma stworzyć przyjazne warunki do zrównoważonego wzrostu i zatrudnienia w średnim i długim okresie jak również upowszechniania koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu. Wychodząc naprzeciw rosnącemu zainteresowaniu i  ciągle niewielkim ale ewoluującym poziomem świadomości CSR, oddajemy w ręce czytelników opracowanie, które przybliża w przystępny sposób problematykę Biznesu Społecznie Odpowiedzial- nego rozpatrywaną z różnych perspektyw. Mamy nadzieję, że zawarte w nim informacje okażą się przydatne i inspirujące w aspekcie implementacji strategii CSR. Redaktor Naukowy Małgorzata Porada – Rochoń
  • 9.
  • 10. CZĘŚĆ I. Społeczna odpowiedzialność biznesu w perspektywie inwestorów, przedsiębiorstw i społeczności akademickiej
  • 11.
  • 12. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 11 Rozdział 1. WIEDZA I ŚWIADOMOŚĆ NA TEMAT SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESU (CSR) W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM - WYNIKI BADAŃ Streszczenie Celem artykułu jest prezentacja wyników (analiza i ocena) z badania społecznego na temat „Wiedzy i świadomości na temat społecznej odpowiedzialności biznesu w województwie zachodniopomorskim”1 . Głównym celem badania było rozpoznanie świadomości i wiedzy przedstawicieli firm z segmentu MŚP na temat społecznej odpowiedzialności biznesu (ang. Corporate Social Responsibility - CSR). W szczególności badaniu zostały poddane następujące aspekty: znajomość CSR, działania pracownicze, działania ekologiczne, społeczność lokalna, zmiany w zakresie inwestycji związanych z CSR, działalność biznesowa, identyfikacja grup zaangażowanych w CSR. Wyniki badań stanowią rekomendacje mające na celu rozwój działań związanych ze społeczną odpowiedzialnością biznesu w województwie zachodniopomorskim. Wstęp Biznes społecznie odpowiedzialny zyskuje zainteresowanie nie tylko wśród menedżerów przedsiębiorstw reprezentujących rozwinięte gospodarki ale także staje się intratną częścią strategii polskich przedsiębiorstw. Jak pokazują wyniki badania, równieżzachodniopomorscyprzedsiębiorcywidząw działaniachopartychnaspołecznej odpowiedzialności możliwość wykreowania przewagi konkurencyjnej, jakkolwiek świadomość tego jest jeszcze niewielka, to jednak zainteresowanie koncepcją CSR zyskuje coraz szerszy krąg zwolenników wśród praktyków i teoretyków. CSR w województwie zachodniopomorskim2 1 Część teoretyczna została przedstawiona w kolejnym artykule nt. (Biznes społecznie odpowiedzialny – międzynarodowa perspektywa) 2 Badanie przeprowadziła firma Millward Brown SMG/KRC na zlecenie Stowarzyszenia „Kreatywni dla Szczecina” w ramach projektu: Projekt „CSR – wspólna sprawa” dofinansowany ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
  • 13. 12 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Metodologia: przeprowadzone badanie miało charakter badania ilościowego oraz jakościowego. Badanie ilościowe wykonano przy zastosowaniu techniki wywiadu tele- fonicznego (CATI). Badanie jakościowe realizowane techniką indywidualnych wywia­ dów pogłębionych (IDI). Próba badawcza: N=202 wywiadów telefonicznych wśród przedsiębiorstw i instytucji zatrudniających od 10 do 249 pracowników. N=4 IDI. Badania zrealizowano na terenie województwa zachodniopomorskiego w terminie 08-09.2011 Badanie przeprowadzono wśród 202 przedstawicieli przedsiębiorstw i instytucji MŚPw województwiezachodniopomorskimzatrudniającychod10do249pracowników. W grupie podmiotów zatrudniających od 10 do 49 pracowników zrealizowano 142 wywiady, natomiast wśród zatrudniających od 50 do 249 (60 wywiadów). Następnie wyniki prezentowane dla ogółu firm przeważono do rzeczywistej struktury firm w woj. zachodniopomorskim tj. do następującego udziału: 83% (do 49 pracowników), 17% (do 249 pracowników). CHARAKTERYSTYKA RESPONDENTÓW Profil respondenta W badanej grupie przedsiębiorstw, jedynie w 3 średniej wielkości podmiotów znajduje się odpowiednie stanowisko lub dział dedykowany CSR. Natomiast w dwóch małych przedsiębiorstwach jest osoba, która oprócz swoich głównych obowiązków zajmuje się społeczną odpowiedzialnością biznesu. Wykres 1. Profil respondenta Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Najliczniejszą grupę badanych, stanowili kierownicy/dyrektorzy (54%), następnie właściciele / współwłaściciele (34%) oraz specjaliści (12%).
  • 14. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 13 ZNAJOMOŚĆ CSR Znajomość nazwy CSR Jakkolwiek termin „Corporate Social Responsibility”, zamiennie używany z pol- skim odpowiednikiem „Społeczną Odpowiedzialnością Biznesu”, jest coraz częściej opisywany i używany w ekonomicznej prasie i mediach, to według zachodniopo- morskich przedsiębiorców, zdecydowana większość (86%) nie zna nazwy „Społeczna Odpowiedzialność Biznesu”. Wykres 2. Czy słyszał(a) Pan(i) o koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR)? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Nieznacznie lepszą znajomość nazwy „CSR” odnotowano wśród średnich przedsiębiorstw (20%). Poziom znajomości CSR jest podobny w regionie szczecińskim oraz koszalińskim. Wyniki badań wskazują, że koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu ewoluuje i wymaga szerszego rozpropagowania celem osiągnięcia korzyści dla przedsiębiorców i konsumentów. Trzeba jednak zaznaczyć, że niska znajomość pojęcia nie musi przekładać się na brak zaangażowania w tej sferze. Warto przy tym dodać, że poszczególne (często wybiórcze) działania nie do końca identyfikowalne w kategoriach CSR są stosowane przez przedsiębiorstwa w ramach swojej działalności np. działalność filantropijna, czy też działania na rzecz ochrony środowiska. Skojarzenia z CSR Wyniki badań jednoznacznie wskazały, że chociaż koncepcja CSR (a w szczególności jej nazwa) nie jest w znaczącym stopniu rozpoznawalna, to jednak kojarzy się aż w 100% z przestrzeganiem praw pracowniczych, w 96% jednocześnie identyfikowalna jest z przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz dbaniem o wizerunek firmy.
  • 15. 14 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Wykres 3. Co Pan(i) rozumie pod pojęciem społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR)? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Napawa optymizmem fakt, że umiejscowiono działania z zakresu szeroko rozumia­ nej filantropii (sponsoring, darowizny, działalność charytatywna) na samym dole pojęć utożsamianych z CSR – w istocie, działania tego rodzaju zaliczane są, wedle koncepcji, do sfery zaangażowania społecznego, które (zwłaszcza w przypadku mniejszych firm) bywa niepowiązane z celami strategicznymi przedsiębiorstwa. Zachodniopomorscy przedsiębiorcy, za priorytet koncepcji CSR uznali kwestie pracownicze. DZIAŁANIA PRACOWNICZE Realizowane działania pracownicze Wśród działań prowadzonych systematycznie prym wiodą realizowane procedury BHP (96%). Systematycznie rozmowy z pracownikami na temat planowanych zmian, rozwiązań wprowadzanych w całej firmie prowadzone zostały wskazane przez 67% re- spondentów. W większości badanych firm nie prowadzono szkoleń w zakresie procedur antykorupcyjnych. Zaskakującym wynikiem okazało się wprowadzanie zmian w organizacji z inic- jatywy pracowników, aż 72% respondentów potwierdza prowadzenie ww. działań.
  • 16. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 15 Wykres 4. Które z działań na rzecz pracowników, o których do tej pory rozmawialiśmy są prowadzone systematycznie tzn. są powtarzalne lub dostępne ciągle? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Szereg badań wskazuje, że istnieje wyraźna potrzeba w efektywnym zarządzaniu firmą, w tym w szczególności w kryzysie, uwzględniania inicjatyw zmian i potencjalnych innowacji sugerowanych przez pracowników. DZIAŁANIA EKOLOGICZNE Podejmowanie działań ograniczających zużycie wody lub energii potwierdza aż 81% respondentów, co pokazuje wysoką świadomość pozytywnego wpływu ww. działań na środowisko i jest związana z optymalizacją kosztów. Ponad 60% badanych zacho­ dniopomorskich MŚP prowadzi segregację śmieci. Warto jednak zaznaczyć, że system segregacji i zbiórki odpadów w Polsce to system mocno niedoskonały, należałoby więc zweryfikować jego sprawność w badanym regionie, aby stwierdzić, czy taka postawa jest wynikiem nieświadomości lub złej woli przedsiębiorców czy brakiem odpowie­ dniej infrastruktury. Niestety jedynie 40% respondentów (choć jest to uzależnione od reprezentowanej branży) potwierdza stosowanie w produkcji surowców ekologicznych. Podobnie 40% badanych przyznaje, że przy wyborze kontrahentów zwraca uwagę na przestrzeganie przez nich zasad ekologii.
