Ho bieu chanh tien bac bac tien

Ti n b c b c ti n 1 www.hobieuchanh.com

Ti n B c - B c Ti n
Bi u Chánh

Ph n M t

M t tr i ã xu ng khu t mái nhà mà Tr n Bá V n ch a th y con là Bá K v nói
coi nó thi u hay là r t, nên nóng n y trong lòng, m t lát ra ng tr c c a ngó
mông xu ng ng Paul Blanchy, là ng Sài Gòn ch y t mé sông B n Nghé
lên Tân Ð nh r i qua C u Ki u.
Bá V n ng ngóng m t h i lâu, th y thiên h lên xu ng d p dìu, xe h i, xe kéo l i
qua không d t, mà không th y d ng con v , m i l n b c tr vô sân, r i i vòng l i
hòn non gi mà nh m c nh.
V là Ð Th Ðào ng trên th m nhà l u ngó xu ng; ng i ã quá b n m i tu i
i mà dung nhan còn p, qu n áo m c toàn l a tr ng, c tai ch p nháng th y
xoàn1, da tr ng thêm d i ph n, tóc en l i g láng nhu t. Cô ngó ch ng và nói r ng:
- Ch chi h i nãy mình ng i xe h i xu ng tr ng mà coi, d u có u hay là r t
ng r c ph c nó v , nhà ch i hoài thi t khó ch u quá.
Bá V n ch a k p tr l i, b ng th y có hai chi c xe kéo ch y vô c a, Tr n Bá K
ng i xe tr c, Nguy n Hi u Liêm ng i xe sau. Bá K th y cha m thì m ng quýnh,
xe ch a k p ng ng mà anh ta nh y i xu ng và nói r ng:
- Hai a u h t ba à. Con u s n m, còn Hi u Liêm u s m t, may quá.
V ch ng Bá V n m t mày t i rói, h i th m l ng x ng, r i d t con và Hi u Liêm
vô nhà.
Lý Nh Bình là r c a Bá V n, Tr n Thanh Huê là con gái u lòng, v i Tr n
Thanh Ki u là con gái út m i m i sáu tu i, ch a có ch ng, nghe ti ng Bá K l t t
chen nhau ch y ra mà m ng.
Ð Th h i gia d ch d n c m cho con n; Hi u Liêm xin t mà v Bà Chi u ng
báo tin cho m m ng, k o m nhà trông i.
Bá V n v vai Hi u Liêm mà nói r ng:
- Cháu là anh em b n bè thân thi t c a th ng Bá K , tuy cháu bên tr ng S
Ph m còn nó bên tr ng B n Qu c, mà m y n m nay h chúa nh t cùng là
bãi tr ng thì hai a bây kh o d t, ch i b i v i nhau nh anh em ru t. Nay
hai a bây thi b ng t t nghi p u h t c hai, mà cháu là con nhà nghèo l i
gi t c gi i nh t, nên th y m ng mà c ng khen cháu l m. H i tr a th y
nghe th ng Bá K nó nói ch c nó u, nên th y có bi u tr gia d ch n u c m
Tây ng th y n m ng cho nó. S n có cháu ghé l i ây, thôi cháu ây n
m v i th y, th y bi u xe h i vô nhà cho ch hay và m i ch ra ây mà d
ti c chung cho vui.

1
t xoàn


Bá K nghe cha nói nh v y thì m ng h t s c, li n ch y ra sau bi u xe h i mau
mau vô Bà Chi u mà r c bà thân c a Hi u Liêm.
Tr i ã t i r i, trong nhà èn khí t lên chói sáng lòa, bàn gh t gi ng món
nào xem c ng quý, l i m y c a u có treo mành mành thêu, m y g c c t u có
hoa d th o, nên coi ra v nhà sang tr ng l m.
V ch ng Bá K v i Lý Nh Bình c theo h i th m Bá K và Hi u Liêm v vi c thi
khóa, còn Thanh Huê và Thanh Ki u y ph c toàn l a tr ng, tay eo cà rá th y xoàn,
tai eo bông c ng nh n th y xoàn, mà c eo dây chuy n c ng g n th y xoàn, ng i
lo tr i náp2, ng i lo t bàn, i t i i lui, èn khí gi i m y h t th y xoàn, coi ch ng
khác tiên nga giáng th .
S a so n d n ti c v a xong thì nghe ti ng xe h i v ng ng ngoài c a.
Hi u Liêm và Bá K l t t ch y ra ti p r c.
Bà thân c a Hi u Liêm là Cao Th Quyên, tu i g n n m m i, Bà Chi u, chuyên
ngh gói nem mà bán; thu nay tuy con mình k t b n v i Bá K và tuy Bá K th ng
hay vô nhà mà ch i hoài, song bà xét ph n nghèo hèn nên ch a dám n nhà Bá V n
n nào.
Bà g p Hi u Liêm thì m ng r r i Bá K m i bà vô nhà. Bà th y nhà l u kinh
dinh3 , trong nhà ki ng v t gh bàn h c h , bà ngó l i ph n bà nghèo hèn, mình m c
t cái qu n tuy m i mà b ng v i en, còn cái áo tuy b ng xuy n mà c , t nhiên bà
ái ng i nên bà ng d d trên th m không dám vô.
Bá V n b c ra chào r i m i bà vô nhà. Bà b c vô b ng ch p tay chào Ð Th
i day qua l i th y v ch ng Thanh Huê v i Thanh Ki u, bà không bi t là ai nên
ng ch p tay chào luôn h t ba ng i.
Bá V n nói r ng:
- Ch nghèo mà sanh cm t a con h c gi i nh v y thi t là quý l m. Nay
nó thi u th nh t, mà may th ng nh tôi c ng u, nên tôi bày ti c bi u vô
c ch ra n u ng vui ch i v i v ch ng tôi m t b a. Xin m i ch ng i qua n
m.
Cao Th th a r ng bà ã dùng c m chi u r i. V ch ng Bá V n v i Bá K m i h t
c mà bà c ng không n, túng th m i d y gia d ch l y tr u n c trên bàn nh
a bên ó, r i m i bà ng i mà u ng n c.
M y ng i nh p ti c n u ng vui c i; v ch ng Bá V n ngó con khí s c r t hân
hoan. Trong khi nói chuy n thì Thanh Huê t ý khinh b ch ng là Nh Bình, nói
nhi u ti ng n ng n làm cho Hi u Liêm nghe x n xang, mà Nh Bình c i t nhiên,
ch ng gi n h n phi n trách chút nào h t.
Thanh Ki u thì ít nói chuy n, song ng i n th ng hay li c ngó Hi u Liêm, nh ng
mà Hi u Liêm không hay nên không ý n, c ng i chim b m4, có ai h i m i nói,
ng không thì n u ng ho c suy ngh nh ng bài thi mà thôi.
Cao Th ng i ngó kh p trong nhà, th y v t nào c ng quý, món nào c ng p, thì
trong b ng khen th m, mà bà ngó quanh qu t, r i sao sao bà c ng ngó con, tuy bà

2
(nappe), kh n bàn
3
ng rãi và ng n n p
4
nín thinh, ít nói


c làm khách nhà sang thì bà vui, song s vui y th nào c ng không b ng cái vui
nghe con thi u.
Mãn ti c r i, Bá K th a v i cha m và n n n v i Cao Th cho Hi u Liêm ng
i mình m t êm ng anh em trò chuy n ch i cho ph tình. V ch ng Bá V n g c
u, còn Cao Th th y Bá K quy n luy n v i con mình quá nên c ng không n ng n
tr . Bá V n m i bi u em xe h i ra ng hai chàng tân khoa a Cao Th v Bà
Chi u và luôn d p ch y ch i m t vòng mà h ng gió.
Xe vô t i nhà, Hi u Liêm v i Bá K ghé l i ch i m t lát, r i t giã Cao Th lên xe
bi u ch y vòng lên L ng Cha C , ng vô Ch L n.
B a y chính b a r m tháng Sáu mà l i nh m tr i không m a nên gió lao rao mát
t, tr ng chi u r i sáng ng, máy xe ch y vù vù, lòng thanh niên kh p kh i.
Qua kh i Phú Nhu n r i, Bá K n m tay Hi u Liêm mà h i r ng:
- i ây anh tính xin ra Hà N i h c tr ng nào?
- Ch c là tôi i h c n a không c.
- Sao v y? Anh tr ng S Ph m mà ra, n u anh không i h c n a thì anh ph i
làm th y giáo, n l ng m i tháng l i n m m i ng. V y thì anh nên xin ra
tr ng Cao ng s ph m Hà N i mà h c thêm ba n m n a, sau anh v làm
giáo s tr ng l n, ho c làm Ð c h c tr ng t nh, n l ng m i tháng trên m t
tr m, ã l i h n mà l i sang h n nhi u l m; sao anh không mu n i h c n a?
- Nhà tôi nghèo quá, còn i h c xa thì t n hao nhi u nên tôi ngh khó mà i h c
thêm n a c.
- Chuy n t n hao anh ng lo. Ba tôi ã tính h tôi thi u r i, thì cho tôi thi làm
th ký Soái ph Nam K . Tôi không ch u, th nào tôi c ng xin ra tr ng Pháp
chánh5 mà h c thêm ba n m n a ng v làm Còm mi6 ch i.
Hi u Liêm nghe nói bu n xo, cách m t h i lâu, r i m i nói r ng:
- Anh th ng tôi, anh mu n giúp cho tôi nên danh, thi t tôi c m tình anh l m.
Nh ng mà tôi tính i không c, b i vì ph n tôi nghèo hèn, trong nhà có m t
m t con; thu nay má tôi c c kh ki m ti n mà nuôi tôi n h c. Nay tôi ã
có th làm mà nuôi má tôi c r i, v y tôi ph i li u mà tr th o cho má tôi,
ch không l tôi ham công danh mà cho má tôi c c kh n ba n m n a.
Bá K nghe l i ph i thì kính ph c vô cùng. Anh ta ng i suy ngh m t h i r i nói
ng:
- u anh không i ch c tôi c ng không i.
Hai ng i trong trí u có vi c ph i suy ngh riêng, nên không nói chuy n n a. Xe
i ch y vô Ch L n r i tr v . Lúc v g n t i nhà, Bá K m i nói r ng:
- y anh, hai anh em mình k t b n v i nhau m y n m nay, th ng yêu trìu
n nhau ch ng khác nào nh anh em ru t. Ý tôi mu n sao tình ngh a c a anh
em mình càng kh ng khít h n n a, nên tôi tính nh v y, anh th ngh coi có
c hay không: con em tôi là con Thanh Ki u n m nay nó ã c m i sáu
tu i r i, v y thôi tôi th a l i v i ba má g nó cho anh, ng anh em mình
n g i v i nhau hoài hoài, cho ph tình b ng h u.

5
lu t
6
(commissaire), cán s cao c p hành chánh có tr n quy n quy t nh


Hi u Liêm bi n s c, g c m t mà áp nh r ng:
- Ph n tôi nghèo hèn quá, anh th ng anh nói nh v y, ch tôi âu dám èo
ng.
Bá K c i ng t mà áp r ng:
- Anh c so sánh giàu nghèo hoài! V y ch tài h c v i tánh t t c a anh ó không
áng muôn b c hay sao?
- Tôi mà có tài gì? Th y nhà giàu có sang tr ng, còn cô T dung nhan tu n tú,
c h nh h n ng i, tôi e m y ông i h c bên Tây v c ng ch a x ng áng
thay, ch tôi ph m giá bao nhiêu mà dám èo b ng thái quá.
- Anh ng nói v y. Con ng i i cái ph i là quý h n h t. Hay là anh th y
ng ch Hai tôi ch n hi p ch ng quá r i anh gi t mình? Không, con em tôi
tánh ý nó không gi ng ch âu. Nó nh nhoi m m m ng l m.
Bá K v a nói t i ó, thì xe h i ã v t i nhà r i. Anh ta m c a xe leo xu ng và
nói nh v i Hi u Liêm r ng:
- Anh ng ng i chi h t. Vi c tôi m i nói v i anh ó, m c tôi tính cho.
Hai ng i b c vô nhà thì th y v ch ng Bá V n v i con r ng ng i nói
chuy n. Lý Nh Bình v i v là Thanh Huê th y xe h i v bèn t giã cha m và hai
em, r i m n xe a v nhà Ð t H .
Hi u Liêm th y m t Thanh Ki u, thì nh m y l i Bá K nói v i mình trên xe nên
trong lòng ái ng i l m, b i v y ng i lo ra hoài, không nói chuy n chi h t, mà c ng
không dám ngó Thanh Ki u. Bá K kêu gia d ch bi u rót ít chén n c trà em ra
ng. Thanh Ki u v i vã i rót b n chén n c trà b ng ra, tr c m t cha m v i
Bá K , Hi u Liêm, m i ng i m t chén. Hi u Liêm th y Thanh Ki u i l i g n bên
mình, mùi d u th m bay ng t ngào thì ng n ng nh say nh ngây, b i v y b ng
chén n c u ng mà tay run l y b y.
Ð Th bi u Thanh Ki u l y truy n Tái sanh duyên c cho bà nghe. Bà n m
trên ván, Bá V n n m trên gh xích u, còn Thanh Ki u thì d t gh ng i g n m t bên
ó mà c truy n.
Bá K bi u Hi u Liêm lên l u r i d t nhau vào phòng c a anh ta. Hi u Liêm thu
nay ã có vào phòng c a Bá K nhi u l n, nên ch ng b ng chi h t. Bá K v n èn
i l y sách a cho Hi u Liêm bi u n m trên gi ng mà c, cho anh ta i i
ti n m t lát r i s lên.
Hi u Liêm c sách mà trí lo ra, nên c không hi u chi h t. Anh ta bèn ng i d y
t èn, ng n m mà suy ngh cho d .
Bá K tr lên phòng, th y èn t t t i en, t ng Hi u Liêm ã ng r i, nên nh
c tr xu ng nói chuy n v i cha m .
Ð Th th y Bá K , l m c m ng i d y n tr u và nói chuy n v i con. Thanh Ki u
th y cha m v i anh ráp l i nói chuy n, không thèm nghe mình c truy n n a, nên
cô x p truy n, r i ng d y i vào phòng mà ngh .
V ch ng Bá V n m ng con m i thi u nên ng nói chuy n vui v , thình lình
Bá K nói r ng:
- Con có tính m t vi c riêng, song x a nay con không mu n t cho ba má bi t.
a nay, con v i Hi u Liêm ã thi u r i, v y con ph i t thi t ra cho ba má
nghe, không l con còn gi u n a. V con làm anh em b n v i Hi u Liêm m y


