2. Objektivat
Të dallojmë veçoritë e gjuhës shqipe si dhe karakteristikat që e
bëjnë të veçantë.
Të bëjmë krahasimin mes teksteve që përdorin shumë huazime
dhe të atyre me një shqipe të pastër.
Të përmendim lidhjen e shqipes me gjuhë të vjetra
indoeuropiane dhe të përcaktojmë ndikimin e tyre.
3. GJUHA SHQIPE
Ajo është gjuhë e familjes indoeuropiane, formon
një degë më vete në këtë familje dhe nuk rrjedh
prej asnjërës nga gjuhët e sotme të saj. Në ndarjen
e madhe të gjuhëve indoeuropiane në gjuhë L
(satem) dhe P (kentum) shqipja bën pjesë në
grupin L bashkë me gjuhët balto-sllave. Por në
shqipe ka raste kur ndeshim dukurinë e kthimit të o-
së së shkurtër në –a (lat. nox, noctis, gjerm. Nacht
dhe shq. natë) gjë që e afron më tepër me gjuhët P.
4. LIDHJAESHQIPESMËGHUJËTËTJERA
Kontakte te
vazhdueshme të
popullit shqiptar
me popuj të tjerë
kanë lënë
gjurmë edhe në
gjuhë sidomos
në leksik. Në
leksikun e
shqipes ka
huazime nga
greqishtja e
vjetër dhe e re,
nga latinishtja
dhe më pas nga
italishtja, nga
gjuhët sllave të
ballkanit, nga
turqishtja dhe në
fund nga
anglishtja
universale.
Gjithesi shqipja
ia ka dalë
mbanë të ruajë
origjinalitetin e
vet.
5. FAKTORË KRYESORË TË PRANISË SË
HUAZIMEVE
Faktori gjeografik
(pushtimet e shumta,
afërsia me vende të tjera)
Globalizimi i mëvonshëm
(përhapja e termave
shkencorë, teknikë dhe
fjalëve të reja
6. Ç’JANË HUAZIMET?
Sipas Fjalorit të sotëm të gjuhës shqipe huazime
quhen:
Fjalë a njësi tjetër gjuhësore që është marrë prej
një gjuhe tjetër dhe përdoret në gjuhën amtare.
Huazim i drejtpërdrejtë (i tërthortë). Huazim
leksikor. Huazim gjuhësor. Huazimet latine
(sllave, turke). Huazimet nga greqishtja etj…
7. KRAHASIM NË PËRDORIMIN E SHQIPES
I
Rrëmbyeri
• Përkthyer
nga:
• Ajsela Koka
I
Rrëmbyer
• Përkthyer
nga:
• Klea
Vyshka
Në vijim do të ndiqni
një krahasim të
shkurtër lidhur me
praninë e huazimeve
në gjuhën shqipe dhe
veçanërisht në atë lloj
gjuhe e cila duhet
paraqitur patjetër si e
pastër, në mënyrë që
të shijohet e gjithë
bukuria e saj.
8. ROMANI “I RRËMBYER” NGA R. L. STEVENSON
I huaji i tha kapitenit se
ai ishte nga krahu i
rebelëve. Bënte punën
e kontrabandistit.
Grumbullonte fonde në
Hajlends dhe ua
dërgonte komplotistëve
Stjuart në Francë.
“Vërtet?” pyeti jakobiti,
“Epo zotëri, të jem vërtet i
sinqertë me ju, jam një
prej atyre të ndershmëve
që ishin në telashe rreth
viteve dyzet e pesë-dyzet
e gjashtë dhe, për t’u
treguar sërish i sinqertë,
nëse më bie në dorë
ndonjë xhaketakuq, do ta
ketë punën pisk, shumë
pisk.
Përkthimi i Ajsela Kokës.
Botimet “Dritan”
Përkthimi i Klea Vyshkës.
Botimet “Vllamasi
9. VËREJTJE
Siç e shohim dhe më lart, disa fjalë të cilat nuk e
kanë prejardhjen nga shqipja janë bërë pjesë e
pandashme e fjalorit të disa përkthyesëve.
Fillimisht, është më e saktë dhe më e bukur ta
zëvendësosh fjalën “rebel” me “kryengritës”. Në
vend që të themi “kontrabandist” mund të themi
diçka të ngjashme me “të jashtëligjshmin”, për nder
të poetikës që duhet të mbartë fjala në një krijim
artistik. Përpos kësaj, terma të tillë si “Hajlends”
mund edhe të zëvendësohen me “malësi”, ndërsa
“komplotist” me “të mërguar” meqënëse historia na
e lejon.
10. PËRFUNDIME
Është e vërtetë se raste si ai më lart
ka plot në gjuhën shqipe, madje me
shumicë edhe në shtypin e shkruar.
E kemi për detyrë të nënvizojmë se
nëse gjuha jonë ka gjegjëse për
fjalë të huaja (gjë që është e
vërtetë) atëherë duhet t’i përdorim
këto fjalë sa më shumë.
Faleminderit për vëmendjen!
