2. Παρακολουθήστε προσεκτικά

3. Έχοντας παρακολουθήσει προσεκτικά το πιο πάνω απόσπασμα
της ταινίας, να προβληματιστείτε για τα πιο κάτω ερωτήματα:
• Από ποια χώρα ή γεωγραφική περιοχή
μπορεί να προέρχονται τα πρόσωπα που
παρουσιάζονται;
• Υπάρχει κάποιο πρόσωπο που νομίζετε
ότι δεν ανήκει στην ομάδα ανθρώπων που
παρουσιάζει η ταινία;
• Πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι
απέναντί του; Ποια είναι η δική του
συμπεριφορά απέναντι σε αυτούς;
• Πώς νομίζετε βρέθηκε ένας ξένος ανάμεσα
στην ομάδα αυτή; Τι μπορεί να συμβαίνει;
Απόσπασμα ταινίας «Ινδοκίνα» (Ρεζί Βαρνιέ, 1992)

4. Ιμπεριαλισμός και αποικιοκρατία
Ιμπεριαλισμός/ ιμπεριαλιστική πολιτική
η τάση για επέκταση της πολιτικής και
οικονομικής επιρροής ενός κράτους σε
άλλες χώρες, κυρίως με τη
χρησιμοποίηση της στρατιωτικής του
δύναμης (λατινική λέξη imperium: ισχύς,
εξουσία).
Αποικιοκρατία
η προσπάθεια απόκτησης αποικιών.

5. Τα κύρια αίτια
Ορισμένα από τα αίτια της αποικιοκρατίας
Αναντίρρητα τα υλικά συμφέροντα έπαιξαν σπουδαίο
ρόλο. Οι βιομηχανικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα
ενέτειναν τις ανάγκες της Ευρώπης σε πολύτιμα μέταλλα
και πρώτες ύλες [...]. Το ίδιο ισχύει για τα κεφάλαια των
οποίων τα έσοδα είναι υψηλότερα στα υπερπόντια εδάφη
απ΄ ό,τι στη γηραιά ήπειρο (=την Ευρώπη) [...]. Σε μια
εποχή που το εθνικό συμφέρον μετριέται με την ισχύ και
το κύρος, η θέληση των κυβερνήσεων να οικοδομήσουν
απέραντες αποικιακές αυτοκρατορίες είναι ένας τρόπος
να αυξήσουν τις ζωτικές δυνάμεις του έθνους,
παρέχοντάς του στρατιώτες, βάσεις για το στόλο και
πρώτες ύλες για τη βιομηχανία του.
S. Berstein & P. Milza, Ιστορία της Ευρώπης, μτφρ. Α.Κ. Δημητρακόπουλος,
Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997, τόμ. 2, σ. 175-176

6. Αφού μελετήσετε την πιο πάνω γραπτή πηγή (σελίδα 49 του βιβλίου σας) και
αξιοποιώντας και τις ευρύτερες ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε
στα πιο κάτω ερωτήματα:
• Ποια αίτια οδηγούν στη δημιουργία των
αποικιών (φαινόμενο αποικιοκρατίας)
σύμφωνα με την πηγή;
• Ποιες ομοιότητες και διαφορές εντοπίζετε
μεταξύ της αποικιοκρατίας της νεότερης
ιστορίας και του αποικισμού αρχαίων
λαών;

7. Παρατηρήστε προσεχτικά!

8. Τι θέλει να πει ο «ποιητής»;
• «επωμιστείτε το χρέος του λευκού
ανθρώπου/δώστε τροφή στα πεινασμένα
στόματα/και σταματήστε την επιδημία/Και μόλις
πλησιάσετε το σκοπό σας/και κατορθώσετε ό, τι
χάριν των άλλων επιδιώκετε/δείτε πως η
τεμπελιά και η τρέλα των απίστων καταστρέφουν
όλη την ελπίδα σας…»
• Ρ. Κίπλινγκ

9. • Με ποιο ιδεολογικό μανδύα επενδύθηκε το
φαινόμενο της αποικιοκρατίας και του
ιμπερεαλισμού;
• Ποια ιδεολογία προσέφερε τη βάση σε
αυτό τον μανδύα;

10. Η κοινωνική βάση της αποικιοκρατίας
• Αστική τάξη: επωφελείται σε μεγάλο
βαθμό.
• Ευρύτερα κοινωνικά στρώματα: βλέπουν
την οικονομική και κοινωνική τους θέση να
βελτιώνεται.
• Επιβεβαίωση «Ανωτερότητας» των
κατακτητών και ενίσχυση της εθνικής
αυταρέσκειας.