m nay, con bi t ch c nó h c gi i l m, mà con l i d xem tánh tình nó thi t là
a ôn hòa trung h u n a. Tuy nó m góa nhà nghèo, song cái nh n ph m c a
nó ó d u con nhà giàu sang n b c nào i n a c ng không h n nó c. Con
Thanh Ki u n m nay ã l n r i, v y con xin ba má g Thanh Ki u cho Hi u
Liêm i; con có em r nh v y con r t vui lòng, mà Thanh Ki u có ch ng nh
y thi t là x ng áng l m.
Ð Th v n là con nhà quan, khi còn nh cha m g cho Bá V n là trai nghèo l i
c ít, y là vì cô ta ã l mang ti ng l ng x ng, ng i ng b c không ai ch u c i,
nên ph i ép mình mà k t tóc tr m n m v i ng i th p h n mình. Tuy trót hai m i
ba n m nh Bá V n dày công b n chí nên g y d ng s nghi p áng vài ba muôn,
ch ba m cô ta lúc khu t r i thì gia tài tan rã theo m t l t, không l i cho cô ta
t ng b c nào, nh ng mà cô c ng ch a hi u cu c i, c t ng nhà t t b c nhi u
là giàu, ch c l n quy n cao là sang ch không dè chí l n tài hay còn h n nhà t t b c
nhi u, c tr ng ngh a dày còn h n quy n cao t c l n. Cô ã quên h t m y vi c c ,
duy còn nh có hai u là nh mình v n con nhà quan, và nh bây gi mình ã giàu
có r i mà thôi, b i v y n nói theo u sang giàu thì ít ai bì v i cô c. Cô v a
nghe Bá K th th xin g Thanh Ki u cho Hi u Liêm thì cô thò tay móc m t c c
thu c s ng mà x a ngoai r ch7, r i c i g n mà nói r ng:
- Con s em nó ch ng hay sao mà con lo g g p d v y? Mà d u có g thì c ng
th ng th ng cho cha m l a ch nào x ng áng cho con Thanh Ki u kh i
hèn h thân nó, ch sao con l i bi u g cho Hi u Liêm? Má th y nhà nghèo má
l m. N m tr c má nghe l i ba con má g ch Hai con cho Nh Bình, bây gi
nó nh t i báo ó, con không th y hay sao? Nh Bình h c c ng thi u a! Mà
nhà nghèo quá, lãnh l ng tháng nào xài c ng h t, ba v i má ph i bù s t, m i
m t n hao b c ngàn, con coi kh là d ng nào, h ? Thi t má th y nhà nghèo
bây gi má th t kinh r i.
Bá K li c m t dòm cha, có ý trông coi cha ngh th nào, té ra th y cha n m hút
thu c lá phà khói bay nghi ngút mà không nói ti ng chi h t, túng th anh ta áp v i
r ng:
- Ch Hai có ch ng c nh anh Hai v y, thì ch có ph c l m r i, ch má còn
mu n òi b c nào n a?
- Sao mà con g i là có ph c? L y ch ng nghèo ó là cái ph c há?
- Con ng i i nghèo giàu t ý ông tr i, ch không ai dám ch c giàu ba h ,
còn ai dám nói khó ba i. Mà anh Hai cha m nh nghèo m c d u, ch nh
làm th ký m i tháng lãnh l ng sáu b y ch c ng b c, n u ch Hai bi t ti n
n nh ng i ta, thì có l nào không n. Má xét l i mà coi, anh Hai n xài
t bao nhiêu âu? Anh Ð t H i làm vi c d i Th ng th , nh hà ti n n
i không dám i xe l a, c kéo c ng i b hoài; còn y ph c má th y nh có ôi
giày ho c cái áo nào t t âu? Nhà nh h t xài má ph i bù s t, y là t i ch Hai,
ch xài quá , ch nào ph i t i anh Hai. Ch ng làm vi c l ng ít, mà ch n xài
theo b c thiên h , áo qu n c a ch ng hai t y nhóc, màu nào c ng có, s m
mai b n màu n y, chi u b n màu khác, kh n choàng h u mua t i m i hai

7
cu n tròn, l n tròn


ng m t cái, s m h t xoàn eo cùng mình, trong nhà b c ra thì leo lên xe, h
ch ng v ng m t thì câu tôm8 hai c c m t cây, n xài nh v y d u anh Hai làm
vi c m i tháng lãnh ba tr m ng b c l ng c ng ch a c. Má có trách
sao không trách ch Hai, mà tr l i trách anh Hai?
- Má nói chuy n cho con nghe ch i v y ch má có trách ai âu?
- Má ph i r y ch Hai m i c. Ch ng ph i ch xài phí quá mà thôi, mà cách
ch c x v i ch ng c ng k l m. Ch ba má giàu, r i ch khinh th anh Hai
nh b v y. Ch t ng n hi p ch ng ó thiên h khen, không dè ng i
ngoài dòm vô, h chê ch là gái th t giáo.
- i! Th ng ó ch Hai con r y nó c ng áng l m! L ng không xài mà nó c
lén lút g i v cho cha m , khi m i ng, khi m i l m ng hoài, bi u không
y sao c.
- i cha m ng i ta nghèo, nên ng i ta ph i giúp ; cái ó là cái t t c a
ng i ta, n u ch Hai bi t u, ch càng thêm kính ph c, ch sao ch l i r y?
- Con nói nh v y nghe c ng ph i. Mà t i cha m anh Hai con nghèo, nên m i
sanh nhi u chuy n ó a! B i v y má n r i, bây gi t i phiên con Thanh Ki u
th ng th ng má l a ch nào giàu l n, ho c làm vi c có danh d nhi u, má s
, ng ngày sau trong gia o nó kh i l n x n và ba v i má c ng kh i bù s t
a.
- u v y má chê Hi u Liêm nghèo nên m i nh t nh không b ng lòng g
Thanh Ki u cho Hi u Liêm hay sao?
- nh v y sao c. Hi u Liêm nghèo mà bà già nó hèn h quá, làm sui nh
y m c c l m con. Ba con ã tính k c H i ng Qu n h t t i ây s ra tranh
. V y ch ít tháng n a ba con làm H i ng, r i thi u gì ch giàu sang h nài
làm sui mà con s .
- Ba tính ra tranh c H i ng hay sao?
- .
- Má chê Hi u Liêm nghèo, thi t con phi n quá!
- Má th y nó h c gi i mà tánh n t m m m ng má c ng th ng nó l m, song
th ng thì th ng ch g con cho nó sao c.
- Bây gi g Thanh Ki u má chê Hi u Liêm nghèo, sao h i tr c ba nghèo má l i
ng ba?
Ð Th nghe con h i câu ó thì h th m, nên ng d y i rót n c mà u ng,
không ch u tr l i.
Bá K bi t ý m , d u th nào c ng không ch u g em mình cho Hi u Liêm, nên
t mày bu n xo, ng i suy ngh m t h i r i day qua h i cha r ng:
- Má chê Hi u Liêm nghèo má không ch u g con, còn ý ba tính l nào?
Bá V n và gãi u và áp r ng:
- i! Má con nó mu n g ch nào t ý nó, ba không dám d t i n a. H i tr c ba
c g ch Hai con cho th ng Nh Bình, m y n m nay nó theo c n nh n hoài,
ba ghét quá.

8
t l i ánh bài


Bá K ng i ch ng tay ngó trân trân trên m t bàn, c p m t không nháy, trong lòng
héo don, không nói chi n a h t.
Bá V n nghe ng h gõ m i m t gi , bèn kêu gia d ch óng c a t t èn i ng .
Bá K b c nhè nh lên l u, vào phòng gi mùng lên, th y Hi u Liêm n m day m t
vào vách, mu n kêu th c d y mà nói chuy n, mà r i không kêu, l i ng i ch ng tay
trên bàn vi t suy ngh trót gi , r i m i chun vô mùng mà ng .
Sáng b a sau, Bá K v i Hi u Liêm th c d y, ng i thì bu n nghi n, k thì h
th m, nên hai ng i không dám ngó m t nhau, mà c ng không nói chuy n vui c i
nh tr c n a. L i b y gi r i Hi u Liêm t v ch ng Bá V n và Bá K mà v Bà
Chi u. Bá K a ra c a ngõ, hai ng i b t tay nhau mà c ng không dám ngó nhau.
Bá K ng ngó theo, thì th y Hi u Liêm l m l i i ri t, n ngã t , ch góc t
thánh Tây, thì qu o phía tay trái mà c ng không ngó ngoái l i.
Chi u Bá K ng i xe kéo i vô th m Hi u Liêm. Anh ta ng i l ng thinh m t h i
lâu r i h i r ng:
- Bác i âu v ng v y anh?
- Má tôi i ra ngoài B n Thành.
Hi u Liêm li c th y b Bá K mu n nói chuy n h i hôm mà b ng không nói
c, c ng i cúi m t xu ng t hoài. Cách m t h i lâu r i Bá K m i nói r ng:
- Chuy n tôi tính g em tôi cho anh, theo nh l i nói v i anh lúc i ch i trên xe
i hôm ó, tôi ã t ý cho ba và má c a tôi bi t r i. Má tôi chê anh nghèo nên
nh t nh...
Bá K nói ch a d t câu, thì Hi u Liêm khoát tay, ngó ngay Bá K , n c m t r ng
ng ch y, và nói r ng:
- i hôm tôi núp trên l u, tôi ã nghe rõ m i l i h t r i. Xin anh ng nh c n
chuy n ó n a, vì anh nh c thì thêm h th n cho ph n tôi và má tôi l m.
Bá K ngh n ngào không nói chi n a c, th y Hi u Liêm ch y n c m t thì
càng au n trong lòng, nên c ng khóc theo. Hai ng i ng i ngang nhau, mà ng i
thì ngó vô vách, k thì ngó ra ng, m t lát l y kh n tay lau n c m t, ch không
nói chuy n n a.
Ð n t i, Bá K ng d y t mà v . Hi u Liêm a ra ngoài ng, Bá K n m
tay Hi u Liêm mà nói r ng:
- Tôi c ng bi t m y l i má tôi nói h i hôm ó, nh t là khinh b n bác nhà
ây, thì áng làm cho anh bu n l m. Nh ng mà tôi xin anh ngh tình tôi, quên
t m y l i y i, ng có phi n má tôi. Ý c a tôi không ph i nh ý c a má tôi
ó âu. Tôi th ng anh, anh bi t b ng tôi thì r i. Tuy anh bu n, song tôi
còn bu n nhi u h n anh n a. T i nay tôi làm n ng sáng mai tôi g i xin ra
Hà N i mà h c. D u ba v i má tôi có r y la thì tôi ch u, b nào tôi c ng i ch
không th nhà c. V y anh em mình tr c sao sau v y, d u xa xuôi cách
bi t, xin ch ph tình nhau.
Hi u Liêm g c u l ng thinh, vì c m ng quá nên không nói c m t ti ng.
T y v sau, m i tu n Bá K u có vô th m Hi u Liêm, khi nhà nói chuy n,
khi d t nhau i ch i, mà nói chuy n, ch ng h Bá K nh c t i vi c Thanh Ki u, còn
i ch i, c ng ch ng h Hi u Liêm ghé nhà Bá V n.


Cách vài tháng có gi y quan trên c p b ng cho Hi u Liêm làm giáo s , và b i
y tr ng Ch Ð i. Hi u Liêm không cho m gói nem mà bán n a, và m n ph
n v g n tr ng, ng i d y cho ti n.
Bá K c ng c gi y quan trên cho h c tr ng Pháp chánh. Cha m th ng con,
mu n cho nó làm th ký ng g n g i, ch không mu n cho i h c xa, nên ng n c n
t b n hoài, mà con không nghe, túng th ph i s m hành lý cho con i.
Tr c khi xu ng tàu, Bá K có n nhà t giã Cao Th và Hi u Liêm. Hai anh em
tình gian díu nhau, k chúc nhà bình an, ng i khuyên i h c t n phát. Hi u
Liêm s xu ng tàu mà a Bá K , b t g p v ch ng Bá V n v i Thanh Ki u, nên nói
i r ng m c vi c nhà và xin t tr c. Bá K hi u ý, nên c ng khuyên Hi u Liêm
ng a xu ng tàu.
Bá K i r i, Hi u Liêm ngh th m, t nay nhà Bá V n v i mình ch ng còn tình
ngh a chi n a h t, nên th t th o trong lòng, h nh t i thì bu n, song không hi u t i
sao mà bu n nh v y.


Ph n Hai

Tr n Bá V n lúc còn trai thì làm th y giáo d y tr ng t ng t i Ba Kè, thu c trong
nh V nh Long, m côi cha m , có m t ng i ch tên là Tr n Th Lành, l y Tây s m
vòng chuy n nh n nhan, áo qu n lòe lo t, song ch ng h giúp cho em m t ng
nào. Bá V n h c ít l i nhà nghèo, làm th y giáo t ng ch ng th y có cái chi h n m y
th y giáo khác. Ch ng hi u vì c nào mà ông Huy n hàm Ð Thanh Nhàn là ng i
sang tr ng giàu có l i kêu mà g con. Lúc y k thì nói ông Huy n hàm th y Bá V n
tánh n t m m m ng ông th ng, ng i thì n t i Ð Th Ðào m t ti t h danh r i,
nên ông Huy n hàm m i kêu Bá V n mà g , b i v y không ai bi t l i nào ph i mà
tin. Có m t u n y ai c ng bi t rõ, là Bá V n c i v r i, li n xin thôi làm th y giáo
ng và d t v lên Sài Gòn ki m vi c trong hãng buôn mà làm.
Bá V n tánh c n ki m, mà chí l i b n b , nên ch t lót vài n m trong nhà có d
c chút nh, r i cho vay t n , góp gió thành bão, l n l n hoá ra m t s b c l n.
Khi ông Huy n hàm Nhàn ch t, t ng là lãnh c gia tài s làm giàu to, ch ng dè
ông Huy n hàm nh m m t r i, thì ch n ó lên ki n mà t ch h t s nghi p, v ch ng
Bá V n kh i tr n y là may, ch không h ng c ng nào h t.
V ch ng Bá V n h t n thì phi n l m, song phi n thì v ch ng nói v i nhau
trong nhà mà thôi, ch không th l cho ng i ngoài bi t, vì s thiên h th y b ng
tham c a mình, r i h chê c i. V ch ng m i quy t chí làm n n a, cho vay n l i
quá , th y ai làm l i cho mình c m i ch u làm quen.
Ð n lúc kh i u thu t truy n n y, thì Bá V n ã có m t mi ng t v i m t cái
nhà l u, t i Tân Ð nh, giá áng tám ngàn ng, xe h i, bàn gh trong nhà, và h t
xoàn c a v con eo, giá áng ch ng sáu ngàn, l i có g n m t muôn ng b c m t
làm v n cho vay n a.
Ng i i h giàu r i thì th ng hay mu n sang. Ð Th ngh mình ã có ti n r i,
u không có ch c ph n chút nh v i ng i ta thì h khi d , nên h ng ngày th th
khuyên ch ng ho c xu t ti n mua ch c Huy n hàm, ho c ra tranh c H i ng Qu n
t, ng i ra thiên h kính nh ng b m d .
Thi t Bá V n b n tính không ch u se sua, th ng nói i n y h có ti n nhi u thì
nh, làm ông l n mà h t ti n, n vay c a dân th ng c ng ph i s nó n a. Tuy ý
nh v y, mà vì bà v có máu háo danh, c theo nói hoài, lâu ngày ch y tháng, r i Bá
n c ng nhi m theo ý ki n c a v , nên m i quy t k tuy n c g n t i ây s ra
tranh c H i ng Qu n h t.
Bá K i h c Hà N i r i, thì v ch ng Bá V n lo k t vi ki n9, ng ch ng tranh
H i ng có ông ng i tâm phúc mà c y h lo giùm. Nay m i ông n y n nhà
n c m, mai i vi ng th m ông n ; h có d p làm ph c thì không n t n kém, xu t
ti n cho nhi u h n thiên h , các nh t báo bia danh mà ng i khen; nghe có ám
xác nào l n, d u không thân thi t cho l m c ng i a, ng g p ng i t t mà làm
quen; g p u chi b t bình thì vi t bài r i m n nh t báo n hành, cho công
chúng bi t mình là ng i ham lo vi c công ích.

