1. ng gánh cang th ng 1 www.hobieuchanh.com
NG GÁNH CANG TH NG
Bi u Chánh
I
Vua Thánh Tôn lâm tri u phong T ng qu c
Ông Lê Nhi m ón c a ánh thông gia
Trung Hoa có s r i còn có truy n n a, Vi t Nam c ng có s , há l i không có truy n
hay sao? y v y vi t m t b truy n An Nam ví d u không giúp vui cho c gi c i n a,
thì c ng biên chép c m t n s tích c a n c mình, làm nh th t ng có l không ph i
là m t vi c vô ích.
truy n n y thu c v nhà Lê, nh m tri u vua Thánh Tôn, trong kho ng hai ba n m
tr c khi vua th ng hà. Vua Thánh Tôn là con th c a Thái Tôn. Ngài tên là T Thành. Ngài
có hai ng i anh: m t Nghi Dân, hai Bang C . Vì bà Hoàng h u là m c a Nghi Dân b t i
nên vua Thái Tôn l p Bang C lên làm Thái t t i phong Nghi Dân làm L ng S n V ng, và
Thành làm Bình Nguyên V ng. Khi vua Thái Tôn b ng, tri u ình tôn Thái t Bang C
lên n i ngôi ng 17 n m, r i b anh là L ng S n V ng gi t mà giành ngôi. Ð n n m Canh
Thìn (1460) các quan i th n th y L ng S n V ng tàn b o, m i hi p nhau mà gi t i, r i
tôn Bình Nguyên V ng, t c là vua Thánh Tôn.
Vua Thánh Tôn là m t ng hi n l ng minh tri t. Khi ngài m i lên ngôi, thì ngài t
niên hi u là Quan Thu n. Ð n n m Canh D n (1470) ngài m i i niên hi u l i là H ng Ð c.
Ngài làm vua trong 36 n m u, thì ngài h ng lo k chí vua Thái T , vua Thái Tôn và vua
Nh n Tôn mà gi gìn biên gi i, khai hóa th n dân, b i v y ngoài i thì lân qu c k nh c
kiêng oai, trong n c thì s th an c l c nghi p. N c Vi t Nam h i i y c ng áng g i là
i th nh tr .
m H ng Ð c th 26 (1495), mùa xuân, vua Thánh Tôn lâm tri u, cho bá quan v n
võ vào ch u. Nh ng i th n bên v n cân ai r r thì có:
b Th ng th , Thân Nh n Trung t Thanh Tuy n.
i b Th ng th , Ð Nhu n.
Hình b Th ng th , Tr nh Công L .
b Th ng th , Lê Nh n Hi u.
Còn bên võ oai ph ng l m l m thì có:
Thái úy, Lê Ni m t Nh Lôi.
Binh b Th ng th , Lê Th V c.
Công b Th ng th , Lê Ðình Ng n.
ng quân, Lê L ng.
Vua nh l p Hoàng t T ng lên làm Thái t và nh gia phong L b Th ng th
Thân Nh n Trung lên ch c T ng qu c1
, lãnh d y Thái t h c v n ch ng l phép. Bá
quan th y u kh u u khâm ph c v ng m ng, duy có m t mình Thái úy Lê Ni m nghe
nh Phán tuy không dám cãi, song tr n m t d ng râu, xem s c di n d ng nh không v a ý.
quan Thái úy Lê Ni m là Phò mã, ch ng c a Công chúa Ng c Hoa t c là em r c a
vua Thánh Tôn. Bà Công chúa Ng c Hoa m t h i n m H ng Ð c th 20, có l i cho ngài
t ng i con gái tên là L Bích, n m n y ã c 16 t i. Nàng L Bích là m t gái dung
1
t ng, th t ng
2. ng gánh cang th ng 2 www.hobieuchanh.com
nhan tuy t th , c t cách phi phàm, mà l i thêm v n võ g m tài, tánh tình kh ái. N m tr c
Công t Thanh Tòng là con c a quan L b Th ng th Thân Nh n Trung, i ch i g p nàng
trên n bà Trung N V ng, r i l i c th y 8 câu thi nàng trên vách, thì m tài gái s c
nên v nhà xin v i cha m nói mà c i nàng cho chàng. Quan Thái úy nghe Thanh Tòng n c
ti ng th n ng, v n tao võ c ng, ông r t ng lòng, nên ông h a l i ch u g , hai bên ã có trao
a tin cho nhau r i, nh ng còn i ít n m cho ôi tr l n khôn r i s cho làm l c i. y v y
quan Thái úy Lê Ni m v i quan L b Th ng th Thân Nh n Trung ã là b n ng liêu, mà
trong l i có t thông gia n a.
Khi vua phán gi a tri u, nh l p Hoàng t Trung làm Thái t và nh phong Thân
Nh n Trung làm T T ng qu c, bá quan dòm th y Lê Ni m khí s c b t bình, nh ng không
ai hi u ông b t bình v s l p Thái t hay là b t bình v s phong T ng qu c.
Ch ng bãi ch u, vua ph n giá h i cung, Hình b Th ng th Tr nh Công L b c ra
nói nh v i Lê Ni m ít ti ng r i hai ng i d t nhau i ra tr c. Bá quan l n l t k tr c
ng i sau, ti p nhau mà i theo. Quan L i b Th ng th Ð Nhu n, v n là b n tao àn c a
ông Thân Nh n Trung, th y ông Thân Nh n Trung c gia phong quy n t c thì m ng r
trong lòng nên ón ông mà cung h . Bá quan v n võ th y v y m i b t ch c áp l i k x ng
ng tài c, ng i m ng c cao th ng. Ông Thân Nh n Trung dùng l i khiêm nh ng mà
n m i ng i r i ông k vai v i ông Ð Nhu n hu n b c lui ra, và i và àm o. Ra t i
ng môn, thì th y quan Thái úy Lê Ni m, tay ch ng n nh, tay vu t râu, ng ng ch n
ng n gi a c a, l i có quan Hình b Th ng th Tr nh Công L ng g n ó n a.
Ông Thân Nh n Trung l t t chào ông Lê Ni m. Ông Lê Ni m ã không áp l , mà
i còn h i x n xàng r ng: ''Quan T T ng qu c, tôi h i ông v y ch ông có công cán gì mà
ông c th ng tr t ph m ông nói cho tôi nghe th ?'' Ông Thân Nh n Trung ng ch ng
ng.
Ông Tr nh Công L nheo m t mà ngó, ch n mi ng mà c i l i ng lóng tai mà nghe.
Ông Thân Nh n Trung nghe l i ông Lê Ni m h i và th y s c ông Lê Ni m gi n thì bi t ông
t bình v s vua phong mình ch c T ng qu c nh ng vì ông ngh ngh a ng liêu, ông v
tình thông gia, ông không mu n tranh h n th a, nên ông tr l i nh nh r ng:
- Tôi âu dám khoe công cán v i ông. Tôi v n bi t tôi b t tài, còn ch c T ng qu c là
t ch c tr ng y u c a tri u ình. Ng t vì l nh B h ã phán, tôi không dám t th i,
nên tôi ph i lãnh ó mà thôi ch .
- Ông là b n rung ùi ngâm thi, gãi v v nh phú, h nghe có gi c thì xui râu rút c ; ông tài
ng gì mà làm T ng qu c? Ông ph i vào tâu v i l nh B h mà nh ng ch c T
ng qu c l i cho tôi. Ông ph i i bây gi , n u ông không nghe l i tôi thì tôi nguy n
không cho ông ra kh i ng môn.
Ông Thân Nh n Trung, tuy ôn hòa nho nhã nh ng mà ông nghe m y l i l mãng nh
y ông c ng t c gi n, nên ông h i r ng:
- Ví nh tôi không nh ng ch c cho ông r i ông gi t tôi hay sao? Tôi khuyên ông ng
có nóng n y. Ông là m t v i th n, ông ch ng nên nói nh ng l i phi l phi ngh a nh
y, các quan h ty ng i ta dòm th y ng i ta c i. Tôi v i ông là thông gia, tôi c
gia quan t n t c, l thì ông m ng giùm cho tôi m i ph i, ch sao ông l i tr lòng ganh
ghét. Tôi c ng v y mà ông c ng v y, làm ch c nào c ng ph i t n tâm báo qu c, n l c
n v ng ch ph i T ng qu c m i sang, còn làm ch c khác thì hèn hay sao? V y thì
ông v i tôi ph i hi p nhau, k em v n tài, ng i l y võ l c mà khuôn phò xã t c, b i
p giang san, làm làm sao cho Hoàng tri u b n v ng muôn n m, làm sao cho Nam Vi t
i danh b n bi n m i là quí, ch tranh công tranh ch c v i nhau mà hay gì.
3. ng gánh cang th ng 3 www.hobieuchanh.com
- Tình thông gia là tình riêng, còn quy n t c c a tri u ình là vi c chung. Ông ã già c
mà l i không tài cán gì; n u tôi cho ông làm T ng qu c thì c nghi p nhà Lê ch c là
ph i suy b i. Ông ph i giao ch c ó l i cho tôi m i c. Ông ch u giao hay không thì
ông nói ph t i?
- Ch c T ng qu c là ch c c a B h phong, tôi làm sao mà giao cho ông c. Ông có
mu n thì ông vào cung mà tâu v i B h ; ch ng nào có l nh B h d y thì tôi nh ng l i
cho ông.
- Lão già h nho n y thi t thách ta hay sao?
- Không ph i là thách.
- Ta nói cho ng i bi t, n u ng i thách ta thì ta cho ng i m t cây gi n n y ng i tán
ng a.
- Ông có gi i thì ông gi t tôi i r i ông làm T ng qu c.
Ông Lê Ni m là quan võ quen tánh cang c ng, ông nghe m y l i x c ý ông d n
không c, nên ông nh y t i á m t á, ông Thân Nh n Trung té l n cù. Ông Ð Nhu n l t
t nh y vô can, ông ôm ông Lê Ni m và ông kêu ông Tr nh Công L mà c y ông Thân
Nh n Trung d y. Ông kéo ri t ông Lê Ni m ra, ông an i r i d t ông Lê Ni m v dinh. Còn
ông Tr nh Công L ông Thân Nh n Trung ng d y, thì th y ông Thân Nh n Trung gãy
t m t cái r ng. Ông Thân Nh n Trung ã b nh c m r i còn b ánh p n a, b i v y ông
y làm t c gi n, ông mu n tr vào chánh n r i xin phép nh p cung mà tâu v i vua. Ông
Tr nh Công L can r ng: ''Vi c qu n th n gây g v i nhau, ông ch ng nên vào cung mà làm
cho B h kinh kh ng. Vi c âu còn ó, b a i tri u r i ông s tâu, ngh ch ng mu n gì.
Có tôi v i quan Th ng B L i làm ch ng cho, không sao âu mà s . Thôi tôi a ông v
dinh mà ngh ''.
Ông Thân Nh n Trung nghe l i can h u lý, nên ông l n b c tr v dinh. ông Tr nh
Công L i theo, và i và nói r ng:
- Quan Thái úy ng là em r c a B h r i ng ngang quá! Ông ng nh n. Chuy n n y
ông ph i n thua v i ng m t l n cho ng t n.
- Tôi nh n ã h t s c r i, có th nào mà nh n n a c.
- ng thi t là l mãng. Ông nói ph i h t s c mà ng không bi t nghe, võ ngh cao
ng r i nh y ánh i ng i ta. May là có tôi v i quan Th ng B L i can k p, ch
không thì ng ánh ch t ông còn gì.
- T c tôi l m! ng không ngh t i tôi, ng mu n làm nh c tôi tr c m t bá quan, vi c n y
tôi ph i báo thù m i c. Tôi v i ng ph i m t ch t m t s ng tôi m i nghe.
Ông ngh nh v y ph i l m ch . Ông b nh c mà ông không r a, thì qu n th n ai còn
coi ông ra gì, ông làm T ng qu c ông nói ai nghe.
Ông Tr nh Công L a ông Thân Nh n Trung t i c a dinh, r i t mà v , và i và
chúm chúm c i m t mình. Ông Ð Nhu n a ông Lê Ni m v dinh r i ông l t t sang qua
B mà th m ông Thân Nh n Trung. Ông ki m l i khuyên gi i ông n , xin th ng th ng
mà tâu v i vua ch ng nóng n y. ông Thân Nh n Trung b nh c r i b ông Tr nh Công L
c vô n a, nên l a gi n ph ng ph ng trong lòng, ông c nói vi c báo thù hoài. Ông Ð
Nhu n li u th khuyên không c, ông bèn t mà v , th m tính b a sau ông n b t gi n
i s tr qua mà can gián n a.
4. ng gánh cang th ng 4 www.hobieuchanh.com
II.
nh c, cha mong báo oán
ng tình, con ng i tranh hùng.
Ông Thân Nh n Trung gi i y cân r i vào th phòng óng c a l i, d n quân h u h có
khách nào n thì c th a r ng ông i kh i. Ông l c c trong th phòng cho n chi u mà
ng không ch u ra n c m.
Thân phu nh n không hay vi c chi h t, t ng ông có b nh nên m c a vào th m. Bà
th y ông ng ng i ch ng tay trên gh châu mày m t, thì bà h i ông có vi c chi mà bu n
lo nh v y. Ông bèn thu t u uôi m i vi c l i cho bà nghe, sau r t ông l i nói r ng: ''Tôi
ti c th ng Thanh Tòng nó m c i du h c, ch n u có nó nhà thì ai mà dám nh c tôi. Ð nó
ây r i s coi''.
Bà v a nghe nói nh v y thì bà gi t mình nên bà h i r ng:
- Ông i th ng Thanh Tòng v mà chi? Quan Thái úy l mãng ánh ông, thì ông c vào
tâu v i Thánh th ng, xin Thánh th ng làm t i ng. Mình có ch ng c ng ch i sao
c.
- Tâu Thánh th ng mà làm gì? Ví d u Thánh th ng có làm t i Lê Ni m i n a, cái nh c
a tôi l i r a c hay sao? Hu ng chi ng i là em r c a vua, ng i làm quan t i
ch c Thái úy, b t quá Thánh th ng qu trách lôi thôi r i can gián hai bên hòa v i nhau,
ch không l Thánh th ng chém gi t gì. Tâu v i Thánh th ng thì tôi tâu, mà tôi c ng
i th ng Thanh Tòng v ây tôi bi u nó ánh Lê Ni m mà tr thù cho c tôi m i
nghe.
- Ông không nên tính nh v y. Ðã bi t Thanh Tòng v i L Bích ch a ph i hi p v i nhau,
nh ng mà hai tr ã h a hôn, ông ã cho phép con mình kêu quan Thái úy b ng cha r i,
có l nào bây gi ông l i xúi nó ánh l n v i cha v nó.
- É! còn cha con gì n a mà k . Cha ch ! Cha v l i b ng cha ru t hay sao? N u th ng
Thanh Tòng là con th o, thì nó ph i lo r a nh c cho cha nó, nó ph i tr ng cha nó h n
thiên h h t th y.
Thân phu nh n ng i tr m ngâm m t h i r i bà áp r ng:
- Tôi bi t con tôi l m: thà là nó d t tình phu thê, ch nó không ành l i ni m ph t ,
thà là nó ch t, ch ch ng bao gi nó ch u ai nh c tông môn nó. N u ch ng nó v ây mà
ông bi u, thì ch c nó i báo thù cho ông li n. Cha ch ! Mà con mình còn nh d i quá,
tôi s l m ông!
- Bà s n i gì? S nó ánh không l i lão Lê Ni m ph i hôn? H ! Khéo lo d ! Nh nó
ánh không l i thì nó ch t cho tròn danh ti t. Ch s ch t r i nh n thua ng i ta, s ng
mà ch u nh c thì s ng làm gì?
- Tôi nghe quan Thái úy võ ngh cao c ng l m ông.
- V y ch con mình nó d l m hay sao?
- D u nó có gi i i n a, nó c ng là con nít nó sánh v i quan Thái úy sao c, mà ông
mu n cho nó tranh u.
- Bà không hi u, bà ng có cãi...
Ông Thân Nh n Trung nói ch a d t l i, b ng có m t tên quân h u b c vào b m r ng
Công t Thanh Tòng du h c ã v , nên xin vào bái ki n cha m . Ông i bu n làm vui, h i
5. ng gánh cang th ng 5 www.hobieuchanh.com
quân ra òi Công t vào. Bà ngó ông và nói r ng: ''Vi c nhà th ng th ng r i s tính, xin
ông ng có v i l m''. Ông g c u áp r ng: ''Bà ng lo. Ð m c tôi li u l ng''.