  • 17. 16 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Szczegółowe badanie wskazało, iż firmy zlokalizowane w Szczecinie rzadziej niż ogół przedsiębiorstw w zachodniopomorskim podejmują działania ograniczające zużycie wody i energii. Promocja zachowań proekologicznych Szeregkrajowychkampaniinarzeczdziałańproekologicznychzyskujeodzewrównież wśród zachodniopomorskich przedsiębiorstw. Wśród badanych przedsiębiorców, 61% potwierdziło, że reprezentowana przez nich firma promuje zacho­wania proekologiczne np. wśród pracowników, klientów, kontrahentów. Na pytanie o sposób promocji, 24% badanych wskazało na zbiórkę materiałów oraz segregację, 17% respondentów opowiedziało się za spotkaniami, rozmowami promującymi ekologię, ponadto wśród spontanicznych wypowiedzi zanotowano m.in. wybór materiałów ekologicznych kupowanych przez firmę, ograniczenia zużycia energii itp. SPOŁECZNOŚC LOKALNA Wśród interesariuszy przedsiębiorstwa, w obszarze CSR niebagatelną rolę odgry- wa społeczność lokalna. Na pytanie o działania prowadzone systematycznie na rzecz społeczności lokalnej, aż 77% badanych wskazało na celowe rekrutowanie do pracy pracowników z lokalnego rynku pracy. Wykres 5. Które z działań na rzecz społeczności lokalnej, są prowadzone systematycznie tzn. są powtar- zalne lub dostępne ciągle? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania
  • 18. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 17 Stosunkowo rzadko firmy wspierają materialnie potrzebujących oraz nieodpłatnie wykonują prace, usługi na rzecz lokalnej społeczności. Ponad połowa badanych firm i in- stytucji uczestniczy w przedsięwzięciach samorządów, częściej (75%) w takie działania włączają się firmy średniej wielkości Inicjowanie przedsięwzięć charytatywnych. W Polsce nadal działania w ramach CSR często rozpatrywane są w kategoriach narzędzi PR. Jakkolwiek działalność charytatywna mocno identyfikuje się z działaniami w zakresie PR, to jednak stosunkowo niewiele tj., 58% badanych respondentów pozytywnie odpowiedziało na pytanie o materialne wspieranie osób i instytucji potrzebujących, organizacji charytatywnych. Jednocześnie w 67% to głównie zarząd inicjuje tego typu przedsięwzięcia. Istotne jest rozróżnianie pomiędzy projektami mającymi na celu promocję produ­ktu czy firmy, a projektami prowadzonymi dla korzyści społecznych. Jak wynika z przyjętej strategii, przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać CSR w celu budowy zaufania klientów, tworzenia ducha pracy zespołowej czy rozwijania umiejętności przywódczych swoich pracowników, będąc jednocześnie dobrymi obywatelami i przyczyniając się do rozwoju społeczności, wśród których pracują i prowadzą interesy. ZMIANY W ZAKRESIE INWESTYCJI ZWIĄZANYCH Z CSR Wykres 6. Czy w ostatnich 12 miesiącach w Pana(i) firmie zwiększono bądź zmniejszono inwestycje w powyższych obszarach? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania
  • 19. 18 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm W ciągu ostatniego roku większość badanych firm nie zmieniła sposobu finan- sowania działań na rzecz pracowników, ekologii oraz społeczności lokalnej. W przy- padku co piątej badanej firmy zwiększono inwestycje w zakresie spraw pracowniczych (głównie w firmach 49+) oraz ekologii. Powody zmian Zmiany inwestycyjne w zakresie spraw pracowniczych dotyczyły głównie wzro­ stu zatrudnienia oraz wynagrodzeń. Zmiany inwestycyjne dotyczące ekologii były spowodowane przede wszystkim zmianami przepisów i rzadziej wynikały ze wzrostu świadomości ekologii w biznesie. Zmiany w inwestycjach w społeczność lokalną były związane głównie z jakością relacji z samorządem i instytucjami lokalnymi. Wpływ kryzysu na inwestycje związane z CSR Prognozowano, że wraz z kryzysem nastąpi „upadek” zaangażowania w działania z zakresu CSR. Globalny kryzys zweryfikował podejście przedsiębiorców do biznesu, w tym do praktyk CSR. Wzrosło znaczenie „zaufania”. CSR staje się nie tylko modą ale i koniecznością, niezbędnym elementem strategii biznesowej na coraz bardziej konkurencyjnym rynku. Jakkolwiek wiele firm stanęło w obliczu natychmiastowej potrzeby redukcji kosztów, to jednak w szczególności obszar CSR rozpatrywany był bardzo wnikliwe. Duże firmy, jeśli w ogóle zdecydowały się na niwelowanie kosztów w obszarze CSR to dokonywały ich z rozwagą. Duże firmy mają świadomość ogromu korzyści wynikających ze stosowania koncepcji CSR i dostrzegają szczególnie horyzon- cie długoterminowym bezsprzeczne korzyści warunkujące niekiedy osiąganie przewagi konkurencyjnej. Zdecydowana większość badanych firm nie odnotowała związku między kryzy- sem gospodarczym na świecie, a poziomem inwestycji w działania związane z CSR. Tak zaskakujące odpowiedzi prawdopodobnie swoje podłoże upatrują jeszcze w niewielkim procencie stosowania działań w ramach biznesu społecznie odpowiedzialnego wśród zachodniopomorskich przedsiębiorców. DZIAŁALNOŚĆ BIZNESOWA - RELACJE NA RYNKU Działalność biznesowa Niespełna połowa badanych firm deklaruje monitorowanie satysfakcji swoich klientów oraz posiadanie spisanych norm postępowania w relacjach z kontrahentami. Co piąta badana firma w segmencie MŚP posiada normy jakości, certyfikaty ekologiczne.
  • 20. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 19 Wykres 7. Działalność biznesowa Źródło: Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Badane firmy zlokalizowane w Szczecinie (głównie średniej wielkości firmy) częściej niż ogół firm deklarują posiadanie spisanych norm postępowania w relacjach z kontrahentami, norm jakości, narzędzi do mierzenia satysfakcji klientów. KONKURENCYJNOŚĆ FIRM, KORZYŚCI PŁYNĄCE Z CSR W większości badanych firm (82%) panuje przekonanie o możliwości uczciwego konkurowania na rynku. Podmioty prowadzące działania CSR są bardziej konkurencyjne według niespełna ¼ badanych firm. Zdecydowana większość badanych firm dostrzega korzyści wynikające z podej- mowanych działań w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu. Głównym bene­ fitem takich działań zdaniem niespełna 40% badanych jest korzystny wizerunek firmy, a co dziesiąta firma widzi w tym korzyści finansowe, lepszą pozycję na rynku. Jakkol- wiek korzyści finansowe nie zostały wykazane jako priorytetowe (w przeciwieństwie do większości wyników badań), to jednak należy pamiętać, że wszelkie działania w zakresie CSR w mniejszym lub większym stopniu prowadzą do polepszenia standingu finansowe- go firmy i w tej kategorii są rozpatrywane.
  • 21. 20 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Trudności związane z wprowadzaniem CSR Wykres 8. Jakie mogą być trudności z wprowadzeniem zasad społecznej odpowiedzialności w biznesie w firmie takiej jak Pana/Pani? Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badania Implementacja koncepcji CSR jest procesem niełatwym i wymaga zaangażowania pracowników wszystkich szczebli. Ogólnie za bariery budowania CSR w firmie uznaje się: utrwalony system zarządzania (obawa przed nieznanym), natłok realizowanych ini­ cjatyw, brak zaangażowania ze strony pracowników itp. Wśród zachodniopomorskich przedsiębiorców, blisko 70% badanych firm dostrzega trudności z wprowadzaniem zasad CSR w biznesie, a są nimi głównie koszty, zasoby ludzkie i organizacja firmy. Potrzeba podejmowania działań związanych z CSR Ponad 60% badanych firm dostrzega potrzebę prowadzenia działań według zasad CSR pozostali są zdania, że tego typu działania nie są niezbędne lub wręcz są niepotrze- bne. W firmach średniej wielkości większą wagę przywiązuje się do działań CSR. Posiadanie spisanych zasad postępowania w biznesie Większość badanych firm nie posiada spisanych zasad postępowania z otoczeniem biznesowym tj. kontrahentami, społecznością lokalną. Ponad połowa z tych firm nie zamierza dokonać spisania takich zasad w przyszłości.
  • 22. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 21 Prowadzenie działań CSR oraz ich systematyczność Wnioski • Świadomość społecznej odpowiedzialności biznesu jest niska wśród zacho­ dniopomorskich przedsiębiorstw. • Działania podejmowane przez przedsiębiorców są na podstawowym poziomie i często nie są kojarzone ze społeczną odpowiedzialnością biznesu. Te działania to: przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, ograniczanie energii, angażowanie pracowników w zmiany w firmie, korzystanie z lokalnych zasobów ludzkich w przypadku rekrutacji pracowników. • CSR to zestaw sprzężonych ze sobą działań realizowanych w obszarze pra- cowników oraz otoczenia biznesowego i społecznego. Ścisła współpraca firm ze społecznością lokalną występuje rzadko, a jeśli już jest spotykana, to nie ma charakteru ciągłego, powtarzalnego. Pewną różnicę można dostrzec w ob- szarze ekologii. W skali ogółu firm w województwie zachodniopomorskim seg- regacja materiałów i odpadów oraz promowanie wewnątrz firmy oraz w jej otoczeniu zachowań proekologicznych występuje rzadko, ale jeśli firma je re-
  • 23. 22 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm alizuje to na ogół w sposób systematyczny i rozwojowy. O takiej konsekwencji w działaniach nie można powiedzieć w przypadku zmian wprowadzanych z inicjatywy pracowników, które są prowadzone ad hoc. • Pozytywne podejście do idei i działań związanych z CSR można częściej spotkać wśród firm średniej wielkości niż firm małych. Jednym z głównych problemów braku świadomych działań CSR jest dostrzeganie niewielu korzyści z ich stoso- wania. Firmy, które prowadzą takie działania zwracają uwagę na dwa czynniki pozytywne tj. wzmacnianie lub poprawa wizerunku firmy oraz budowanie przewag na rynku. W tym drugim przypadku inwestowanie w ekologię, pra- cowników, społeczność lokalną pozwala firmom być bardziej konkurencyjny- mi, świadczącymi usługi lepszej jakości. • Większość analizowanych wskaźników dotyczących świadomości i działań prowadzonych w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu w segmen- cie małych i średnich firm w równym stopniu pokazuje niski poziom wiedzy zarówno w podregionie szczecińskim, jak i koszalińskim. • Nieznacznie lepszy poziom znajomości i realizacji działań CSR reprezentują firmy obecne w podregionie szczecińskim. • Jeśli chodzi o działania w sferze miejsca pracy, to niezależnie od regionu podmioty z segmentu małych i średnich firm CSR wiążą je z przestrzeganiem prawa i rzadko z działaniami dobrowolnymi takimi jak np. wprowadzanie zmi- an w organizacji z inicjatywy pracowników lub szkolenia z zakresu procedur antykorupcyjnych (nieznacznie lepszy wynik uzyskano w Szczecinie). • W sferze ekologii również stwierdzono niewielkie zróżnicowanie między regio­ nami. Niezależnie bowiem od lokalizacji firmy małą rolę przywiązuje się do ekologiczności działań kontrahentów (nieznacznie lepiej wypada podregion koszaliński) jak również w małym stopniu takie działania są podejmowane w badanych firmach (poza ograniczaniem zużycia energii). • W dziedzinie relacji firma-społeczność lokalna podregion szczeciński, a przede wszystkim Szczecin wypada gorzej niż koszaliński. Chodzi głównie o rzadziej spotykane podejście zgodnie z którym firma celowo rekrutuje pracowników z lokalnego rynku pracy jak również współuczestniczy w projektach samorządu lokalnego. • Posiadanie norm jakości, postępowania z kontrahentami, narzędzi do moni- torowania satysfakcji klientów częściej dotyczy firm średniej wielkości zloka- lizowanych głównie na terenie Szczecina.
  • 24. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 23 Rekomendacje z badania: • Z uwagi na fakt, że w ostatnich latach widać wzrost strategicznego myślenia o CSR jako narzędziu budowania przewagi konkurencyjnej, coraz więcej firm działających w Polsce tworzy i wdraża swoje strategie odpowiedzialności. Rozwój koncepcji CSR wśród zachodniopomorskich przedsiębiorstw wymaga rozwoju i wsparcia jakości i skuteczności ich działań. • Istnieje wyraźna potrzeba edukacji firm w zakresie rozumienia koncepcji CSR lub/i poszerzenia i usystematyzowania wiedzy na temat CSR w grupie przedsiębiorców bardziej świadomych tego zagadnienia. Wyraźnie widnieje potrzeba współpracy firm z lokalnym otoczeniem poprzez pomoc w identyfi- kacji interesariuszy i rozpoznaniu ich potrzeb. Oczekiwania interesariuszy mają coraz większy wpływ na biznes, gdyż firmom zależy na zdobyciu ich zaufania. • Przedsiębiorstwa powinny identyfikować korzyści ze stosowania koncepcji CSR w zarządzaniu. • Ponadto przedsiębiorstwa powinny być świadome konieczności umiejsco­ wienia CSR w strategii firmy. Opracowanie strategii z uwzględnieniem CSR umożliwi maksymalizowanie korzyści biznesowym w długim okresie. Ponadto istnieje potrzeba umiejętności opracowania raportu społecznego i planu komuni­kacji jak również prowadzenia dialogu społecznego z interesariuszami.
  • 25.