11. Πρωτοπόροι της αποικιοκρατίας
- Οι εξερευνητές
Πηγή: Cd rom «Μικρός εξερευνητής. Ταξίδια», Διδακτική πρόταση Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Ελλάδος:
Μεσαιωνική και Νεώτερη Ιστορία, Β΄ Γυμνασίου, Οι ανακατατάξεις στη μεταμεσαιωνική ευρωπαϊκή οικονομία -Οι ανακαλύψεις.

12. Οι χριστιανοί ιεραπόστολοι
Η πρώτη χριστιανική λειτουργία στα νησιά Μπαχάμες της Καραϊβικής.
Πηγή: Διδακτική πρόταση Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Ελλάδος: Μεσαιωνική και Νεώτερη Ιστορία,
Β΄ Γυμνασίου, Οι ανακατατάξεις στη μεταμεσαιωνική ευρωπαϊκή οικονομία -Οι ανακαλύψεις.

13. Οι έμποροι
Ολλανδοί έμποροι στη Νέα Ολλανδία Ολλανδικό πλοίο στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας
(Αυστραλία) (ξυλογραφία του 1859)
Πηγή: http://www.nygeo.org/dutch.jpg Πηγή: http://farm1.static.flickr.com/146/365745683_8a85dfdebf_o.jpg

14. Οι μέθοδοι αποικιοκρατικής πολιτικής
1. Η κατάκτηση εδαφών και η
καθυπόταξη των κατοίκων τους
2. Η οικονομική διείσδυση σε
ανεξάρτητα κράτη και η
μετατροπή τους σε ημιαποικίες.

15. Τα αποτελέσματα της αποικιοκρατίας

16. Λαϊκή λιθογραφία
Με ποια από τις δύο
μεθόδους εφαρμόζουν
την αποικιακή πολιτική
τους οι Γάλλοι στη
Μαδαγασκάρη;
(Πηγή: http://caom.archivesnationales.culture.gouv.fr)

17. Η αποικιακή εξάπλωση
Αφού παρατηρήσετε τον επόμενο διαδραστικό χάρτη
προσεκτικά να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:
• Σε ποια χρονική στιγμή φτάνει στην
κορύφωσή της η αποικιακή εξάπλωση;
• Ποια κράτη καταλαμβάνουν εδάφη της
Αφρικής και της Ασίας και τα μετατρέπουν
σε αποικίες;
• Η Κύπρος αποτελεί αποικία;

18. Ο αποικιακός κόσμος
από το 1492 έως το 2008
Πηγή: http://en.wikipedia.org/wiki/Colonialism

19. Μητροπόλεις και αποικίες στις αρχές του 20ού αιώνα
Έκταση Έκταση Πληθυσμός Πληθυσμός
μητρόπολης (σε αποικιών (σε μητρόπολης αποικιών
τετραγ. μίλια) τετραγ. μίλια)
Βρετάνια 94.000 13.100.000 45.500.100 470.000.000
Γαλλία 212.600 4.300.000 42.000.000 65.000.000
Βέλγιο 11.800 940.000 8.300.000 13.000.000
Ολλανδία 13.200 790.000 8.500.000 66.000.000
Γερμανία 210.000 1.100.000 67.500.000 13.000.000
(το 1914)
Πηγή: Mary Evelyn Townsend, European Colonial Expansion since 1871, J.P. Lippincott Company, Σικάγο 1941, σ. 19
(Ευαγγελία Λόυβη – Δημήτριος Ξιφαράς, Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου –Βιβλίο Εκπαιδευτικού, Αθήνα 2007,
σ. 57)