Thanh Tòng b c vô, sau l ng l i có tên gia th n là Tô H v i hai ng i l m t, t ng
o ng ng, oai phong l m l m, i theo n a. B n ng i bái ki n ông bà. Ông Thân
Nh n Trung th y hai ng i l , không bi t là ai, nên h i con. Thanh Tòng vòng tay th a r ng:
''Th a cha m , hai ng i n y là anh em ru t v i nhau, ng i l n tên Ðinh Long, ng i nh
tên Ðinh H . Cha m khu t s m, anh em d t nhau r o b c giang h , tìm th y ch n b n mà
luy n t p nghi p võ nghe v n, ch c h i ra phò vua giúp n c. Khi con vào t i Hoành S n
con g p anh em h Ðinh, con th y ng i có khi u anh hùng, có tài hào ki t, con k t làm b ng
u. Nay con tr v , con d t v bái ki n cha m . Xin cha m vui lòng cho anh em h Ðinh
trong dinh v i con, ng ba anh em con ôn nhu n kinh s , rèn t p ki m cung, ch l nh trên
h i c u hi n, con s l p công danh mà n n n c''.
Ông Thân Nh n Trung nghe nói nh v y thì ông l y làm m ng. Ông h i th m c n
nguyên quê quán, m i hay anh em h Ðinh g c Thu n Hóa; Ðinh Long ã c 25 t i,
còn Ðinh H m i có 22 tu i. Bà Thân phu nh n m ng con, nh ng bà s ch ng t vi c thù oán
cho con nghe, nên bà l t t h i con d t anh em h Ðinh ra nhà khách coi bi u gia inh quét
phòng d n ch cho anh em h Ðinh ngh . Bà l i d n dò Tô H hãy coi c n n c mà ãi khách
cho t t . Ðinh Long v i Ðinh H t n ông bà r i theo Thanh Tòng và Tô H mà i ra khách
ng, Thanh Tòng th y cha m vui lòng cho anh em h Ðinh tá ng , thì chàng m ng r , nên
bi u gia inh a lo d n phòng, a lo d n c m l ng x ng.
n t i Thanh Tòng ng ng i àm lu n v i khách b ng có m t tên gia inh ra m i
Công t vào h u ng cho ông d y vi c. Thanh Tòng l t t ki u khách r i theo tên gia inh
mà vào trong. Khi chàng b c vào thì th y cha ng i t i gh gi a khí s c nghiêm trang, còn m
ng i bên t nhìn chàng trân trân, mà coi bu n b c l m. Chàng khoanh tay ng tr c m t cha
mà ch l nh.
Ông Thân Nh n Trung ngó con h i r ng:
- Cha cho con i du h c g n m t n m nay, con i âu tài h c c a con bây gi ra th nào,
âu con th a cho cha nghe th coi.
- Th a cha, con nh n cha m r ng l ng cho phép con r o kh p giang h ng tìm th y
t b n mà h c thêm cho qu ng ki n a v n, trót m y tháng nay ch ng có giây phút nào
mà con dám lãng chí xao lòng, ngày con luy n võ, êm con t p v n, con quy t khoa s
i ây th nào con c ng danh b ng h . Con d o non sông g n kh p h t, con k t b ng
u c ng nhi u. Vô t i Hoành S n may con l i g p ông Tr n Kim, ông d y thao l c
binh th rành r . Không l con dám khoe v i cha m , ch thi t con t ng ngh v n
nghi p võ c a con bây gi t trong tri u ra kh p châu qu n ít ai mà h n con n i.
- Cha m sanh có m t mình con, mà con h c c nh v y thì cha m m ng cho con ó.
y con, mà làm con ng i i ch ng ph i t p v n hay luy n s c m nh ó là .
ng làm trai trong võ tr con ph i bi t trung, bi t hi u, bi t l , bi t ngh a n a m i
c. Cha còn lo s u ó l m; n u con v n hay võ gi i, mà con b t trung b t hi u, thì
cái tài c a con ó c ng không ích gì.
- Th a cha, m y l i cha nói ó con c m ph c l m. Làm ng i mà không bi t tr ng hi u,
trung n u có tài cao s c m nh, thì càng h i cho n c nhà, càng nh c cho t tông ch có
ích gì. Tuy con còn nh d i, song con c ng hi u trong s h c ph i l y hi u, trung, nh n,
ngh a làm g c; con h c là h c ng phò vua giúp n c, h c ng tr n m ngh a cha,
c ng l y chút công danh mà làm cho hi n vinh tông t .
6. ng gánh cang th ng 6 www.hobieuchanh.com
- Con l p chí nh v y thì ph i l m. Ð o làm trai ph i ph i gan tr i m t mà phò vua giúp
c, ph i kh c t2
ghi tâm mà tr th o n n. Mà cha th y th th ng ng i ta g i
ng hi u là do nuôi d ng cha m , cung kính cha m , th ng yêu cha m , ch ng dám
cha m phi n não, ch ng dám làm cha m mang nh c. Cha ngh cái hi u nh v y ó
ch a a con.
- D , th a cha, n sanh thành d ng d c minh mông nh tr i nh bi n, ch t ng t nh núi
nh non, ph n làm con ph i lo n áp, làm c u nào thì m ng u n y, ch có
bi t sao mà dám g i là c.
- con nói nh v y thì hi p ý cha l m. Nh ng mà cha h i th con u n y: làm con
mu n cho tr n th o cùng cha m thì ch ng nên làm u chi nh c nhã n cha m . Còn
nh cha m làm u chi mà b s nh c, thì ph n làm con ph i li u làm sao h con?
- Th a cha, sách thánh hi n d y r ng: ví nh cha m làm u ch ng ph i. mà b s nh c,
thì o làm con ph i theo mà can gián. Nh can mà cha m không nghe thì ph i khóc
lóc theo mà can hoài ch ng nên m i chí, can cho n ch ng nào cha m ng lòng, tránh
ng qu y tr vào n o ph i, ch ng y m i thôi. Con là a có h c, t nhiên con ph i
noi theo o thánh hi n, ch có l nào con dám sai sót.
- Con nói ó là nói khi nào cha m làm qu y nên b nh c. Còn nh cha m làm ph i, mà
a ti u nh n nó ghen hi n ghét ngõ3
, nó ki m chuy n mà làm nh c cha m , d ng y
ph n làm con ph i li u làm sao kia ch .
Thân phu nh n nghe ch ng h i t i ó thì bà lo s , nên bà x ng v ng xéo véo ng i
không yên, bà ng d y mà th a r ng: ''Th a ông, con nó i ng xa m i v , nó m t m i
ch a ngh ng i c, mà ông theo h i d n lân hoài, nh c trí nó t i nghi p l m ông''. Ông tr n
t áp r ng: ''Bà có m t thì vào trong mà ngh , cho tôi nói chuy n v i con, sao bà l i c n
tôi?'' Bà s nên bà l ng thinh ng i xu ng, không dám nói n a.
Thanh Tòng bèn th a v i cha r ng:
- Th a cha, i n u con làm x u, thì t nhiên m cha c ng x u; còn cha mang nh thì
con cái u nh . Danh giá trong nhà là danh giá chung, m i ng i u ph i lo gi gìn
cho toàn v n. N u ng i nào ghen hi n ghét ngõ, h làm nh c cha mà cha không th tr
thù c ph n làm con thì con ph i thay th cho cha mà l y máu r a h n, d u con có
ch t con c ng cam lòng, ch s ng mà nh c danh giá cha m , thì s ng làm sao c.
- Ph i. Con nói ph i l m. Ð c nh v y m i ph i trang hi u t , m i áng m t anh hùng.
u c n mà bi t tr ng danh giá thì cái nh c c a cha m i có th r a c.
Thanh Tòng nghe cha nói câu sau ó, thì chàng ch ng h ng, ng ngó cha trân trân, ý
mu n h i coi có vi c chi mà cha nói nh v y. Ông Thân Nh n Trung ng i nh m con m t h i
i ông m i nói r ng: n y con, cha phân cho con rõ. S là h i s m m i n y, có i tri u,
nh Thánh th ng xét cha công dày tu i l n, nên gia phong cha làm ch c T T ng qu c, l i
giao cho cha ph i lãnh d y d Ðông cung Thái t . Trong b n ng liêu có ng i th y cha
c Thánh th ng yêu dùng thì sanh lòng ganh ghét; lúc bãi ch u, ón cha t i ng môn mà
nh c cha, r i còn ánh cha gãy h t m t cái r ng n a...''.
Thanh Tòng v a m i nghe cha nói b y nhiêu ó thì l a gi n ph ng ph ng, nên hét l n
lên r ng: ''Cha ch ? Th ng nào mà to gan d v y? Xin cha nói tên nó cho con bi t, con s i
báo thù cho cha li n bây gi ây''.
Bà Thân phu nh n ng i bi n s c. Ông g c u r i ch m rãi áp r ng:
2
c, th c
3
khôn ngoan
7. ng gánh cang th ng 7 www.hobieuchanh.com
- Nói tên ng i ó, không ph i là khó chi l m. Nh ng vì cha s e h cha nói r i, cái lòng
báo oán, cái khí anh hùng c a con nó gi m b t i ch ng, nên cha không mu n nói ch .
- Th a cha, cha phân nh v y thì t i nghi p cho con l m. Ch ph thù b t c ng ái thiên,
thà là con ch t, ch con nh n ng i ta sao c mà cha nghi ng i. Xin cha nói tên ng i
ó cho con bi t.
- n u con mu n bi t thì cha nói cho con bi t. Ng i nh c cha h i s m m i ó là Thái
úy Lê Ni m là cha v c a con, ch không ph i ai âu l .
Thanh Tòng nghe rõ r i thì ch t ng trong lòng nên r ng r ng n c m t mà nói
ng: ''Té ra cha v c a con!... Cha v con ánh cha gãy r ng...''. Chàng s ng s t m t chút r i
chàng châu mày tr n m t mà th a r ng: ''Th a cha, xin cha hãy an ngh cho kh e. Vi c thù
oán n y m c con li u cho. Con nói thi t, thà là con ch t, ch con không th cho cha
mang nh c c''.
Ông Thân Nh n Trung nói r ng: ''Vì c n duyên c a con nên h i s m m i cha nh n
nh c h t s c; mà quan Thái úy ng i không ngh , ã m ng cha r i còn ánh cha n a. V y con
hãy li u ánh4
l y; bên thì hi u, bên thì tình, con ph i cân phân cho k ''.
Thanh Tòng áp r ng: ''Xin cha an ngh , cha m c con lo cho''. Ông bèn ng d y i
vào phòng mà n m. Bà th y Thanh Tòng ng tr tr , bà m i b c l i v vai con mà nói
ng:
- N y con, vi c n y ph i th ng th ng mà tính, con ng có h t t c, nghe hôn con. Cha
con gi n, ng nói nh v y, ch con c ng ph i nh quan Thái úy là cha v c a con, a
nghé.
- Th a m , xin m an lòng, không có sao âu mà s .
- Quan Thái úy không ph i là ng i t m th ng; ng có tánh nóng n y, ch c là có ai xúi
ng, ho c là t i cha con nói x c ý ng sao ó, nên m i sanh s nh v y. T h i tr a cho
n bây gi m c khuyên cha con hãy d n lòng i n ngày i tri u làm s mà tâu
i l nh Thiên T . V y con ph i ch m ch m mà ch l nh Thiên T phân x thì hay h n.
- M d y nh v y thì ph i l m. Ng t vì d u Thánh th ng có làm t i quan Thái úy, cái
ng c a cha con c ng không th ng c, s nh c c a cha con, con c ng nh hoài.
- Ph i, m c ng bi t thù cha là tr ng, nh ng mà m t câu nh n b ng chín câu lành, v y con
ph i d n lòng, ch ng nên h t t c r i sau con t h i. Thôi, con m i v m t m i, con ra
tr c mà ngh , mai r i m s nói n a.
Thân phu nh n i vào phòng. Thanh Tòng ng ng n ng m t h i r i chàng l n i ra
nhà ngoài.
Trong êm y Thanh Tòng l y c m t mà khuyên anh em h Ðinh ph i ngh , r i chàng
vào th phòng ch p tay sau ít i qua i l i mà suy ngh hoài. Cha ch là khó li u! Ph n làm
con thì ph i báo thù cho cha. Cha mình sanh mình ra, nuôi mình cho nên vai nên vóc, l i còn
cho mình n h c cho thông ngh v n, gi i nghi p võ, d y mình êm ngày cho mình bi t luân
lý cang th ng. Nay cha mình b ng i ta làm nh c, mà vì niên cao k tr ng l ng m i g i
dùn, không có s c r a h n ng. Mình là o làm con, không l mình m nhiên t a th ;
mình là ng anh hùng, không l mình nh n thua i cha mình làm s mà ki n v i Thánh
Hoàng. Th nào mình c ng ph i báo thù, tr c tr th o cho cha, sau gi danh giá cho tông t .
Làm nh v y m i áng m t tr ng phu, làm nh v y m i tr n ni m hi u t ... Mà báo thù làm
sao cho c! Ng i thù là cha v c a mình. N u mình vì thù cha, vì danh giá, mà i ch
cùng cha v mình, ví nh mình d mình ch t, thì là tr n th o cùng cha, r ng danh nam t , d u
4
nh
8. ng gánh cang th ng 8 www.hobieuchanh.com
có ch t mình c ng cam lòng. Còn nh r i mình th ng cha v mình, thì còn gì là ngh a châu
tr n, còn gì là ni m phu ph . Thanh Tòng ngh t i ó chàng a n c m t. M t bên thì là hi u,
t bên thì là tình, tình ã thâm, mà hi u c ng tr ng. N u c tình thì m t hi u, n u c
hi u thì m t tình. Bi t làm sao cho tình hi u v n toàn, bi t làm sao cho hai bên hòa thu n?
Ni m ch ng v tuy ch a chung ch n g i, nh ng mà t ngày ã h a hôn r i thì lòng d n lòng
sanh t gi ng. Duyên n gì mà ch a hi p l i mu n tan, ai xui khi n n i t b ng sóng d y.
Chàng t l su t êm, khi thì gi n cái nh c c a cha, quy t i báo c u, không thèm k
ai h t; khi thì r u n i tóc t b i r i, s l tay r i ph i n n n, b i v y chàng i ra i vô hoài,
m ng i không c.
n sáng, y n sáng m t tr i d i vào c a s , ti ng chim quyên kêu inh i trên nhành.
Thanh Tòng ng ch ng tay d a c a mà ngó ra v n, chàng ngh r ng: ph thù là chí tr ng,
danh d là chí tôn, t i sao mà mình d d . Mình ph i báo ph thù mình ph i báo danh d ch .
Nàng L Bích dung nhan thi t là p, v n ch ng thi t là hay, mà trong tri u ngoài qu n
không có gái nào s c p b ng, v n hay b ng hay sao, mà ta i mê nàng, n n i quên ph
thù, b danh d . Hu ng chi mình m i h a hôn mà thôi, ch ch a chung ch n g i, thì có ngh a
chi âu mà mình s ph m, có tình chi âu mà mình s b c. Thà là mình ch t vì cha, ch s ng
vì v , s ng càng thêm nh c s ng mà làm chi? D u th nào mình c ng ph i giáp m t k thù
a cha mình; n u mình d d thì mình mang l i v i cha mình l m.
Thanh Tòng li n kêu m t tên gia inh mà bi u b c ng a th ng yên r i d t ra tr c c a
mà ch . Chàng r a m t, thay áo, bu c dây ai, mang c ki m, r i lén cha m ra c a thót lên
ng ng a, nh m dinh quan Thái úy Lê Ni m mà th ng t i.