  • 26. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 25 Rozdział 2. „Postępuj zawsze tak, abyś mógł chcieć, by zasada twego postępowania była prawem powszechnie obowiązującym. Postępuj tak, aby ludzkość nigdy tobie ani innym jednostkom nie służyła za środek, lecz zawsze była celem”. Immanuel Kant BIZNES SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNY - MIĘDZYNARODOWA PERSPEKTYWA Streszczenie Biznes społecznie odpowiedzialny (ang. Corporate Social Responsibility) z roku na rok zyskuje coraz większe zainteresowanie w gronie przedsiębiorców, interesariuszy przedsiębiorstwa, w tym instytucji otoczenia biznesu czy administracji państwowej, nie tylko na świecie, ale także w Polsce. Ostatnie lata zaowocowały nowym trendem w prowadzeniu biznesu w Polsce, tj. działania i zarządzania zgodnie ze społeczną odpowiedzialnością, z etyką biznesu. Celem artykułu jest zainicjowanie dyskusji nad rolą praktyk i działań zgodnych z koncepcją biznesu społecznie odpowiedzialnego w Polsce i na świecie, jak również próba zweryfikowania miejsca CSR w priorytetach przedsiębiorstw będących uczest­ nikami globalnego kryzysu finansowego. Wstęp Biznes społecznie odpowiedzialny z roku na rok zyskuje większe zainteresowanie w gronie przedsiębiorców, interesariuszy przedsiębiorstwa, w tym instytucji otoczenia biznesu czy administracji państwowej, nie tylko na świecie, ale także w Polsce. Osta­ tnie lata zaowocowały nowym trendem w prowadzeniu biznesu w Polsce, tj. działania i zarządzania zgodnie ze społeczną odpowiedzialnością, z etyką biznesu. Wzrost popularności CSR przejawia się w szeregu inicjatywach w zakresie akcji charytatywnych, badania wpływu produkowanych dóbr i usług na środowisko, ochrony środowiska natu- ralnego, dokładnych i zgodnych z prawdą informacji o produkcie.
  • 27. 26 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Biznes społecznie odpowiedzialny – ujęcie teoretyczne Biznesspołecznieodpowiedzialny(ang.CorporateSocialResponsibility)-toprowa­ dzenie działalności gospodarczej w sposób przejrzysty z uwzględnieniem zasad etycz­ nych, w poczuciu odpowiedzialności za klienta, pracownika, inwestora, udziałowca, społeczeństwo, środowisko itp. Firma społecznie odpowiedzialna to taka, która dba o stosunki z pracownikami i relacje pomiędzy nimi, zwalcza korupcję, dba o konsumenta (tj. stosuje uczciwe prak- tyki), przestrzega istniejące przepisy prawa, wspiera społeczność, chroni środowisko Analiza literatury wskazuje, że koncepcja CSR zapoczątkowana została w 1930 roku, jednak szerokie jej zastosowanie odnotowano dopiero czterdzieści lat później, jakkolwiek różne aspekty społecznej odpowiedzialności były przedmiotem działania organizacji i rządów już w pod koniec XIX wieku, a w niektórych przypadkach nawet wcześniej. Na początku odpowiedzialność społeczna koncentrowała się na działalności filantropijnej. Następnie brano pod uwagę: • Praktyki pracy • Uczciwe działania • Prawa człowieka • Środowisko • Przeciwdziałanie korupcji • Ochronę konsumentów Milton Friedman (1962) napisał, że korporacje, jak też przedsiębiorstwa w ogóle, posiadają jedyną społeczną odpowiedzialność tj. zwiększenie zysków. Obecnie otocze- nie biznesowe zmieniło się bez wątpienia, więc rola firm również ewoluowała. Firmy stały się częścią życia społecznego i bardziej skupiają się obecnie na wzroście wartości. Projekty CSR zapewniają trwałość organizacji, w długim okresie zyski, więc może to być narzędzie przyczyniające się do maksymalizacji zysku. Koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu ewoluowała na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat i zyskuje zainteresowanie również teoretyków. Jakkolwiek literatura przedmiotu prezentuje bo- gaty wachlarz definicji CSR, to jednak nie ma jednomyślności w jej prezentowaniu. Corporate Social Responsibility (Blowfield i Murray, 2008; Bowen, 1953; Kotler i Lee, 2004; Littrell i Dickson, 1999; Margolis i Walsh, 2001; Willmott, 2001) jest uważany za “dobrowolne” zaangażowanie firmy do kontroli jawnych i ukrytych zobowiązań nałożonych na przedsiębiorstwo przez oczekiwania społeczeństwa w aspekcie konwen­
  • 28. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 27 cjonalnych zachowań w biznesie”. Definicja według Branco i Rodriques 2008, obejmuje dwa główne czynniki, które motywują przedsiębiorstwa do inwestowania w projekty CSR: dbanie o dobre stosunki z interesariuszami w celu generowania zysków z zasobów i możliwości. Europejskie zainteresowanie w CSR jest jednak stosunkowo młodym trendem (Falck i Heblich, 2007) i przede wszystkim postrzegane jako organizacyjna przewaga konkurencyjna, jeśli wprowadzona zgodnie z celami i preferencjami kluczowych intere- sariuszy (Freeman, 1984). W swojej strategii Europa 2020, Komisja Europejska określiła społeczną odpowiedzialność biznesu jako koncepcję dobrowolnego uwzględnienia przez przedsiębiorstwa problematyki społecznej i ekologicznej w działalności komer- cyjnej i w ich stosunkach z zainteresowanymi stronami na zasadzie dobrowolności (WE, 2010) CSR to “zobowiązania przedsiębiorstwa do wzięcia odpowiedzialności wobec wszystkich interesariuszy we wszystkich swoich operacjach i działaniach”. Ciekawe spojrzenie odnośnie koncepcji CSR zostało zaprezentowane przez Sunder (1997).W wynikubadań,wyjaśniłrelacjefirmyz interesariuszami.Każdazestron(organi­ zacja lub agent jako interesariusz), odgrywa różne role. Ponieważ organizacje są ze sobą powiązane umowami poszczególnych agentów z różnymi organizacjami, w których odgrywają kluczowe rolę. Powiązania między organizacjami i agentami oznaczają, że każda organizacja ponosi odpowiedzialność za innych agentów i organizacje. Mnogość definicji pozwala jednak wyszczególnić elementy wspólne: • Dobrowolność; • Zintegrowane podejście do 3 wymiarów CSR, tj. społecznego, środowiskowego i ekonomicznego; • Działanie na rzecz szerokiej grupy interesariuszy; • Uwzględnienie w działaniach etyki. Tabela 1 prezentuje wzajemne powiązania i  oddziaływania obszarów CSR w kontekście potencjalnych korzyści z ich praktykowania
  • 29. 28 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Tabela 1 Wybrane obszary wzajemnych powiązań i oddziaływań obszarów CSR Zagadnienia kluczowe dla tych obszarów Potencjalne korzyści z praktykowania ObszarykluczoweCSRw rozumieniuISO 26000 WD 4 Prawaczłowieka Zagwarantowanie prawa pracownikom do swobodnego zrzeszania się w  związki zawodowe i  układy zbiorowe. Eliminacja wszelkich form pracy przymusowej, pracy dzieci oraz wszelkich form dyskryminacji w  środowisku pracy (np. ze względu na płeć, wyznanie, orientację seksualną, niepełnosprawność). Ochrona reputacji – uznanie przez interesa­ riuszy, że organizacja łamie prawa człowieka może skutkować utratą zaufania publicznego oraz obniżeniem lojalności pracowników. Relacjez pracownikami Wszyscy świadczący pracę na rzecz orga- nizacji muszą wykonywać ją na podstawie stosownej umowy. Nie należy stosować prak- tyk mających na celu wyłącznie pozbycie się części odpowiedzialności ciążącej na praco- dawcy w sytuacji typowego stosunku pracy. Należy uznać znaczenie bezpieczeństwa zatrudnienia zarówno dla indywidualnego pracownika, jak i społeczeństwa jako całości. Należy aktywnie zarządzać zasobami ludz- kimi w celu uniknięcia dużych sezonowych wahań poziomu zatrudnienia. W odpowie­ dnim czasie należy zapewnić informację i  konsultacje z przedstawicielami pra- cowników dotyczące sposobu możliwie największego ograniczenia negatywnych skutków zmiany w  sposobie działania, związanych np. z zamknięciem fabryki lub przeniesieniem produkcji. Eliminacja wszel- kich form dyskryminacji (j.w.). Zawieranie kontraktów tylko z kontrahentami, którzy są w stanie zagwarantować godną pracę swoim pracownikom. Nieczerpanie korzyści z  niewłaściwych praktyk mających miejsce w  stosunku do podwykonawców, dostawców – organizacja powinna uznawać odpowiedzialność za pracę wykonywaną na jej rzecz przez inne organizacje. W zależności od okoliczności, w  przypad- kach uzasadnionych, organizacja podejmuje działania kontrolne, np. umieszcza w kon- traktach odpowiednie klauzule, prowadzi niezapowiedziane wizyty i  inspekcje. Sto- sowane kodeksy postępowania powinny być zgodne z międzynarodowymi normami. Podczas działań za granicą wykorzystywanie w możliwie największym stopniu lokalnych zasobów. Znaczący pozytywny wpływ na zdolność organizacji do pozyskiwania nowych pra- cowników, motywowania i utrzymania już będących jej pracownikami lub członkami, wynikająca z  tego poprawa zdolności do realizacji celów organizacji. Poprawa bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, co zwiększa ich zaangażowanie w poszukiwanie związanych z CSR szans i ograniczenie ryzyka. Pozytywny wpływ na reputację organizacji. c.d. na następnej stronie Źródło: Opracowane na podstawie projektu standardu ISO 26000. Por. T. Gasiński, G. Piskalski, Zrównoważony Biznes. Podręcznik dla małych i średnich przedsiębiorstw, s,16 -17
  • 30. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 29 Tabela 1 Wybrane obszary wzajemnych powiązań i oddziaływań obszarów CSR Zagadnienia kluczowe dla tych obszarów Potencjalne korzyści z praktykowaniaObszarykluczoweCSRw rozumieniuISO 26000 WD 4 Środowisko Ograniczanie zużycia surowców i  energii, ograniczanie produkcji niebezpiecznych od- padów oraz innego rodzaju zanieczyszczeń (promieniowania, wibracji itp.). Świadomość wpływu na zmiany klimatu (emisja gazów cie- plarnianych). Ochrona i odbudowywanie na­ turalnych ekosystemów, unikalnych zasobów środowiska, poszanowanie dla różnorodności biologicznej (zagrożone gatunki, funk- cjonowanie ekosystemów itp.). Identy- fikowanie potencjalnych negatywnych skut- ków środowiskowych, wprowadzanie mecha- nizmów mających na celu internalizację zewnętrznych kosztów środowiskowych, uwzględnianie założeń środowiskowych na etapie projektowanie produktu (eco-design, analiza cyklu życia – LCA/LCM). Oszczędności wynikające z bardziej wydaj- nego wykorzystania zasobów, mniejszego zużyciawody,niższychwydatkównautylizację odpadów, oszczędności wynikające z bardziej efektywnego wykorzystania i odzyskiwania surowców (niższa materiałochłonność i energochłonność). W dłuższej perspekty- wie strategiczne zwiększenie dostępności surowców, przyczynienie się do ogranic- zenia negatywnych skutków zmian kli- matu (ograniczenie emisji CO2) W związku z rosnącą świadomością społeczeństw po- zytywny wpływ na reputację. Zaangażowaniespołecznei rozwój Przyczynianie się do realizacji Milenijnych CelówRozwoju:eliminacjaskrajnegoubóstwa i głodu, zapewnienie powszechnego naucza- nia na poziomie podstawowym, promowanie równości płci i awansu społecznego kobiet, ograniczenie umieralności dzieci, poprawa opieki zdrowotnej nad kobietami w okresie macierzyństwa, zwalczenie HIV/AIDS, malarii oraz innych chorób, zapewnienie ochrony środowiska, stworzenie globalnego part- nerstwa na rzecz rozwoju. Poszanowanie praw osób będących członkami lokalnych społeczności. Nawiązywanie partnerstw z in- nymi organizacjami działającymi na rzecz roz- woju społecznego. Podejmowanie inwestycji społecznych, które nawiązują do działalności firmy, także we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Przyczynianie się do wspólnego dobra, wzmoc­nienie społeczeństwa obywatelskiego oraz instytucji, które stanowią ważny ele- ment stabilności, spójności i sprawiedliwości społecznej. Poprawa zarówno jakości życia społeczności, jak i zdolności organizacji do realizacji własnych celów. Pozytywny wpływ na reputację organizacji oraz morale jej pra- cowników. Organizacja może w dłuższej per- spektywie czerpać zysk z rozwoju społeczno- ekonomicznego społeczności lokalnej, np. wyższego poziomu edukacji. Źródło: Opracowane na podstawie projektu standardu ISO 26000. Por. T. Gasiński, G. Piskalski, Zrównoważony Biznes. Podręcznik dla małych i średnich przedsiębiorstw, s,16 -17 Organizacja, która zamierza wpisać w swoją strategię koncepcję Biznesu społecznie odpowiedzialnego powinna dążyć do zarządzania CSR w sposób kompleksowy. Biznes społecznie odpowiedzialny postrzegany przez polskich i  zagranicznych przedsiębiorców – analiza komparatywna Metodologia badania: badanie zostało przeprowadzone w 2010 roku na próbie
  • 31. 30 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm 146 przedsiębiorstw (16 Austria, 31 Grecja, 20 Polska, 79 Chorwacja) przez zespoły badawcze reprezentujące ośrodki naukowe z ww. państw. Kwestionariusz obejmował 43 pytania o charakterze zamkniętym. Wyniki zostały zestawione przy pomocy SPSS. Poniżej zostaną przedstawione jedynie fragmenty wyników badania. Wykres 1 Jak postrzegana jest koncepcja biznesu społecznie odpowiedzialnego w twoim przedsiębiorstwie? (1= w ogóle się nie zgadzam, 2= nie zgadzam się, 3= nie mam zdania 4= zgadzam się, 5= zgadzam się w pełni) Biznes społecznie odpowiedzialny jest postrzegany przez respondentów rozpa- trywanych jako ogół w kontekście przestrzegania prawa (4,41), tuż przed uczciwością, moralnością i opieką (4,40). Polscy przedsiębiorcy w ogóle nie zestawiają koncepcji CSR z dbałością o czyste powietrze, glebę i wodę.