9
vây cánh


Tr c kia ã nói Bá V n có m t ng i ch tên là Tr n Th Lành. T ng c ng nên
nh c s chuy n ng i y ra ây luôn th . Th Lành lúc m i b y, m i tám tu i, tuy
nhan s c t m th ng ch không ph i mình h c x ng mai, mày t m m t ph ng chi
ó, song tính tình gian d i, n nói khôn lanh, ban u trong xóm thì làm l ng l y
ti ng gái h , r i sau m i ra ch mà l y Tây cho sung s ng. Tr c k t b n v i ông
Cò tàu, ông Dây thép10, sau sánh ôi v i quan Kinh lý, quan Tr ng ti n11, vài ba
m thì th y thay ch ng m t l n, và m i l n thay ch ng, thì cô có vàng b c thêm m t
, ch cô không thi t h i chút nào.
Ng i ta nói c c á l n hoài không th óng rong c, mà cô Lành l n tròn t
i tám n ba m i hai tu i, là lúc g p quan Ph Lê Khánh Long Trà Vinh, thì
cô ã s m n trang h t ch ng thi u v t gì, l i có v n h n hai ngàn ng b c n a.
Quan Ph Khánh Long nh có m t ngh làm quan mà d ng nên s nghi p áng giá
i muôn; ngài góa v , song có ông con, nên không tính t c huy n, vì s m gh
con ch ng hay sinh vi c xích mích. Ch ng hi u cô Lành có cái thu t chi hay, mà quan
Ph Khánh Long m i g p cô m t l n thì ã mê man h n phách, l ng ng tinh th n,
theo n n n khuyên cô d t quan Tr ng ti n r i ngài r c em v nhà giao các vi c
nhà cho cô u ình, l i giao luôn t i chìa khóa t s t n a.
M y a con th y ngài yêu cô Lành thái quá th y u phi n mu n, nên c y bà
con cô bác lén d t b n ngài. Không rõ là t i bà con nói hay là t i cô Lành làm th nào,
mà quan Ph càng ngày càng yêu m n tin c y thêm, n n i kêu Chánh l c b n
nhà làm hôn thú h ng nh t phép. T ây ng i xa k g n ch ng ai dám kêu "Cô
Hai Lành" n a, th y u kêu là "Bà Ph Khánh Long", làm cho ng i l ng thi n
ch n chánh, ai c ng l c u, ai c ng trách thói v n minh tà m d th ng, m i hôm
qua còn bán ph n mua son, mà b a nay l i làm bà Huy n, bà Ph .
Cô Hai Lành hoá ra bà Ph Khánh Long thi t là k ! Mà còn m t u n y thêm k
h n n a, là quan Ph c i v ch a y m t n m, mà hai a con trai c a ngài
ch t h t, ch còn có ba a con gái nh mà thôi. Ðã v y mà cách có m t n m n a
quan Ph c ng ch t theo hai a con trai, bà Ph trình t chúc ngôn ra thì quan Ph
ã có nh chia cho bà phân n a gia tài, chia b c ti n mà c ng chia ru ng t n a. T
chúc ngôn làm tr c m t Nô-te phép, b i v y tuy bà con ai c ng nghi cho bà Ph
dùng thu c c mà gi t cha con quan Ph ng t gia tài, song bi t thì c trong
lòng mà thôi, ch không có b ng c chút nào, nên không ki n th a chi c.
Bà Ph xin Tòa lên án sang tên cho bà ng b g n m t tr m m u ru ng th ng
ng t i Trà Vinh, huê l i m i n m góp h n b n ngàn gi lúa, và bà lãnh ph n b c
t là m i l m ngàn ng, nh p v i s b c c a bà riêng thành t i b n m i l m
ngàn, r i bà lên Ch L n mua m t tòa nhà l u d a ng Bình Hòa mà , s m xe
i i ch i, m n ng i m bóp cho bà ng , an h ng thanh nhàn phú quý, chê
thiên h ngu si, c i th tình kh d i, không thèm l y ch ng n a, mà c ng không
thèm buôn bán ho c cho vay, c thâu huê l i ru ng mà xài, d u xài không h t thì
dành, ch không b thí cho k nghèo nh m y tay nhà giàu l ng thi n kia, mà c ng
không l p mi u cúng chùa nh các kh c b c12 n n n n .

10
thuy n tr ng,ty tr ng s b u n
11
ty tr ng s tr c l ng, công chánh
12
p ú, khác khe


Bà Ph v i Bá V n tuy là ch em ru t song tánh ý không gi ng nhau. Bà Ph
th ng khinh khi Bá V n là th ng ngu, còn Bá V n th ng ghét th m bà Ph lòng
c ác, b i v y ch em g n nhà mà ít hay t i lui.
Trót m y n m Ð Th Ðào m i tháng th ng d t hai a con gái l n vô Ch L n
th m bà Ph m t l n và lâu lâu h bà Ph có d p i Sài Gòn thì bà c ng lên Tân Ð nh
mà th m l i. Trong ba a cháu, coi ý bà th ng Thanh Ki u nhi u h n h t, song
th ng thì th ng ch ch a th y bà mua cho v t chi.
V ch ng Bá V n ng lo l ng v cu c tranh c H i ng, b a n có cô N m
Liêu là ng i quen v i Ð Th thu nay, d t bà Phán Quý C u Kho n nhà th m.
Th ra ti p khách, tr u n c h n hòi, chuy n vãn vui v .
Thanh Ki u l ng x ng sau l ng m , b a cau, c t tr u, m t l y g i thêu cho
khách n m, sai tr chùi ng nh cho s ch s . Bà Phán Quý ng i nói chuy n mà m t
li c ngó Thanh Ki u luôn luôn, r i bà l i h i th m tu i và ki m chuy n nói v i cô.
Cách vài b a, cô N m Liêu t i nhà th m Ð Th n a, mà chuy n n y cô i có m t
mình. Cô ng i nói chuy n dông dài m t h i, r i cô t thi t v i Ð Th r ng bà Phán
Quý có m t ng i con trai, hai m i b n tu i, tên là Hà Thái Th ng, h c ngoài Hà
i, thi u th y thu c, quan trên m i b i tr b nh trong nhà th ng Ch R y. Bà
Phán góa ch ng, có ba ng i con mà thôi: con gái l n có ch ng làm vi c hãng Nam
Vang; con gi a là ông th y thu c ó; còn con trai út còn h c trong tr ng B n qu c.
i hôm n bà Phán ghé ch i ngó th y Thanh Ki u i ng y u u, v n nói d u
dàng, bà em lòng th ng, nên mu n c y mai n nói mà c i cho ông th y thu c,
u v ch ng Bá V n s n lòng, thì bà s d t ông th y thu c n nhà cho v ch ng Bá
n bi t m t và cho hai tr th y nhau luôn th .
Ð Th suy ngh m t h i, n u có r làm th y thu c thì áng m ng, song không
bi t bà sui giàu hay là nghèo, nên nói phân hai r ng:
- Con nh tôi x a rày h i nói hai ba ch r i, mà cha nó lúc n y m c tranh c
i ng, l i th y nó còn nh quá, nên ng ch a ch u g ch nào h t.
N m Liêu nói r ng bà Phán Quý là ng i hi n c, ch ng ch t l i cho bà m t
ngôi nhà t t v i n m b y ngàn ng b c. Bà có h t xoàn c ng nhi u, bà h a n u ch u
thì bà i h i m t ôi bông xoàn n m tr m, r i ch ng c i bà i thêm m t b dây
chuy n nh n h t xoàn n a.
Ð Th nghe nói bà Phán Quý có v n n m b y ngàn và h a i h i và c i u cho
t xoàn, thì ch ng còn chi gi c gi c n a, m i bi u N m Liêu ch ít ngày ng cô
bàn tính v i ch ng và d ý con r i s hay.
V ch ng Bá V n bàn tính v i nhau, r i cho phép bà Phán Quý d t th y thu c
Thái Th ng n coi Thanh Ki u. Khách ã t i r i mà Thanh Ki u không ch u thay
áo g u, c n m trong phòng hoài. Ð Th ph i vô mà thôi thúc n a. Thanh Ki u
không dám trái ý m , nên c c ch ng ã b i u s sài cho có ch ng, thay áo tím mà
không ch u thay qu n tr ng, ch n i dép ch không ch u i giày, trong b c ra
chào khách mà c p m t t r t, i không mu n b c, ngó không th y ng i, ch ng
khác nào t i nh n ra pháp tr ng mà th t .
Thanh Ki u chào khách r i, li n quày qu tr vào phòng, n m úp m t trên g i mà
khóc.


M con bà Phán Quý ng i ch i h n m t gi ng h , Ð Th thì khoe ti n b c, bà
Phán thì khoe tài con r i bà Phán m i t mà v . V ch ng Bá V n a khách ra kh i
a r i, thì b o em xe h i ra và i v i Thanh Huê vô Ch L n mua thêm qu n áo.
Thanh Ki u nhà m t mình, ch ng hi u trí cô ngh vi c gì mà cô n m co, n c
t c tuôn d m d . Ð n chi u cha m v i ch ã v r i mà cô c ng còn n m trong
mùng không ch u b c ra. Ð Th th y gia d ch d n c m m i kêu Thanh Ki u ra n.
Thanh Ki u lau n c m t tuy s ch r i, nh ng vì khóc lâu quá nên mí con m t có
ng s ng, b i v y khi cô ng i l i n c m thì Thanh Huê ngó cô r i nói r ng:
- Làm con gái ch ng i coi mà khóc n i gì! M y bây gi c ch ng làm th y
thu c sang tr ng quá còn làm b n a, v y ch tao ây tao ng ông ch ng làm
Ký l c, lãnh l ng không i xe, th y ai c ng s h t th y, tao mang l nó
ch ng khác nào nh mang cái gông ây sao.
Thanh Huê nói nh v y, mà v ch ng Bá V n ng i n t nhiên, l i coi b cý
m. Ð Th c theo khen ông th y thu c Thái Th ng hoài, khen ông m t mày sáng
láng, i ng nghiêm trang, khen ông c p m t có tinh th n, v n nói l phép. Bá
n tuy không khen song h v nói thì ông g c u và mi ng chúm chím c i hoài.
Thanh Ki u không cãi mà c ng không nói ti ng chi h t, ng i ráng n h t chén c m
i thì i xu ng nhà b p ng mà ngó mông ra v n.
Sáng b a sau, cô N m Liêu n nhà d ý v ch ng Bá V n, t ng là Ð Th gi c
gi c không ch u g , ch ng dè cô ch a dám m h i mà Ð Th ã kh i u khen ông
th y thu c Thái Th ng và bi u cô vô C u Kho nói cho bà Phán Quý hay r ng Bá
n th y m t ông th y thu c thì th ng quá, nên bà Phán mu n i l h i ngày nào
ng c, song l c i ph i ch tuy n c H i ng xong r i s nh ngày.
Cô N m Liêu vô C u Kho thu t m y l i y l i thì bà Phán v i ông th y thu c u
vui m ng, nh t là bà Phán nghe cô khoe Bá V n giàu l n, ng s a so n tranh c
i ng Qu n h t thì bà l i càng m ng nhi u h n n a.
Hai bên hi p ý nhau mà nh m t tháng n a, trùng nh m ngày l ình chi n, s
làm l h i.
B a n , l i m t gi chi u, Bá V n ng n m trên gh xích- u mà c nh t báo,
còn v thì ng i trên b ván ngang ó mà n tr u. Thình lình Ð Th nói v i ch ng
ng:
- Mình b y quá, h m nay mình i Ch L n hoài mà không ghé th m ch Ph , r i
luôn d p th a cho ch hay s mình tính ra tranh c H i ng và s g con nh .
Nh vi c tranh c H i ng d u mình không th a tr c cho ch hay c ng
không m y h i, ch vi c mình g con n u không th a tr c ch c là ch h n.
Bá V n và x p t nh t báo và nói r ng:
- i! Th a hay là không th a c ng v y!
- Sao mình l i nói v y? Ch là ch , mà ch l i giàu có l n, b nào mình c ng ph i
qu t h ch ch .
- Ch giàu thì ch n, ch mình n c sao mà qu t h cho u ng công. Bây gi
ch th y tôi giàu r i ch m i t i lui ch ch em em, ch h i tr c tôi nghèo, làm
th y giáo t ng n l ng m i tháng có m i sáu ng b c, khi au m ho c s m
qu n áo h t ti n, g i th xin ch chút nh, ch m ng vãi trên u, nói theo báo
ch , mà r i c ng không g i cho m t ng xu nh nào.