9. ng gánh cang th ng 9 www.hobieuchanh.com
III
Tánh táo b o, Lê Ni m th ng
Tình th ng yêu, L N ng qu ng ki m
Dinh c a quan Thái úy Lê Ni m ngoài thành ch ng m t d m. Dinh tuy không
nguy nga cho l m, nh ng mà chung quanh có l p m t c nh lâm viên p vô song. Phía
tr c ông tr ng cây ngay hàng, nhành sum sê, lá r m r p. D i g c cây ông tr ng nh ng k
hoa d th o, tr i b n mùa u th y m bông. Phía sau, ông c ng tr ng cây, nh ng mà ông
còn d n m t ao h nuôi cá tr ng sen, ng lúc bu n ông ra ó ng i xem ch i mà u ng
u. G n cái ao h y, ông l i có d n m t ch võ tr ng m i bu i s m mai ông ra ó tháo
luy n ngh cung ki m. S m mai n y quan Thái úy th c d y, ông th y tr i thanh b ch, chim
trên nhành kêu l nh lót, hoa tr c ngõ tr t t t i, ông m i xách cây gi n i ra võ tr ng mà
tháo luy n. Ông d t c vài ng gi n, trong mình có h i m t, ông m i b c l i cái th ch
bàn d a ao H mà ng i. D i h v n v cá l i, trên b ph ng ph t mùi hoa, ông nh m
nh c m tình, nên kêu tên quân h u bi u em r u cho ông u ng gi i mu n.
Ông ng i u ng r n, ông nh t i vi c vua phong cho ông Thân Nh n Trung làm T
ng qu c thì ông còn m c trong lòng, ông h n vua phong th ng b t công, ông gi n ông
Thân th ch c không bi t h . Vì ông quen tánh khí ngang tàng c ng b o, ông t ng d u ông
ng ai, ông ánh ai thì c ng ph i ôm u mà ch u, không c phép ch ng c v i ông, b i
y s ông làm nh c cho thông gia hôm qua ông không thèm k t i.
Ông v a u ng c vài chung r n, thì có m t tên quân ch y v th a t ng có Công t
Thanh Tòng n xin ra m t ông. Ông g c u bi u cho Công t vào. Tên quân i tr ra, thì
ông ng i suy ngh r ng: Thanh Tòng i du h c g n m t n m nay nó v bao gi mà qua ây
th m mình? Mà mình m i ánh cha nó hôm qua, b a nay nó n ây nói chuy n gì? Ch c là
nó s mình gi n cha nó r i mình gi n luôn t i nó, nên nó l t t qua ây n n n mà t t i ch .
gì?
Ông ngh nh v y r i ông g c u mà c i. Thanh Tòng b c vô khoanh tay cúi u
làm l r i khép nép th a r ng: ''Th a nh c ph , con i du h c m i v , nên con l t t qua ây
kính d ng cho nh c ph b n ch : „kh ng ninh ph c th ''.
Ông ng i nh m t ng Thanh Tòng r i ông h i r ng:
- Công t i tìm th y mà t p v n luy n võ thì ph i l m, sao l i v ? V bao gi ó v y?
- Th a nh c ph , con m i v h i chi u hôm qua. Vì cha m con già y u, con i lâu ngày
không bi t nhà m nh gi i th nào, con x n xang trong lòng, nên con tr v mà th m
nh cha m con cho phép thì con m i dám i n a.
- , Công t nh v y thì ph i l m. Ð o làm con tr c ph i lo cho cha m r i sau s lo
cu c công danh, ch ham công danh mà b cha m thì ai g i là có hi u. Công t qua
th m lão mà thôi, hay là còn mu n th a vi c chi n a?
- Th a nh c ph , con v ây tr c là th m nh c ph , sau con có m t vi c riêng mu n th a
i nh c ph n a.
- Công t mu n th a vi c chi?
- D th a, con v n nhà, con nghe nói hôm qua i tri u, l nh B h xét công r i gia
phong quy n t c cho nghiêm ng con. Lúc bãi ch u nh c ph ã không khánh h
nh hàng bá quan, mà nh c ph l i còn ón ng m ng nhi c ánh p nghiêm ng
con n a. D , th a nh c ph , con ngh nh c ph v i nghiêm ng c a con có tình thông
gia, n u nghiêm ng c a con may mà c Thánh th ng gia phong quy n t c, thì
10. ng gánh cang th ng 10 www.hobieuchanh.com
nh c ph m ng giùm l m, ch có l nào l i ganh ghét. Hu ng chi nh c ph là nhà cung
ki m, còn nghiêm ng c a con là ng v n th n, có l nào nh c ph l i dùng võ l c
mà l n l t. Con s e ng i ta mu n hai h chia lìa, ng i ta thêu d t nh v y, nên con
qua ây mà h i th m l i cho ch c.
Quan Thái úy nghe h i thì ông và c i và bi u quân rót r u. Ông u ng m t chung r i
ông áp r ng:
- Nh ng l i ng i ta h c l i v i công t ó thì trúng h t ch có thêu d t thêm chút nào
âu. Nh ng mà gây s ra c ng b i có duyên c , ch nào ph i lão s c m nh mà ánh
quan l n B L âu.
- D , b i con m i v con nghe th p th , con không rõ nguyên nh n làm sao: con ngh
nh c ph không l s c m nh mà hi p m t nhà nho y u i, b i v y con m i l t t
ch y qua ây mà h i th m l i cho t .
- công t , n u công t mu n bi t nguyên nh n làm sao, thì lão phân cho công t
nghe. T x a n nay, i nào c ng v y, qu n th n ai có công lao nhi u thì m i c
gia phong tr t ph m. Trong n c ta, ng bu i n y ây, n u k công lao thì có ông
quan nào mà h n lão c. Công t còn th u, công t không hi u, v y lão nói cho
nhà nghe: H i n m... h i n m Canh D n, lúc y T ng qu c Lê L ng tr n th L ng
n, ng i d ng s v tri u mà tâu r ng nhà Minh sai i t ng th ng lãnh th p v n
hùng binh kéo qua quy t phá i Nam Quan ng tóm thâu t Vi t. L nh B h c s
li n ng ra C n Chánh n, h i bá quan v n võ m t r i l nh B h h i hàng v n ban
có ông mô bi t k chi th i gi c c thì tâu cho l nh B h nghe. Ha h ! Nói t i ây lão
t t c c i. Hàng v n ban ông nào râu c ng dài, vóc c ng t t, áo c ng p, m o c ng
cao, mà nghe l nh B h phán nh v y thì co u rút c g c m t xu ng t, không có ai
tâu m t l i h t. Lúc y c ng có lão Thân Nh n Trung, mà lão c ng nín khe, không bi t
chi mà d ng lên. L nh B h th y v y bèn day qua h i hàng võ t ng có ai dám c m
binh ra i ch v i t ng nhà Minh gi i c u Nam Quan i hay không?
Lão có ý ch coi có ai dám ph ng m ng hay không, té ra ch t ng ai nghe gi c nhà
Minh c ng u s , nên không ai dám xin i h t. Lão l y làm h th n giùm cho nh ng k
râu mày ngôi cao l c tr ng, lão m i qùy tr c b r ng mà xin c p cho lão 5 muôn binh
ng lão ra Nam Quan mà di t tr Minh t ng. B h khen lão r i h chi u c p cho lão
5 muôn binh. Lão d n binh ra t i Nam Quan, th y binh gi c ng vây quan i r t ng t.
Lão xông vào tr n, ánh phá binh gi c v tan, lão l i gi t c t ng soái nhà Minh
a. Lão gi i vây cho Nam Quan i r i m i kéo binh v tri u ph c l nh. T y n nay
ng Trung Qu c h t dám ló qua mà xâm l n biên c ng n a. Công t xét coi tài c a
lão cao, công c a lão l n là d ng nào.
- D , th a nh c ph , tuy c n th u, song con c ng có nghe tài c a nh c ph cao, công
a nh c ph l n, ch có l nào con l i không bi t.
Quan Thái úy rót thêm m t chén r n n a mà u ng r i ông m i nói ti p r ng:
- Công c a lão có ph i bao nhiêu ó mà thôi âu, n u lão ng i lão k t i ngày, s e c ng
ch a h t c. Thôi, lão nói s m t vi c n y n a cho công t nghe: Gi c B c d p
a xong, k phía Nam, chúa Chiêm Thành là Trà Toàn kh i binh ánh phá t Hóa
Châu. L nh B h h i bá quan ai bi t k chi mà chiêu ph c Chiêm Thành B n v n th n,
ông thì xin sai s em l v t ngh c c u hòa, ông l i tâu r ng quân Chiêm Thành ói
khát nên c p gi t b y b v y thôi không th l c bao nhiêu mà n n i B h lo s .
Ngh ó mà coi, Vi t Nam là n c v n hi n, còn Chiêm Thành là quân còn thói dã
man, sao l i khi n h mình mà c u hòa v i nó? Còn nói Chiêm Thành th l c không
, nó ã l y h t x Thu n Hóa, kéo binh ra t i Ngh An r i, sao mà g i r ng không có
th l c. Lão th y bá quan vô tài vô trí lão n i gi n, lão m i xin l nh B h c p binh cho
11. ng gánh cang th ng 11 www.hobieuchanh.com
lão i b t chúa Chiêm Thành, l nh B h bèn ng giá thân chinh, c lão làm tiên phuông
i t ng quân, kéo 20 v n binh vào Thu n Hóa quét s ch quân Chiêm Thành, m t l n
cho tuy t h u ho n. Trà Toàn li u th ch ng c không n i v i binh ta, m i rút v n c
mà gi . L nh B h n binh t i Thu n Hóa, sai lão em 2 v n quân i ánh. Lão ánh
y c a Th N i. Trà Toàn kinh kh ng rút quân v gi kinh thành Ð Bàn. Lão kéo binh
i theo vây ánh, lão phá c thành Ð Bàn mà l i b t c Trà Toàn n a. D p yên
gi c Chiêm Thành r i, qua n m K H i, C m Công là Tù tr ng x B n Man l i làm
ph n. C ng m t mình lão c m binh ánh gi t C m Công, r i thâu p c x B n Man. Xét
ó mà coi ngày nay l ng dân an l c, B c t nh Nam thanh, có ph i là nh s c lão hay
không h ?
- Th a nh c ph , thi t là nh s c nh c ph l m ch . Mà nh c ph có công l n thì Thánh
th ng ã phong cho nh c ph n ch c Thái úy con ngh c ng v a r i, không l nh c
ph còn trách Thánh th ng c.
- H ! Công cán nh v y mà ph m t c nh v y. V a n i gì mà g i r ng v a. Mà m y
m nay B h im lìm, ch ng nói làm chi. Nay l nh B h xét công phong th ng, l thì
n v n th n ph i bi t h mình vô d ng mà t ch i, ph i nh công ng i cao dày mà
khiêm nh ng ch có âu lo n ly thì rút c co u, r i khi phong th ng l i giành
quy n giành t c.
- Th a nh c ph , nh c ph gi n nên nh c ph nói cho ã n gi n ó mà thôi, ch con ngh
c mà c Nam B c thái bình, trong ngoài yên n, tuy nh s c võ t ng nh ng mà
ng có công v n th n n a ch .
- B n v n th n làm vi c gì mà g i r ng có công? H ! Ð ng có nói công c a v n th n, nói
n lão càng thêm gi n n a. Nh th ng cha già Thân Nh n Trung thu nay nó gi i có
cái tài rung ùi ngâm thi, ch gi i gì?
- Th a nh c ph nh nh m t chút, k o t i nghi p con!
- É, nh n ng mà làm gì? Th ng cha già ó có tài gì mà dám lãnh ch c T T ng qu c?
Ðã không bi t h mà l i còn nói h i c u cao. Lão cho m t á hôm qua ó là d y cho nó
bi t khôn, ng nó h t ánh phách n a.
Thanh Tòng nghe m y l i y thì m t ph ng ph ng, l i hai hàng n c m t tuôn có
gi t. Quan Thái úy li c th y ông t ng chàng lo s v n i t duyên r i rã, ch ông không dè
chàng t c gi n b i v y ông h i r ng:
- Công t th y lão gi n, công t s lão không g con cho công t ph i hay không?
- Th a nh c ph , vi c ã gây ra n th n y thì còn gì mà con dám mong m i t duyên
a.
- Không. Lão gi n là gi n cha c a công t không bi t u ch công t có sao âu mà s .
Công t ng có bu n n u công t mà bi t gi cho tr n o r con, thì có l nào lão l i
quên l i h n c hay sao mà con s .
- Th a nh c ph , nh c ph th ng con, nh c ph nói nh v y, ch con ngh n u nh c ph
i nghiêm ng c a con mà không hòa, thì hai tr có th nào hi p c. Xin nh c ph
xét l i giùm cho con.
- Lão ã nói g con thì lão g , còn bi u lão xét vi c gì n a?
- Th a nh c ph , n u nh c ph thi t có lòng th ng con mu n cho T n T n hòa hi p, thì
con xin nh c ph ph i làm sao cho b trên ng có h n gi n nhau n a kìa, ch hai cha
thù nhau thì hai con có th nào mà hi p nhau c.
12. ng gánh cang th ng 12 www.hobieuchanh.com
- Lão gi n cha c a công t vô công mà c th ng, nên lão nói nh v y ó mà thôi, ch
lão có thù oán chi âu.
- Th a nh c ph , d u nh c ph không k t thù k t oán nh ng mà nghiêm ng c a con b
nh c, thì có th nào mà phui pha cho c. Con xin nh c ph , nh mu n gi i hòa, thì
nh c ph ch u phi n qua dinh nghiêm ng c a con mà dã lã cáo l i ít l i, cho nghiêm
ng c a con h t gi n, c nh v y thì con i n nh c ph l m!
Quan Thái úy v a nghe t i ó thì ông n i gi n, nên ông tr n m t, v bàn mà n t r ng:
''B Thanh Tòng, mi bi u lão nh mu n g con cho mi, thì ph i qua mà xin l i cha mi hay
sao? Cha. ch , sao mi dám khi lão n th v y h ? Th mi v mi bi u th ng cha mi qua ây
mà l y lão coi lão có h t gi n hay ch a mà, sao mi l i dám thêu òi nh v y?“.
Thanh Tòng l c u áp r ng:
- Th a nh c ph , con phân nh v y, là con mu n cho T n T n m t nhà, ch nào ph i con
dám khinh khi nh c ph . Nh c ph ã không kh ng thu n hòa, mà nh c ph còn nh c
nghiêm ng con thêm n a,th thì... con xin l i cùng nh c ph ... con d n n a sao
cho c?
- Mi không d n c r i mi làm sao ta?
- Th a nh c ph , nh c ph c ng bi t th o thân là o tr ng có l nào con bít l tai mà
cho ng i ta ánh ch i nghiêm ng con hay sao? Nghiêm ng con b nh c, thì t
nhiên con ph i lo báo thù. Thà là con ch t, ch s ng mà th t hi u v i cha, s ng làm sao
c?
- Chà chà! Mi tính báo thù cho cha mi! Mi mu n tranh h n thua v i lão ph i không? H !
t i th ng cha mi, lão còn ánh gãy r ng; mi là con nít, tài cán gì mà nói phách?
- Con ng i có ph i h l n tu i là hay âu. V y ch nh c ph quên câu t c ng ''Khôn t
thu nên ba, d i già i c ng d i'' hay sao?
Quan thái úy nghe m y l i th t k nh y thì ông gi n run. Ông vùng ng y ch p l y
cây gi n r i nh m ngay u Thanh Tòng mà p. Thanh Tòng v a rút cây c ki m mà
a nh y tránh m t bên. Vì quan Thái úy p m nh quá, mà Thanh Tòng c ng c ng, nên
cây gi n b t m t bên r i xàng xu ng trúng th ch bàn, gãy làm hai n. Quan Thái úy buông
cán gi n, nh y l i mu n n m c Thanh Tòng. Thanh Tòng g t tay ông, r i hai ng i ánh
quy n v i nhau, k qua ng i l i nh r ng bay ph ng múa, già ánh tr , nh l ng h
giao Phong. Hai ng i ánh v i nhau m t h i, quan Thái úy th y Thanh Tòng càng ánh s c
càng tráng ki n, ông khó h n c, b i v y ông v a gi n v a quy t gi t cho c chàng, nên
ông th a d p chàng xoàn qua g n g c cây i th , ông m i nh y t i á chàng. N u chàng d ,
thì ch c cái ch n c a ông s a chàng vào cây i th mà ch t.
May chàng lanh l , chàng th y ch hi m nghèo y, nên chàng tr kh i, r i chàng b t
ch n c a ông, chàng y ra m t cái, ông té ng a, p u vào th ch bàn, chàng v a th y ông
té thì l t t ch y l i ông, ch ng dè ông ng th ch bàn b u ch t ng t. Chàng kinh hãi,
bèn ôm ông mà n m ngay trên th ch bàn.