  • 32. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 31 Wykres 2 Które z poniższych korzyści wygenerowało Twoje przedsiębiorstwo w wyniku promocji biznesu społecznie odpowiedzialnego? (1=nie istotne w ogóle, 2= nie istotne, 3=ani istotne, ani nieistotne, 4=istotne, 5= bardzo istotne) Kluczowymi korzyściami wygenerowanymi w drodze promocji koncepcji CSR a wskaza­nymi przez wszystkich badanych respondentów są: wzmocnienie wizerunku firmy (3,9), poprawa pozycji marki (3,8), poprawa zdolności do zdobywania, moty- wowania i  zatrzymywania pracowników (3.6). Według polskich przedsiębiorców najwięcej korzyści dotyczyło polepszeniu wizerunku firmy, najmniej zaś odnosiło się do wzrostu możliwości w zakresie inwestowania. Największą grupę sceptyków w zakresie korzyści CSR stanowią przedsiębiorcy reprezentujący Austrię.
  • 33. 32 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Wpływ kryzysu globalnego na praktyki i działania CSR Wielu praktyków sceptycznie odnosiło się do rozwoju działań w ramach CSR z uwagi na światowy kryzys finansowy. Obawiano się, że powszechny trend skłaniający przedsiębiorstwa do redukcji kosztów nie pozostawi miejsca np. na działalność filantropijną. Jednak praktyka biznesu pokazała, że w czasach burzliwej konkurencji właśnie działalność oparta na etyce i społecznej odpowiedzialności może wygenerować wartość dodaną, na przykład w zakresie zaufania. Wyniki badań Trust Barometr 20113 potwierdzają, że zaufanie jest najlepszą ochroną przed utratą wizerunku w czasie kryzysu. Wiarygodność przedsiębiorstwa buduje się latami. Praktycy podkreślają, że to co udało się wypracować w czasach umiarko­wanej stabilizacji w czasach kryzysu może stanowić przewagę konkurencyjną. Globalnie, pomimo turbulentnego otoczenia, szeregu zawirowań finansowych w Euro­ pie, zaufanie do biznesu udało się odbudować. Brak zaufania do przedsiębiorstwa ze strony interesariuszy powoduje, że w przypadku negatywnej informacji na temat firmy przekazanej do wiadomości publicznej, jej zapamiętanie i przyjęcie za prawdę nastąpi przez ponad połowę (57%) odbiorców już po jednokrotnym lub dwukrotnym jej usłyszeniu. Dla porównania, jedynie 15% uwierzy w pozytywny przekaz. Jako główny warunek odzyskania zaufania przez firmy w kryzysie, respondenci przede wszystkim wskazywali ochronę klientów i pracowników – 92%; zaraz za nią plasowały się: przejrzyste i otwarte informowanie o skali kryzysu oraz rzetelne i częste informacje podawane przez prezesów o podejmowanych działaniach naprawczych (po 90%). Te kryteria przewyższają wagę ochrony stabilności finansowej firmy (83%). Powoływanie się na przyczyny kryzysu i utrzymywanie informacji w tajemnicy by ograniczyć szkody firmy, zajmują końcowe miejsca na liście (odpowiednio 52% i 47%). Zarządzający korporacjami wyraźnie dostrzegają długookresowe korzyści stąd nie redukują kosztów na działania w zakresie CSR. Szczególnie biorąc pod uwagę oczeki- wania społeczne co do roli przedsiębiorstw w zrównoważonym rozwoju. Oczekuje się, że kryzys wyraźnie wzmocni jakość działań w ramach CSR, które staną się częścią stra­ tegii, co spowoduje większą przejrzystość biznesu. 3 http://www.edelman.com/trust/2011/ z dnia 10.10.2011
  • 34. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 33 Bibliografia 1. Archie B. Carroll and Kareem M. Shabana1, The Business Case for Corporate Social Responsibility: A Review of Concepts, Research and Practice. Interna- tional Journal of Management Reviews (2010), pp. 85-105 2. Barnea, A.; Rubin, A. (2005): “Corporate Social Responsibility as a conflict between owners”. http://www.haas.berkeley.edu/responsiblebusiness/ con- ference/ documents/AmirRubinFinalpaper.pdf. Date: September, 15th 2008. 3. Bauer, R.; Derwall J.; Otten, R. (2007): “The Ethical Mutual Fund Performance Debate: New evidence from Canada”. Journal of Business Ethics 70, 111-124. 4. Bauer R.; Koedijk K. C. G.; Otten, R. (2002): “International Evidence on Ethi- cal Mutual Fund Performance and Investment Style”, CEPR Discussion Paper 3452. 5. Becchetti, L.; Ciciretti, R. and Hasan, I. (2007): “Corporate Social Responsibility and Shareholder’s Value: An Event Study Analysis”. Federal Reserve Bank of Atlanta. Working Paper. April. 6. Blowfield, M., Murray, A. 2008. Corporate Responsibility: A Critical Introduc- tion. New York: Oxford University Press. 7. Bowen, H. 1953. Social responsibility of the businessman. New York: Harper and Row. Draft International Standard ISO 26000: Guidance on Social Respon- sibiility: http://www.scribd.com/doc/19676572/20090914-ISO-26000-Draft- International-Standard, retrieved 26. 4. 2010. 8. Branco MC, Rodrigues LL (2008). Factors Influencing Social Responsibility Dis- closure by Portuguese Companies. J. Bus. Ethics 83 (4): 685–701. 9. Brown, N. and Deegan, C. (1998), “The public disclosure of environmental performance information—A dual test of media agenda setting theory and legiti­macy theory”, Accounting and Business Research, Vol. 29 No. 1, pp. 21-41. 10. Carroll, A.B. (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate so- cial performance. Academy of ManagementReview, 4, pp. 497–505. 11. Carroll, A.B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, July– doing good. Business Horizons 50(3): 247-254. 12. Freedman, M., Jaggi, B. (1986): “An analysis of the impact of corporate pollu- tion disclosures included in Annual Financials Statements on investors’ deci-
  • 35. 34 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm sions”. Advances in Public Interest Accounting. 1, 193-212 13. Freeman R. E. (1984): Strategic Management: a Stakeholder Approach. Pit- man, Boston. 14. Friedman, M. (1962). Capitalism and Freedom. Chicago, IL: University of Chi- cago Press. 15. Garriga, E. and Melé, D. (2004). ‘Corporate social responsibility theories: map- ping the territory’. Journal of Business Ethics, 53, 51–71. 16. Henderson, P. D. (2001). Misguided Virtue: False Notions of Corporate Social Responsibility. London: Institute ofEconomic Affairs. 17. Ingram R., Frazier, K. (1983): “Environmental Performance and Corporate Dis- closure”.Journal of Accounting Research, 18, 614 - 622. 18. Jensen, M. C. (2002). ‘Value maximization, stakeholder theory, and the corpo- rate objective function’.Business Ethics Quarterly, 12, 235–56. 19. Kotler, P., and N. Lee. 2004. Corporate Social responsibility: Doing the Most Good for Your Company and Your Cause. New York: John Wiley Sons. 20. Kotler, P. and Lee, N. (2005). Corporate Social Responsibility: Doing the Most Good for Your Company and Your Cause. Hoboken, NJ: Wiley. 21. Mackey, A., Mackey, T. B. and Barney, J. B. (2007). ‘Corporate social respon- sibility and firm performance: investor relations and corporate strategies’. Academy of Management Review, 32, 817–35. 22. Margolis, J., and J. Walsh. 2001. People and profits? The search for a link ­between acompany’s social and financial performance. Mahwah, NJ: Erlbaum. 23. McGuire, J. (1963). Business and Society. New York: McGraw-Hill. 24. McWilliams, A. and Siegel, D. (2001). ‘Corporate social responsibility: a theory of the firm perspective’. Academy of Management Review, 26, 117–27. 25. Orlitzky, M.; Schmidt, F.L.; Rynes, S.L. (2003): “Corporate Social and Financial Performance: A Meta-analysis”. Organization Studies 24(3): 403–441. 26. Pava, L.; Krausz, J. (1996): “The association between corporate social respon- sibility and financial performance”. Journal of Business Ethics, 15, 321–57 27. Preston, L.; O’Bannon, D. (1997): “The corporate social-financial performance relationship”. Business and Society, 36, 5–31 28. Reich R (2007). Supercapitalism: The Transformation of Business, Democracy, and Everyday Life in Pava ML (2008). Why Corporations Should Not Abandon Social Responsibility. J. Bus. Ethics 83(4): 805- 812. 29. Ruf, B. M.; Muralidhar, K.; Brown, R. M.; Janney, J. J.; Paul, K. (2001): “An
  • 36. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 35 empi­rical investigation of the relationship between change in corporate social performance and financial performance: a stakeholder theory perspective”. Journal of Business Ethics, 32, 143–56. 30. Scherer, A. G. and Palazzo, G. (2007). ‘Toward a political conception of corpo- rate responsibility. Business and society seen from a Habermasian perspec- tive’. Academy of Management Review, 32, 1096–120. 31. Scherer and Palazzo, The New Political Role of Business in a Globalized World: A Review of a New Perspective on CSR and its Implications for the Firm, Gover­nance, and Democracy, Journal of Management Studies 48:4 June 2011 pp. 898-931. 32. Siegel, D. S. (2009). ‘Green management matters only if it yields more green: an economic/strategic perspective’. Academy of Management Perspectives, 23, 5–16. 33. Soloman, R.; Hansen, K. (1985): It’s good business. Atheneum, New York. 34. Souto B.F., Crisis and Corporate Social Responsibility: Threat or Opportunity?. International Journal of Economic Sciences and Applied Research 2 (1) 35. Stanwick, P. A.; Stanwick, S. D. (1998): “The relationship between corporate social performance and organizational size, financial performance and en- vironmental performance: an empirical examination”. Journal of Business ­Ethics, 17, 195–204. 36. Sunder S (1997). Accounting and the Firm: A Contract Theory. Indian Account. Rev. 1(1): 1-19. Turker D (2008). 37. Sundaram, A. K. and Inkpen, A. C. (2004). ‘The corporate objective revisited’. Organization Science, 15, 350–63. 38. Verschoor, C. C. (1998): “A study of the link between as corporation’s financial performance and its commitment to ethics”. Journal of Business Ethics, 17, 1509 -1516. 39. Vogel, D. J. (2005). ‘Is there a market for virtue? The business case for corpo- rate social responsibility’. California Management Review, 47, 19–45. 40. Waddock, S. A.; Graves, S. A. (1997): “The corporate social performance- financial performance link”. Strategic Management Journal, 18, 303–19. 41. Willmott, M. 2001. Citizen Brands: Putting Society at the Heart of Your Busi- ness. Chichester: John WileySons, Ltd. 42. Walsh, J. P. (2005). ‘Book review essay: taking stock of stakeholder manage- ment’. Academy of Management Review, 30, 426–52.