- Chuy n c h i nào mà nh c l i. Ch em không m y ng i, thu n hòa v i nhau
ng n ng nhau không t t h n hay sao. Ð tôi nói chuy n n y cho mình
nghe: ch Ph n m nay ã trên n m m i tu i r i. Ch có s nghi p l n mà
không có con; không ph i là r a ch , song ví d mà nghe, m t ngày kia ch theo
ông theo bà r i gia tài c a ch ó ai n? Không ph i v con mình n hay sao?
y thì mình nên chìu lòn ch ch ngh ch ý ch làm gì.
- Ch ó tánh ý khó ch u l m mà, ai mà thu n v i ch cho c.
- Ðã bi t tánh ch khó m c d u, song ph i ráng mà ch u ch .
- Ng i nói chuy n v i ch thì ch coi mình nh r m nh rác, ai mà ch u cho n i.
- Ch là ch , mình là em, d u ch có m ng nhi c mình i n a, thì mình nh n thua,
ai l i c i chê gì hay sao? Ph n tôi ây, tôi không c n, ai gi i c i thì c i, mi n
là có ti n nhi u thì thôi.
Có l Bá V n cho l i c a v nói ó là ph i nên ng i l ng thinh không cãi n a. Ð
Th th y v y m i nói ti p r ng:
- Mình ph i nghe l i tôi. Mai m t có r nh vô mà th m ch m t chút, ng th a
vi c nhà cho ch hay. N y, tôi coi ý ch th ng con Thanh Ki u l m, n u mình
nó mà không th a tr c v i ch ch c ch gi n a. Mình g c nó cho ông
th y thu c thì có ph c quá, ch ph i g ch h hèn gì hay sao, nên s không
dám th a cho ch hay. Không bi t ch ng mình th a cho ch hay ây ch mua
t xoàn mà cho nó n a ch .
Ð Th nói v a d t l i, k nghe ti ng xe h i ng ng ngoài c a, dòm ra th y bà Ph
Khánh Long, thì h i thúc ch ng mau mau ch y ra ti p r c. V ch ng Bá V n d t
nhau ra t i ngoài ng mà chào. Bà Ph không thèm ngó t i, c ng i trên xe mà
ng tên p-ph 13:
- Quân m y thi t là không có tâm gì h t! Tao d n có bao nhiêu ó mà quên
hoài: tao bi u h tao i ch i thì ph i em theo cho , có m t cái ng nh
mà m y quên. Th khi m y nhà mà th cha m y ph i hôn?
Tên s p-ph v a b c xu ng xe v a b m r ng:
- m bà l n, h i nãy tôi có nh c con L i em mà t i nó quên...
Bà Ph n t r ng:
- Nín! Ð chó! Không nên thân r i còn nói gi ng gì n a.
Bá V n thò tay m c a xe, còn Ð Th m i bà Ph vô nhà.
Bà Ph trên xe b c xu ng r i th ng th ng i tr c, v ch ng Bá V n theo sau.
Vô t i sân, Ð Th ngó trong nhà kêu l n r ng:
- Thanh Ki u a, có cô con ra ây, con i âu sao không ra mà m ng cô v y con?
Thanh Ki u b c xu ng th m nhà, ch p tay xá bà Ph , r i ng nép l i m t bên.
Bà Ph li c ngó Thanh Ki u và nói r ng:
- ki p, nó i tôi ra th m nó, ch i nào nó thèm ra th m tôi.
Thanh Ki u ú không bi t ti ng chi mà áp, Ð Th th y v y m i h t mà tr l i
ng:

13
ng i lái xe


- m ch , m y tháng nay vi c nhà l n x n quá, m con tôi không i âu c
t. Hai v ch ng tôi m i bàn tính v i nhau h i nãy ây, tính vô b m vi c nhà
cho ch hay.
- m vi c gì?
- Vi c thi u gì, mà vi c c ng là l n l m. Xin ch vô nhà r i tôi s b m cho ch
nghe.
Bà Ph vô nhà, kéo gh ng i t i bàn gi a. Ð Th l ng x ng lít xít, h i gia d ch xúc
bình b trà ngon r i ch n c cho mau; h i Thanh Ki u r c tr u, b a cau t i, l y
ng nh ng b ch.
Bà Ph ngó Bá V n mà h i r ng:
- Hai v ch ng con Thanh Huê nó có hay v nhà hay không?
- th a nó v hoài.
- Nó làm vi c n hay không?
- i! Nó h t ti n tháng nào c ng v xin hoài.
- có v có ch ng r i thì ph i lo làm n ch xin n i gì.
- Nó nghèo bây gi mình n b nó hay sao?
- y d i l m! Ai bi u h i ó g nó cho con nhà nghèo làm chi!
Bá V n day m t ra c a không tr l i. Bà Ph m i nói ti p r ng:
- Có v y cho bây t n ng sau có g con Thanh Ki u ng có g cho quân nghèo
a.
Th kéo gh ng i g n bà Ph , têm m t mi ng tr u r i c m hai tay mà a và
nói r ng:
- m ch n tr u ây. H i s m m i b y tr nhà i ch Tân Ð nh nên mua cau
không c ngon. Tôi không dè ch ra ch i, ch ph i tôi hay tr c thì tôi ã sai
y tr i xu ng ch B n Thành nó mua m i có cau t t.
Bà Ph l y mi ng tr u và út vô mi ng và h i r ng:
- i nãy bây nói mu n vô b m vi c nhà cho tao hay, v y ch vi c gì ó?
Ð Th li c m t nháy ch ng, có ý mu n cho ch ng kh i u mà nói. Bá V n chúm
chím c i và nói r ng:
- Tôi tính k n y tôi ra tranh c H i ng.
- i ng gì?
- i ng Qu n h t.
- y mà làm H i ng n i gì?
- a! V y ch h ó, h l i h n gì tôi, mà h c ng làm c v y sao!
- Th xen vô mà nói r ng:
- m ch , ba nó ngh bây gi làm n khá r i, trong nhà có n m b y muôn, n u
không có quy n t c chút nh, thì thiên h h khi, nên m i tính ra làm H i
ng Qu n h t m t khóa ch i v i ng i ta v y mà, d u có t n hao chút nh
ng không sá gì.
Bà Ph c i g n và áp r ng:
- Ra tranh c ph i t n hao nhi u; mà làm c thì h kêu "ông H i ng" v y
thôi, ch có ích l i gì âu.
Bá V n châu mày áp r ng:


- Ch mà bi t gi ng gì! Ch i tôi làm c H i ng r i ch coi tôi có làm giàu
n h n n a hay không mà.
- y làm sao mà làm giàu?
- Ch không hi u, ch i bây gi làm ngh nào l i cho b ng làm H i ng; ai
mu n làm Huy n hàm, Ph hàm mình i lo giùm, ki m ít nào c ng n m b y
ngàn, ai mu n s m súng mình i nói giùm, ki m m t l m c ng n m sáu tr m;
Ph Huy n và m y th y mu n lên ch c ho c i i ch t t, mình giúp l i t
nhiên h ph i n n; ch nào có c Cai t ng mình xía vô càng no h n n a. Ðã
y mình còn có th kh n ru ng t kh i t n ti n, l i h mình bi t cách làm cho
quan trên v a lòng, mình còn c m ay n a, không khoái hay sao?
- Tao th y h làm H i ng r i h cãi l sao ó mà dân nó ch i quá, nh v y mà
khoái n i gì.
- n gì mi ng thiên h , mi n mình c giàu sang thì thôi mà.
- Tao có bi t âu. M y làm th nào c thì m y làm, t n ti n c a m y, ch có
ph i t n hao gì c a tao ó hay sao mà tao c n.
- Tôi tranh c ch c c l m, b i vì anh em ai c ng h a giúp cho tôi h t th y. Tôi
li u t n ch ng m t muôn, sau tôi g l i m i muôn cho ch coi.
- Cái ó t ý m y.
Ð Th th y bà Ph không mu n d vào cu c tranh c , thì có s c bu n, nên b
qua chuy n ó mà nói r ng:
- Còn con nh h m nay có ông th y thu c làm trong nhà th ng Ch R y ng
coi và nói ó, v ch ng tôi c ng tính vô b m cho ch hay ng g nó cho r i, vì
nó ã l n mà ch ó c ng là x ng áng.
- Th y thu c ó tên gì?
- Tên Thái Th ng!
- Con c a ai âu v y?
- m con c a bà Phán Quý trong C u Kho.
- Bà Phán Quý nào kia? ... Giàu hay nghèo?
- không giàu, song c ng n, ch ng ch t l i m t cái nhà v i n m b y
ngàn ng b c.
- Ph i coi ch ng, h i d l i cho ch c, ch i n y h yêu ma l m; h d n b ngoài
c h coi cho rôm còn b trong h tr ng b c.
- m ch , bà Phán n y tánh tình ch n ch t thi t thà l m mà. i! Mà mình g con
th ng r thì thôi ch k gì th ch sui. Mình g c nó cho ông th y thu c,
i ra h kêu nó b ng "cô th y thu c" thì vui r i, d u nghèo c ng ch ng h i
gì.
Bà Ph bi u Thanh Ki u rót cho bà m t tách n c bà u ng, r i ng d y i v ,
không t ý coi bà có ành g Thanh Ki u cho Thái Th ng hay không. V ch ng Bá
n a ra xe. Khi bà Ph lên xe thì Ð Th nói r ng:
- m ch , v ch ng tôi tính nh ngày m i m t tháng m i m t Tây cho i l
i con nh . Tôi b m cho ch hay tr c, r i ch ng g n t i v ch ng tôi s vô
th nh ch .
Bà Ph g t u, r i day l i nói v i th ng s p-ph r ng:


- Thôi, v . N y, i ch m ch m v y nghe hôn, m y còn ch y mau n a tao i
y a, nói cho m y bi t.
Xe ch y r i, Ð Th dòm th y ch ng không vui bèn nói r ng:
- Ch Ph tánh ý khó thi t! Không có con mà hà ti n c a làm gì không bi t!
ng là nói chuy n tranh c H i ng ch ph giúp n m ba ngàn, còn nói
chuy n g con Thanh Ki u ch mua cho c chút nh gì, té ra nói chuy n
nào ch c ng xu i l . Mà không h i gì: Bây gi ch hà ti n không ch u l i ng
ti n ra, ch ng ch ch t r i thì s nghi p c a ch ó c ng v tay mình h t, tr c
hay sau gì mình c ng nh ch không m t âu mà s .
Bá V n rùn vai, r i b i vô nhà.


Ph n Ba

Hi u Liêm làm th y giáo d y t i tr ng Ch Ð i, tuy l ng b ng ít nh ng mà
anh ta n c n ki m, không a ch i b i, ban êm thì c sách ho c nói chuy n v i
mà thôi, ch không coi hát, mà c ng không ng i nhà hàng, b i v y tháng nào
ng còn d c n m m i ng b c.
Cao Th th y con tánh n t nh v y thì bà m ng th m, mà Hi u Liêm làm cho m
t c c kh , kh i mua gánh bán b ng n a, thì anh ta c ng to i chí.
Chuy n tàu nào ngoài B c K ch y vô c ng u có th c a Bá K g i th m, mà
Hi u Liêm c b c th nào c ng u có h i âm h t th y. Hai anh em tuy cách m t
nhau song th tín vô ra hoài, nên tâm s u bi t nhau h t c ng nh g n. Mà trong
th hai ng i nói ch ng sót m t vi c nào, duy có vi c Thanh Ki u thì ch ng h nói
i n a.
Lúc u tháng Novembre, Hi u Liêm ng ng i d y h c, b ng ti p cm t
c th , coi ch ngoài bao thì bi t là th c a Bá K nên l t t gi ra mà c. Th
nói nh v y:

"Hà N i, le 25 Octobre 192...
"B n r t yêu m n ôi,
"Tôi m i ti p c th c a ba tôi cho tôi hay r ng Ba v i Má tôi ã g em tôi, là
con Thanh Ki u, cho th y thu c Hà Thái Th ng nhà th ng Ch R y... Ngày 11
Novembre t i ây s cho i l h i, r i i Ba tôi tranh c H i ng xong r i, ngh a là
qua tháng Giêng ho c tháng Hai, s cho c i.
"Tôi hay tin y tôi l y làm bu n h t s c. Ðã bi t s g em tôi l y ch ng v quy n
Ba Má tôi nh, Ba Má tôi li u ch nào nên thì g , tôi không phép ng n c n. Nh ng
tôi bu n vì Ba Má tôi g em tôi c ch tâm v ti n b c nhi u, v danh d gi mà
thôi, ch không ch u l a k trung h u, hi n l ng, không ch u hi u ng i t t quý
n ch c l n.
"B n ôi! Tôi v n bi t tánh b n c ng, chí b n cao, d u b n không c vào làm r
nhà tôi thì b n c ng không ti c gì; nh ng mà theo ph n tôi, thì tôi ti c l m, ti c tình
thân ái c a hai ta không c kh ng khít thêm, ti c lòng trinh b ch c a em tôi không
c hi p v i lòng kh ng khái c a b n.
"Thôi, nh n duyên t i tr i nh, v y xin b n ch khá bu n. D u nh n tình m
nh, th cu c i d i, mi n hai ta ng b i ngh a vong tình thì thôi.
"Sau n y tôi g i l i chúc b n bình an và xin b n th a giùm v i bác r ng tôi kính
ng cho bác ôi ch phúc th .
Tr n Bá K
bái th

Hi u Liêm c th mà n c m t ch y r ng r ng, trong lòng au n vô cùng.
Anh ta không mu n cho h c trò th y s c bu n c a anh ta, nên l t t x p th b vào
túi r i l y sách ra c t ngh a bài cho h c trò ng khuây lãng.


Tan h c r i, Hi u Liêm v nhà, ngó th y m t m , s c nh m y l i c a Ð Th
khinh khi h i tr c, thì càng th ng càng kính m nhi u h n n a, mà kính th ng
bao nhiêu c ng h n gi n v ch ng Bá V n b y nhiêu. Anh ta th m ngh , n u m
hay vi c Thanh Ki u thì m bu n ch không ích gì, nên anh ta không dám nói vi c y
ra, mà l i s m bi t mình bu n, r i m h i nên ph i ráng làm vui nh th ng.
Ðêm y, Hi u Liêm n m coi sách, tính ch cho m ng r i s l y b c th c a Bá
ra mà c l i. Anh ta c m cu n sách, tuy m t ngó theo hàng ch , song trí v n v
i khác, nên c hoài mà không hi u chi h t.
Khi Hi u Liêm th y m vô mùng r i, anh ta m i lén l i bàn mà ng i và móc th
trong túi ra mà c. Anh ta c i c l i hai l n, châu m y nh n m t th t ru t ch nh
lòng. Anh ta nh l i kiêu c ng c a Ð Th thì gi n, nên d u không c làm ch ng
Thanh Ki u không ti c gì, song nh t i s ch ng c i Thanh Ki u thì u t c x n
xang nh ai m ng c b m gan không th ch u c. Anh ta c th t i câu: "Thôi
nh n duyên t i tr i nh, v y xin b n ch bu n" thì anh ta l i càng bu n h n n a.
Bi t âu là nh n duyên? Ai dám ch c mình không có duyên n v i Thanh Ki u. N u
không có duyên n thì l nào tr i l i xui cho Bá K bày chuy n nh v y. N u không
có duyên n thì sao mình nghe Thanh Ki u có ch ng mình l i t c gi n. Ð ng bu n
sao ng mà b o ng bu n! Thôi, trong ít ngày n a ây, Thanh Ki u s làm v ông
th y thu c sang tr ng h n mình bi t d ng nào! Thanh Ki u ôi, em không có lòng
th ng qua chút nào hay sao? Em ành l y ch ng hay sao? Em là em ru t c a Bá K ,
mà Bá K th ng qua, sao em không th ng?
Hi u Liêm ngh t i ó thì n au quá, ch u không n i, nên hai tay ch ng trên
bàn r i ng i ôm u mà khóc.
Cao Th n m m màng ch ch a ng , b ng nghe ti ng khóc thút thít không rõ ai
khóc âu, nên gi mùng chui ra, ch ng ngó th y con n c m t chàm ngoàm, bà
kinh hãi, l t t h i con coi có vi c gì quan h n n i th m s u nh v y.
Hi u Liêm l c p không th gi u di m vi c riêng c a mình n a c, ã v y mà
tình u t c ch t ch a tràn tr trong khi c n ph i t ra gi m b t th m s u, nên ng i
và khóc và thu t rõ u uôi m i vi c l i cho m nghe, thu t chuy n Bá K tính v i
mình trên xe, thu t l i kiêu c ng c a Ð Th trong lúc êm v ng, r i c ng cb c
th m i ti p h i chi u n a, ch ng gi u m t ch nào h t.
Cao Th ng i ch m chú nghe, s c m t nh th ng, không bu n mà c ng không
gi n. Ch ng Hi u Liêm nói d t bà m i nói r ng:
- Ph n ng i ta giàu sang, còn ph n m con mình nghèo hèn, t nhiên ng i ta
khinh th mình, y là tình th ng, con gi n làm chi. Con hãy nghe l i m , c
m gi nh n ngh a mà i, ai giàu sang m c h , con ng thèm ua b
ganh ghét ai, t nhiên con vui v . V ch ng ông Bá V n chê con hèn h không
ch u g con gái cho con thì thôi, ng i giàu sang mà tánh tình nh v y con
ng ch ng nên ti c làm gì. Mà sao con nghe cô Thanh Ki u l y ch ng con l i
c, th khi con có tình riêng v i cô Thanh Ki u hay sao?
Hi u Liêm cúi m t xu ng bàn nói nh nh r ng:
- Con th ng cô l m.
Cao Th nghe m y l i thì bi n s c, ng i suy ngh m t h i r i h i r ng:
- y mà cô có th ng con hay không?