Bu i s m mai y, nàng L Bích x n b n trong Phòng. Nàng ng d a c a s ngó ra
hoa viên, th y tr m hoa ua n d ng nh chào khách thuy n quyên, r i l i th y c p se s
chéo chét trên nhành, d ng nh t bày tâm s , nàng sanh c m h ng trong lòng, nên l y vi t
c tính làm m t bài phú, tr c t tình ch i, sau th ng c nh luôn th . Nàng v a m i ng i
i s a so n mà vi t thì con th n , tên Xuân Lan, h h i ch y vào báo r ng: ''B m công
ng ch ng bi t có vi c chi b t bình, mà c l n v i Thân công t ánh nhau sau lâm viên''.
Nàng L Bích nghe m y l i thì bi n s c, qu ng vi t ng d y r i ch y theo Xuân Lan
mà ra lâm viên. V a ra t i võ tr ng, nàng th y cha n m trên th ch bàn thì s hãi, l t t ch y
13. ng gánh cang th ng 13 www.hobieuchanh.com
ri t l i ôm cha. Ch ng nàng bi t cha ã ch t r i, thì nàng au n quá, nên ng khóc nghe
t th m thi t.
Thanh Tòng ng nép d a vào g c cây, tay còn c m cây c ki m, nh ng mà vì l tay
i chàng n n n quá nên hai hàng n c m t ch y ròng ròng.
Bích ôm cha mà khóc m t h i, r i nàng t c gi n ng d y kêu quân h u mà h i
ng: ''Công t Thanh Tòng n ây mà gi t cha ta ph i không? Sao bây không b t nó cho ta,
bây l i th cho nó ch y i?
Thanh Tòng b c ra quì tr c m t L Bích, hai tay n m cây ki m mà a lên và nói
ng: ''T i tôi áng ch t. Xin nàng l y cây ki m n y mà báo thù cho cha''.
Bích th y Thanh Tòng thì gi n run, quy t gi t k thù mà r a h n, nên nàng gi t cây
ki m r i a lên mu n chém u Thanh Tòng. Mà a cây ki m lên r i, nàng th y Thanh
Tòng qu tr tr ch u ch t, nàng l i b t nh n, không ành h th , nàng ng ngó chàng trân
trân, hai ng i nhìn nhau, c hai u r i l y, song không nói c m t ti ng chi h t. Nàng
ngó chàng m t h i r i xui x , qu ng cây ki m và kêu quân mà bi u i Thanh Tòng ra kh i
a cho mau.
Thanh Tòng và khóc và l m cây ki m mà i ra.
Bích hi p v i th n mà em thây cha vào dinh.
14. ng gánh cang th ng 14 www.hobieuchanh.com
IV
Ti c dõng l c, Nh n Trung xin th t
Nh n tình, L Bích b t kinh tâm
Bà Thân phu nh n có m t chút con trai, mà con trai c a bà l i ích áng, b i v y bà
ng h n vàng h n ng c. Con i du h c g n m t n m, bà nhà m i lòng trông i. Nay con
tr v , bà m ng h t s c, ng t vì bà v a m ng, thì ông l i khi n con ph i toan li u mà tr thù
cho ông; mà coi b con c ng hâm h v s r a h n, nó ã nói thà nó ch t ch nó không th
cho ng i ta nh c tông môn nó c, nó làm cho bà lo s êm y không ng an gi c.
Ðã bi t bà c ng tr ng danh d c a ch ng, nghe ng i ta nh c ch ng bà c ng nh c
m. Ðã bi t bà c ng nghe con bà võ ngh siêu qu n, d u có tranh u v i ai bà c ng không
y gì s . Ng t vì ng i thù là quan Thái úy Lê Ni m, là cha c a nàng L Bích, mà l i là m t
ng ng danh t ng t i tri u. Ví nh con c a bà tranh u mà th ng c ng i thì
vi c oán thù càng thêm l n n a, tình thông gia ch c ph i t, duyên con tr ch c là ph i rã
i. Mà th ng làm sao cho n i! Con c a bà d u có tài cao s c gi i cho m y i n a nó c ng là
con nít, ng th ng m i ki m sánh sao cho l i b c i t ng c a tri u inh. Ví nh nó có
sa c b gi t i r i, thì cái h a càng to, bao nhiêu s vui v c a bà thu nay, trong giây phút
hóa ra s u th m h t th y.
Bà n m tr n tr c lo s nh v y nên bà ng không c. Ð n sáng bà có ý i Thanh
Tòng vào h u ng bái ki n ng bà ki m l i mà khuyên gi i n a. Bà ng i i n tr a mà
ng không th y chàng vào. Bà bèn d y m t a th tì ra òi công t vào nghe bà d y vi c.
Cách m t h i th tì tr vào b m r ng công t c i ng a i ch i t h i s m mai, nên không có
ngoài ti n ng.
Thân phu nh n nghe nói, bà s ng s t. Bà h i:
- Con ta i v i ai, hay là i m t mình.
- B m bà, chú Tô H nói công t i có m t mình.
- Úy! Còn hai anh em h Ðinh âu?
- B m bà, hai ng i khách ng i ngoài tr c.
Bà ch c l i l c u, ng d y i vào phòng kêu quan T T ng mà nói r ng: „Con
mình nó qua dinh Thái úy r i ông à. Ông th y ch a? T i ông xúi nó, nên m i sanh chuy n
nh v y ó! Làm sao bây gi ?“
Quan T ng qu c b té gãy r ng nên mi ng ông au, song ông nghe bà kêu mà nói
nh v y thì ông v i vã ng i d y mà b c ra ngoài. Ông th y b bà kinh kh ng khóc lóc thì
ông nói r ng: ''Bà r n ràng quá! Con nó i thì i ch sao. Nó ch t r i hay sao mà bà khóc?''
Thân phu nh n ã lo s h t s c mà bà còn nghe l i qu n a, b i v y bà l y làm phi n
lòng. Bà không thèm áp v i ông; bà ng i ra gh r i h i th tì ra òi Tô H vào cho và d y
vi c. Tô H b c vào bà li n h i r ng:
- C u c a con i âu?
- B m bà, c u con i ch i, mà không có nói i âu.
- Con ph i mau mau b t ng a c i qua dinh Thái úy mà ki m c u con. H g p thì th a v i
u con ph i l p t c tr v cho bà bi u. Ði cho mau i con.
Tô H v a m i xá mà lui ra, thì công t Thanh Tòng b c vô, l ng còn ai cây c
ki m. Thân phu nh n ngó th y con thì bà m ng quýnh, nên bà la lên m t ti ng r i l t t ch y
15. ng gánh cang th ng 15 www.hobieuchanh.com
i n m tay con. Thanh Tòng th y cha m thì chàng nói r ng: ''Th a cha con ã báo thù... cho
cha r i!'' Ti ng nói r t nh , mà gi ng l i bu n th m l m. Quan T ng qu c ng c m t nhìn
con r i ông g t u nói r ng: ''Con nh v y m i ph i là con nhà t ng''.
Còn Thân phu nh n nghe con nói m y l i thì bà s ng s t, bà ngó con trân trân mà h i
nh nh r ng: ''Té ra con ã gi t quan Thái úy r i hay sao?'' Thanh Tòng cu i u l ng l , hai
hàng n c m t nh u gi t.
Quan T ng qu c bi t con vì tr ng ch hi u mà ph i kh n i tình, b i v y ông không
dám h i cho con c n k vi c u tranh, ông li n khuyên con ra ti n ng mà h u chuy n v i
khách.
Thanh Tòng bái cha m mà lui ra r i, thì Thân phu nh n bèn h i quan T ng qu c
ng: ''Nó tr thù nhà c r i, bây gi c n duyên nó m i li u làm sao ây?''
Ông ng i l ng thinh không tr l i. Bà h i ti p r ng: ''Quan Thái úy là m t v tr qu c
công th n. Con mình nó gi t i, thì làm sao mà kh i t i?'' Quan T ng qu c nghe phu nh n
i t i câu ó thì ông ã không áp mà ông l i ng d y b i vào phòng mà n m.
Chi u có chi u vua òi ngày mai các quan v n võ ph i vào ch u vua tr c An Thái
n. Quan T ng qu c bi t vua òi ch u ây ch ng có vi c chi khác h n là vi c quan Thái
úy Lê Ni m. Nh ng mà ông không lo s chi h t, ông c t nh d ng tinh th n, ngh an thân th
ng d u vua có b t t i, thì ông s k h t m i vi c cho vua nghe.
Sáng b a sau, tr i m i v a m m t thì quan T ng qu c m c tri u ph c mà i ch u
vua. Ð n tr c An Thái n thì th y bá quan v n võ ã t t u m t, ai c ng chào ông,
nh ng mà không ai dám h i th m vi c c a ông v i Lê Ni m.
t tr i ló m c, h ng ông m t vùng lòm. Vua Thánh Tôn trong cung ch m rãi
c ra, leo lên ngai vàng, bá quan th y u quì tr c n mà tung hô v n tu .
Vua bèn phán r ng: 'Tr m nghe hôm qua quan T t ng Qu c Thân Nh n Trung xúi
con là Thanh Tòng lén vào hoa viên mà thích t quan Thái úy Lê Ni m. Vi c ó qu thi t nh
y hay không? Quan Hình b Th ng th hãy t u cho tr m nghe t ng t t th coi''.
Quan Hình b Th ng th Tr nh Công l. li n tâu r ng: ''Muôn tâu B h , s là hôm
a t i tri u B h gia phong cho ông Thân Nh n Trung làm T T ng qu c. Khi bãi ch u, bá
quan lui ra t i Ng Môn, ông Lê Ni m cung h ông Thân Nh n Trung, song ông có nói ch i
t hai ti ng mà gh o nhau, ch ông không có ý kiêu ng o hay là ganh ghét chi. Ông Thân
Nh n Trung nh t nh t nên ông áp l i có n ng l i m t chút, r i hai ông gây v i nhau. K h
th n v i quan Th ng th B L i xúm l i can gián, r i chúng tôi chia nhau mà a hai ông v
dinh. Quan Thái úy ã êm r i, không h n gi n chi h t. Quan T ng qu c l i c oán, ông v
nhà xui công t , là Thanh Tòng, xách g m qua dinh Thái úy lén chun vào hoa viên mà núp,
i quan Thai úy th a nhàn i xem hoa, Thanh Tòng trong b i bèn nh y ra thình lình mà thích
quan Thái úy''
Vua Thánh Tôn nghe tâu nh v y thì châu mày, li n hô h v quân ph i i b t Thanh
Tòng d n em tr c b r ng ng v n t i. M y m i h v quân ng d m t ti ng r i r n
n kéo nhau i ra.
Quan T T ng qu c thung dung quì ngay tr c n mà tâu r ng: ''Muôn tâu B h ,
cái t i gi t quan i th n, thì lão phu cam ch u d u B h d y ch t cách nào thì lão phu c ng
ng h t th y. Nh ng mà tr c khi ch t, lão phu mong n Thánh th ng cho phép lão phu
tâu h t m i vi c cho Thánh th ng t ng, ch l y l i c a quan Hình B m i tâu ó thì không
thi t chút nào h t. V lão phu v i quan Thái úy có tình thông gia, có l nào khi không mà lão
phu l i xúi con gi t cha v nó. V l i con c a lão phu tuy niên thi u, nh ng mà nó c ng là con
nhà t ng, có l nào nó l i rình mò mà gi t ng i.
16. ng gánh cang th ng 16 www.hobieuchanh.com
“S là quan Thái úy có tánh l mãng mà l i háo th ng n a. Ng i th y lão phu c
Thánh th ng gia phong quy n t c thì ng i ganh, nên khi bãi ch u, ng i ón lão phu n i
Ng Môn mà nh c m lão phu, có tr c m t quan L i B và Hình B u nghe th y. Lão phu
nh n nh c h t s c mà ng i c ng không ngh tình, c m ng nhi c hoài, r i s c m nh l i
ánh p lão phu té gãy h t m t cái r ng. Tang còn ây, ch ng có ó, xin Thánh th ng th m
xét l i cho lão phu nh . i ai c ng có danh d n y. Lão phu là v n th n mà l i già y u, lão
phu b nh c mà không th r a nh c c. Con c a lão phu t nhiên nó ph i thay th cho lão
phu mà báo c u ng gi danh d cho tông môn nó. Nó n ra m t quan Thái úy, cha v
chàng r phân ph i trái v i nhau minh b ch; t i quan Thái úy không bi t l i nên t nhiên con
a lão phu nó ph i tranh u. S ánh nhau, ai gi i thì s ng, ai d thì thác. T i quan Thái úy
nên ch t thì ch u. N u con c a lão phu nó d nó ch t thì nó c ng ch u. Theo lu t n c h
gi t quan i th n thì có t i, v y lão phu xin ch u cái t i y, b i vì Thanh Tòng nó là con nít,
nó không thông phép lu t tri u ình. Lão Phu là cha, lão phu ã không bi t d y con, mà l i
còn xúi con ph m lu t n c, y v y lão phu ch t th cho con thì là ph i. Mong Thánh th ng
th m xét l i cho tr th nh '“
Quan T ng qu c tâu v a d t l i, k có hai con th n d t nàng L Bích vào tr c sân
ch u, L Bích n tr c n n m l n mà khóc và xin vua l y lu t n c mà tr t i quan T ng
qu c, là ng i không bi t d y con và xúi con lo n luân tranh u v i nh c ph . Vua d y L
Bích ng i d y, l y l i chánh áng mà an i r i khuyên nàng hãy v dinh mà lo báo hi u. L
Bích vung l nh vua, nàng v a ng d y mà tr ra, thì h v quân d t Thanh Tòng v t i. Nàng
th y Thanh Tòng thì châu mày r i d n dà ng l i, có ý lóng tai nghe th coi vua phân oán
nào.
Quân d t Thanh Tòng n qùy tr c n. Vua phát n , qu trách Thanh Tòng sao c
gan dám gi t m t v tr qu c công th n, không k m ng vua, không tuân phép n c. Vua
khoát n t m t h i r i truy n l nh cho h v quân d n Thanh Tòng ra ngoài thành mà chém.
v quân rút ao áp l i b t Thanh Tòng mà d n i. L Bích dòm th y thì bi n s c;
ch ng quân d n Thanh Tòng i ngang qua tr c m t, thì nàng té x u, hai th n ph nàng
i ng i d a c a cho nàng ngh .
Quan Binh b Th ng th Lê Th V c ch y theo kêu h v quân mà nói r ng: ''Quân
bây ng có tháo th . Thánh th ng nóng gi n ngài phán nh v y ó thôi. Bây em ra c a
thành r i ch ta tâu i tâu l i m t ôi l i ã ch ùng có h sát. N u bây b t tuân l nh ta thì ta
chém u h t th y''. Binh b Th ng th d n nh v y r i, ông bèn tr vô qùy mà tâu v i vua
ng: ''Muôn tâu b h , lu t c a tri u ình l p ra thì mà ch tr muôn dân. Ai ph m lu t thì
ph i th t i theo lu t. Thanh Tòng gi t quan i th n, theo lu t thì ph i chém u mà n t i.
Nh ng mà k h th n xem trong bu i n y ng i Trung Qu c ng ch ng g m mà ngó,
m h m mu n nu t n c ta; dân Chiêm Thành ch a ch u qui hàng, nghe tin ã xâm l ng b
cõi. Thanh Tòng tuy nh tu i nh ng thi t là nh t anh hùng. Cái tài n y là tài h u d ng c a
c nhà; n u Thánh th ng gia hình, thì u ng m t m t trang hào ki t. Ng a mong Thánh
th ng vì giang san xã t c mà r ng suy xét l i, d u cho Thánh th ng có chém Thanh Tòng i
a, thì quan Thái úy c ng ã m t r i''.
Vua nghe tâu thì châu mày, còn ng bàng hoàng thì quan T T ng qu c qu mà
tâu r ng: ''Muôn tâu Thánh th ng l i tâu c a quan Binh b thi t r t ph i. Quan Thái úy là
t ng i anh hùng trong n c, Thanh Tòng nó th ng c, thì tài c a nó là tài h u d ng
có ngày. Ng i ta th ng nói gà già nuôi t n thóc, ph ng con quí nh lông. Lão phu ây là
t con gà già, còn Thanh Tòng ó là m t con ph ng nh . V y lão phu xin th t i th cho
con, ng l u cái tài h u d ng mà b i p xã t c giang san. Ng a mong Thánh th ng nh n
i n u c nh v y thì lão phu nh th m5
, mà n c nhà c ng h nh th m''.
