hi

1. Atomi sipas Radhërfordit
Atomi përbëhet nga elektronet (grimca me masë jashtëzakonisht të vogla të
ngarkuara negativisht),nga protonet(grimca me masë afërsisht sa masa e
hidrogjenit me ngarkesë pozitive) dhe nga neutronet (grimca me masë afërsisht
sa protoni pa ngarkesë).Fizikani anglez Radhërford, në fillim të shekullit të 20,
për të shpjeguar ndërtimin e atomit ai bëri një eksperiment: Një fletë mjaftë e
hollë prej ari e bombardoi me reze alfa (grimca me ngarkesë pozitive 2 herë më
të madhe se ajo e protonit). Shumica e grimcave e ruanin lëvizjen e tyre
drejtvizore dhe pasi përshkonin fletën e arit, njëlloj sikur ajo të mos ndodhej
rrugën e tyre.Të pakta qenë grimcat alfa qe shmangeshin nga rruga drejtvizore
dhe vetëm ndonjë kthehej prapa. Kjo do të thotë që shumica e grimcave nuk
gjenin asnjë pengesë në rrugën e tyre.Duke u nisur nga kjo Radhërfordi mendoi
se ne qendër të atomit,në një vëllim mjaftë të vogël ndodhen protonet dhe
neutronet që ndërtojnë bërthamën e atomit/Në bërthamë është përqendruar
praktikisht gjithë masa e atomit. Rrotull bërthamës, në largësi mjaftë të madhe
prej saj, lëvizin elektronet në trajektore që Radhërfordi mendonte se ishin
rrethore e që quhen orbita.Ky model u quajt model planetar i atomit, sepse
elektronet lëvizin rreth bërthamës si planetët rreth diellit/Meqenëse përmasat e
bërthamës dhe të elektroneve janë mjaftë të vogla, dhe largësia e tyre mjaftë e
madhe, është e qartë se shumica e grimcave alfa vazhdojnë rrugën e tyre
drejtvizore. Ndonjë grimcë që shkon afër bërthamës ose drejtë saj, shmanget
ose kthehet prapa.
Bërthama është e ngarkuar pozitivisht, kurse elektronet negativisht dhe ngarkesa
më shenjë të kundërt tërhiqen, do të duhej që elektronet (në qoftë se do të ishin
në qetësi) të binin në bërthamë. Që të mos ndodhte kjo, Radhërfordi mendoi që
elektronet te lëvizin në orbita rrethore. Në këtë rast elektronet lëvizin në orbita
me shpejtësi të tillë , në mënyrë që forca tërheqëse elektrike e ushtruar nga
bërthama mbi elektronin , të asnjanësohet nga forca qendërikëse. Atomi është
elektro-asnjë anës. Që këtej rrjedh se numri protoneve qe ndodhen në bërthamë
duhet të jetë i barabartë me numrin e elektroneve që lëvizin në orbita, sepse
ngarkesa e elektronit është e barabartë me ngarkesën protonit, por me shenjë të
kundërt. Në qoftë se shënojmë me Z numrin e protoneve,po kaq do të jetë dhe
numri i elektroneve të një atomi.
Numri Z quhet numër atomik. Ai tregon numrin e protoneve në bërthamë si dhe
numrin e elektroneve që lëvizin rreth bërthamës. Ai është karakteristike shumë e
rëndësishme e atomit.

2. Ushqimet e pasura me hekur
Kjo është lista e gjërave ushqimore që do ta përmirësojnë
gjendjen e hekurit në organizmin tuaj.
• Mishi i kuq
• Të verdhët e vezës
• Perimet me fletë jeshile
• Pemët e thara
• Guaskat
• Gruri integral dhe elbi
• Organet e brendshme të pulës ose gjelit të detit
• Fasulja, thjerrëzat, soja
• Mishi/peshku/pula;
• Pemët: portokalli,lëngu portokalli,pjepri, dredhëza, grejpi e
të ngjashme;
• Perimet: brokoli,lakra e Brukselit, domatja,lëngu i domateve,
patatja,speci i kuq dhe i gjelbër, vera e bardhë.

3. Energjia Berthamore
Historia e energjise berthamore ne perdorimetcivile fillon ne vitet 50. Keto
vite hapen me magjepsjene pergjithshme mbi energjine berthamore. Ne
ate epoke te gjithe ishin te bindur se energjia berthamore do te ndryshonte
boten dhe brenda 20-30 viteve gjithcka do te funksiononte fal kesaj
energjie te re. Gjate asaj kohe, e ardhmja e energjise berthamore nuk
shihej thjesht si nje alternative per prodhimin e elektricitetit. Kjo energji do
te sherbente se shpejti per te vene ne funksionim motoret e avioneve,
anijeve, nendeteseve dhe lokomotivave .
1- Energjia berthamore eshte nje burim i cmuarqe mund te perdorim perte
evituardegradimin e metejshem te planetit,dhe per te mbuluarnevojatme
energji te nje popullsie gjithnjene rritje.
2- Energjia berthamore persa e fuqishme dhe e dobishme mund te jete,
mbetetakoma e paeksploruarplotesishtdhe perben nje rrezik serioz si per
njereziminashtu edhe perplanetin Toke.
Jane te pakundershtueshme ne princip, pasi asnjera prej tyre nuk mund te
cilesohete gabuar. Cdo lloje gjykimi mbi energjine berthamore duhet pare
nen kontekstin lokal ne te cilin ajo perdoret.Eshte i pamohueshem fakti qe
energjia berthamore eshte nje burim qe mund te plotesoje nevojat e nje
popullsie boterore gjithnje ne rritje, megjithate eshte po aq i
pakundershtueshem edhe fakti qe pasojat e nje gabimi ose difekti jane te
pakontrollueshme dhe mbi te gjitha katastrofike. Keshtu mbetemigjithnje
ne piken e nisjes: “Keminevoje per kete lloj energjie por nuk jemi akoma
100% te sigurte per perdorimin e saj”. Ne nje momentku perdorimii
energjise berthamore mund te kthehet se shpejti ne nje realitet edhe ne
Shqiperi, tanime kemi nevoje me shume se kurre te kemi nje pikepamje
rreth kesaj energjie.
Ky dosierka si qellim te shpjegoje ne menyre te qarte se cfare eshte
energjia berthamore, perdorimii saj, e ardhmja dhe alternativat ndaj kesaj
energjie, me qellim qe tju lehtesoje kuptimin e qarte te gjendjes ne te cilen
ndodhemine menyre qe kushdo te jete i informuar mbi baza reale dhe
faktike para se te gjykoje mbi perdorimine kesaj energjie ne vendin tone.