20. Ένας Βρετανός αποικιοκράτης γράφει για τους
κατοίκους της νέας βρετανικής αποικίας της Κύπρου το 1879:
“Οκνηροί [οι Έλληνες της Κύπρου], ζώντας μόνο για να
τρώνε, διέπρεψαν σε μια σειρά από γυναικεία
επαγγέλματα· διέπρεψαν στο ράψιμο και το κέντημα, στο
σκάλισμα κοκάλων και στην παραγωγή πήλινων αγγείων,
στο βάψιμο ρούχων και στο φύσημα του γυαλιού. Ανώτερα
πράγματα μπορούσαν να αναζητήσουν αλλού· το
αλφάβητό τους στη Σιδώνα, την γεωργία τους στην
Μέμφιδα και τις θεότητές τους παντού. Ίσις, Αστάρτη,
Αφροδίτη, Βένους – όλες αυτές οι θεές από τα ξένα ήσαν
οι ίδιες γι΄ αυτούς... σε τίποτα δεν έχουν αλλάξει [οι
Τούρκοι και Έλληνες της Κύπρου]· ό,τι είναι τώρα ήταν
πριν· και ό,τι ήταν πριν είναι τώρα – νωθροί, ανεύθυνοι,
κόσμος που μιμείται τους άλλους, αλλά χωρίς σπίθα
τουρκικής φωτιάς, χωρίς ίχνος ελληνικού γούστου....”
Hepworth W. Dixon*, British Cyprus, London 1879.
Παυλίδης Ά., Η Κύπρος ανά τους Αιώνες: Μέσα από τα κείμενα των
ξένων επισκεπών της, τόμ. 3, Φιλόκυπρος, Λευκωσία 1995, 1161-1163
* Ο Hepworth W. Dixon ήταν αξιωματούχος της Μεγάλης Βρετανίας κι ανάμεσα στους
αξιωματικούς που έπλευσαν εν ονόματι της βασίλισσας Βικτώριας για να καταλάβουν
την Κύπρο στα 1878.

21. Αφού μελετήσετε την πιο πάνω πηγή και με βάση τις
πληροφορίες που δίνονται στις σελίδες 50 - 51 του βιβλίου σας,
να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:
• Να προσδιορίσετε αν αποτελεί
πρωτογενή ή δευτερογενή πηγή.
• Πώς χαρακτηρίζει τους Κυπρίους ο
Βρετανός Hepworth Dixon;
• Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο Βρετανός
αξιωματούχος παρουσιάζει με τέτοιο
τρόπο τους κατοίκους της Κύπρου;

22. Αφού μελετήσετε με προσοχή τα στοιχεία που σας δίνονται
παρακάτω προσπαθήστε να επισημάνετε τις συνέπειες της
αποικιοκρατίας;
• 1 δις δεν έχει πρόσβαση σε
οδικό δίκτυο
• 1,2 δις δεν έχει πρόσβαση σε
νερό
• 2,0 δις δεν έχει πρόσβαση σε
αποχέτευση
• 2,3 δις δεν έχει πρόσβαση σε
ηλεκτρικό
• 4 δις δεν έχει κάνει ποτέ ένα
τηλεφώνημα
• Ο μισός πληθυσμός της γης
ζει με κάτω από 2$ τη μέρα
Πηγή:www.worldbank.org

23. Άσκηση αυτοαξιολόγησης
Να αντιστοιχίσετε τα γράμματα της στήλης Α΄ με τους αριθμούς της στήλης Β΄,
έτσι ώστε τα στοιχεία που δίνονται να ανταποκρίνονται στην ιστορική
πραγματικότητα. Προσοχή: περισσεύουν δύο στοιχεία της στήλης Β΄.
ΣΤΗΛΗ Α΄ ΣΤΗΛΗ Β΄
Α. Η ισχυρότερη αποικιακή δύναμη 1. Αστική τάξη
Β. Εμπροσθοφυλακή των αποικιοκρατών 2. Γερμανία
Γ. Ένα από τα κύρια αίτια της αποικιοκρατίας 3. Έμποροι
Δ. Συμπεριλαμβανόταν στην κοινωνική βάση 4. Ευρωπαϊκός πολιτισμός
της αποικιοκρατίας 5. Οικονομική διείσδυση
Ε. Μία από τις μεθόδους της αποικιοκρατικής 6. Απόκτηση νέων αγορών
πολιτικής 7. Μεγάλη Βρετανία

24. 2. Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τις πιο κάτω εικόνες και λαμβάνοντας
υπόψη τις πληροφορίες που δίνονται στην υποενότητα «Τα αποτελέσματα της
αποικιοκρατίας» (σελ. 50-51 του βιβλίου σας), να τις σχολιάσετε:
(α) (β)

25. Ευχαριστώ
για τη
συνεργασία
.
Τέλος