- Th a, con không bi t lòng cô c. Thu nay con t i lui ch i v i Bá K thì cô
vui v t t v y thôi, ch cô không t ý chi khác.
- u v y thì cô có tình gì v i con âu mà con th ng. Hay là con th y cô giàu có
nên con th ng, ph i hôn?
- Th a, má nói nh v y thì hèn cái tình c a con quá. Con th ng Thanh Ki u là
vì n t vì h nh, ch ti n b c mà sá gì.
- Ng i ta ã khinh th con, mà con còn th ng ng i ta làm chi?
- Khinh th con là m c a cô, ch cô có nói ti ng chi âu.
- u cô có lòng th ng con thì có l nào cô l i ch u ng ch khác.
Hi u Liêm nghe câu y thì châu m y, ng i gãi u m t h i r i ng d y, b gi n
m nên nói r ng:
- Rau nào sâu n y, m nh v y thì con c ng ch ng khác gì.
Anh ta quày qu d p èn i ng , không thèm t ng t i Thanh Ki u n a, mà có
nh t i thì là gi n, ch không ph i bu n nh tr c v y.
Cách n m ngày sau, nh m chúa nh t, s m mai th c d y, Hi u Liêm thay áo i
qu n r i i ra ch B n Thành c mà ch i. V a qu o qua dãy ph chà-và14 bán v i,
anh ta dòm th y xe h i c a Bá V n u d a l ng, trên xe có m t mình Thanh
Ki u ng i mà thôi, mà m t m y bu n xo ch không ph i t i t n sáng s a nh khi
tr c v y. Anh ta ngó cô trân trân, ch ng i l i g n cô day qua ngó th y, cô vùng la
lên m t ti ng r i l t t m c a xe tính leo xu ng. Hi u Liêm ngó cô hoài, có ý làm
cho cô bi t mình ã th y cô, r i day m t ch khác mà i tu t, d ng nh ng i thu
nay không quen bi t chi h t v y.
Hi u Liêm i kh i r i trong b ng nói th m r ng: "Nó i mua v s a so n d n
ám h i a". V n nhà, anh ta c ng thu t vi c y cho m nghe, mà trong l i nói
a anh ta thì nghe có h i oán h n, ch không ph i s u th m nh tr c n a.
Còn Thanh Ki u tình c g p Hi u Liêm, cô l t t xu ng xe ch c là ý cô mu n t
chuy n chi ó, b i vì cô th y Hi u Liêm làm l b i tu t r i, thì cô ng i l i, m t m y
tái lét, c p m t nháy lia, quày u ngó theo Hi u Liêm r i l i l y kh n nh ra lau
c m t.
Ð n ngày th y thu c Thái Th ng i l h i thì nhà Bá V n khách ông dày dày,
i c ng có r c bà Ph Khánh Long ra th s n a. Trong ti c ch khách ch ng nói
chuy n chi khác h n là chuy n tranh c H i ng, mà nói chuy n tranh c thì ai
ng ng i khen tài c c a Bá V n và ai c ng ch c Bá V n s cc .
Tuy Bá V n là ng i trong b c hàn vi mà xu t thân v n ã n m mùi i cay
ng, v n ã t ng quen en b c nh n tình, nh ng vì l i khen ti ng chúc v n vít bên
tai hoài, r i c ý ph tình, trong trí t ng có m t mình anh ta áng làm Ngh viên
i ng Qu n h t mà thôi, ch không còn ai n a h t, nên s t s ng quy t lo cho
c, th ng nói v i v con cùng ng i thân thích r ng d u h t nhà anh ta c ng vui
lòng.
Ð Th có ý ham làm "bà H i ng" nên th y ch ng nh v y bà càng vui m ng,
ch ng hi p ý ng lòng, nay ti p khách, mai i làm quen, xài phí luôn m y tháng,
n ch ng quan nh ngày c thì t n hao ã h n ba ngàn ng b c.

14
(Java), ch ng i n, Mã Lai


R i cho Bá V n, k tuy n c n y có hai ng i i u, m t là Lý Thiên Thành
Ch L n, tuy nhà không giàu l n song có tài h c r ng l i có danh nhi u, hai là Lê
n Bính Khánh H i, s nghi p n hai ba ch c muôn, nên c ng quy t thí n m
y muôn ra mà mua ch c.
Tuy Bá V n bi t tài c a mình không b ng Lý Thiên Thành, còn th c a mình
không b ng Lê V n Bính, nh ng vì lòng ham mu n ã tràn tr không th d n l i
c, l i l t n hao ã nhi u r i không l nh n thua, b i v y anh ta nh m m t ánh
li u, xu t ti n b c mà mua th m, h mua bao nhiêu mình c ng mua bao nhiêu, l i
a n ngày chót s trao thêm cho c tri m i v vài ba ng b c ng i xe n a.
Ð n k tuy n c , Bá V n l p m n xe h i i r c c tri, l p m n ti m c m
ãi c tri n u ng, ti n b c tuôn ra nh n c ch y, m y ng i lãnh i lo h h i
bao nhiêu thì a b y nhiêu. Té ra ch ng khai thùng th m r i thì Bá V n tuy th ng
th m h n hai ng i kia, song ch ng c phân n a s ng i có i b th m, nên
quan trên nh hai tu n l sau s b th m mà c l i.
V ch ng Bá V n v n nhà tính l i thì t n hao trong m y ngày sau ây ã g n
i m t ngàn ng. Bá V n bi n s c, th y t n hao quá thì gi t mình, nên n m x i
, c nh m m t mà th dài, không nói chi h t.
M y ng i lãnh i lo giùm, m i ng i u có m t cái xe h i, l c c ut uv
nhà m t, k m ng c than t c, ng i châu m y làm gi n, ai c ng nói k th nhì
ai nhi u th m h n h t thì c, ch ng lu n s bao nhiêu, và ai c ng khuyên Bá
n ng th i chí, b i vì mình ã nhi u th m h n h t, l i Lê V n Bính có ti n nhi u
mà anh ta ng chót, th thì k th nhì ch ng s gì.
Ð Th và Bá V n nghe l i h u lý thì b t bu n, nên tính tranh n a, ch không
ch u nh n thua.
Khách n u ng r i t n l c v ngh . V ch ng Bá V n tính s l i thì ti n t n hao t
cu c tuy n c t khi m i kh i ra cho n ngày y, k h n m i b n ngàn ng. Bá
n suy ngh n u ra tranh c l n th nhì, ch c là còn ph i t n trên m t muôn n a,
mà trong nhà b c m t ch còn có vài ba ngàn mà thôi, thì làm sao mà lo cho ng. Bá
n tính i vay b c xã-tri, thêm m t muôn. Ð Th nghe nói i vay thì gi t mình, vì
n u tr t c r i l y b c âu mà tr n , nên khuyên ch ng vô n n n v i bà Ph
Khánh Long mà m n, ch ng nào bà không cho m n r i s hay.
Bá V n nghe l i v i m n b c c a ch . Bà Ph l c u m ng Bá V n tính chuy n
bá láp u ng ti n nên bà nh t nh không cho. Bá V n m n b c không c mà l i
còn b m ng thì gi n nên v ghé nhà xã-tri th b ng khoán nhà t mà xin vay m i
ngàn ng, quy t tranh c cho c r i nhi c ch l i cho ã n gi n.
Ð Th s n a ch ng mà h t ti n thì khó nên lén em h t xoàn th cho bà Ð i
Thinh r i vay thêm ba ngàn n a mà s n trong nhà.
Cu c tuy n c l n th nhì tranh v i nhau còn k ch li t h n l n tr c nhi u n a.
Lê V n Bính sai ng i i r o kh p các làng các t ng mà a tr c cho c tri m i v
hai m i ng. Bá V n hay tin y thì kinh tâm, song không l nh n thua, nên ph i
ng s a cho m i ng i hai m i l m ng.
Lý Thiên Thành th y thái c a c tri hèn h , ai c ng quy t em quy n b th m
ra u giá mà bán, ch không bi t dùng quy n y mà l a ng i x ng áng ng b u


thay m t lo nh ng vi c ích qu c l i dân, b i v y anh ta th i chí ngã lòng, còn
vài ngày n a t i b th m, anh ta cáo th i không thèm tranh n a.
Bá V n nghe Thiên Thành th i r i thì m ng th m, ch c r ng nh ng ng i b
th m c Thiên Thành k tr c, th nào k n y h c ng v theo mình, ch ng dè n
ngày chót, Lê V n Bính sai ng i i r o trong các làng mà a thêm cho m i c tri
i l m ng b c n a nên n ch ng khai th m r i thì Bá V n thua Lê V n Bính
i hai th m.
Bá V n tr t c , t i t m m y m t mu n té x u. M y ng i quen áp l i r i d t ra
xe h i. Ð Th ã nghe tin r i, nên ng i trong xe mà ch t ng trong lòng, n c m t
tuôn ra hoài lau không ráo.
V ch ng Bá V n i v d c ng c l ng thinh không nói m t ti ng. Ch ng v
i nhà, Bá V n i th ng lên l u r i vô mùng mà n m không k p thay áo i qu n,
còn v thì n m t i b ván t ng d i, kh n y m t, tay v t ngang qua trán c ng
nh ng i ng .
M y ngày tr c thiên h lui t i y nhà, n u ng vui c i nói chuy n inh i. B a
nay tiu hiu không th y ai t i n a, mà m t lát có m t ng i ghé, y là ghé xin ti n
ng tr ti n xe mà thôi, song th y Ð Th n m dàu dàu không dám h i r i b c nh
nh tr ra i m t.
Ðêm y Bá V n n m nóng vùi, nên mê man không bi t chi h t. R là Nh Bình
ki m d u mà thoa , còn Thanh Huê v i Thanh Ki u thì l ng x ng trong nhà m t
mà bu n xo. Sáng b a sau, Bá V n h t mê, song trán s c ng còn nóng h c. Ð Th
ép ch ng ráng u ng m t chén s a, r i sai Nh Bình vô nhà th ng Ch R y ki m
th y thu c Thái Th ng ng bi u ra ch n m ch r i u tr giùm cho c ý. Ð n
tr a, Thái Th ng m i ra ch n m ch r i vi t toa bi u k gia d ch ra Sài Gòn mà mua
thu c.
Ð Th trong lòng s u não h t s c, ph n thì tr t c h th n, ph n thì ti n b c h t,
mà l i còn thêm mang n n a. Bà mu n t thi t vi c nhà cho Thái Th ng nghe,
song bà s Thái Th ng bi t r i khinh khi nên bà ng i ngùng không n nói. Còn
Thái Th ng thì ng i chim b m ch ng h h i th m vi c tuy n c H i ng.
Tr mua thu c em v . Thái Th ng d n th nào u ng gi nào r i t mà v
Ch L n, nói r ng tr a mai s ra mà tu n m ch l i.
B nh Bá V n coi càng ngày càng n ng, mà Ð Th trông Thái Th ng không th y
ra. Ð n chi u b a sau m i sai Nh Bình i kêu. T i l i Thái Th ng ra t i nói r ng
mình m c gác nhà th ng nên không ra th ng c và khuyên Ð Th r c th y
thu c Tây ngoài Sài Gòn ng g n g i cho ti n.
Ð Th nghe l i, sáng b a sau r c th y thu c Tây tr b nh cho ch ng. Bá V n
ng thu c g n n a tháng mà b nh c ng ch a gi m, l i c ng không th y m t Thái
Th ng ra th m vi ng. Khách n th m ai h i vì sao Thái Th ng không tr b nh cho
cha v , thì Ð Th nói r ng:
- Nó m c coi nhà th ng, làm sao b mà i cho ng.
B a n , b nh Bá V n tr n ng quá, v con u khóc h t th y. Lý Nh Bình th y
y m i vi t th r i sai a i vô Ch L n mà cho Thái Th ng hay. Thái Th ng
ra t i li n n m tay ch n m ch r i l c u nói r ng:
- không xong.


Ð Th nghe m y l i y thì nhào l n mà khóc, nghe r t th m thi t. Thanh Ki u và
Thanh Huê c ng khóc r ng lên, làm cho Thái Th ng v i Nh Bình ng lòng d t
nhau b c ra ngoài.
Ðêm y úng b n gi khuya thì Bá V n t t h i.
Bà Ph Khánh Long nghe tin em ch t l t t ra th m. Bà th y em dâu v i m y a
cháu níu bà mà khóc thì bà ng lòng nên c ng khóc theo, song khóc m t h i r i bà
ng nhi c Bá V n d i d t không nghe l i bà, bày tranh c H i ng làm chi cho t n
hao ti n b c r i bu n r u n n i b m ng.
Hi u Liêm hay tin ch ng lành y thì l t t lên Tân Ð nh mà t l i phân u cùng
Th và b a t ng táng Bá V n anh ta c ng xin phép ngh d y h c ng i a.
Anh ta ngó th y th y thu c Thái Th ng thì trong lòng không vui mà l i h th n, b i
y h Thái Th ng l i g n thì anh ta day m t ch khác.
Còn Thái Th ng tuy trên nón có qu n m t mi ng n en, nh ng mà t khi ng
quan phát hành cho t i h i h khoán, m t mày h n h luôn luôn ch ng h có s c bi
ai, b i v y ng i không quen bi t thì ch ng ai dè là r c a Bá V n.