5
r t có ph c
17. ng gánh cang th ng 17 www.hobieuchanh.com
Thánh Tôn còn d d , b ng có ng i d ng bi u c a quan Ðô T ng binh o Thu n
Hóa tâu r ng: ''Trà Phi v i Trà Na là con c a vua Chiêm Thành Trà Toàn, d n h n hai v n
binh ròng ánh phá o Thu n Hóa. Vì binh ít, quan Ðô T ng binh Thu n Hóa ch ng c
không n i, nên ph i rút ch y v Ngh An, và xin tri u ình ch n t ng phát binh xu ng Ngh
An cho g p mà bình gi c.
Vua xem bi u xong r i, li n trao cho quan Binh b Th ng th Lê Th V c mà h i
bây gi ph i sai t ng nào i bình gi c Chiêm Thành.
Ông Lê Th V c tâu r ng: ''Quan Thái úy Lê Ni m khi còn sanh ti n thì tài ã cao mà
danh l i l n, b i v y khi ông c m binh i n âu thì gi c khi p oai b giáo qui hàng. Nay
ông ã m t l c r i, trong tri u coi ch ng còn ai tài c m binh d p lo n c. V Thanh
Tòng tuy nh tu i và có t i song ng i y v n có l c thao g m , v n võ toàn tài. V y xin
Thánh th ng r ng l ng l y ngh a làm oai, mi n t cho chàng và sai chàng c m binh d p
gi c mà ái công th c t i''.
Vua Thánh Tôn khen ph i, li n h l nh òi Thanh Tòng tr vào ch u vua. Khi Thanh
Tòng vào quì tr c n r i, vua m i phán r ng: ''Thanh Tòng, t i c a ng i là t i tr ng, l
thì tr m ph i chém bêu u, mà r n chúng. Ngh vì quan Binh b Th ng th ki t l c can
gián, l i trong lúc có gi c n u chém t ng thì b t l i, nên tr m th tha cho ng i m t phen.
y ng i ph i th ng lãnh hai v n quân vào Thu n Hóa mà d p gi c Chiêm Thành. N u
ng i th ng tr n tr v thì tr m s xá t i và cho phép ng i k t duyên cùng L Bích. Còn n u
ng i th t b i, thì tr m s chi u lu t thi hành, không dung th n a. Ng i ph i thân ý tr m''.
Thanh Tòng kh u u l y t và nguy n s b t Trà Phi và Trà Na em v chu c t i.
Vua phát n l nh r i bãi ch u. Bá quan l t t lui ra ai c ng vui m ng, duy có quan Hình b
Tr nh Công L m t mình i ng sau, lòng b t bình l ra ngoài s c m t.
Bá quan v h t r i mà nàng L Bích hãy còn ng i trân trân d a c a. Hai con th n
a nàng là Xuân Lan và Thu Cúc bèn nàng ng d y và m i nàng v , L Bích ng ngó
dáo dác r i h i Xuân Lan r ng:
- Bãi ch u r i hay sao con?
- Th a, ã bãi ch u r i.
- B h d y chém Thân công t v y mà ã chém r i ch a?
- Th a công n ng, có chém gi t chi âu mà công n ng h i. L nh B h ã tha Thân
công t r i, v y ch công n ng ng i ây mà công n ng không th y sao?
- H ? B h tha công t r i. Ðã d y chém mà sao l i tha i? Té ra b h tha Thân công t
mà chém quan T ng qu c ph i hôn con?
- Th a, không có chém ai h t. Quan T ng qu c nài xin th m ng mà B h không ch u.
- a? V y ch gi t ng i ta r i bây gi cha con u kh i t i h t sao. Cha ch là c n y!
Cái thù c a cha tôi, tôi bi t làm sao mà tr ng...
Bích nói t i ó r i ng i xu ng ôm m t mà khóc. Thu Cúc l t t l y kh n lau n c
t cho nàng, kh kh m nói r ng:
- Hôm qua sao công n ng không chém ph t Thân công t cho r i, ai bi u công n ng
tha làm chi. Ng i thù mà v tình n i gì.
- N y con, Thân công t ành lòng thích t ph thân ta, ng i nh v y thì còn tình gì mà
. Hôm qua ta mu n gi t ph t cho r i, ng t vì lúc a g m lên ta th y ng i ã bi t
i nên quì mà ch u ch t, trong lòng ta b t nh n, nên ta không n h th ch ph i ta v
tình v ngh a chi âu.
18. ng gánh cang th ng 18 www.hobieuchanh.com
- N u công n ng không v t sao công n ng n ây không xin v i B h chém Thân
công t mà l i nài xin làm t i quan T ng qu c, r i ch ng B h truy n chém công t ,
thì công n ng l i b t t nh nh n s té x u trong mình con?
- Không ph i ta v tình. Ta n ây, ta không mu n bu c t i Thân công t y là t i ý ta
mu n cho Thánh th ng th y cái lý mà phân oán. Thân công t v i ph thân ta có thù
oán chi nhau âu. T i quan T ng qu c xúi con nên m i sanh s . Vì v y nên ta m i xin
Thánh th ng làm t i T ng qu c ch . Còn s ta nghe x t Thân công t mà ta kinh
tâm ó, là t i ta có lòng nh n t ta th y quân rút ao áp b t m t ng i thì ta ng lòng
ó mà thôi. Con nói B h tha Thân công t , thi t nh v y hay không con?
- Th a công n ng, tha mà ch a tha thi t.
- Sao v y?
- S là khi b h d y chém Thân công t , thì có quân ngoài i em bi u v d ng lên nói
ng: ChiêmThành c i i hùng binh ánh l y châu qu n nhi u l m. Quan Binh b
Th ng th tâu sao ó không bi t, mà l nh B h b t Thân công t tr l i, r i B h
truy n cho công t ph i em binh i d p gi c, n u th ng thì B h s xá t i và cho k t
duyên t tóc v i công n ng, còn nh thua thì B h s tr m quy t v cái t i gi t i
th n và t i c m binh th t b i.
Bích v a nghe nói nàng v a ng d y, r i v n vai hai th n l n b c v dinh.
Nàng và i và nói r ng: ''Gi c Chiêm Thành là gi c d , Thân công t còn nh tu i quá không
bi t có tài mà d p n i hay không''?
Xuân Lan bèn áp r ng:
- Thân công t là ng i b c tình b i ngh a, i ánh gi c có ch t c ng áng, công n ng lo
mà làm chi?
- Ðã bi t Thân công t bây gi là ng i thù c a ta. Nh ng mà không l ta vì cái thù riêng
mà trù cho ng i b h i. Hu ng chi cái thù c a ph thân ta, ta ch a tr ng n u ng i
ra tr n mà ch t thì còn âu ta báo thù...
- Công n ng có lòng nh n, công n ng không n c m g m mà gi t. Ví nh gi c nó
gi t giùm cho công n ng thì là may, ch có h i gì?
- Con ng có nói d i nh v y. Thân công t là ng i thù riêng c a ta, còn quân Chiêm
Thành là b n ngh ch v i tri u ình. Thà ta gi t công t , ch l nào ta l i c mong quân
y gi t th cho ta.
Hai th n không còn l i mà cãi n a. Ra t i ng môn bèn L Bích lên ki u mà v .
19. ng gánh cang th ng 19 www.hobieuchanh.com
V
Dùng Phi ki m m t tr n thành công
i b c th , hai hàng sái l u
Quan T T ng qu c i ch u vua, phu nh n nhà lo s h t s c. Ð n ch ng h v
quân áp t i b t Thanh Tòng mà d n i, thì bà ngã l n mà khóc, h t trông th y m t con n a!
Ðinh Long và Ðinh H không hi u vi c chi h t, thình lình th y quân b t ng i b ng
u c a mình thì nóng lòng, nên bi u Tô H d t ng ng i theo coi lành d th nào. Ði
i ng môn, quân không cho hai anh em h Ðinh v i Tô H vào, nên ba ng i ph i ng
ngoài mà ngóng: Ðinh H tánh nóng n y, b quân c n chàng l y làm t c gi n, nên ng không
yên ch , c i t i i lui, mà c p m t coi l n l n.
Cách m t h i quân d n Thanh Tòng tr ra. Anh em h Ðinh nghi vi c ch ng lành, nên
t nhau i theo, còn Tô H thì ch y ri t v dinh mà báo tin cho Thân phu nh n hay.
Ra kh i c a thành, thiên h ch y theo coi ông n c. Quân h v Thanh Tòng ng
gi a, còn chúng nó bao chung quanh, a nào c ng c m dao tr n sáng d i. Ðinh Long và
Ðinh H chen v i nh ng ng i i coi mà ng vô vòng trong, m t ngó quân h v l m
m, coi b h quân mà ng n Thanh Tòng thì t ch ng kh i hai ng i làm d . Té ra
quân không chém mà m t h i lâu r i l i có ng i em l nh ra d t Thanh Tòng tr vô. Anh em
Ðinh c ng i theo vô tr c ng môn ng lóng ngóng ch n a.
Ðinh H b c l i h i nh Ðinh Long r ng: ''Nó em vô trong nó chém, mình ngoài
y làm sao mà hay ng. Ði nh u6
vô trong coi nào''. Ðinh Long khoát tay l c u, Ðinh H
châu mày tr n m t coi b h m h m mu n móc h ng m y tên quân gi c a.
Cách m t h i lâu, các c quan trong rùng rùng kéo nhau i ra. Anh em h Ðinh ngó
lom lom, ch ng th y d ng Thanh Tòng thì trong lòng h n h , b i v y Thanh Tòng v a ra
kh i ng môn thì Ðinh H ch y l i n m tay mà nói om sòm r ng: ''Ch ph i h i nãy mà m y
th ng quân ó nó ng n công t thì chúng nó ch t h t''. Thanh Tòng tr n m t n t r ng:
''Hai anh ng có nói qu y''.
Ki u c a T ng qu c ra t i, ba anh em ng nép l i bên ng mà thi l , r i d t nhau
i theo ki u mà i v . Ðinh H c theo h i duyên c làm sao mà quân b t r i l i d n ra d n vô
nh v y. Thanh Tòng ph i thu t h t m i vi c cho anh em h Ðinh hi u. Ðinh H nghe nói
Thanh Tòng lãnh c m binh i d p gi c Chiêm Thành chàng m ng quá, nên theo h i ch ng
nào i, vua c p bao nhiêu binh, có cho t ng nào theo giúp s c hay không?
Thanh Tòng m c trò chuy n v i anh em h Ðinh nên v t i dinh mà không hay. Thân
phu nh n ch y ra m ng ch ng m ng con, mà n c m t n c m i chàm ngoàm.
Quan T ng qu c vào dinh thu t s l nh c a vua l i cho phu nh n nghe, r i d y con
ph i lo s p t mà xu t binh cho chóng. Anh em h Ðinh nh n d p y m i xin lãnh ti n o
tiên phong. Thanh Tòng nh n l i và khuyên hai chàng ph i t n tâm, tr c giúp anh em sau
giúp n c. Quan T ng qu c c n d n m i vi c r i l i cho Tô H tùng chinh n a.
Thanh Tòng làm l t c r i hi p v i anh em h Ðinh mà tháo luy n quân s . Trong ba
ngày i ng s p t an bài. Thanh Tòng d t Ðinh Long và Ðinh H tr v ph mà t bi t cha
ng xu t binh. Quan T ng qu c d n r ng: ''N y con, Thánh hoàng d y con c m binh
xu t tr n ây, song k trung thì c ng là m t d p cho con v c n c c u dân. Sanh m ng c a 2
n quân trong tay con, mà h nh ph c c a nhân dân trong m y châu h ng nam c ng
6
i b ng, i
20. ng gánh cang th ng 20 www.hobieuchanh.com
trong tay con. Cái trách nhi m c a con trong bu i n y th t n ng n to tát. V y xu t binh con
ph i th n tr ng, con ph i làm sao cho kh i u ng công n h c b y lâu nay, cho r ràng danh d
a ki n h Thân, cho quan Binh b Th ng th kh i ph i b t i v s ti n d n con gi a tri u
ình. Con xu t binh, cha m nhà trông tin l m. Con ph i g ng l y.''
Thanh Tòng v ng l i nghiêm hu n r i bái bi t cha m mà lên ng a i n võ ài, u
t m t cái kh n màu l c, mình m c m t cái áo võ bào màu hu nh, l ng th t m t s i dây ai
c, tay c m m t cây hoa kích, c i ng a tía, mang giày lông, m t sáng nh sao, m t tr ng nh
ph n, coi ã có t ng anh hùng mà l i có v thanh nhã. Hai anh em h Ðinh m i ng i c i
t con ng a kim i theo sau, ng i c m búa, ng i c m siêu, oai nghi l m li t.
Ra n võ tr ng, Thanh Tòng b c lên ài mà truy n l nh. Quân m y i u ph t c
gióng tr ng. B ng nghe trên võ ài n ba ti ng pháo, r i quân m y i s p hàng kéo ra i, hai
o i tr c có hai cây c ch : ''Ðinh tiên phong'' còn i i i sau thì c “Bình Nam
Thân T ng quân''.
Quân i trót 10 ngày vào t i a gi i o Thu n Hóa, thì g p binh Chiêm Thành
mi n trong kéo ra.
Thân T ng quân bèn truy n l nh d ng binh, hi p v i Ðinh Long i xem a gi i th
i m i nh h tr i d a mé núi K S n, i v i binh Chiêm Thành ng óng t i tràng
Thiên L ch. T i l i Thân T ng quân sai Ðinh H i do thám th l c c a gi c và d n Ðinh
Long ph i i kh p các tr i mà tu n phòng.
a b c u canh ba, Ðinh H tr v Trung quân báo tin r ng t ng Chiêm Thành
n binh không có th t không trúng binh pháp. Ðã v y mà th gi c coi h l m, d ng
nh chúng nó không dè ã có binh tri u n r i; n u nh n chúng nó không phòng b mà sai
t o binh qua c p tr i, thì ch c là toàn th ng. Thanh Tòng l c u áp r ng: ''Không nên.
Theo binh pháp không nên làm vi c c u may. S h mà Ðinh huynh xem th y ó, không
bi t ch ng là cái k c a gi c. Hu ng chi binh c a ta i trót m i b a rày, ng i ng a u m t
i. V y nên cho binh ngh m t êm nay cho kh e, r i mai chúng ta s li u k mà phá
gi c. Tôi khuyên Nh huynh ph i gia tâm quan phòng thì h n. Ðinh H nghe nói nh v y, coi
chàng không v a ý nên chàng áp r ng:
- Chiêm Thành là quân dã man, chúng nó có tài trí gì mà s trúng k . Ngu ch c n u
Nguyên soái cho ngu d n b n b binh qua c p tr i, thì ngu s phá gi c n i êm
nay.
- Ðinh huynh ch ng nên nóng n y. Chúng ta ch a rõ binh gi c bao nhiêu, phân làm m y
o. N u chúng ta c p tr i, r i có o binh nào khác úng ti p r i n ng v thì
chúng ta làm sao? Xin h n sáng mai chúng ta giáp chi n mà th tài l c r i s hay.
Ðinh H lui v tr i mà trong lòng mu n xu t tr n quá, nên ng không c. H ng
ông m t tr ng ã ló m c, d i cây c vàng vàng. Gió b c phát th i lao rao, lay ng n c lúc
c. Ðinh H ng i trên l ng ng a th ng th ng i tu n các tr i tr c. Chàng i m i qua kh i
hai tr i, x y g p Thanh Tòng d t Tô H c ng i tu n. Hai àng chào nhau r i hi p nhau i l n
qua tr ng Thiên L ch ng th a tr ng t mà ngó xem tr i gi c coi tình hình th nào.
Tr ng trung quân v a t canh n m, b ng th y bên tr i Chiêm Thành quân mã lao
xao, mà bên h ng tây l i có m t o binh ng kéo t i n a. Thanh Tòng th y gi c ng
binh, l t t h i Ðinh H v i Tô H tr v tr i, òi Ðinh Long n h i di n, r i phân phát
binh mà phòng b .