  • 37. 36 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm 43. Z´eghal, D. Ahmed, S.A. (1990). Comparison of social responsibility infor- mation disclosure media used by canadian firms’, Accounting, Auditing and Accountability Journal, 3(1), 38–53.
  • 38. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 37 Rozdział 3. WYBRANE ASPEKTY SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESU INWESTORÓW ZAGRANICZNYCH Pojęcie społecznej odpowiedzialności biznesu W ostatnich latach pojawiają się wątpliwości czy tak popularna i powszechnie stosowana marketingowa koncepcja zarządzania przedsiębiorstwem jest właściwą filozofią w epoce zagłady środowiska, niedostatku surowców, głodu, biedy i za- niedbania świadczeń społecznych. W związku z powyższym sytuacje te wpłynęły na dostosowanie koncepcji marketingu do aktualnych problemów otoczenia w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo i rozszerzenie jej, proponując koncepcję marketingu społecznego. W jej myśl zadanie organizacji polega na określaniu potrzeb, wymagań i interesów rynków docelowych oraz dostarczaniu pożądanego zadowolenia w sposób bardziej efektywny i wydajniejszy niż konkurenci, przy jednoczesnym zachowaniu lub podniesieniu dobrobytu konsumenta i społeczeństwa. Zatem idea marketingu społecznego, zrodzona w krajach wysokorozwiniętych na przełomie lat ‘60 i ‘70, stała się przyczyn­kiem do zmiany sposobu postrzegania i rozumienia roli jaką przedsiębiorstwa odgrywają w społeczeństwach różnych państw, wymagając od nich, przy określaniu polityki marketingowej, wyważenia trzech elementów: zysku przedsiębiorstwa, zaspa- kajania wymagań konsumenta i interesu publicznego. Mając na uwadze ciągłą ewolucję podejścia do zarządzania, dawniej firmy przy podejmowaniu decyzji kierowały się głównie zasadami maksymalizacji krótkookre- sowego zysku, następnie zaczęły uznawać znaczenie zaspakajania potrzeb konsumenta, a teraz, prócz powyższych, uwzględniają również interes społeczny, czyniąc koncepcję marketingu społecznego czynnikiem sukcesu wielu z nich4 . Analizując kolejne etapy rozwoju problematyki zarządzania w firmie, w obrębie strategii marketingu społecznego od początku lat ‘70 zauważyć można było niezwykle silnie rozwijający się nurt, określany jako społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw (CSR – corporate social responsibility), zwany też społeczną odpowiedzialnością biz­ 4 Ph. Kotler, Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Felberg SJA, Prentice-Hall Interna- tional Inc., Warszawa 1999, s. 25-26.
  • 39. 38 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm nesu. Działania w ramach CSR opierają się głównie na zaangażowaniu firmy w różne inicjatywy na rzecz otoczenia i wprowadzania do zarządzania elementów o charak- terze społecznym i socjalnym, które bezpośrednio nie generują zysku, ale pośrednio wpływają na sukces przedsiębiorstwa5 . Tabela 1. Wybrane definicje społecznej odpowiedzialności biznesu. Autor: Definicja: R. W. Griffin Zestaw zobowiązań organizacji do ochrony i  umacniania społeczeństwa w którym ono funkcjonuje. Źródło: R. W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, …, op. cit., s. 144. K. Davis, R. Blomstrom CSR obliguje zarządzających do takich wyborów i decyzji w firmie, które będą wpływały na realizację celów ekonomicznych i jednocześnie rozwijały dobrobyt i potencjał społeczny. Źródło: M. Rybak, Etyka menadżera – społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa, Warszawa 2004, s. 28, w: A. Kaczmarek, Społeczna odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorstw, w: Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw - Mikrofirma 2011, tworzenie i zarządzanie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 638, Ekonomiczne Problemy Usług nr 63, Szcze­ cin 2011, s. 108 – 109. A. Kaczmarek Zgodnie z koncepcją CSR właściciel firmy ma inne oprócz ekonomicznych obowiązki wobec otoczenia, do których należy dbałość o nie oraz o wszystkich interesariuszy (dostawcy, klienci, samorządy, związki zawodowe, pracownicy). Przy podejmowaniu decyzji gospodarczych należy zachować równowagę między korzyściami/ ryzykiem przedsiębiorstwa a korzyściami/ryzykiem społecznym. Dodatkowo CSR nie powinna być jednorazową akcją, natomiast korzyści z jej wdrożenia widoczne są w długim czasie. Źródło: A. Kaczmarek, Społeczna odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorstw, w: Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw - Mikrofirma 2011, …, op. cit., s. 109. c.d. na następnej stronie Źródło: opracowano na podstawie źródeł wyszczególnionych w poszczególnych wierszach tabeli. 5 A. Knapik, Porównanie podstaw i praktyk firm polskich, węgierskich i słowackich w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu, w: D. Fatuła, (red.), Procesy kształtowania nowoczesnej gospodarki, Kra- kowskie Towarzystwo Edukacyjne Sp. z o.o., Wydawnictwo AFM, Kraków 2006, s. 211, w: A. Herbuś, Społeczna Odpowiedzialność Biznesu – podstawy teoretyczne, www.energiaisrodowisko.pl, 26.09.2011.
  • 40. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 39 Tabela 1. Wybrane definicje społecznej odpowiedzialności biznesu. Autor: Definicja: B. Kryk CSR to świadomość przestrzegania przez przedsiębiorstwo zasad moral- nych i  zobowiązanie do rozliczania się z  prowadzonej działalności przed społeczeństwem i pracownikami. Zatem w szczególności przedsiębiorstwa są odpowiedzialne przed następującymi interesariuszami: • Grupami wewnętrznymi (właścicielami, współwłaścicielami, zarządem, pracownikami), • Grupami zewnętrznymi (partnerami handlowymi, klientami), • Władzą państwową, samorządową i grupami nacisku (na przykład mediami, urzędami, wierzycielami), • Społecznościami lokalnymi, • Organizacjami wyższej użyteczności oraz społecznymi, ekologicznymi czy konsumenckimi. Z tego względu coraz szerzej mówi się, że przedsiębiorstwa powinny angażować się nie tylko w dostarczanie odpowiedniej jakości wyrobów i usług, oraz gwaran- towanie zysku zainteresowanym stronom, ale również w sprawy społeczne, socjologiczne i ekologiczne, co przyczynia się do wzrostu ich wartości. Polep- szenia pozycji konkurencyjnej na rynku oraz realizacji długookresowych celów działalności. Źródło: B. Kryk, Koncepcja społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa za środowisko przyrodnicze, www.mikro.univ.szczecin.pl, 26.09.2011. Światowa Rada Biznesu na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju CSR to ciągłe zobowiązanie biznesu do wkładu w rozwój ekonomiczny, przy jed- noczesnym podnoszeniu jakości życia pracowników, ich rodzin, a także wspól- noty i społeczeństwa. Źródło: P. Watts, L. Holme, Meeting Changing Expectations. Business Social Responsibility, World Business Council for Sustainable Development (WBCSD), Genewa, s. 3, www.wbcsd.org, 26.09.2011. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Koncepcja, dzięki której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii do- browolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. Odpowiedzialność nie oznacza je- dynie spełnienia wymogów formalnych i prawnych, ale również dobrowolnie zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w  ochronę środowiska i relacje z  otocze­niem firmy. CSR to proces, w  ramach którego przedsiębiorstwa zarządzają swoimi relacjami z różnorodnymi interesariuszami, którzy mogą mieć wpływ na sukces ich działalności gospodarczej, stąd proces ten należy traktować jako inwestycję, a nie koszt. Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011. Komisja Europejska CSR przyczyniaj się do wzrostu konkurencyjności Europy, będąc częścią strategii Europe 2020 strategy for smart, sustainable and inclusive growth. Jest koncepcją zgodnie z którą firmy w swojej działalności i w stosunkach z zainteresowanymi stronami dobrowolnie troszczą się o interesy społeczne i środowiskowe. Źródło: www.ec.europa.eu, 26.09.2011. Źródło: opracowano na podstawie źródeł wyszczególnionych w poszczególnych wierszach tabeli. Istnieje wiele definicji społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (tabela 1),
  • 41. 40 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm niemniej jednak w sposób uniwersalny można określić ją jako nurt w ramach koncepcji marketingu społecznego, uwzględniający w zarządzaniu przedsiębiorstwem/ regionem/ inwestycją/ przedsięwzięciem dodatkowo szeroko rozumiane interesy interesariuszy mikro, mezo-, makro- i megaotoczenia, generujące określone koszty krótkookresowe, lecz wpływające pozytywnie na długookresowe wyniki przedsiębiorstwa/ regionu/ inwestycji/ przedsięwzięcia, a jednocześnie wysoko pozycjonujące ich wizerunek w świadomości interesariuszy poszczególnych elementów otoczenia. CSR rodzić może sytuacje, które wielu uzna za zbędne w organizacji, takie jak przede wszystkim dodatkowe koszty działalności, jednakże, jak podkreśla R.W. Grif- fin, ogólny bilans za i przeciw stosowaniu zasad odpowiedzialnego biznesu wypada na korzyść tych pierwszych (tabela 2). Tabela 2. Argumenty za i przeciw społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa ZA PRZECIW • Działalność gospodarcza stwarza problemy i dlatego przedsiębiorstwa powinny uczestniczyć w ich rozwiązywaniu, • Pracownicy przedsiębiorstwa tworzą grupy społeczne wobec których firmy są odpowiedzialne, • Przedsiębiorstwo posiada niezbędne zasoby do rozwiązywania problemów społecznych, • Przedsiębiorstwa są partnerami w gospodarce, tak jak rząd i społeczeństwo, dlatego powinny dążyć do zaspokojenia potrzeb socjalno – eko- nomiczno – ekologicznych partnerów, • Przedsiębiorstwo akceptując swe zobowiązania społeczne, ekonomiczne i ekologiczne działa w interesie własnym i społecznym. • Celem działalności gospodarczej jest przysparza- nie zysków właścicielom, • Przedsiębiorstwo nie ma zobowiązań poza- ekonomicznych, za wyjątkiem przewidzianych ustawodawstwem, • Zaangażowanie w  problemy społeczne poz- wala przedsiębiorstwom wywierać wpływ na otoczenie, • Istnieje możliwość konfliktu interesów, • Przedsiębiorstwom brak doświadczenia w kiero­ waniu programami społecznymi, • Wszystkie decyzje nie związane z grą rynkową powodują obniżenie sprawności ekonomicznej oraz utratę czasu i  energii kierownictwa, co zmniej­sza efektywność ekonomiczną. Źródło: R. W. Griffin, Podstawy ,…, op. cit., s. 150 oraz W. Kieżun, Sprawne zarządzanie organizacją, SGH, Warszawa 1997, s. 123 – 124, w: B. Kryk, Koncepcja społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa za środowisko przyrodnicze, www.mikro.univ.szczecin.pl, 26.09.2011. Tabela 3. Zasady inicjatywy Global Compact Numer zasady Obszar CSR Treść zasady Przedsiębiorstwa powinny: 1 Prawa człowieka wspierać i respektować głoszone na świecie prawa człowieka, 2 zwracać szczególną uwagę by nie nadużywać praw człowieka, 3 Standardy dotyczące pracowników podtrzymywać wolność zrzeszania się i efektywne uznanie praw do zbiorowych negocjacji, c.d. na następnej stronie Źródło: www.unglobalcompact.org, w: World Investment Report 2011: Non-Equity Modes of International Production and Development, UNCTAD, s. 112.