Ph n B n

Tranh c H i ng t n hao h n hai muôn r i ng b c, r i k ch ng au ch y
thu c g n m t tháng và ch ng ch t lo t ng táng n a, b i v y Ð Th chôn ch ng r i
thì trong t s t không còn n m t tr m ng b c. Ð Th r u bu n n i n n n, ph n
ch ng vay c a Chà Xã Tri m t muôn, còn ph n bà vay riêng c a bà Ð i Thinh ba
ngàn, bây gi bi t l y chi mà tr .
Ð n b a cúng th t mà bà không th y Thái Th ng ra. Chi u bà sai Nh Bình vô
Ch L n bi u Thái Th ng ra cho bà nói chuy n.
Nh Bình, Thái Th ng và Thanh Huê t u r i Ð Th m i t thi t vi c nhà cho
con r bi t r i h i chúng nó bây gi ph i li u l nào.
Thái Th ng ng i hút thu c, b vui v nh th ng, song không nói chi h t.
Nh Bình ngó v r i nói r ng:
- Th a má, nhà n y thu nay n xài quá . N u mu n tr n cho c thì m i
ng i ph i ti n t n mà c ng ph i lo làm n n a m i c.
Th th dài r i nói r ng:
- Tao thu nay sung s ng quen r i, bây gi m y b o tao i mua gánh bán b ng
tao làm sao ng.
- Ph i ráng ch .
- u m con tao có làm n i n a, l i có l i mà tr n hay sao?
- Con tính nh v y: bây gi ba v i má m c n h t th y là m i ba ngàn ng.
Má bán cái xe h i v i m y b h t xoàn có l tr cho bà Ð i Thinh c. Còn
i n c a xã-tri m t muôn thì má bán h t nhà t và c trong nhà ch c là
tr .
- a! M y tính nh v y r i m con tao ra ngoài ch mà hay sao?
- Con tính ó là tính ph ng, ch n u má bán h t gia tài thì tr n r i có l c ng
còn d c chút nh. Má m n m t c n ph nh nh mà r i dùng s b c
y làm v n mà mua bán ch c c ng n mà.
Thanh Huê nãy gi ng i l ng thinh, t ng cô s u não quá không nói c, ch ng
dè cô suy ngh bây gi cha m nghèo r i, cô không nh c y xin x c n a, nên cô
c r i vùng nói r ng:
- Giàu r i mà còn sanh s mu n làm H i ng chi v y không bi t! Má tính sao
thì má tính. Ph n tôi thì tôi không lo, h túng ti n tôi vô cô Ph tôi xin tôi xài.
Th nghe gi ng nói c a Thanh Huê thì gi n l m, nên li c ngó r i m ng r ng:
- y là kh n n n! M y lo cho ph n m y mà thôi, ta ch t tr i k tao há?
Thanh Huê ng d y b i ra nhà sau. Ð Th bu n t i nên kéo g i mà n m
không thèm nói n a.
Thái Th ng ng d y t mà v .
Qua ngày sau, Ð Th d t Thanh Ki u vô l y l c khóc lóc xin bà Ph Khánh Long
giúp ti n ng tr n cho ch ng, nói r ng n u không giúp thì ch c h ki n, r i thi
hành phát mãi nhà c a x u h l m.
Bà Ph h m t cái r i gio d nh nói r ng:


- y là h l m. T i m y mu n làm bà H i ng, m y xúi gi c ch ng m y,
nên bây gi m i tàn m t ó a! H i tr c m y ch ng m y là con nhà trâm anh,
còn m y chê tao là v Tây v Tà. Th v Tây mà có tài gì nên c u con nhà
trâm anh cho c. Thôi, thôi, ng có l y l c chi h t. V tính l y, tao không
bi t âu.
Bà Ph nói m y l i r i ngoe ngo y b i vô bu ng mà n m. Ð Th li u nói n a
ng vô ích, nên lau n c m t r i m con d t nhau i v .
N không tr v n mà c ng không tr l i, nên cách ít ngày chà xã-tri v i bà Ð i
Thinh u vào n trên Tòa mà ki n, r i biên t ch tài s n nh ngày phát mãi.
Ð Th g i th ra Hà N i cho Bá K hay, r i lén d n m t ít món quý mà g i
cho Nh Bình. Ð Th v i Thanh Ki u ban ngày c ng nh ban êm, c ng i khóc
hoài, tính l t i ó ch ng nào h bán nhà r i s v u v i th ng r l n. Còn Thái
Th ng thì bi t t m tích, không th y t i lui n a; có b a Ð Th sai Nh Bình vô kêu,
anh ta c ng không thèm ra.
B a n , n c m chi u r i, Ð Th n m gác tay qua trán mà lo tính vi c nhà. Tr i
m trong nhà ã t i r i mà không ch u v n èn lên. Thình lình bà Phán Quý ngoài
c vô h i r ng:
- a! Nhà i âu m t h t, mà t i r i ch a t èn, t i mò nh v y nè?
Th l m c m ng i d y v n èn lên, l t t chào h i r i m i ch sui ng i. Bà
Phán Quý dòm cùng trong nhà r i h i r ng:
- Con nh nó i âu v ng v y ch ?
H m nay Ð Th th y Thái Th ng không t i lui, n n i cho kêu c ng không
ch u ra, thì có b ng nghi Thái Th ng th y nhà mình nghèo r i nên anh ta mu n b i
c. Nay có bà Phán n th m, l i v a m i ng i li n h i con dâu i âu, thì Ð Th
ng th m nên l t t kêu Thanh Ki u.
Thanh Ki u nhà sau, mà nghe nói có bà Phán, cô không ch u ra m t, nên sai gia
ch lên th a d i r ng cô ã i xu ng Ð t H mà th m cô hai Thanh Huê ch a v .
Ð Th mu n sai a ch y i kêu. Bà Phán c n mà nói r ng:
- Thôi, thôi, kêu làm chi; tôi th y v ng nên tôi h i v y ch . May không có nó
nhà, v y mình nói chuy n m i thong th .
Bà Phán têm tr u mà n và nói r ng:
- m nay tôi mu n ra nói chuy n ch i v i ch ng ch gi i khuây, ng t trong
mình không c m nh nên không i c... Thi t ch vô ph c quá, ai th y
y c ng th ng. Tôi xét ph n tôi ây thì tôi bi t, h i ông Phán nhà ng m t
tôi bu n r u bi t ch ng nào, b i v y bây gi tôi th y ph n ch tôi th ng quá.
nh s c m nh l m, ch ph i y u i gì ó sao, r i au s a15 có m y b a r i
ra nh v y.
Th hít m i r i áp r ng:
- nh c a nhà tôi16 thì có th y ch gì n ng l m âu. Tôi ch c là t i ng th t c
ng bu n r u r i b nh nó d i d p thêm, nên m i h i nh v y ó.
Bà Phán ng i xích l i g n r i h i nh r ng:

15
qua loa l y có, n s s a ba h t
16
ch ng tôi, v tôi


- Tôi nghe h n anh m t n n hai ba muôn ng, bây gi m y ch n h
ó lên h ki n ng bán nhà, bán t, thi t có nh v y hay không ch ? Tôi s h
ghét r i h n t m b y t m b , nên tôi l t t ra h i ch ây.
Th h th n nên day m t ch khác làm b ki m cái kh n và nói nh nh r ng:
- Chuy n h nói ó c ng có. Lúc ra tranh c H i ng t n hao nhi u quá nên
ng có vay thêm h t m i ba ngàn. Hôm tr c tôi có nói chuy n v i th ng th y
thu c. V y ch nó không có nói l i cho ch nghe hay sao?
- kh ! Nó có nói âu!
- Bây gi ch n h ã vô n h ki n r i. Tôi tính tôi bán cái nhà n y mà tr
d t cho h , r i tôi ki m mua m t cái nhà nh nh tôi ; ng m t r i, nay mai
con T l y ch ng thì nó theo ch ng, còn th ng Ba tôi nó i h c, sau n y nó có v
thì nó i làm vi c, tôi có m t mình nhà l n minh mông c ng không ích gì.
- nh m t mà vi c nhà ch b i r i thi t t i nghi p quá!
Bà Phán ng i l ng thinh m t h i r i nói ti p r ng:
- Tôi ra ây thi t tr c th m ch , sau tôi nói chuy n s p nh luôn th .
Th t ng bà Phán nói ngày c i nên lóng tai nghe, ch ng dè bà Phán l i nói
ng:
- y tháng nay ch ã bi t b ng tôi, thi t tôi th ng con T l m. Tôi không hi u
i c nào mà hôm tr c th ng th y thu c nó v nó nói v i tôi nó mu n i Tây
c n a ch nó không ch u c i v . Tôi r y la nó h t s c mà nó không nghe l i.
Có con i n y khó quá, nó mu n ngang nào c ngang n y, thi t tôi không
bi t làm sao c nên tôi ra cho ch hay coi ch tính l nào.
Th nghe nói gi n quá, song bà d n lòng t nh táo mà áp r ng:
- Ch nói m y l i tôi hi u r i. Ông th y thu c ng th y m con tôi bây gi suy
p r i, nên ng tính h i hôn ng ng i ki m con nhà giàu ng c i ch gì.
Con trai i nay chú nào c ng v y h t th y, c ham ti n ham b c ch không k
gì làm nh n ngh a.
Bà Phán có con làm n th y thu c thì bà tr ng l m, coi thiên h không ai b ng,
i v y bà nghe Ð Th nhi c con bà ham giàu thì bà phi n nên bà c i g n mà áp
ng:
- Ch ng có nói nh v y. Tôi bi t b ng con tôi, nó không có tánh tham phú
ph b n nh h âu. Ch ph i nh l i mà coi, ch có giàu gì h n tôi, n u con tôi
nó ham giàu thì nó ng thèm i nói con ch a.
- u nó không ham giàu sao bây gi nó l i b i c?
- Không bi t ch ng hay là nó nghe con gái ch có h ch nào ó ch ng?
- Con tôi h ch nào âu ch ch th coi?
- Không, ch ng có nóng ch ! Cái ó là tôi nói ví d mà nghe ó thôi, ch tôi có
bi t con ch h ch nào âu. Nh ng mà tôi bi t ch c bây gi làm th nào con tôi
nó c ng không ch u c i.
- Tôi có nài n ch âu.
- Ch tôi l i nài h i nào? Ch nh l i mà coi, h i tr c tôi d t con tôi n coi m t
i thôi, ch tôi không ch u i nói, ch t i ch sai cô N m Liêu vô ngày m t mà
thúc tôi hoài nên tôi v tình tôi m i i nói, ch ch giàu muôn h gì ó mà tôi
ham.


Ð Th g c con nhà giàu sang nên ã t p tánh khinh th nhà nghèo quen r i; ch
ch a t ng ch u cho ai khinh b mình. Nay nghe bà Phán nói gi ng cao h n mình
thì t c gi n quá không bi t áp th nào cho ã n gi n, cùng trí r i m i nói b ng
ng:
- Thôi tôi c ng ch ng mu n nói nhi u l i làm mích lòng ch mà làm chi. Ch tính
i hôn tôi c ng c u. Tuy bây gi tr i khi n nhà tôi suy s p, song ph n con tôi
ng ch ng ch ng âu mà tôi s , b i vì cô nó là ch Ph tôi trong Ch L n,
i tr c ch c ng không ch u g nó cho ông th y thu c, t i nhà tôi g , ch
theo r y hoài, c trách sao không cho ch g . H m nay ch ra bi u tôi ch
em con nh v tr ng ch nuôi ng nó coi s nghi p cho ch , b i vì ch không
có con mà s nghi p t i hai ba ch c muôn ch coi không xi t. y v y, n u ông
th y thu c không c i nó thì thân nó càng sung s ng, ch có h i chi âu mà
tôi lo.
Bà Phán thi t c ng vì nghe Ð Th suy s p nên m con bàn tính v i nhau r i ra
i hôn, mà bà quên s bà Ph Khánh Long giàu l n không có con, gia tài ngày sau
v ba a cháu, nên bà m i nói h y, không dè d t chút nào h t. Ch ng bà nghe
Th nói bà Ph tính em Thanh Ki u v nuôi, ngh a là bây gi Thanh Ki u có ti n
nhi u ngày sau còn h ng gia tài l n, thì bà h i h n vô cùng.
Mà thôi, nói ã l r i, tr l i sao c. Ti c thì áng ti c, song ti c c ng ch ng ích
gì, b i v y bà nói r ng:
- u bà Ph có lòng th ng con ch nh v y thì tôi c ng m ng cho nó. Xin ch
ng có phi n tôi. Hai ch em mình không c g n nhau, thi t là t i con tôi nó
mu n i h c n a, ch không ph i t i tôi âu.
Bà Phán nói d t l i r i ng d y t mà v . Ð Th a ra t i th m. Bà Phán ng
gi a sân ngó vô nhà mà nói r ng:
- Nhà c t ã t t, mà cu c t c ng thi t là p. N u ch không gìn gi c, bán
cho ng i ta thì u ng quá. Thôi, tôi ki u ch .
Ð Th nghe m y l i chót c a bà Phán l i càng t c gi n h n n a. Bà tr vô nhà
m ngay trên ván mà khóc. Thiên h h x u thi t! H i nào mình giàu, h b
mình, bây gi mình nghèo h khinh b mình thái quá! Ð Th quên vi c ngày tr c
bà chê Hi u Liêm nghèo hèn bà không ch u g con, bà ch nh có s ng i ta th y bà
nghèo ng i ta chê con bà mà thôi, ch chi bà nh vi c Hi u Liêm ngày tr c thì
ch c ngày nay bà không trách m con bà Phán.
Ð Th t c gi n mu n vô bà Ph mà phân tr n vi c x u h c a mình, r i xin bà ra
ti n mua h t nhà t và xin g i Thanh Ki u v i bà ng che b t mi ng thiên h , mà
i bà ngh bà Ph tánh khó l m, s nói không c mà l i còn b m ng thêm, nên bà
m co mà khóc, không i âu h t. Cách m t lát, Thanh Ki u b c ra d n d p tr u
c.
Ð Th bèn h i:
- Con i xu ng ch Hai con làm gì?
Thanh Ki u áp r ng:
- Con bi u b y tr nói d i v i má, nãy gi con n m trong bu ng ch có i âu!
Th ngó con ch ng h ng r i h i n a r ng:
- Té ra nãy gi m nói chuy n v i bà Phán Quý, con nghe h t sao?