Tr i v a m i h ng sáng thì qu th y Trà Na v i Trà Phi d n hai o binh n tr c
tr i mà khiêu chi n.
21. ng gánh cang th ng 21 www.hobieuchanh.com
Thanh Tòng truy n l nh cho Ðinh Long và Ðinh H ra i ch. Hai bên h n chi n t
i t ng sáng cho t i m t tr i g n ng u mà ch a phân th ng b i. Thanh Tòng l y làm lo,
a mu n kéo i binh ra ti p chi n thì b ng th y o binh c a Ðinh Long v ch y r i o
binh c a Ðinh H c ng ch y theo. Thanh Tòng n i gi n hét lên m t ti ng r i kéo binh xông ra
p Trà Na ng r t Ðinh Long, thì ch n ng mà giao chi n, Ðinh Long tr l i mu n
ti p chi n v i Nguyên soái, Thanh Tòng dòm th y bèn hô l n lên r ng: ''Ðinh huynh hãy theo
mà c u nh l tiên phong, th ng n y ây cho tôi''.
Thanh Tòng v i Trà Na ánh nhau d tr m hi p, th ng qua kích l i sáng ng i nh
sao x t, k ng i âm mau l nh t chùm bay. Thanh Tòng th y Trà Na võ ngh cao
ng li u th dùng tài mà i ch thì khó th ng n i, b i v y chàng trá b i quày ng a nh m
núi K S n mà ch y. Trà Na hu i th ng gi c ng a i theo, Thanh Tòng bèn dùng cái tài
phi ki m là tài riêng c a chàng, i Trà Na theo g n k p, chàng m i rút cây ki m ra r i nh m
ngay m t Trà Na mà phóng. Trà Na h , c lo mà r t thôi, ch không dè nguy hi m, b i
y ch ng ngó th y cây ki m g n t i m t thì l t t né mình mà tránh, làm cho con ng a gi t
mình tr qua m t bên, Trà Na tr t yên té l n xu ng t. Thanh Tòng quay ng a tr l i, hu i
kích mu n âm, song th y k ch còn ng i d i t mà trong tay l i không có khí gi i, b i
y chàng b t nh n không n gi t, bèn hô cho quân b t trói.
Thanh Tòng b t Trà Na xong r i chàng d y Tô H coi cho quân d n v tr i, còn chàng
kéo binh i ti p hai anh em h Ðinh. Binh v a m i quày u, b ng nghe phía sau núi có ti ng
ng i ti ng tr ng vang v y. Thanh Tòng nóng lòng, nên gi c ng a ri t t i mà ng ti p. Ð i
binh t i n i thì th y quân Chiêm Thành v tan. Thanh Tòng l y làm m ng, bèn truy n l nh
các i xua binh vô mà r t gi c. Ð n m t tr i chen l n, Thanh Tòng gióng chiêng thâu quân.
Thanh Tòng vào tr ng vi t m t t s báo tin cho vua hay r ng mình b t Trà Na, ã
gi t Trà Phi và ã ánh tan binh Chiêm Thành, còn i chiêu an ít ngày r i s ban s 7
. Vi t s
xong r i chàng bèn cho òi Tô H vào a cái s mà d y r ng: “Tô H ng i ph i mau b t
ng a c i v Kinh, giao cho ph thân ta, ng ph thân ta d ng lên cho B h xem. Nh ph
thân ta có h i th m vi c chinh chi n, thì ng i b m các vi c l i cho Ph thân ta rõ nghé''.
Tô H lãnh s r i bái mà lui ra. Thanh Tòng kêu l i và nói r ng:
- Ði âu mà v i l m v y?
- Nguyên nhung d y tôi ph i i cho mau.
- Có i mau thì c ng ph i ch cho ta d n m i vi c r i s i ch .
- Nguyên nhung còn d n u chi n a hay sao?
- Còn... N y Tô H vi c ta ã d y ng i ó là vi c công. Bây gi ta có vi c t , ta mu n
y ng i, không bi t ng i có h t lòng làm giùm cho ta hay không?
- Th a công t ... a! Th a Nguyên nhung, tôi là o th n t , d u Nguyên nhung d y ch t
tôi c ng ph i ch t, có l nào Nguyên nhung có vi c, Nguyên nhung sai mà tôi l i không
làm, nên Nguyên nhung ng i.
- Ta mu n g i m t b c th riêng v Kinh.
- T ng vi c chi khó kia, ch g i thêm m t b c th mà Nguyên nhung ng i n i gì.
Nguyên nhung g i m t tr m b c th c ng c, ch ng lu n là m t b c.
- N u v y thì ng i ch ta m t chút.
Thanh Tòng c m bút mà vi t th ' vi t ít hàng r i ng i suy ngh , suy ngh m t h i r i
i n c m t. Vi t xong r i m i niêm l i mà trao cho Tô H mà nói r ng: „Ðây b c th n m
7
em quân v sau m t cu c vi n chinh và th ng tr n
22. ng gánh cang th ng 22 www.hobieuchanh.com
ây, h ng i v t i Kinh r i thì c coi ch ngoài bao ó mà giao th . Ph i giao cho t i
tay, ch ng có giao chuy n cho ng i khác mà l c m t nghé“.
Tô H lãnh th r i bái mà b c ra. Lúc ra g n t i c a, anh ta a th lên mà xem, thì
th y ngoài bao m y ch ''L Bích quí công n ng ni m tình khai khán“.
Anh ta c r i vùng tr vô và nói r ng:
- Úy! Cha ch ! Vi c n y không c âu. B m Nguyên nhung, Nguyên nhung không
th ng tôi nên Nguyên nhung mu n h i tôi. Thà Nguyên nhung d y tôi em m t tr m
c th cho ai tôi c ng em h t th y, ch thi t b c th n y tôi không dám lãnh.
- Tô H , sao mà ng i không dám lãnh?
- B m Nguyên nhung, thà là Nguyên nhung d y em chém tôi thì tôi ch u, ch d y em
th cho công n ng L Bích thì khó quá!
- Sao mà khó?
- D b m Nguyên nhung, t nh chí l n tôi không th o cái ngh em th t cho àn bà
con gái. V Nguyên nhung gi t quan Thái úy, công n ng L Bích thù oán Nguyên
nhung l m. Tôi láng cháng em th qua ph ây mang kh n ch ...
- Không có h i chi âu mà s .
- Có h i thì tôi b h i không s sao c?
- Ng i c v ng l i ta. Có chuy n chi ta ch u cho.
- Ch u gi ng gì! Nguyên nhung còn trong n y, n u có chuy n chi thì ch t tôi, Nguyên
nhung âu có ó mà ch u?
- Ng i c i i. Ta ã nói không có sao âu mà.
Tô H d d , mu n b c ra, mà r i không i, l i nói r ng:
- D , xin Nguyên nhung cho phép tôi b m vài l i cho Nguyên nhung nghe th coi có ph i
hay không.
- Ng i nói chi thì nói i.
- Xin Nguyên nhung i quân h u ra ngoài r i tôi nói m i c.
Thanh Tòng li n d y quân h u lui ra ngoài h t. Tô H b c l i g n mà h i r ng:
- B m Nguyên nhung, v y ch Nguyên nhung g i th cho công n ng L Bích! Nguyên
nhung nói vi c chi ó? Ng i ta gi n Nguyên nhung nhi u l m a, nói lôi thôi ây
ng i ta b t th ng i ta em tâu l nh B h không d gì âu.
- Ta không có nói vi c chi quan h âu mà ng i s .
- N u không có vi c chi, thì g i th làm chi? B m Nguyên nhung, tôi tr ng tu i r i, tuy
tôi khôn ngoan không b ng thiên h , song c ng bi t vi c i chút nh. Phàm con trai
mu n nói vi c chi v i con gái thì nói mi ng t t h n là g i th . Mình nói mi ng, n u h
không v a lòng h r y thì mình ch i c, ch g i th n u h không ch u h n m cái
th h th a ki n thì h t ch i. Thôi Nguyên nhung mu n nói s chi thì Nguyên nhung
nói v i tôi, r i v t i Kinh tôi ghé tôi nói l i ti n h n. Tôi lanh l i l m mà, Nguyên
nhung d y sao tôi nói y nh v y, không sai sót âu mà s .
- É! Chuy n riêng c a ta, mà nh n v i ng i sao c.
- Ðó v y mà h i nãy Nguyên nhung nói r ng không có chuy n chi quan h ch ! Còn gi u
a thôi?... B m Nguyên nhung tôi nghe nói công n ng L Bích còn gi n Nguyên
23. ng gánh cang th ng 23 www.hobieuchanh.com
nhung l m. Tôi s Nguyên nhung có n n n c ng th t công, không có ích chi âu mà g i
th .
- Thì c ng b i ta s L Bích không h t oán ta, nên ta m i g i th ch .
- Tôi h i thi t Nguyên nhung, v y ch bây gi Nguyên nhung mu n l nào. Nguyên
nhung gi t quan Thái úy r i mà Nguyên nhung c ng còn mu n k t duyên Châu Tr n v i
công n ng ph i hay không?
- Ch sao.
- Vi c ó thì ch c r i, c n gì Nguyên nhung còn ph i lo. B h có h a h Nguyên nhung
th ng tr n thì B h xá t i l i t hôn n a. Nay Nguyên nhung th ng tr n r i thì t nhiên
i v c, có lo gì.
- Tuy l nh B h phán nh v y, mà n u L Bích h n ta, nàng không kh ng r i làm sao?
i v y ta m i vi t th mà phân tr n ph i qu y v i nàng.
- Ph i, Nguyên nhung tính nh v y thì ph i l m. Thôi tôi v trao th r i tôi làm mai
luôn. Tôi làm mai gi i l m!
- Tô H , công n ng còn gi n ta l m. V y ng i v t i ó công n ng có h i v vi c
chi, ng i ph i l a l i mà áp, ng có nói b y b không nên a nghé.
- Nguyên nhung t ng tôi d i sao. Tôi a th r i tôi nh m dèo8
ch , h coi b ch u thì tôi
nói i9
vô, còn coi nh b gi n thì tôi m bét ra, tôi c ki m chuy n x u c a Nguyên
nhung tôi nói ri t t ph i c ch gì?
- È! Ng i ta gi n thì ph i ki m l i mà khuyên gi i ch ng i ki m chuy n x u c a ta
ng i nói d i vô, thì ng i càng ghét h n n a, ch c n i gì?
- y! Nguyên nhung không th o cách làm mai thì ng có cãi mà. Ng i ta gi n, tôi ki m
chuy n x u tôi d i vô, ng i ta t ng tôi m t phe, ng i ta tin, r i l n l n tôi nói m i
c ch .
- Gi i! Thôi, hãy i i.
Tô H b c ra mi ng c i ngón ngo n...
Cách hai ngày sau, quan Th ng Kinh l c o Thu n Hóa n khao quân và ra m t
Nguyên soái. Thanh Tòng d n dò h t lòng lo chiêu an, r i m i truy n l nh b t tr i ban s .
8
coi mòi, nh n nh tình hình
9
d n, nhét cho y
24. ng gánh cang th ng 24 www.hobieuchanh.com
VI
n ch u t i. Thanh Tòng c u t
giao duyên. L Bích bôn ào
t bu i s m m i, tr i trong gió mát, tr c th m hoa c i chúm chím, trên nhành
chim hót líu lo. Tuy mùa xuân ã g n tàn, song giai c nh c ng còn sót chút nh màu xinh
p.
Bích i v i hai con th n ra v n, nàng n m y n i mà cha hay ng i xem hoa
ng c nh, thì nàng nh cha nên b i h i d ng c bát ngát lòng son. Nàng i vòng kh p trong
n r i tr vô nhà, t m y cây h ng c m trên bàn th và rót m t chung trà mà cúng.
Trên bàn th ng n èn leo lét, khói h ng ph t ph , ngoài giá b c cây cung dây dùn,
i g m b i óng. Ph r ng l n, c nh coi càng hiu qu nh, ng i ng bu n th y c nh l i
thêm au. L Bích mu n khuây lãng, nên d y th n l y em ra cho nàng thêu. Nàng ng i
trên cái gh d a c a s , tay v i l y kim ch , mà m t ngó ra ngoài v n gi t l y tuôn d m d .
Th n Xuân Lan th y công n ng o não thì ng lòng, nên th th khuyên r ng:
- Th a công n ng, ng i i ai c ng có cái s ph n n y. Công n ng mà g p cu c gia
bi n ây, y là t i s tr i nh nh v y. Xin công n ng rán làm khuây mà t nh d ng
tinh th n. N u công n ng bu n r u hoài, con s công n ng ph i mang b nh.
- Làm khuây sao c, mà con khuyên làm khuây con? Ta nh ph thân ta ch ng nào, ta
càng gi n công t Thanh Tòng ch ng n y. Con ngh l i ó mà coi, ng i m n r ng mà
cha ch là t , d u không ngh chút tình, thì c ng ph i vì chút ngh a, ch có âu l i
ành gi t Ph thân ta i...
- Th a công n ng, Thân công t thi t là t l m mà. Con nói ra s công n ng bu n
thêm, ch theo ý con thì con ch c Thân công t không có th ng công n ng chút nào
t.
- Xuân Lan, sao con ch c Thân công t không th ng ta!
- N u công t mà th ng công n ng thì có l nào ành thích t tôn ông bao gi . Công
ng xét l i ó mà coi, có ng i i ai th ng v mà gi t cha v cho c. Mà ví
u có r i tay gi t l i r i, thì c ng ph i tính làm sao, ch có âu không c m t l i
ph i qu y chi h t.
Bích ng i l ng thinh suy ngh m t h i r i g c u nói r ng:
- Ta ngh công t b t ngh a, thi t ta phi n l m. Ai mà dè ng i v n ch ng nh v y, võ
ngh nh v y mà tánh tình l i nh v y? Ta xét l i thì ta n n n m y l i h n c ngày
a không bi t ch ng nào.
- i thôi, th ng i b c b o nh v y công n ng quên ph t i cho r i, còn phi n trách
làm chi cho nh c lòng.
- Ta nói ph i qu y mà nghe v y thôi, ch ta có thèm phi n trách chi âu.
Bích nói t i ó, r i nàng ch ng tay vào gò má, ngó s ng ra ngoài c a s m t h i
lâu r i day vô mà nói r ng: “Mà ngh cho k , n u mình trách ng i ta quá nh v y thì c ng
không nh m. Ng i ta l tay r i, ng i ta bi t tr c l i nên ng i ta qu mà ch u t i. T i
mình không chém ng i ta mà báo c u cho cha thì thôi, bây gi còn trách ng i ta n i gì?
Còn mình phi n mình nói sao ng i ta không n ây mà phân ph i trái. Ng i ta ã l tay
gi t cha mình r i, mình h m h m ng gi n ng i ta, làm sao ng i ta dám b c ch n t i
ây mà trách''.
25. ng gánh cang th ng 25 www.hobieuchanh.com
Xuân Lan chúm chím c i mà áp r ng:
- Th a công n ng, n u Thân công t mà còn ngh n công n ng, d u không dám t i
ây, thì c y m n ng i khác n nói giùm, ho c g i th mà n n n c ng c, ch có
âu l i im lìm nh v y?
- Xuân Lan, mình c ch p quá nh v y thì c ng t i nghi p cho ng i ta.
- Công n ng còn th ng n a hay sao mà nói t i nghi p?
- Ng i ta không th ng ta r i, ta th ng làm sao cho c mà h i. Ta nói t i nghi p là vì
ta ngh khi ng i l m l i r i thì k l nh b h sai c m binh d p gi c, ng i m c lo chinh
chi n, có r nh rang chi âu mà lo vi c riêng, nên mình trách.
- Tr c khi xu t chinh, thì ghé l i ây mà phân ph i qu y m t ôi l i l i không c hay
sao. Mà nh có s không dám ghé, thì lúc i ng vi t th sai ng i em tr v c ng
c ch .
Bích b kim ch , ng d y i ra c a mà ngó mông. Nàng th y trên nhành m t con
qu ng út m i cho con n, tr c th m m t con mèo c ng gi n ch i v i m t con
mèo cái. Cái quang c nh y làm cho nàng càng thêm bát ngát, b i v y nàng b i vô, ng i ng
ng n m t h i r i h i th n r ng: ''Thân công t c m binh d p gi c, tính ra ã g n m t tháng
i. Hai con có nghe ng i th ng b i l nào hay không con?''