  • 42. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 41 Tabela 3. Zasady inicjatywy Global Compact Numer zasady Obszar CSR Treść zasady Przedsiębiorstwa powinny: 4 eliminować wszystkie formy przemocy i przymusu w stosunku do pracowników, 5 przeciwdziałać zatrudnianiu nieletnich, 6 eliminować dyskryminację pod względem zatrudniania i zawodów, 7 Środowisko wspierać zapobiegawcze podejście do wyzwań środowiskowych, 8 podejmować inicjatywy promujące większą odpowiedzialność wobec środowiska, 9 zachęcać do rozwoju i dyfuzji technologii przyjaznych dla środowiska, 10 Antykorupcja działać przeciwko korupcji we wszystkich jej formach, w tym z wymuszeniami i łapownictwem. Źródło: www.unglobalcompact.org, w: World Investment Report 2011: Non-Equity Modes of International Production and Development, UNCTAD, s. 112. Uniwersalne zasady CSR zawarte są w międzynarodowych umowach, będących źródłem najbardziej miarodajnych i wiodących jego standardów. Jedną z głównych inicja­tyw w tym zakresie jest Global Compact (GC), która od 2000 roku określa 10 najlepszych sposobów postępowania w biznesie i nakłania do dobrowolnego ich stosowania przez firmy6 (tabela 3). Należy dodać, że GC nie jest instrumentem regulacji, lecz jedynie inicjuje w przedsiębiorstwach działania sprzyjające realizacji jego zasad. Obecnie został on podpisany przez wiele instytucji i korporacji z różnych krajów7 . Już w rok po zaakceptowaniu Strategii Lizbońskiej, będącej programem społeczno- gospodarczym Unii Europejskiej, Komisja rozpoczęła debatę nad CSR, w którą włączyło się wiele instytucji unijnych. W dokumencie White Paper: Communication on CSR ustanowiono strategię realizacji i upowszechniania praktyk odpowiedzialnego biz­ nesu w krajach UE, czyniąc ten obszar jednym z kluczowych zagadnień polityki UE, przyczyniających się do realizacji celów Strategii Lizbońskiej8 . Prócz tego w 2008 roku w ramach Europejskiego sojuszu na rzecz społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw wypracowano zestaw praktycznych narzędzi CSR Europe’s Toolbox for a Competitive and Responsible Europe, którego rolą ma być ułatwienie przedsiębiorstwom wdrażania zasad CSR w ich podstawowej działalności. Toolbox jest aplikacją on-line, prezentującą możliwe rozwiązania w obszarach takich jak: zintegrowane miejsce pracy, kapitał ludzki, nowe modele biznesowe, zrównoważona 6 World Investment Report 2011: Non-Equity …, op. cit., s. 111. 7 www.globalcompact.org.pl, 26.09.2011. 8 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011.
  • 43. 42 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm produkcja i konsumpcja, komunikacja i transparentność9 . Kolejnym przykładem wzrostu zainteresowania międzynarodowych organizacji odpowiedzialnym biznesem jest Światowy Raport Inwestycyjny 2011 UNCTAD, który po raz pierwszy w swym wydaniu zawiera sekcję o CSR, umieszczoną w rozdziale o najnowszych rozwiązaniach w zakresie polityki inwestycyjnej. W Raporcie czytamy, iż rządy poszczególnych państw mogą odgrywać znaczącą rolę w tworzeniu spójnej poli- tyki i ram instytucjonalnych w handlu międzynarodowym oraz polityce inwestycyjnej dla stosowania odpowiednich standardów CSR. Przejawiać się to może we: • wspieraniu rozwoju standardów CSR, • stosowaniu zasad CSR w polityce zamówień publicznych, • promowanie działań związanych z CSR i odpowiedzialnego inwestowania, • wzmacnianie zgodności mechanizmów promocyjnych CSR wśród standardów organizacji międzyrządowych, • stosowanieCSRw promocjihandlui inwestycjiorazw rozwojuprzedsiębiorstw, • wprowadzanie CSR do reżimu międzynarodowych inwestycji10 . Jak wspomniano, nad CSR debatuje wiele organizacji międzynarodowych zaangażowanych w proces kształtowania polityki zrównoważonego rozwoju oraz wypra- cowywania szeregu dokumentów, postanowień, dobrych praktyk i standardów bizne- sowych w tym zakresie. Do najważniejszych osiągnięć na tym polu, dla przedsiębiorstw przenoszących działalność poza granice swoich krajów, należy przyjęcie przez OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) w 1976 r. (zrewidowanych w 2000 i 2006 roku) Wytycznych dla Korporacji Wielonarodowych. Stanowią one swego rodza- ju kodeks postępowania, oddziałujący na ekonomiczne, społeczne i środowiskowe as- pekty zrównoważonego rozwoju. Rządy państw członkowskich OECD mają obowiązek promowania i informowania na temat tych wytycznych i ustanowienia Krajowego Punktu Kontaktowego, rozpatrującego skargi przeciwko działaniom przedsiębiorstw wielonarodowych. Polski punkt kontaktowy prowadzi Polska Agencja Informacji i In- westycji Zagranicznych (PAIiIZ)11 . W ostatnich latach idea społecznej odpowiedzialności biznesu stała się zjawiskiem popularnym i wszechobecnym również w Polsce, stając się nową modą w zarządzaniu. Krajowe przedsiębiorstwa, w tym także te z kapitałem zagranicznym, podejmują 9 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.dialog.gov.pl, 26.09.2011. 10 World Investment Report 2011: Non-Equity …, op. cit., s. 117-119. 11 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.dialog.gov.pl, 26.09.2011.
  • 44. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 43 określone działania na rzecz swoich interesariuszy, traktując je jako inwestycje, które prowadządoosiągnięciazyskufirmy,jednocześnieniezaniedbującinteresówwszystkich grup otoczenia firmy. Niemniej jednak, pomimo licznych działań podejmowanych przez organizacje społeczne, poziom wiedzy na temat CSR wśród polskich przedsiębiorstw nie jest satysfakcjonujący12 . W świetle wyników badań prowadzonych przez Solidarite i partnerów, w Polsce rekomenduje się wprowadzenie lub kontynuowanie, zarówno przez podmioty z kapitałem polskim jak i zagranicznym, między innymi następujących zasad związanych z CSR: • przed wprowadzaniem zmian w firmach prowadzenie audytów w zakresie aktualnego stanu CSR, • podniesienie świadomości w  zakresie potencjalnych korzyści dla biz­ nesu z wdrażania koncepcji CSR i zarządzania różnorodnością (diversity management), • komunikacja wewnątrz firmy ze wszystkimi pracownikami odnośnie zdefinio- wania celów przedsiębiorstwa, oczekiwanych rezultatów, czynników sukcesu i trudności związanych z zarządzaniem różnorodnością, • przekonanie firm polskich, jak to czynią szczególnie podmioty z kapitałem zagranicznym, do przejścia „ze słownego” wdrażania CSR na wdrażanie określonych projektów i celów w dziedzinie społecznej w firmie, • promowanie wymiany doświadczeń i dobrych praktyk pomiędzy firmami, • pogłębianie współpracy między firmami w tych samych obszarach, • bycie aktywnym i zaangażowanym w tworzeniu platformy dla dialogu wokół CSR i diversity management oraz promowanie tych zagadnień13 . Inspiracją do poszukiwań odpowiednich rozwiązań z  zakresu CSR dla firm działających w Polsce są przede wszystkim programy realizowane w różnej skali przez przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej i oczekiwania względem polskich partnerów han- dlowych i biznesowych, obecnych w państwach Unii. Jak zauważa B. Rok, stosunkowo niewielka znajomość w Polsce światowych tendencji w zakresie CSR, przy jednoczes­ 12 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011. 13 Several CSR models in Europe and several ways of promoting diversity in business? Practical recom- mendations for business according to the CSR model they have adopted. Final report of the European project supported by the European Commission (01/12/2008 au 31/05/2010), May 2010, s. 7, www. odpowiedzialnybiznes.pl, 26.09.2011.