- Con nghe h t.
Ð Th au n trong lòng nên l y kh n lau n c m t, không nói ti ng chi c
a. Thanh Ki u c i và nói r ng:
- Mà bu n làm chi. Th y thu c Thái Th ng h i hôn, y là may cho con, b i v y
nãy gi con vui l m, có h i chi âu mà má bu n.
Ð Th th y con b ch ng chê mà l i hân hoan thì bà l y làm l , song bà a oan
trong lòng nên không tính h i duyên c làm chi.
Cách ch ng bao lâu, Tr ng tòa n niêm nhà c a tài v t, r i k L c s n ánh
tr ng rao phát mãi.
M con Ð Th d t nhau qua Ð t H tá túc v i r là Lý Nh Bình. Thanh Huê là
Nh Bình, t khi có ch ng, thì mình là con nhà giàu có nên coi ch ng nh r m
nh rác, ban ngày c ng nh ban êm c d i ph n thoa son, thay qu n i áo i câu
tôm câu cá hoài, ch ng có d b n thì m ng vãi trên u, không thèm k n; mà Nh
Bình m t là vì xét ph n mình nghèo, hai là vì th y v ch ng Bá V n c ng con, d u có
mét c ng ch ng r y la chi h t, b i v y anh ta nh n thua, nh m m t cho v thong
th bài b c không thèm nói t i.
Ð n lúc n y Thanh Huê ch ng còn c y nh cha m nh tr c n a c, mà ng a
quen ng c , c ng c i ánh bài hoài, Nh Bình r y h n, nh t nh không cho
Thanh Huê c m n cây bài.
Ð Th th t th , n tá túc v i r , không dám binh con, nên Thanh Huê ph i
xu ng n c ép mình v ng l i ch ng, nh ng mà trong b ng th m oán, quy t tình h
ngày nào mình có ti n b c nhi u thì s hành h thân ch ng l i mà tr thù.
Tuy Ð Th h t gia s n, song bà còn gi u c m t b cà rá v i vài ôi bông tai
t xoàn. Bà bán b t b cà rá v i m t ôi bông làm v n cho vay ng ki m l i m
con chi d ng.
M con Ð Th u nhà Nh Bình c ít ngày, k g p d p bãi tr ng, Bá K v
th m nhà. Tuy lúc cha ch t Bá K xa nên không v mà báo hi u c, song vi c
nhà nh có Nh Bình g i th nên anh ta ã bi t h t.
Bá K v n Sài Gòn th y m v i em nhà anh r thì yên lòng, th m tính
mình h c cho thành thân ng sau có nuôi m và nuôi em. Có b a anh ta n th m
Hi u Liêm, em chuy n th y thu c Thái Th ng h i hôn em mình ra mà nói, thì
Hi u Liêm làm l nói l ng, ý không mu n nghe chuy n Thanh Ki u. Bá K ngh
Hi u Liêm còn phi n m mình, l i ngh tr c kia m mình ã chê ng i ta, n u bây
gi mình còn tính k t nh n duyên l i thì là trái l ngh a l m, b i v y Bá K thi t
mu n cho Hi u Liêm v i Thanh Ki u k t tóc tr m n m, mà vì anh ta ng i ngùng nên
không dám nói ra.
Bà Ph Khánh Long ch ng hi u là t i n n n nh ng l i kh c b c v i Ð Th hay là
i bà s mi ng thiên h chê c i bà giàu sang mà không bi t th ng em cháu, mà
a n bà i ki m nhà Nh Bình r i bi u Ð Th d t con vô nhà bà mà . Ð Th h n
vi c tr c nên gi c gi c không mu n i. Bà Ph m i nói r ng:
- Khi tr c tao gi n tao nói nh v y, ch c t ru t sao cho ành. Tao giàu sang l
nào tao ành b m con bây c c kh nh v y hay sao. M con bây v v i tao.
Th y thu c Thái Th ng nó chê con Thanh Ki u nghèo nó không thèm c i,
tao g l y ch ng coi có h n nó hay không.


Ð Th nghe bà Ph tính g Thanh Ki u thì m ng r , n u bà g thì ch c là g con
nhà giàu có c, b i v y h t gi c gi c n a, và xin vài b a r i s em c vô mà
.
Bà Ph v r i, Bá K can m xin ráng ch u c c vài n m n a, i mình ra tr ng
i mình lo b o b c, ch ng nên chi u l y bà Ph làm gì. Ð Th không nghe l i, c
thâu x p qu n áo r i d t Thanh Ki u vô Ch L n.
Bá K phi n quá nên nói r ng:
- Má ã n n c n y mà còn mê mùi giàu sang. Ð ng b c c a cô Ph là ng
c b t nh n, má n làm gì.
Ð Th g t ngang r i kêu xe ch và d t Thanh Ki u i. Bá K bu n quá, m i i
xu ng nhà Hi u Liêm thu t vi c y l i cho Hi u Liêm nghe, r i nói r ng:
- Tôi v i anh không ph i ru t th t, song th ng nhau c ng nh con m t nhà,
không l tôi gi u anh. Cô c a tôi ngày tr c làm u i ác nên m i giàu l n
c ó. Tôi nói thi t, thà là tôi ch t ói ch không khi nào tôi ch u th c a cô
tôi m t ng xu. Má tôi suy s p ã b ng i ta khinh b r i mà ch a t n, nghe
cô tôi em v nuôi thì vui m ng, nghe cô tôi tính g Thanh Ki u cho con nhà
giàu thì c ý, nên b n b i vô v i cô tôi li n, không k liêm s chi h t; tôi
coi ý má tôi ham g con Thanh Ki u cho ng i giàu sang hoài. Nói thì mang t i
i tr i t, ch thi t má tôi t quá.
Hi u Liêm lóng tai nghe k r i châu m y h i r ng:
- Bác i mà cô T c c ng vui lòng i theo n a sao?
- Thì má tôi i âu nó ph i theo ó, ch cãi sao c.
- u c vui lòng i theo thì thôi, anh can gián làm chi.
Bá K ng i l ng thinh m t h i r i nói r ng:
- Ti n b c thi t là kh n n n l m! Vì ti n b c, b c ti n mà ng i i h h danh
, h ph nh n ngh a, h quên liêm s h t. Ph n tôi ây c ng v y, n u tôi chê
ng b c phi ngh a thì làm sao tôi h c n a c? Kh l m, kh l m!
Hi u Liêm nghe nói vùng ng d y ngó ngay Bá K mà h i r ng:
- Anh chê ng b c c a tôi hay không? N u anh không chê, thì tôi tuy không
giàu, song tôi nguy n giúp cho anh n h c n cùng, anh ng ng i chi h t.
Bá K n m tay Hi u Liêm r i hai anh em nhìn nhau, th y u r ng r ng n c
t.


Ph n N m

Bà Ph Khánh Long trong nhà h m mi ng nói v i tôi t thì l i nào c ng u
ng cay h n u, b i v y t con L i h u h t i ch Thìn n u n, t th ng s p-ph
cho t i chú làm v n, m i ngày ch ng có ng i nào mà kh i b bà ch i m t hai l n.
Ð Th và Thanh Ki u v v i bà, thi t bà không ch i b i nh tôi t v y, d n ch
ng t t , cho n chung m t mâm, nh ng mà h nói l i chi, ho c làm vi c chi sai ý
bà, thì bà r y la om sòm, l y làm khó ch u l m. Thanh Ki u t nh chí l n, cha m
ng tiu, ch a t ng nghe l i n ng n gi n thúc, nay v nhà cô, ã b ng không
vui, mà còn b r y rà n a, nên cô s s t trong lòng, t s m m i cho t i chi u c trên
u may áo thêu kh n hoài, c c ch ng ã n b a n ph i xu ng g p m t bà Ph ,
ch g p bà thì cô h t h n h t vía.
Còn Ð Th thì thu nay ã quen thói làm bà ch nhà, sai khi n ng i, ch ch a
ai r y rà; nay suy s p ph i ch u lòn cúi thì b m gan tím ru t, h m t chau m y. Ð
Th mà d n lòng c ây là vì h cách n m ba b a thì bà Ph bàn tính chuy n g
Thanh Ki u l y ch ng m t l n, mà l n nào bà c ng nói bà l a ng i thi t giàu l n
con nh cho c bà m i g , b i v y Ð Th vui lòng r i quên h t gi ng ng
cay, ch trông th y s sung s ng trong t ng lai mà thôi, ch không k s s nh c
hi n t i.
M con Ð Th v v i bà Ph c b y tám tháng. B a n bà Ph ng i xe h i i
ch i tr n m t bu i chi u. Ð n t i bà th y Thanh Ki u ã i ng r i, bà m i nói v i
Th r ng:
- i chi u tao i th m bà Chúa tàu Ph , i ch i mà may quá. B có th ng con út
tên là Tri u C , n m nay nó c hai m i b y, hai m i tám tu i; b ã c i
cho nó m t con v x m r i, song bên Tàu, bây gi b mu n c i cho nó
t con v An Nam n a ng bên n y. B h i tao có bi t con ai t t ch
giùm cho b , cu c c i h i t n hao bao nhiêu b không c n, mi n là con dâu
cho bi t l ngh a và nhan s c coi cho p thì thôi. Tao nghe nói tao m ng h t
c, nên tao nói tao có m t a cháu gái và tao h a mai tao d t nó l i cho b
coi. t Ch L n n y ai mà giàu cho b ng bà Chúa tàu Ph . Bà có hai cái tàu
kh u, con c a b a thì c t nhà máy xay lúa ngoài R ch Cát, còn a thì s m
tàu a hành khách và ch hàng ng Nam Vang. Con Thanh Ki u may mà
c vào nhà ó thì ch ng khác nào chu t r t trong h n p. V y mai m y s a
so n cho nó, ng tao d t nó i l i cho b coi; h b ành b ng r i mình òi h t
xoàn cho l n, òi ti n công cho nhi u, b là ng i giàu có l n, t n hao bao
nhiêu b không c n âu, n u mình không òi thì u ng. M y ráng d n d p trau
i con Thanh Ki u coi cho thi t p thì t nhiên m y có b c muôn trong tay.
Th nghe nói b c muôn thì m ng, mà m ng r i l i l ng l m t h i và nói
ng:
- Tôi s con Thanh Ki u nó chê con ch t khách nó không ng.
- a! Chê là sao? Ch t khách mà ng i ta có ti n nhi u thì thôi ch . H ! Cái thân
ã g n i n mày kia không lo, còn chê khen n i gì. N u nó có chê thì ó


c tao. G nó ch ó, nó sung s ng mãn i, còn m nó bây gi có cb c
muôn, có l nào nó ngu quá, i chê ch nh v y.
Th suy ngh m t h i r i nói r ng:
- Tôi tính nh v y thì xong: Ð ng cho nó bi t vi c gì h t. Sáng mai ch bi u nó i
ch i v i ch r i ch d t nó l i nhà bà Chúa tàu cho b coi. H b ành r i thì tôi
i ch g i. Ch ng g n ngày c i mình s cho nó hay, vi c ã l r i, d u nó
không ch u c ng không c.
- ! Tính nh m y v y c ng xong. Ð ng thèm nói cho nó bi t tr c. Nói cùng
mà nghe, n u ch ng nó hay nó làm b gi c gi c thì tao ánh nó ch t ch .
- Mình g nó mình òi ch ng bao nhiêu ch ?
- y c vi c òi i, mu n bao nhiêu c ng c, có tao nói c vô, không sao
âu mà s .
- u có g thì tôi òi n trang: m t b cà rá, ba s i dây chuy n, m t ôi bông,
i m t chi c vòng, u nh n h t xoàn h t th y, còn ti n ng thì òi hai ngàn.
- Sao ti n ng l i òi hai ngàn?
- y ch òi bao nhiêu?
- Ch òi n m ngàn không c hay sao? B m y s bà Chúa tàu Ph không có
ti n mà i cho m y há?
- , th a n m ngàn thì n m.
- ã nói v i tao r i mà: mi n là con dâu b coi v a ý thì thôi, t n bao nhiêu b
không c n, m y s n i gì mà không dám òi kia!
Ðêm y, Ð Th ng không c, c n m lo tính c nh mình g Thanh Ki u mà
òi c n m ngàn ng b c thì dùng làm v n mà cho vay. Mà ngh bây gi mình
góa b a cho vay c ng b t ti n, thôi mình mua ít c n ph cho m n, m i tháng
góp ti n ph mà xài cho xong. Thi t có ph c ng khó l m, nay h ch n y, mai h
ch n , ph i s a hoài, mua ru ng m i ch c n h n. Mà ru ng bây gi m c quá, mua
ru ng không l i nhi u, l i s mình có n m ngàn mua ru ng có bao nhiêu âu. Ð
Th n m tính n khuya mòn m i r i ng quên.
Sáng b a sau, bà Ph kêu Thanh Ki u bi u thay áo i qu n, g u d i ph n r i
i ch v i bà. Ð Th m r ng l y a cho Thanh Ki u m t cái qu n c m cúc tr ng,
t cái áo t màu bông ph n, m t ôi giày thêu c m và m t cái kh n l a tr ng, r i
o s a so n cho mau. Bà l i a m t s i dây chuy n v i m t ôi bông h t xoàn c a
bà còn gi u cho Thanh Ki u eo n a.
Thanh Ki u th y y thì ch ng h ng h i m r ng:
- Con có tang mà b n áo màu, eo h t xoàn coi sao c má?
- Cô con m i bi u con ph i n m c cho t t ch ng b n tang.
- a! Con có tang thì con m c tang; i v i cô mà con m c tang l i nh c gì
cho cô hay sao?
- y! T i cô con bi u nh v y thì con c vi c làm theo, con cãi ây cô con r y a.
- Thanh Ki u v ng l i m thay y ph c và eo n trang, song s c m t không vui.
Thanh Ki u trang m xong r i m i c m cái kh n i xu ng l u. Bà Ph ng i d i
ngó lên, th y cô da m t tr ng mà má ng h ng, n c tóc en mà b i l i khéo, mi ng
có duyên nh hoa sen v a m i n , m t chói th n mà tròng r n r n n c mùa thu, khi