Xuân Lan b c l i áp r ng:
- Th a công n ng, hai ch em con m c h u h công n ng có i âu ra ngoài c mà
nghe. Mà con ngh công t may th ng c, kh i ch t thì nh , còn có d th t c
binh, b ch t thì ch u l y, công n ng còn ph i h i làm gì?
- Ch chi s th ng b i mà không can thi p n ta, thì ta có h i th m mà làm chi. Ng t vì ta
i Thân công t ã th c cùng nhau ng sanh ng t , n u chàng th t b i, B h b t
i chém i r i ta m i làm sao!...
- Th a công n ng, vi c y có can chi mà công n ng ng i. Tuy công n ng v i công t
có th c v i nhau, song công t thích tôn ông, t c th ã b i c r i, còn tình ngh a
chi n a mà lo th c. Mà thiên h ai c ng u khen Thân công t v n hay võ gi i, con
ch c công t i d p gi c không th nào th t b i âu.
- Con ch c th nào Thân công t c ng không th t b i. Cha ch ! N u công t th ng tr n
kh i hoàn, B h xá t i r i d y ta k t duyên cùng chàng, ch ph thù còn ó ta m i li u
làm sao...
Bích v a nói t i ó, b ng th y có dáng ng i l p ló tr c th m. Th n Thu Cúc
c ra h i ng i y r i tr vô th a r ng: ''Th a công n ng, có m t ng i chi n s xin ra
t công n ng. Ng i nói r ng ng i có m t vi c c n mu n t v i công n ng''. L Bích
c u r i d y Thu Cúc ra m i khách vào. Ng i khách b c vào bái L Bích và nói r ng
mình tên Tô H v n là chi n s i theo Bình Nam T ng quân mà d p gi c Chiêm Thành.
Nh n vì có l nh sai h i trào, nên m i ghé l i ây.
Bích châu mày r i h i r ng:
- Té ra tráng s là ng i tùng chinh, nh n vì có l nh sai nên m i tr v Kinh. Th a tráng
, ch ng hay binh tri u bình Nam mà th ng hay là b i v y ng i?
Tô H b ng m t chút r i m i áp r ng:
- Th a công n ng, không th ng mà c ng không b i.
- a! Phàm ánh gi c, n u không th ng thì là b i, còn n u không b i thì là th ng, ch sao
không th ng mà c ng không b i?
26. ng gánh cang th ng 26 www.hobieuchanh.com
- D , b i vì l nh Nguyên nhung tôi ch a nh t nh. Tôi nghe Nguyên nhung tôi nói s
th ng b i u t i công n ng, h công n ng mu n th ng thì th ng, còn n u công n ng
mu n b i thì b i.
- Ph n thi p là gái khuê phòng, còn Nguyên nhung c a ng i c m binh xu t tr n. N i
chi n tr ng th ng b i là t i Nguyên nhung, c sao l i nói t i thi p.
- D , không bi t t i sao mà Nguyên nhung tôi nói k c c nh v y.
- Ng i nói có l nh sai ng i h i trào, v y thì ng i vào y t ki n Thánh th ng, ch ghé
dinh thi p làm chi?
- Th a công n ng tôi ã nh p trào r i. Nay tôi ghé ây là vì có m t vi c riêng:
- Vi c chi v y?
- D , th a công n ng, v ch ng quân Chiêm Thành thu nay nó s cái oai võ c a l nh
tôn ông l m. Chúng nó nghe l nh tôn ông m t l c, chúng nó t ng ch ng còn ai tài
m binh i ch, nên chúng nó hành hung nhi u lo n. Nay l nh B h sai Nguyên
nhung tôi c m binh d p gi c, Nguyên nhung tôi h ng hoài v ng tài cao c tr ng c a
tôn ông, nên s n d p sai tôi h i trào, Nguyên nhung tôi m i d y tôi t m ghé l i ây...
Tô H nói t i ó r i li c m t ngó chúng L Bích. L Bích c ng li c m t ngó Tô H r i
i r ng:
- Ghé chi v y?
- Th a, ghé xin phép công n ng ng phàn h ng c u nguy n cho linh h n l nh tôn ông
siêu th ng, g i là t chút tình k nh m n c a Nguyên nhung tôi v y mà.
- Ch ng bi t Nguyên nhung là ai, mà có lòng kính m n ph thân tôi d v y ng i?
- Công n ng không bi t hay sao?
- Không.
- Thân công t Thanh Tòng ch ai.
Nãy gi L Bích d n lòng mà i áp v i Tô H . Ð n ch ng nghe t i tên Thanh Tòng
thì nàng không th d n n a c, b i v y nàng vùng ng d y nói l n lên r ng: ''Cha ch !
Công t Thanh Tòng c gan d a! Ðã không k t ngh a, gi t ph thân thi p ng mà t
quy n cao t c tr ng, ch a v a lòng hay sao, nên còn sai ng i n ây mà nh c thi p n a!''
Bích nói mà coi b gi n l m, làm cho Tô H s nên l t t ng d y.
Bích nói ti p r ng: ''Tráng s có tr vào Thu n Hóa, xin tráng s nh mà nói l i v i
công t Thanh Tòng r ng ch ph thù thi p th ch ng ch u i tr i chung, ã b i ngh a r i thì
ng có làm b nh n ngh a''.
Bích nói m y l i r i b i vô phía trong. Tô H ng ng n, ki m không ra l i mà
nói, túng th ph i bái L Bích r i l n l n b c ra c a.
Ch ng chàng ra kh i c a, L Bích d y Thu Cúc kêu tr l i mà nói r ng: ''Thi p nói
ch a h t l i, tráng s i âu mà v i v y!''
Tô H tr vô ng còm róm và h i r ng:
- D , th a công n ng, còn mu n nh n vi c chi n a hay sao?
- V y ch công t Thanh Tòng d n tráng s ghé ây mà nói chuy n chi n a?
- Nguyên nhung tôi d n l ng x ng thi u gì chuy n...
- N u có d n nhi u chuy n khác n a sao ng i không t h t cho thi p nghe, l i l t t i
.
27. ng gánh cang th ng 27 www.hobieuchanh.com
- Th a, tôi m i t có m t chuy n mà coi b công n ng gi n lung quá. N u tôi k thêm
a, thì công n ng càng gi n thêm, r i gi n lây t i tôi, thêm h i cho tôi ch ích gì.
Thôi, tôi xin phép công n ng cho tôi v .
- Khoan ã, Nguyên nhung c a ng i qu y, tôi gi n là gi n h ch ng i có chuy n chi
mà tôi gi n. M i ng i ng i nói cho tôi nghe coi h còn d n vi c chi n a.
Tô H kéo gh mà ng i r i c i ngón ngo n và nói r ng: ''Th a công n ng, tôi mu n
th ý công n ng nên tôi nói ch i v y thôi, ch Nguyên nhung tôi có d n vi c chi n a âu“.
Bích châu mày th ra r i nói r ng:
- Công t Thanh Tòng thi t là t . Tráng s ngh l i mà coi, ng i ã h a hôn cùng thi p,
tuy ch a chung ch n g i nh ng mà l i th c ã n ng n . Ng i ch ng vì tình ngh a,
ánh sát t ph thân thi p i; gi t r i bi t thi p th m s u o não l m ch , song ng i
ch ng có chút oái hoài, không thèm t i mà nói ph i qu y chi h t. Thi p ngh tình i
c b o, thi t thi p ngán ng m.
- Công n ng trách Nguyên nhung tôi thi t là áng l m ! Nguyên nhung tôi ã h a hôn
i công n ng, tuy ch a có l c i m c d u ch c ng là ngh a v ch ng. Hai ông
trên có r y rà v i nhau, hai ông làm sao thì làm, mình là ph n con r sao l i nh y ra binh
cha ru t mà gi t cha v i. Nguyên nhung tôi làm cái ó thi t là qu y, tôi không ch u
nh v y. Còn vi c công n ng trách Nguyên nhung tôi t ngày ph m t i r i thì b t âm
tín, không có c m t l i ph i qu y. Vi c ó t i sao v y tôi không hi u. Nh ng mà tôi
có th y cái n y, là t ngày xu t binh n nay, Nguyên nhung tôi thân th g y mòn, khí
c bu n r u l m.
- Bu n l m hay sao?
- D , bu n quá. Ð tôi nói h t cho công n ng nghe: Khi t i Kinh kéo binh ra i, thì
Nguyên nhung tôi coi b không vui v chút nào; mà i d c ng c ng ch ng thèm nói
chuy n v i ai, c c i ng a i l c th c àng sau m t mình luôn luôn. Tôi lén dòm coi thì
tôi th y nhi u lúc hai hàng n c m t nh gi t. Nguyên nhung th y tôi ngó thì l y kh n
lau n c m t r i r y tôi bi u tôi i dang ra, không cho tôi i g n. Ban êm n binh mà
ngh , quân s i m t m i, nên ai c ng lo ki m ch mà ng , duy có m t mình Nguyên
nhung tôi l m th c hoài, c ra th vào than; tôi rình coi thì không th y làm vi c gì, c
ng i khóc và kêu „công n ng ôi, công n ng“. Th c êm nào sáng êm n y, thi t t i
nghi p quá. Mà ph i ng không c mà thôi âu, ã không ng mà c ng không n n a
i là kh cho ch . B i v y Nguyên nhung tôi bây gi m nhách, còn da b c x ng.
Tôi t ng n u s u não hoài nh v y thì ít ngày n a ch c ph i ch t. T i nghi p quá!
Bích ng i r ng r ng n c m t. Tô H li c th y, chàng bèn nói ti p r ng:
- Th a công n ng, hôm tôi s a so n i ây, Nguyên nhung tôi có kêu mà nói r ng: Tô
, ng i v Kinh, ta mu n c y ng i m t vi c riêng, không bi t ng i có vui lòng mà
giúp cho ta hay không?'' Tôi nói: ''Nguyên nhung mu n bi u vi c chi c ng c mà“.
y“. Nguyên nhung tôi m i nói: ''Ta mu n c y ng i em giùm m t phong th ''. Tôi
i: ''Ðem cho ai?'' Nguyên nhung tôi nói ''Ðem qua dinh quan Thái úy mà trao cho công
ng''. Tôi nói: ''Không c, th ó tôi không dám lãnh''.
- T i sao mà không dám lãnh?“
- Công n ng ng h n Nguyên nhung tôi; tôi em th t , nh công n ng không
th ng, công n ng m ng luôn t i tôi, thì tôi làm sao?
- Thi p h n là h n Thân Nguyên nhung ch ng i vô can, thi p âu dám vô l v i ng i
mà ng i ng i, nên không dám lãnh th .
28. ng gánh cang th ng 28 www.hobieuchanh.com
- L i công n ng nói thi t gi ng y nh l i c a Nguyên nhung tôi. Nguyên nhung tôi c ng
nói nh công n ng v y ó; l i c theo n n n c y tôi hoài, c c ch ng ã tôi ph i ch u
lãnh.
- Té ra ng i có lãnh th hay sao?
- D , th a có.
- V y xin ng i trao cho thi p xem th coi.
Tô H l t t thò tay vô áo móc m t phong th ra mà trao cho L Bích. L Bích l y
phong th , coi ngoài bao r i h i v y ch Thân Nguyên nhung có nh n u chi n a hay
không. Tô H nói không có, r i l i h i L Bích nh có h i âm thì mình s lãnh mà em v
cho Nguyên nhung, L Bích c i g ng mà áp r ng:
- Thi p ch a xem th , thi p có bi t Nguyên nhung c a ng i nói vi c chi âu mà tr l i.
- N u công n ng ch a tr l i c, thôi thì công n ng nh n mi ng, công n ng mu n
nói vi c chi c ng c mà. Tôi là gia th n cua Thân Nguyên nhung, công n ng ng
ng i chi h t.
Bích phong th trên bàn, b c l i g n bình bông ng t m t cái bông héo mà a
cho Tô H và nói r ng: ''Thi p không có l i chi mà nói v i Thân Nguyên nhung h t. Thi p ch
xin ng i làm n em cái bông héo n y v mà trao cho ng i, và th a l i v i ng i r ng:
thi p vì ng i mà ph i khô héo, ch ng khác nào cái bông n y''.
Tô H th y L Bích và nói và r i l y thì chàng l y làm c m xúc, nên lãnh cái bông r i
t t cáo t mà lui ra.
Bích i Tô H ra kh i th m r i m i d y Thu Cúc óng c a l i, và d y Xuân Lan
t m cháng10
tr c bàn th xu ng. Nàng vào th phòng m th ra thì th y th nói nh v y:
Gái th c n c tài th m ngát,
Trao anh hùng tình ngh a n ng n .
t nhà d u loan ph ng c d a k ,
Tr m n m nh m tóc t coi phát l a.
n Thánh m u tình c xuôi g p g ,
Ch n th phòng tr n tr c lu ng ai hoài.
Ba sinh d c k t duyên k t n , n i xích th ng11
c y m i c y mai,
Sáu l làm theo ti t theo nghi, vào các12
n p tr ng n p l
Nh ng t ng v y duyên cang l ,
Dè âu gây cu c tang th ng.
Lang th o thân nên ngu i l a l nh h ng,
Ti ng b i ngh a r t bu n tình xót d .
Th y ó oán thù không n tr ,
Khi n ây kính m n l i càng thêm.
Vai mang sao than th ch nh n i ni m,
u i nguy t ch a chan d m gi t l y.
i ai là tri k ?
Có th y chút tình ch ng?
ng ch ng nên ph i c n r ng,
Nh l i h n càng thêm h m t.
Ra tài m n ch n chi n tr ng à yên gi c,
10
b c v i thêu i m ng hay i u, b c cháng (hay ch ng) u dùng làm màn ch n tr c bàn th
11
dây , t h ng: m i duyên
12
t =tía, các=gác: gác tía, ý nói nhà phú quí
29. ng gánh cang th ng 29 www.hobieuchanh.com
Ân tình dài n i Kinh a s p d i ch n,
Công cán thành thì kh i t i sát nh n,
Duyên n c bi t có ành xe ch .
Xin th c n ngh tình chung th 13
,
Th ng anh hùng gánh n ng cang th ng
Ch n d ng tr n d u phân r hai ph ng,
Nên âm ph c ng chung cùng m t m .
Ng a xin chi u c ,
Dung th tình si.
Tr n ngh a t ng tri,
Tr m n m hòa hi p.
Bích xem th r i thì n c m t tuôn d m d , Xuân Lan mu n ki m l i khuyên gi i,
nên b c l i g n mà h i r ng: ''Th a công n ng, Thân công t g i th nói chuy n chi ó, mà
công n ng xem r i công n ng l i s u th m nh v y?''. L Bích l c u, th ra r i lau n c
t mà áp r ng:
- Thân công t cho ta hay r ng ng i d p gi c ã yên r i nay mai gì ây ng i s v t i.
Ng i n n n xin ta ng có h n gi n mà tan rã cu c cang th ng, ng i nói r ng ph
thân ta ch t ó là s r i ch không ph i ng i c ý gi t.
- Cha ch k t duyên làm sao c?
- Ta c ng bi t nh v y; mà h ng i v ây, B h xá t i r i d y ta giao duyên, ta bi t làm
sao?
- À! Còn cái chuy n ó n a! Kh thi t!
- Ta ngh thân ph n ta thi t là kh . Thân công t là ng i có th c v i ta. Bây gi ã
gi t ph thân ta r i thì ta k t duyên sao c Mà coi th không k t duyên c ng không
c! Kh l m! Ta t ng có l tay ph i ch t thì cái kh n y m i d t c.
Bích nói t i ó r i nàng khóc. Hai con th n d t nàng vào phòng cho nàng n m
ngh . Ð n chi u dân trong kinh thành xôn xao. Thu Cúc m c a ra ng mà h i th m r i tr
vào báo tin cho L Bích hay r ng Thân công t th ng tr n kh i hoàn, binh kéo v t i, nên dân
m ng chen nhau i coi. L Bích nghe nói thì m ng, nên nàng c i song c i mà hai hàng
c m t nh gi t. Ðêm y nàng tr n tr c, n i tình n i hi u ng n ngang trong lòng, nên nàng
than th hoài, ng không c.
n sáng nàng d y hai con th n s m h ng ng trà qu ng cho nàng i vi ng m
cha. Th n s m xong r i, nàng d y chúng nó i tr c ra ngoài m cha, nàng vi t m t bài
n t r i nàng s theo sau.