  • 45. 44 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm nym poszukiwaniu przewagi strategicznej, stwarza niezagospodarowaną przestrzeń dla wypracowania najlepszych strategii i standardów postępowania z interesariuszami zewnętrznymi oraz środowiskiem przyrodniczym. Posiadanie strategii CSR dotyczy szczególnie tych polskich przedsiębiorców, którzy poszukują inwestorów strategicznych, realizują procesy restrukturyzacyjne lub są dostawcami dla tych, którzy już wdrażają określone standardy odpowiedzialności społecznej w swoich firmach. Jak podaje B. Rok, wiele polskich firm poddaje się okresowym przeglądom w zakresie zgodności z określonymi standardami społecznej odpowiedzialności na wniosek potencjalnego inwestora lub partnera zagranicznego14 . Pozytywne konsekwencje coraz głębszego wkraczania w codzienną działalność polskich przedsiębiorstw koncepcji społecznego odpowiedzialności biznesu odczuwają przede wszystkim pracownicy firm i ich rodziny, czyli mieszkańcy określonych regionów, co pośrednio przyczynia się do podnoszenia jakości ich życia, a więc osiągania głównego celu rozwoju regionalnego. Główne znaczenie w tym zakresie ma obecność na rynku polskim zachodnich firm, zwiększenie dostępu do fachowej literatury, upowszech­nienie programówszkoleniowych,dziękiktórymróżneelementyspołecznejodpowiedzialności zaczęły przenikać do polskiej praktyki zarządzania15 . Tak więc podstawowym nośnikiem określonych zasad CSR do regionów są inwes­ torzy zagraniczni. Pozytywne efekty zewnętrzne inwestycji zagranicznych – spillovers, zwane też korzystnymi efektami przenikania - to towarzyszący bezpośredniej inwestycji zagranicznej (BIZ) transfer techniki, technologii i organizacji, lub ogólniej transfer wiedzy, również w zakresie CSR, z kraju inwestora do kraju przyjmującego BIZ, z firm zagranicznych do krajowych. W uproszczeniu stwierdzić można, że transfer ten doko­ nuje się w formach przedstawionych w tabeli 4 oraz poprzez efekt naśladownictwa, na lokalnych rynkach, co wpływa pozytywnie16 na uzyskiwanie szerszych korzyści przez gospodarki regionalne17 . 14 B. Rok, Społeczna odpowiedzialność biznesu w kontekście przemian rynkowych, s. 3-4, w: S. Borkowska (red.), Zarządzanie zasobami ludzkimi. Teraźniejszość i przyszłość, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2006, www.cebi.pl, 26.09.2011. 15 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011. 16 Napływowi BIZ towarzyszy również wiele innych zjawisk, również negatywnych, niemniej jednak ze względu na podjętą w artykule problematykę skupiono się jedynie na aspektach związanych z CSR. 17 M. Poniatowska – Jaksch, Poniatowska – Jaksch M., Przemysłowe bezpośrednie inwestycje zagraniczne źródłem konkurencyjności regionu, Monografie i opracowania nr 544, SGH, Warszawa, 2006, s. 32 – 35.
  • 46. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 45 Tabela 4. Formy transferu techniki, technologii, organizacji i  odpowiedzialności biznesu do kraju przyjmującego BIZ. Forma: Postać: Przykłady związane z CSR: Uprzedmiotowiona (hardware) Dobra stanowiące aport inwestorów w  realizowane inwestycje oraz im- port kooperacyjny i zaopatrzeniowy, związany z ich realizacją. Określone standardy w  zakresie oddziaływania stosowanej techno­ logii na środowisko naturalne, jakość produktów i  stopień ich innowacyjności na danym rynku. Wdrażanie standardów związanych z  CSR, które mogą mieć wymierny efekt, na przykład: dialog z interesa­ riuszami, wolontariat pracowniczy, angażowanie się w akcje społeczne, zmierzające do poprawy warunków życia mieszkańców regionu, lokalnej społeczności, odpowiedni stosunek do pracowników, pro-pracownicze metody zarządzania w  firmie, przeznaczanie części zysku na cele charytatywne. Nieuprzedmiotowiona (software) Myśl produkcyjno – organizacyjna, rozwiązania chronione patentami, świadectwami autorskimi, know-how, myśl nieuprzedmiotowiona, określana mianem nieuchwytnych aktywów. Wdrażanie standardów związanych z  CSR, których efekty nie będą możliwe do skwantyfikowania, gdyż stanowią niepisany zbiór zasad CSR, będący uzupełnieniem spisanych kodeksów w tym zakresie. Inwestycje w  kapitał ludzki (human capital) Szkolenia, wymiana specjalistów. Imprezy integracyjne i edukacyjne dla pracowników i  ich rodzin, budowa ścieżek rozwoju pracowników. Źródło: opracowano na podstawie C. Sołek, Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na poprawę konkurencyjności regionu Podkarpacia, w: A. Kaleta, K. Moszkowicz, T. Woźniak, (red.), Prace Naukowe AE we Wrocławiu, Przedsiębiorczość i innowacyjność. Wyzwania współczesności, nr 1116, Wrocław 2006, s. 592 – 593. Zagraniczny biznes odpowiedzialny społecznie? Zdecydowanie tak. Jak wspomniano powyżej podmioty z kapitałem zagranicznym przyczyniają się do rozwoju regionów nie tylko poprzez tworzenie nowych miejsc pracy czy dyfuzję określonych rozwiązań technologicznych, ale również przez trans- fer myśli i kultury organizacyjnej, w tym określonych wzorców i rozwiązań z zakresu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Rozważając aspekt CSR w kontekście funkcjonowania idei wśród podmiotów z kapitałem zagranicznym na polskim rynku, należy zauważyć, że jego zasady rozpowszechnione są raczej wśród dużych, często międzynarodowych korporacji, do których najszybciej docierają i na bieżąco wdrażane są światowe trendy w zarządzaniu18 , a następnie są wchłaniane przez regionalne rynki. 18 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, www.pozytek.gov.pl, 26.09.2011.
  • 47. 46 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Zatem podmioty z kapitałem zagranicznym wchodzą w określone interakcje z podmio­ tami polskimi w zakresie ustanowienia określonego poziomu CSR na danym obszarze – poziomu równowagi pomiędzy wysokimi standardami w firmach zagranicznych i niższymi w firmach polskich. Rysunek 1. Model oddziaływań CSR z udziałem polskich i zagranicznych podmiotów. Źródło: opracowanie własne. Jak pokazują wyniki badań w  zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz jej znaczenia w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych wśród inwestorów instytucjonalnych na polskim rynku kapitałowym, przeprowa­ dzone w 2010 roku przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu, portal Odpowiedzialne- Inwestwanie.pl oraz Korporację Badawczą Pretendent, firmy z kapitałem zagranicznym, w porównaniu z firmami z kapitałem wyłącznie polskim lub mieszanym, posiadają znacz­nie większą świadomość i potrzebę w zakresie prowadzenia biznesu, który jest odpowiedzialny społecznie, (wykres 2). Podmioty z kapitałem zagranicznym wywierają niejako naturalną presję na stosowanie i podwyższanie standardów CSR w firmach z  kapitałem polskim (rysunek  1). Dzieje się tak dlatego, że firmy polskie, chcąc pozostać konkurencyjnymi, muszą obserwować konkurencję i, jeśli nie są w stanie jej wyprzedzać, to przynajmniej starają się ją naśladować w określonych zachowaniach, w  tym w  kwestiach odpowiedzialnego biznesu. W  związku z  powyższym można przyjąć założenie, że firmy z kapitałem zagranicznym wpływają na zintensyfikowanie zachowań odpowie­dzialnych społecznie w firmach polskich i na odwrót. Firmy zagra­
  • 48. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 47 niczne, rozpoczynając działalność gospodarczą w danym kraju, zastają w nim określoną świadomość i zapotrzebo­wanie na odpowiedzialny społecznie biznes i dostosowują się do zastanych warunków i oczekiwań wobec przedsiębiorców. Jakkolwiek, wraz ze wzros­tem liczby podmiotów z kapitałem zagranicznym w danym kraju tendencje te będą się osłabiały i zapotrzebowanie na odpowiedzialny biznes oraz świadomość inte- resariuszy firm rośnie (wykres 1). Wykres 1. Współzależność popytu i  podaży społecznie odpowiedzialnego biznesu. Wykres 2. Forma własności kapitału a  poziom świadomości CSR w firmie. Źródło: opracowanie własne. Źródło: opracowanie własne. Jak podaje Niemiecki Instytut Rozwoju, podmioty z kapitałem zagranicznym w swoim rozumieniu CSR uwzględniają zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne jego wymiary, co potwierdzają badania empiryczne Instytutu. Prawie wszystkie firmy za- graniczne, które zdecydowały się na ulokowanie inwestycji poza krajem macie­rzystym, adoptują polityki CSR stosowane w ich firmach w kraju lub regionie z którego pochodzą do standardów i wymogów krajów przyjmujących inwestycje, czując pewną swobodę w tym zakresie, co potwierdza przyjęte wyżej założenia. Dla przykładu – firmy niemiec­ kie kładą szczególny nacisk na walkę z korupcją w kontaktach firmy z interesariuszami zewnętrznymi w  kraju macierzystym, włączając zarządzanie łańcuchem dostaw zewnętrznych. Z kolei firmy zagraniczne, które zdecydowały się na ulokowanie części produkcji w Indiach, dostosowują się do ich standardów CSR, angażując się w rozwój ich społeczności. Dodatkowo działania te podejmowane mogą być we współpracy innymi firmami z kapitałem zagranicznym, które ulokowały się w Indiach19 . Zarówno w podmiotach z kapitałem polskim jak i zagranicznym ujęcie CSR może być różne, w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. Podmioty duże dysponują większymi finansami, skierowanymi na szeroko pojętych interesariuszy, działają na 19 T. Chahoud, J. Emnerling, D. Kolb, J. Kubina, G. Repinski, C. Schlager, Corporate Social and Environmen- tal Responsibility in India – Assessing the UN Global Compact’s Role, German Development Institute, Bonn, s. 32,www.die-gdi.de, 26.09.2011.
  • 49. 48 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm znacznie większym rynku. Z tego powodu ich działania, związane z dobrymi praktykami biznesowymi, są częściej rozpoznawalne20 i bardziej spektakularne (tabela 5). Tabela 5. Realizacja CSR wśród małych, średnich i dużych podmiotów zagranicznych. CSR wśród dużych podmiotów zagranicznych CSR wśród małych i  średnich podmiotów zagranicznycg Odpowiedzialność wobec kogo? • wobec szerokiego grona interesariuszy, • realizacja zadań wobec szeroko rozumianego społeczeństwa, • wpływ i  konieczność uwzględniania udziałowców. • wobec mniejszego i/lub odmiennego grona interesariuszy, • realizacja zadań wobec społeczności lokalnej, • MŚP z reguły nie posiadają udziałowców. Jak? • podstawa działania to wartość i zasady przyjęte przez przedsiębiorstwo, • CSR ujęta w formalne plany strategiczne, • nacisk na działanie oparte na standardach i wskaźnikach, • kluczowa rola ekspertów z dziedziny CSR, • łagodzenie ryzyka. • podstawą działania są zasady ustalone przez właściciela/ menadżera, • CSR ujęta w nieformalne plany, • naciska na działanie intuicyjne, • brak wyspecjalizowanych osób zajmujących się SCR, • unikanie ryzyka. Źródło: Społeczna odpowiedzialność biznesu w małych i średnich przedsiębiorstwach, IbnDiPP, EQUAL 2008, s. 96, w: A. Kaczmarek, Społeczna odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorstw, w: Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw,…, op. cit., s. 112. Wspomniane badania Forum Odpowiedzialnego Biznesu dowodzą, iż najwięcej firm wskazało na wzmocnienie reputacji i wizerunku jako na główny powód dla którego wprowadzają zasady CSR. Kolejną najliczniejszą grupą odpowiedzi były oczekiwania oraz większe szanse na pozyskanie nowych klientów. Te same analizy zaznaczają, że zarządzanie reputacją i marką oraz ogólna strategia biznesowa to najistotniejsze obszary działalności firm w zakresie CSR21 . Sugerować to może prowadzanie jedynie pozornych, marketingowych usprawnień w tym zakresie, zarówno w firmach polskich jak i zagranicznych. Pomiary Forum potwierdzają, że czynnikiem, który wprowadza moralny porządek w polskiej gospodarce jest przede wszystkim kapitał zagraniczny, będący głównym nośnikiem idei społecznej odpowiedzialności biznesu, najczęściej ją realizujący i odczuwający potrzebę istnienia CSR w biznesie, niezależnie od kondycji finansowej firmy. Ponadto jedynie firmy z wyłącznym udziałem kapitału zagranicz­ nego uważają, że prowadzenie działalności gospodarczej w sposób odpowiedzialny 20 A. Kaczmarek, Społeczna odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorstw, w: Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw - Mikrofirma ,…, op. cit., s. 111. 21 P. Kaźmierkiewicz, I. Kwiatkowska, Społecznie odpowiedzialne inwestowanie w Polsce, s. 6, www. odpowiedzialnybiznes.pl, 26.08.2011.