i tay ánh d u dàng, lúc nói m t mày m th m, nh m trong ám con gái nhà giàu
sang Sài Gòn, Ch L n ch a t ng th y ai dung m o c nh Thanh Ki u v y.
Bà Ph trong lòng m ng th m. Bà bi u con L i kêu s p-ph em xe ra cho bà i
ch . Khi bà s a so n ra i, bà dòm th y Thanh Ki u eo có m t s i dây chuy n nh ,
mà không nh n h t chi h t, thì bà châu m y mà h i r ng:
- y ch không có dây chuy n nào khác hay sao mà eo s i dây chuy n gì k
c v y?
Thanh Ki u cúi u áp nh r ng:
- Th a, không có.
Th b c l i nói r ng:
- i tr c tôi có s m cho nó m t b , có nh n h t xoàn t t quá. B n ó ba nó
y c m r i b luôn, ch có ti n âu mà chu c.
Bà Ph m t s t l y ra ba s i dây chuy n c a quan Ph Khánh Long s m cho bà
i tr c mà a cho Thanh Ki u eo. Thanh Ki u gi c gi c không mu n eo. Ð
Th thúc r ng:
- Ðeo ri t r i có i, cô con ch kia, không th y hay sao?
Thanh Ki u ph i ráng mà eo r i ra xe h i i v i bà Ph .
Bà Ph bi u xe ch y xu ng ng mé sông, qua kh i c u Ông L n r i ng ng
tr c c a nhà bà Chúa tàu Ph . Bà bi u Thanh Ki u i vô nhà v i bà. Thanh Ki u
không hi u nhà y là nhà c a ai, song nghe bi u thì ríu ríu i theo ch không dám
cãi.
Bà Chúa tàu Ph chào s bà Ph r i m i ng i, mà m t ngó Thanh Ki u không
nháy. Bà Ph c i mà nói r ng:
- Con cháu tôi nói chuy n v i bà hôm qua ó là con n y ây. Nó là con c a th ng
em tôi, cha nó ch t r i, tôi th y m con nó tôi th ng nên tôi m i em h t v
i tôi m y tháng nay. Nó may vá thêu thùa u khéo h t, l i bi t ch ngh a
rành n a. H i cha nó còn sanh ti n, cha nó c ng nó quá; tôi không có con tôi
mu n xin em nó v mà nuôi, cha nó không ch u cho, bây gi cha nó m t nên
tôi m i nuôi c nó ó a.
Thanh Ki u không hi u bà Ph có ý chi mà thêu d t nhi u l i nh v y, nên ng i
ghé t i u gh tr ng k , ngó bà Ph v i bà Chúa tàu hoài.
Cách ch ng bao lâu Tri u C i âu v không bi t, mà ngoài b c vô r i nói
ti ng Tri u Châu v i bà Chúa tàu Ph . Anh ta không chào bà Ph mà m t l i li c ngó
Thanh Ki u hoài. Bà Ph thì ngó Tri u C mà c i. Còn Thanh Ki u không hi u bà
Chúa tàu nói chuy n chi, nên c ngó Tri u C , th y anh ta ch n i giày vàng v
tr ng, mình m c qu n tr ng áo tr ng, u i nón n xám, mi ng r ng, mày ngang,
hàm r ng có hai cái b t vàng, gò má phía t có m t cái th o l n mà dài b ng ngón tay
cái.
Tri u C i vô trong c t nón r i tr ra kéo gh mà ng i ngang m t Thanh Ki u. Bà
Chúa tàu ki m chuy n h i th m Thanh Ki u m y tu i, có m y anh em, bà h i âu thì
Thanh Ki u nói ó, không b ng chi h t.
Bà Ph ch i g n m t gi ng h r i m i t và d t Thanh Ki u ra xe mà v . Bà
Chúa tàu a ra t i c a và nói v i bà Ph r ng:
- tôi tính r i b a nào tôi s lên nhà nói chuy n.


Xe v t i nhà, bà Ph b c vô th y Thanh Huê ng ng i khóc mà nói v i Ð
Th , bà không hi u có chuy n chi nên h i r ng:
- y vô trong n y làm gì? Sao mà khóc ó?
Thanh Huê li n ng i b p xu ng t mà l y bà Ph , r i khóc và nói r ng:
- m cô, ch ng cháu kh n n n l m, bây gi nó th y cha cháu ch t, m cháu
nghèo r i nó n hi p cháu; nó ánh i không cho cháu v i nó n a, nên
cháu ph i vô ây l y cô, xin cô làm ph c cho cháu nh h t c m r i, ch
cháu có ch ng thì nh ch ng, mà bây gi nó không th ng cháu n a nên ánh
i cháu thì cháu bi t âu mà n ng d a.
Thanh Huê l y r i ng d a gh khóc r m r t. Bà Ph châu m y nói r ng:
- Tao ã nói th ng cha m y không làm vi c gì nên thân h t. T i g con không bi t
a nên bây gi m i ra c n i nh v y ó.
Thanh Huê nói r ng:
- m cô, h i tr c tháng nào cháu c ng xin ti n c a ba má cháu em v cho nó
n, bây gi không có ti n n a nên nó ánh cháu, ch có chuy n chi âu.
Bà Ph ng i l ng thinh têm tr u mà n r i nói r ng:
- Thôi, ây v i tao, ng thèm v v i nó n a. Nó có gi i thì nó ki n mà xin
i. H nó m y r i, tao g ch khác xem có giàu sang b ng m i nó hay
không?
L i ch ng v ng t i, Lý Nh Bình vô nhà bà Ph mà mét v i bà và Ð Th r ng
Thanh Huê không lo làm n, không ch u coi sóc vi c nhà, c ánh bài b c hoài, anh
ta la d t nhi u phen mà không nghe nên h i s m m i gi n ph i ánh vài b p tai mà
tr ng tr . Anh ta l i xin m v i cô r y giùm ng Thanh Huê b tánh c , ch bây gi
nhà nghèo r i, n u c xa xí b c bài hoài, thì ch c ch ng kh i mang h i.
Thanh Huê núp trong bu ng, lóng tai nghe ch ng nói nh v y, li n b c ra cãi l ,
nói nhi u l i h n hào, mà mi ng l i tía lia. Nh Bình nói không l i, nên Nh Bình
ph i l mà thành ra ng i qu y.
Ð Th v n có tánh binh con, mà l i h i s m m i nghe bà Ph bi u Thanh Huê
ng thèm v v i Nh Bình n a, nên bà nói gi ng cay ng r ng:
- Thôi, m y ch ng c n ph i nói nhi u l i. Tao bi t r i h t: t i tao nghèo nên con
tao m i mang ti ng h , ch h i tr c tao có ti n nhi u thì con tao nó t t , ch
chuy n chi âu. Nó h thôi m y v vô Tòa mà nó i. M y nó r i coi nó có
ch t ói hay không?
Nh Bình t ng v mình qu y, vô mét ng m v r y la nó r i em nó v , ch ng
dè m v tr l i trách mình, còn cô v thì ng i ch b , nên anh ta bu n quá, bèn
ng d y cáo t , không mu n phân ph i qu y chi n a h t.
Ðêm y Thanh Huê nói chuy n v i m thì vui v nh th ng; n u ng i ngoài
dòm vô thì không ai dè cô xích mích v i ch ng bao gi . Còn Thanh Ki u ng i d a
bên ó mà trí l i lo ra, c suy ngh hoài, không hi u cô mình h i s m m i d t mình
i ch i ó có ý riêng chi ch ng.
Cách vài ngày có bà Chúa tàu Ph n nhà th m bà Ph . Ð Th ng i m t bên bà
Ph mà nói chuy n v i khách m t h i r i lên l u h i Thanh Ki u thay áo i qu n
ng xu ng chào bà Chúa tàu. Thanh Ki u gi c gi c không mu n i. Ð Th r y và


nói r ng t i ý bà Ph mu n nh v y, không nên cãi, nên c c ch ng ã Thanh Ki u
ph i v ng l i.
Thanh Ki u chào bà Chúa tàu thì th y bà Chúa tàu vui l m, mà bà l i c ngó cô
trân trân. Thanh Ki u chào r i thì rút lên l u mà n m; còn Thanh Huê thì x n b n
n ch khách ng i, b ngoài làm b lo tr u mà b trong thi t mu n nghe chuy n.
Cô nghe bà Chúa tàu nói v i bà Ph và Ð Th r ng bà th y Thanh Ki u dung
nhan tu n tú, i ng d u dàng bà em lòng th ng, mà con bà là Tri u C th y
Thanh Ki u nó c ng ch u r i, nên bà xin bà Ph và Ð Th g Thanh Ki u cho con bà,
nh cho c i b a nào bà c ng ch u h t, song c i g p ch ng nào càng t t ch ng
y.
Bà Ph bèn m h i h i coi bà Chúa tàu tính cho n trang nh ng v t chi thì bà
Chúa tàu suy ngh m t h i r i bà nói r ng nhà bà không thi u chi vòng chuy n, v y
bà tính cho hai chi c vòng h t xoàn, ba s i chuy n h t xoàn, m t b cà rá, m t ôi
bông tai, m t cây ghim c và m t cây th gi t u, u nh n h t xoàn h t th y, ng
cho b v n con gái. Ð Th m ng quá ch a k p nói t i chuy n òi ti n ng, thì
bà Chúa tàu l i nói bà s cho m i m áo v i ba ngàn ng b c ng cho con dâu
vui lòng.
Ð Th mu n òi ti n ng thêm cho s n m ngàn, song ngó th y bà Ph g t
u mà c i, t ng bà ã ch u r i, l i ngh ng i ta cho h t xoàn nhi u quá không l
mình còn òi thêm n a, nên bà l ng thinh c ng i chúm chím c i hoài.
Ch ng bà Chúa tàu v r i, bà Ph m i h i Ð Th r ng:
- Tao ã bi u m y òi n m ngàn ti n ng, sao b nói ba ngàn mà m y l ng
thinh không ch u òi thêm?
- Tôi th y b t t , tính cho n trang nhi u quá nên tôi không n òi n a.
- y ngu quá! M y ph i òi ti n ng nhi u m y m i có l i, ch n trang d u
cho bao nhiêu con m y nó c ng em v nhà b , m y n c hay sao?
Ð Th ng i l ng thinh, s c m t không vui, ch c là trong trí th m ti c vì v b ng
mà m t t i hai ngàn ng b c. Cách m t h i lâu r i Ð Th m i nói r ng:
- Không h i gì, mình t t v i ng i ta, có l ngày sau mình còn nh nhi u l m.
Con Thanh Ki u vào c nhà ó không l nó không út nhét mà nuôi tôi.
Trong lúc bà Ph v i Ð Th nói chuy n thì Thanh Huê thót lên l u mà thu t h t
u uôi m i vi c cho Thanh Ki u nghe, k n trang c a bà Chúa tàu mu n cho,
i l i h n h khen Thanh Ki u có ph c l n. Thanh Ki u nghe nói ch ng h ng r i
ng i x m t, hai hàng n c m t ch y ròng ròng. Thanh Huê th y v y m i h i t i sao
mà có ch ng giàu l i không vui. Thanh Ki u ngó ch trân trân và áp r ng:
- Em ã nh t nguy n không l y ch ng, b i v y d u ai em m t xe h i h t xoàn
mà c i em c ng không vui n a.
Thanh Huê l t t xu ng mét v i bà Ph r ng Thanh Ki u nói không ch u l y
ch ng. Ð Th r y Thanh Huê sao l i t c m ch nói cho Thanh Ki u bi t tr c làm chi,
i bà Ph bi u con L i lên kêu Thanh Ki u xu ng cho bà d y vi c.
Thanh Ki u v a b c xu ng l u thì bà Ph h i r ng:
- Tao v i m m y tính ki m ch giàu có mà g m y cho m y nh , sao m y l i nói
i ch m y r ng m y không ch u l y ch ng? Ð ng có nói b y nh v y n a tao
ánh ch t a. Ph n m y bây gi côi cút, m con không có c m n; ch n y


ng i ta th ng m y nên tính c i m y mà i n trang v i ti n ng n
t hai muôn ng b c; m y ã b ch ng b , bây gi c nh v y thì may
m, còn nói nhõng nh o gi ng gì ó?
Thanh Ki u và khóc và nói r ng:
- m cô, thân con là con gái, n u ph i l y ch ng thì ch n n i nh n ngh a, ch có
ph i bán thân hay sao mà l a ch nhi u ti n.
Th ch n mà nói r ng:
- Con ch a hi u vi c gì, ng có nói b y nh v y cô con ánh ch t a. Ð má nói
cho con nghe: Bà Chúa tàu Ph giàu l m, bà nói mà c i con cho con trai út c a
bà. Bà h a cho n trang h t không thi u món nào, mà th nào c ng nh n
t xoàn h t th y. Bà l i i ti n ng cho má ba ngàn, con có ch ng giàu sang
sung s ng mà má l i có v n làm n, y thi t là ph c c c a ông bà l i
nên m i c nh v y ó a con. Thôi, con lên l u mà ch i i, ng có nói b y
nói b không nên. Ði i... Thanh Huê, d t em lên l u i con.
Thanh Huê v ng l i m , li n n m tay d t Thanh Ki u lên l u. Thanh Ki u chun vô
mùng mà n m, nh m y l i m khuyên thì h th n ph n gái, au n lòng ngay vô
cùng. Làm con gái t ng là c ch n ch nh n ngh a mà g i ph n trao thân, ch
nào dè ph i làm nh m t món hàng, l a ch nào cao giá m i bán, thân ph n nh v y
u s ng càng thêm nh nhu c ch không ích gì. Trong lòng cô l y làm n au ch u
không c, nh ng mà m nh v y, cô nh v y, ch c ng nh v y n a, thì bi t than
phi n v i ai, b i v y cô có bu n thì lén khóc th m mà thôi ch không nói chi h t.
Bà Chúa tàu nh ngày r i, b a n bà d t Tri u C n mà cho n trang và n p
ti n ng. Ð n trang x p trên qu , món nào nh n h t xoàn c ng l n, l i có
ba m i t m gi y x ng d a bên ó n a, song bà Chúa tàu xin cho Thanh Ki u ra
chào r i bà s cho. Ð Th nói nh v i Thanh Huê, bi u lên kêu Thanh Ki u xu ng
mà chào m ch ng.
Thanh Huê i m t h i lâu r i mà không th y Thanh Ki u xu ng. Ð Th nóng n y
i i lên l u mà thúc. Bà lên t i ó, th y Thanh Ki u u tóc r i nùi, áo qu n ch a
thay, bà gi n quá m ng r ng:
- Sao không g u thay áo xu ng mà chào ng i ta, ng a? Ð ng i ta
ng i ch hoài ó sao?
Thanh Huê ti p nói r ng:
- nãy n gi tôi bi u h t s c mà không c, má làm sao ó má làm.
Ð Th n m tay kéo Thanh Ki u bi u i g u. Thanh Ki u ng i trân trân nh
khúc cây, không thèm nói i nói l i, mà c ng không ch u ch i g . Ð Th gi n quá v
hai ba v , Thanh Ki u không khóc mà c ng không nói. Ð Th làm d không c
túng ph i d ng t; mà nói êm Thanh Ki u c ng không thèm nghe, bà n i gi n mu n
ánh ch t cho r i, ng t có khách ng i d i, không l hành hung náo ng, cùng th
bà ph i xu ng nói d i r ng Thanh Ki u nóng l nh nên không chào c.
Bà Chúa tàu bèn nói:
- Thôi, b a nào nó m nh r i tôi s l i mà cho và nh ngày c i luôn th .
Bà nói nh v y r i tom góp n trang v i ba m i t m gi y x ng mà b vào qu và
bà Ph v i Ð Th mà v .
Khách v a ra kh i c a thì Ð Th ngó bà Ph mà nói r ng:

Ho bieu chanh tien bac bac tien

Ho bieu chanh tien bac bac tien

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Similar to Ho bieu chanh tien bac bac tien

Similar to Ho bieu chanh tien bac bac tien (17)

More from Kelsi Luist

More from Kelsi Luist (9)

Ho bieu chanh tien bac bac tien