Th n i r i thì nàng b c l i ng d a bên bàn th c a cha, hai tay v n cái bàn mà
than khóc nghe r t th m thi t. Nàng khóc m t h i r i nàng leo lên gh mà bu c cái kh n ch
trên cây kèo nhà; cái m i kh n lòng thòng thì nàng th t làm m t cái vòng r i út u vô mà t
.
Hai con th n ra t i m i lâu quá mà không th y công n ng, chúng nó m i tr vô
mà r c. Khi chúng nó b c vô c a thì ngó th y L Bích ng út u vô vòng. Chúng nó
kinh hãi, nên la lên: ''Úy? Tr i i! Công n ng ch t! B ng i ta, làm sao c u công n ng!
Công n ng ôi!,, Chúng nó và la và ch y vô, áp ôm chân L Bích mà khóc, song không bi t
làm sao mà c u.
13
th y
30. ng gánh cang th ng 30 www.hobieuchanh.com
Thanh Tòng kéo binh v Kinh, nh ng vì không nh m ngày ch u vua, nên chàng bái
ng ch a c. Chàng v ph T ng qu c v n an cha m , nghe Tô H nói ã trao th cho
Bích r i, l i coi ý nàng còn th ng t ng chàng l m, b i v y sáng b a y chàng tính qua
dinh Thái úy mà phân ph i trái v i L Bích.
Chàng v a t i c a thì nghe th n la khóc c u c u. Chàng ch y ri t vô, th y L Bích
treo tòn ten trên r ng, chàng li n nh y lên gh r i rút g m c t t cái kh n ch mà ôm L
Bích xu ng r i em n m trên gi ng. Nh cái vòng th t không ch t l i c ng nh cái kh n
ch m m, nên L Bích kh i ch t, h i th còn hoi hóp.
Th n chôn r n chung quanh, a t than mà h tay h ch n, a l y kh n mà lau
hôi n c m t.
Thanh Tòng ng d a bên ó, c ngó L Bích mà khóc. Cách m t h i lâu, L Bích
nh t nh tâm th n, nàng m m t ra ngó th y Thanh Tòng ng bên mình, thì nàng n i gi n,
nên ch tay mà nói r ng: ''Cha ch ! Sao ng i c gan dám t i ây? Ði ra cho mau. Ðã gi t cha
ta r i, bây gi còn t i mà gi t ta n a hay sao?
Thanh Tòng và khóc và áp r ng:
- Công n ng phân nh v y thì t i nghi p cho tôi l m. Ðôi ta ã n ng l i th c, có l
nào tôi n ph phàng mà gi t nh c gia. y c ng là t i tr i khi n cho c n duyên ôi ta
ph i d dang, nên m i gây cu c bi n dâu nh v y. Xin công n ng b t gi n, tôi phân
t u uôi cho công n ng nghe.
- À thôi. Ch ph thù b t c ng ái thiên, ta không th nào mà th y m t ng i n a c.
Ng i ph i ra kh i c a cho mau. Ta không thèm nghe âu mà phân.
- Công n ng ôi! L i th c...
- Ta bi u nín. Ð ng nh c l i th c n a. Ði cho mau. Th n i ng i ra.
Bích khoát tay và day m t vô vách. Hai th n s công n ng gi n r i làm xung14
mà sanh h a, nên áp l i i công t Thanh Tòng i v . Thanh Tòng không th t l i chi n a
c, nên chàng khóc và riu ríu b c ra c a.
Bích th y Thanh Tòng b c ra, nàng bèn ng i d y ngó theo mà khóc. Hai con th
khuyên nàng hãy n m xu ng mà ngh và xin hãy khuây lãng, ng có h n gi n th m s u
mà sanh b nh. L Bích ng i khóc m t h i r i nói r ng: ''Ta khuây lãng làm sao cho c! L i
th c tuy là n ng, nh ng mà oán gi t cha thù l i càng sâu! Ta có th nào mà k t duyên cùng
Thân Thanh Tòng cho c. Nay Thân công t ã th ng tr n kh i hoàn, chi cho kh i l nh B
xá t i cho chàng và d y ta giao duyên. N u ngay cùng chúa, thì trái ngh a cha còn n u tr n
o cùng cha thì m t ngay cùng chúa, ta bi t li u làm sao bây gi ? Ta ã ngh , ta ph i ch t, thì
i v n toàn c mà thôi.
Th n Xuân Lan b c t i th a r ng:
- Công n ng phân nh v y sao cho ph i. Ông bà sanh ra có m t mình công n ng mà
thôi. Nay ông bà m t l c r i v y thì công n ng ph i s ng mà ph ng th , ch n u công
ng h y mình thì còn ai mà báo thù cho tôn ông, còn ai mà lo vùa15
h ng bát n c?
- N u ta s ng thì l nh B h g ta cho Thân công t thì ta làm sao? Ta ã tr thù cho ph
thân ta không c mà ta l i còn ph i k t duyên v i k thù.
- N u l nh B h d y giao duyên thì công n ng ng ch u, có l nào B h n ép công
ng ph i hi p v i ng i thù hay sao.
14
nh ng ch ng b nh x y ra thình lình, do nh h ng tinh th n
15
d ng c ng làm b ng s d a; nhi u gia ình khá gi , giàu có c ng dùng m t cái vùa c m nhang trên
bàn th thay cho l h ng, t ng tr ng cho s m b c, khiêm nh ng c a ch nhà
31. ng gánh cang th ng 31 www.hobieuchanh.com
- B h ã phán gi a tri u r i, B h l y l i l i sao c. N u ta kháng c , không ch u
tuân theo l nh B h thì ta ph i b ch t chém còn gì. V y thà là ta ch t ph t bây gi , cho
ng ta tr n th o v i cha, mà c ng kh i trái l nh vua và kh i mang ti ng b i c.
Xuân Lan ng ng m ngh m t chút r i th a r ng:
- Con có m t cái k hay l m; n u công n ng làm theo k y thì ã kh i ch b t trung, mà
i kh i ch b t hi u n a.
- K c a con th nào, âu con th a cho ta nghe th coi?
- Th a công n ng, theo nh l i công n ng m i nói ó, thì công n ng ch c th nào l nh
h c ng g công n ng cho Thân công t . N u công n ng v ng l nh thì ng trung
mà m t hi u, còn nh trái l nh thì ng hi u mà m t trung. Bây gi con xin d ng k nh
y: Công n ng b nhà i lên ch n thâm s n cùng c c r i c i danh di c tánh mà lánh
t m t ít lâu, i ch ng nào Thân công t c i v r i công n ng s tr v mà lo
ph ng t ông bà. Công n ng i li n bây gi thì còn ai âu mà B h t hôn, thì công
ng kh i b t trung, ngày sau công n ng tr v kh i b t i chi h t; ch n u công
ng nhà, B h d y k t duyên mà công n ng không ch u thì công n ng b t i
ng. Xin công n ng xét coi l i con phân nh v y có ph i hay không?
Bích khen k c a Xuân Lan hay, li n d y s m s n hành lý ng trong êm y nàng
lánh thân. Nàng nh em Xuân Lan theo mà tay chân; còn Thu Cúc thì nàng d n nhà
ph i thay th cho nàng mà lo t nhang cúng n c, ai có h i nàng i âu thì ph i kín mi ng,
ng nói l u cho ai bi t.
i l i L Bích thay i y ph c, l y m t cây ki m mà eo vào l ng ng h thân, r i
làm l bái bi t t ng Nàng qu tr c bàn th cha m mà than khóc m t h i, r i d t Xuân
Lan lên ng.
Thi t là:
ch n gi t l y ch a chan
i tình n i hi u ng n ngang trong lòng
32. ng gánh cang th ng 32 www.hobieuchanh.com
VII.
Gi n ngh ch m ng Lê Thánh Tôn g công chúa
khi quân T T ng qu c xin ình hôn
Ngày r m tháng hai nh m ngày i tri u. Bá quan v n võ t t u tr c n Thái Hòa
mà ch u vua.
Khi vua Thánh Tôn v a ng ra, thì quan Binh b Th ng th Lê Th V c d n t ng
quân Thanh Tòng vào bái m ng. Vì vua ã có xem cái s c a Thanh Tòng tr c r i, nên th y
t chàng thì vua l s c vui m ng và h i th m vi c chinh chi n.
Thanh Tòng qu tr c n tâu h t u uôi m i vi c cho vua nghe, r i d n Trà Na
vào mà n p. Trà Na vào t i tr c m t vua mà c ng không ch u qu . Vua l y l i nh n hu mà
hàng, anh ta l i i áp r t vô l , làm cho vua n i gi n nên d y em ra ngoài thành mà
chém u.
Tr c m t bá quan, vua t l i khen ng i tài l c c a Thân Thanh Tòng. Y theo l i
a, vua phán x t i gi t i th n cho Thanh Tòng, l i phong cho chàng làm ch c Kinh s Ðô
ng binh và d y quan Hình b Th ng th Tr nh Công L thay m t cho vua mà s m s a l
t ng a công n ng L Bích k t duyên c m s t v i Thanh Tòng.
Quan Hình b Th ng th b c ra tâu r ng ''Muôn tâu B h , t khi Thân Thanh Tòng
thích t quan Thái úy thì công n ng L Bích n th m u ng h n, mong cho tri u ình l y l
công mà tr t i k vô o. B h ã không chém Thanh Tòng, mà l i giao cho chàng c m binh
xu t tr n. H th n tr m nghe công n ng th quy t ch ng ch u th y m t ng i gi t cha mình
a. M i ây công n ng nghe Thanh Tòng th ng tr n kh i hoàn, công n ng s B h ép g
cho Thanh Tòng là ng i thù nên trong lúc ban êm công n ng ã b ph mà tr n i m t.
th n bây gi có bi t công n ng âu mà g cho Thanh Tòng c''.
Vua Thánh Tôn nghe nói L Bích tr n thì ngài l y làm b t bình, nên ngài phán r ng:
Bích là cháu c a tr m sao nó dám ngh ch ý tr m. T i n y ngh khó dung. V y tr m nh t
nh thâu t c công n ng, t rày tri u ình coi nó nh con nhà lê th . Nó i âu m c k nó''.
Quan Hình b Th ng th li n quì mà t u n a r ng: “Muôn tâu B h , xin B h xét
giùm l i cho L Bích. Nàng mà tr n ây nào có ph i ý nàng dám trái l nh c a B h . Ðã bi t
Thanh Tòng tr c ã có th c v i nàng, nh ng mà sau chàng l i tr lòng mà gi t cha c a
nàng i, th thì x a tuy là ng i ngh a, song nay v n thi t là kè thù. N u B h nh cho nàng
ph i quên cha mà i k t duyên cùng k thù thì t i nghi p cho ph n nàng l m. Ng a xin B h
xét l i: Thanh Tòng có t i gi t cha v , gi t quan i th n, mà nay chàng c lân la n i b
ng, c phong quan t t c, còn L Bích không báo oán cho cha c, nay ã lánh m t n
thân, mà B h còn thâu t c công n ng n a, th thì chi cho kh i ng i ta d ngh tri u ình
không công bình, k có t i l i c hi n vinh, ng i vô t i l i b hình ph t''.
Vua châu mày phán r ng: ''Khanh ch ng nên tâu nhi u l i, Tr m ã th m xét t ng t t
i. Quan Thái úy mà ch t ó, ph n nhi u l i t i n i ng i, ch không ph i t i cha con quan
Thân T ng qu c. B i ng i hi n t t n ng16
, l i tài l c l m, nên m i sanh h a nh
y. Ðã bi t Thanh Tòng c ng có t i, nh ng mà cái công bình lo n Chiêm Thành em chu c
i y ngh c ng v a''.
Vua l i kêu Thanh Tòng mà phán r ng: ''Tr c tr m có h a h t ng quân th ng tr n
thì tr m s th t i mà l i t hôn n a. Ch ng dè con L Bích là gái b t ti u, nó c nê ch p thù
16
ghen gét ng i có h nh, ganh t ng i có tài
33. ng gánh cang th ng 33 www.hobieuchanh.com
cha, nó ã b i c x a, mà l i còn ngh ch ý tr m n a. Nay nó ã bôn ào r i, v y thôi thì
tr m ch n ngày t t mà g Công chúa Nh Hòa cho T ng quân sánh ôi loan ph ng. T ng
quân khá quên c c vui cùng duyên m i, cho hi p v i ý tr m mu n''.
Thanh Tòng nghe vua phán nh v y thì s ng s t trong lòng, nên v i vã quì mà tâu
ng: ''Muôn tâu B h , t i th n ã n ng l i th c cùng L Bích. Vì tr i khi n cu c n dâu
hóa v c17
, ch nào ph i t i th n toan n ngh a d t tình. Nay L Bích vì t i th n mà nàng
ph i trêu cay nu t ng, p s i dày s ng, có l nào t i th n ành vùi l p tình x a, mà vui
y cùng duyên m i.
Vua m i nghe m y l i thì l s c ch ng vui. Quan T T ng qu c s con t hôn mà
c t i, nên ngài l t t b c ra quì mà tâu r ng: ''Muôn tâu B h , nh c nhi là a có t i. B
vì chút công lao nh m n mà xá t i t hình, l i phong quy n t c n a. Ân c c a B h
nh tr i cao, nh bi n r ng, cha con h th n d u làm thân trâu ng a tr n tr i i n a, n áp
ng ch a v a. Nay B h l i còn nh g Công chúa cho nh c nhi, ân hu n y l i càng l n
n n a, cha con h th n càng thêm vinh hi n, b i v y cha con h th n xin cúi u mà th
ng. Tuy v y mà h th n ng a mong B h vui lòng cho phép h th n tâu thêm m t vài l i.
Thanh Tòng v i L Bích ã có l i th c, t trong tri u ra kh p châu qu n ai ai c ng u
hay h t th y. Nay L Bích bu n r u vì n i cha m t l c, nên nàng b ph mà i ch i. Tr c
khi nàng ra i, ch c là nàng không dè B h s d y nàng ph i b vi c oán thù mà k t duyên
cùng Thanh Tòng. N u Thanh Tòng mà c i Công chúa, r i trong ôi ba ngày L Bích tr
, Thanh Tòng m i li u làm sao; nó mang ti ng b i c ch ng nói làm chi, s e Công chúa
mang ti ng t hôn thì h th n khó mà ng i yên c. Ng a mong B h xét l i, ch c là L
Bích không hay B h nh g nàng, ch không l nàng dám trái l nh B h ''.
Vua ng m ngh r i phán r ng:
- Ngày tr m sai Thanh Tòng c m binh d p gi c, tr m ã có phán gi a tri u, h th ng tr n
kh i hoàn thì tr m s xá t i l i g L Bích n a. L i phán gi a qu n th n, l nào L Bích
không hay.
- Muôn tâu B h , tuy B h phán gi a tri u ình, song B h không có òi L Bích mà
y s y cho nàng bi t.
- D u tr m không có phán riêng cho L Bích hay, thì m t tháng nay các quan c ng có nói
cho nó bi t ch .
- Muôn tâu B h , L Bích m c lo hi u s nên không có i âu mà các quan c ng không
có t i th m nàng n a, nên h th n ch c là nàng không hay ý B h nh hôn nh n cho
nàng.
- Khanh mu n thay m t cho con mà t hôn, nên ki m l i mà tâu nh v y, ch không l L
Bích không hay l nh tr m phán. N u nó nói không dè, nên b ph mà i ch i cho khuây
lãng s bu n thì tr c kia sao nó không i, l i i Thanh Tòng v t i Kinh ô r i nó
i tr n. Rõ ràng là nó nghe Thanh Tòng th ng tr n kh i hoàn, nó s tr m òi nó mà
, nên nó lánh m t tr c.
T i nó ngh ch ý tr m, không th tr m dung c. Còn s tr m nh g Công chúa Nh
Hoa cho Thanh Tòng thì tr m ã quy t r i, v y khanh hãy ch n ngày mà cho tr làm l
giao bôi hi p c n.
- Muôn tâu B h , h th n xin v ng l nh. H th n d d là vì h th n s e Công chúa hay
rõ vi c L Bích r i Công chúa không vui ó mà thôi.
- L nh tr m ã phán ra r i, d u ai vui hay là không vui c ng ph i v ng l nh.
17
c n dâu bi n thành v c th m