  • 50. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 49 społecznie jest opłacalne długofalowo. Firmy o innej strukturze własności nie są co do tego przekonane. Kodeks etyczny najrzadziej znajduje się w firmach z kapitałem krajowym, a jeśli już występuje, to nie jest spisany. Posiadanie sformalizowanych pro- gramów CSR w firmach w poszczególnych krajach świata przedstawiono na wykresie 3 – przodują Chiny i Meksyk, a ranking zamykają Wietnam i Tajwan. Polska znajduje się poniżej średniej dla świata w tym zakresie. W naszym kraju ponad 40% firm z kapitałem zagranicznym i tylko 15% firm z kapitałem krajowym posiada spisany kodeks etyczny. Wyniki badań dowodzą, że zarówno firmy polskie, jak i z kapitałem zagranicznym, angażują się w działania społecznie użyteczne, niemniej jednak firmy krajowe, znacznie częściej niż zagraniczne, po prostu nie wiedzą po co to robią. Nie są też przekonane, że zaangażowanie społeczne może być opłacalne długofalowo. W firmach zagranicznych różne grupy interesariuszy, w tym pracownicy niższych szczebli, mają wpływ na pro- gramy zaangażowania społecznego, podczas gdy w firmach krajo­wych takie decyzje najczęściej podejmuje prezes lub właściciele. Polskie firmy najczęściej wspierają określone wydarzenia sportowe i kulturalne, a w mniejszym stopniu niż firmy zagrani­ czne angażują się w programy istotne dla poprawy jakości życia przeciętnego pracowni- ka lub obywatela lokalnej społeczności22 . W tabeli 6 ujęto główne determinanty CSR w zależności od kraju pochodzenia inwestora. Jeśli chodzi o Polskę, to głównym motywatorem w kwestii prowadzenia odpowiedzialnego biznesu jest rekrutacja umożliwiająca pozyskanie odpowiednich kandydatów i unikanie fluktuacji personelu. Tabela 6. Główne determinanty CSR w poszczególnych krajach. Koszty zarządzania Budowanie marki i nastawienie społeczeństwa Rekrutacja i fluktu- acja personelu Ulgi podatkowe Relacje z inwestorami Botswana, Brazylia, Francja, Hong Kong, Indie, Włochy, Malezja, Holandia, Filipiny, Południowa Afryka, Tajwan Argentyna, Grecja, Irlandia, Meksyk, Singapur, Hiszpania Armenia, Australia, Belgia, Kanada, Dania, Grecja, Japonia, Nowa Zelandia, Polska, Rosja, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania, USA Tajlandia Wietnam Źródło: Grant Thornton IBR 2008, w: Corporate Social Responsibility: a necessity not a choice, Interna- tional Business Report 2008, Grant Thornton, s. 6, www.internationalbusinessreport.com, 26.09.2011. 22 B. Rok, S. Stolorz, D. Stanny, Menadżerowie 500 i odpowiedzialny biznes. Wiedza – Podstawy - Prakty- ka, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2003, w: B. Rok, Społeczna odpowiedzialność biznesu w kontekście przemian rynkowych, w: S. Borkowska (red.), Zarządzanie ,…, op. cit., s. 8-11.
  • 51. 50 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Wykres 3. Posiadanie sformalizowanych programów CSR w firmach w poszczególnych krajach świata – pięć najgorszych i najlepszych krajów (% firm prywatnych). Źródło: Grant Thornton IBR 2008, w: Corporate Social Responsibility,…, op. cit., s. 13. Instytucja brytyjska AccountAbility, brazylijska szkoła biznesu i Fundação Dom Ca- bral w roku 2007 skonstruowały Indeks Odpowiedzialnego Konkurowania, który anali- zuje jak poszczególne kraje realizują w praktyce założenia odpowiedzialnego biznesu. Analiza objęła 108 krajów ze wszystkich kontynentów, których PKB pokrywał ponad 96% globalnego PKB. Wyniki wskazały, że im bardziej gospodarka danego kraju jest rozwinięta, tym lepsze wyniki osiąga on w kontekście CSR. Ranking otwierają Szwecja, Dania, Finlandia, Islandia, a kończą Stany Zjednoczone, Japonia i Chiny (tabela 7). Należy nadmienić, że w Polsce przeważa kapitał niemiecki, holenderski i skandynawski, co rokuje na przenikanie najlepszych i najbardziej intensywnych praktyk i przykładów odpowiedzialnego biznesu do firm polskich. Tabela 7. Ranking krajów według ich zaangażowania w CSR (Responsible Competitiveness Index, RCI) – top 20. Pozycja w rankingu Kraj Pozycja w rankingu Kraj 1 Szwecja 11 Niemcy 2 Dania 12 Holandia 3 Finlandia 13 Szwajcaria 4 Islandia 14 Belgia 5 Wielka Brytania 15 Singapur c.d. na następnej stronie Źródło: S. Zadek, A. MacGillivray, Editors, The State of Responsible Competitiveness 2007: making sustain- able development count in global markets, AccountAbility, July 2007, www.globalissues.org, 23.09.2011.
  • 52. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 51 Tabela 7. Ranking krajów według ich zaangażowania w CSR (Responsible Competitiveness Index, RCI) – top 20. Pozycja w rankingu Kraj Pozycja w rankingu Kraj 6 Norwegia 16 Austria 7 Nowa Zelandia 17 Francja 8 Irlandia 18 USA 9 Australia 19 Japonia 10 Kanada 20 Hong Kong, Chiny Źródło: S. Zadek, A. MacGillivray, Editors, The State of Responsible Competitiveness 2007: making sustain- able development count in global markets, AccountAbility, July 2007, www.globalissues.org, 23.09.2011. Również badania Banku Światowego wśród największych korporacji transnaro­ dowych na świecie wskazują, iż zasady z zakresu CSR odgrywają coraz większe znacze- nie w podejmowaniu decyzji o lokalizacji inwestycji i wyborze partnera biznesowego. Ponad 80% korporacji potwierdza, że poddaje ocenie stopień realizacji polityki CSR przez potencjalnego partnera zanim podejmie ostateczna decyzję o zaangażowaniu kapitałowym. 52% natomiast, już podczas wstępnej selekcji partnera, uwzględnia, prócz czynników biznesowych, również fakt posiadania przez niego systemu CSR23 . Wykres 4. Emisja dwutlenku węgla w wybranych krajach świata (miliony ton). Źródło: Datamonitor. Country Statistics - Carbon Fuel Usage per Capita (Absolute). Data sporządzenia zestawienia: 16 sierpnia 2011 r. 23 The World Bank Group (2003), Importance of CSR in Selecting New Partners and Locations, w: Race to the Top. Attracting and Enabling Global Sustainable Business. Business Survey Report, Washington, w: B. Rok, Społeczna odpowiedzialność biznesu w kontekście przemian rynkowych, s. 3-4, www.cebi.pl
  • 53. 52 - Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm Powszechnie krytykowanym jest fakt, że zaawansowane technologicznie i ekono­ micznie gospodarki świata przenoszą swoje brudne linie produkcyjne do innych części świata, gdzie są łagodniejsze wymogi środowiskowe i socjalne. Rezultatem tego kraje mniej rozwinięte zanieczyszczają środowisko niejako w imieniu krajów bardziej rozwiniętych, co jednocześnie nie obniża tym drugim pozycji Indeksu Odpowiedzial- nego Konkurowania. Przykładowo, ostatnie badania wskazują, że 40% zanieczyszczeń powstałych w Chinach w delcie rzeki Perłowej są bezpośrednio powiązane z ekspor- tem do Europy i Ameryki Północnej towarów tam produkowanych24 . Dociekania te potwierdzają statystyki - chociażby w przypadku emisji dwutlenku węgla znacznie przodują Chiny (wykres 4), które stają się fabryką świata ze względu na lokowanie tam działalności przedsiębiorstw z większości krajów. Zachęca to do dalszych rozważań nad bardziej adekwatnym miernikiem stosowania standardów CSR w poszczególnych kra- jach, zarówno rozwiniętych jak i mniej rozwiniętych. Według W. Visser należy rozróżnić pomiędzy CSR w krajach rozwiniętych, będących najczęściej eksporterami kapitału zagranicznego, a CSR w krajach rozwijających się, pozostających głównie krajami przyjmującymi kapitał. Racjonalnym uzasadnieniem tego rozróżnienia są następujące argumenty: 1. kraje rozwijające się są najbardziej dynamicznymi gospodarkami, a co za tym idzie najbardziej dochodowymi rynkami dla biznesu, 2. w krajach rozwijających się kryzysy społeczne i środowiskowe są zwykle najbardziej odczuwalne dla całego świata, 3. w krajach rozwijających się globalizacja, wzrost gospodarczy, inwestycje i  aktywność biznesowa mogą mieć najbardziej dramatyczne społeczne i środowiskowe oddziaływania, 4. kraje rozwijające się reprezentują charakterystyczny zestaw wyzwań dla CSR, który jest zupełnie inny od tych, z którymi musi mierzyć się rozwinięty świat25 . Konkludując, należy podkreślić, że prócz podmiotów z kapitałem zagranicznym, stymulatorami społecznie odpowiedzialnych zachowań biznesowych przedsiębiorstw czy instytucji powinny być rządy centralne i regionalne, krzewiące odpowiednie wzorce w tym zakresie. W kwestii zwiększania napływu kapitału zagranicznego o wysokiej 24 S. Zadek, A. MacGillivray, Editors, The State of Responsible Competitiveness 2007: making sustainable development count in global markets, AccountAbility, July 2007, www.globalissues.org. 25 W. Visser, Corporate Social Responsibility in developing countries, chapter 21, in: CSR in global context, The GrantThornton International Business Report 2011, s. 474, www.internationalbussinessreport. com, 23.09.2011.
  • 54. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współczesnych firm - 53 kulturze organizacyjnej, w tym odpowiedzialności społecznej stosowane są odpowie­ dnie zachęty inwestycyjne, na przykład w postaci zwolnień podatkowych inwestycji w energooszczędne technologie, czy tworzące miejsca pracy na terenach słabiej rozwiniętych. Ponadto często strategie rozwoju, na poziomie krajowym i regionalnym, modelują strumień kapitału zagranicznego, wskazując najbardziej pożądane jego kie­ runki i cechy. Propagowanie idei związanych z CSR wydaje się być niezwykle zasadnym, ze względu na wzrost świadomości interesariuszy w tym zakresie, zgłaszających przyszły popyt na odpowiedzialny biznes, który przyczynia się do podwyższania jakości życia wszystkich mieszkańców danych krajów czy regionów.