AD : KÜBRA SOYAD :SEYHAN
BÖLÜM : FEN BILGISI ÖĞRETMENLIĞI
KONU ADI : AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE
ÖĞRETEN VE ÖĞRENEN
ROLLERİ
DANIŞMAN : DOÇ. DR. AGAH TUĞRUL KORUCU
1
https://slideplayer.biz.tr/slide/18035652/

• Öğrenme ortamı öğrenen ve öğretenin rollerini belirlemede temel
değişkenlerdendir. Geleneksel öğrenme ortamlarından açık ve uzaktan
öğretim ortamlarına geçişte bazı öğrenen ve öğreten rolleri aktarılsa da yeni
bazı roller de gelmektedir. Açık ve uzaktan öğretimde öğretenin pedagojik,
teknik, sosyal, yönetimsel, tasarımsal, ve öğretici rolleri bulunmaktadır.
Öğretene pedagojik açıdan öğretim ortamının tasarlanmasından öğrenenin
güdülenmesini sağlamaya kadar farklı görevler düşmektedir. Öğreten
kullanılan teknolojinin teknik yönlerinden de sorumludur. Öğrencilere
teknik destek sunmaktan ürettiği materyalleri etkin bir şekilde kullanmaya
kadar çeşitli görevler üstlenir. Açık ve uzaktan öğretim ortamları aynı
zamanda sosyal ortamlardır.
2

Öğretenin bu ortamda sosyal roller üstlenmesi de beklenmektedir. Bunlardan
önemlileri öğrenen-öğrenen ve öğrenen-öğreten arasında sağlıklı bir iletişim kanalı
oluşturmak ve öğrenme topluluğu oluşturulmasına katkıda bulunmaktır. Öğretenin bir
başka rolü tasarım ile ilgilidir. Öğreten öğrenme amaçlarının gerçekleştirilebilmesi
için öğretimi tasarlamalıdır. Tasarımın yanında öğreten öğrenme amaçlarının
gerçekleştirilmesi için süreci kontrol eder ve yönetir. Son olarak, öğreten uzmanlık
alan bilgisine sahiptir. Öğreten açık ve uzaktan öğretimin sunduğu olanakları
kullanarak öğrencilerin alan bilgisini öğrenmesine yardımcı olmalıdır. Söylenildiği
üzere açık ve uzaktan öğretim ortamları öğrenenler için de yeni roller öngörmektedir.
Sınıf ortamından farklı olarak açık ve uzaktan öğretim ortamlarında öğrenen kendi
öğrenmesinin yönetilmesinde daha fazla görev üstlenmektedir. Öğrenenler öğrenme
araçlarına erişmede, teknolojiyi kullanmada, amaç ve hedef belirlemede, öğreten ve
öğrenenlerle etkileşime girmede ve öğrenme topluluğunun bir parçası olmada aktif
roller üstlenmelidir.
3

UZAKTAN ÖĞRENME DE ÖĞRETİCİNİN
ROLLERİ
• Başarılı ve etkili bir uzaktan eğitim sürecinin yürütülmesinde kuşkusuz en önemli
paylardan birisi öğreticilere aittir. Geleneksel sınıfta da öğrenme ve öğretme
sürecinin lideri veya rehberi olan öğretici, uzaktan eğitim sürecinde de bu rollerini
sürdürebilmeli ve hatta bu rollerini dijitalleştirmelidir. Bu bağlamda uzaktan
öğreticinin uzaktan eğitim sürecinde 7 farklı rolü vardır. Bu roller; teknolojik,
yönetimsel, değerlendirici olarak, öğretim tasarlayıcısı, kolaylaştırıcı, pedagojik
ve sosyal rollerdir.
4

5

6

1)TEKNOLOJİK ROLLER
•Öğretim Yönetim Sistemi
• •ÖYS platformunun yeterliliklerini ve sınırlarını bilmeli
•ÖYS’ ye gelişmiş dosya (grafik, ses, video vs.) yükleme (upload) özelliğini
kullanabilmeli, gerektiğinde dosyaları güncelleyebilmeli
•ÖYS platformunda kullanılabilecek kaynakların farkında olabilmeli
•Platformda bulunan ÖYS araçlarını (group, calendar, forum, quiz, wiki, note) ders içi
etkinliklerde kullanabilmeli
• Teknik
• •Temel düzeyde teknik sorunları (ses, dosya vb.) çözebilmeli
•Mikrofon, kamera, kulaklık vb. cihazların çalışır durumda olduğunu ders öncesi
kontrol etmeli
7

•Uygun Teknoloji Seçimi
• •Yeni teknolojileri araştırabilmeli
•Uzaktan bir derste kullanılan teknolojilerde yetkin olabilmeli
•Uygun teknolojik kaynakları uzaktan eğitimde kullanabilmeli
•Öğrenciler üzerinde farklı teknolojik kaynakların bıraktığı etkilerin
farkına varabilmeli
Kaynak Sağlayıcı
•Basit ve özgün kaynaklar (doküman, web sayfaları vs.) düzenleyebilmeli
•Fikri mülkiyet, medya ve kopyalama haklarına içerik seçiminde dikkat
etmeli (İntihal)
8

2)YÖNETİMSEL ROLLER
•Zaman Yönetimi
• •Ders planlaması yapabilmeli
•Ders etkinliklerini takvimsel olarak ayarlayabilmeli
•Ders içi etkinliklere ayrılacak süreyi belirleyebilmeli
•Değerlendirme zamanlamasını belirleyebilmeli
•Haftalık gerçekleştirilecek aktivitelerin zaman aralığını belirlemeli
• Ders Yönetimi
• •Derse katılan öğrencilere ders ile ilgili kuralları hatırlatmalı
•Ders içinde dersle ilgisiz ifade veya soruları önleyebilmeli
•Etik kuralları ders içerisinde uygulayabilmeli
9

•Kurumsal
• •Kurum misyonunu ve ilkelerini bilmeli
•Kurumsal istekler karşısında idari prosedürleri uygulamalı
•İhtiyaç halinde kurumsal destek mekanizmalarını uygulayabilmeli
•Öğrencileri kurumsal sorular karşısında ilgili birimlere yönlendirebilmeli
•Yasal, gizlilik ve etik konuları ve bunların etkileri konusunda bilgi
sahibidir.
10

3)DEĞERLENDİRİCİ ROLLER
•Değerlendirmeye Yönelik Roller
• •Uygun değerlendirme kriterleri belirlemeli
•Alternatif ölçme tekniklerini uygulayabilmeli
•Ders içeriğini kapsayıcı ve düşünme becerilerini geliştirici sorular sormalı
•Ödev rehberi hazırlayabilmeli
•Kendisini, programı ve içeriği değerlendirmeli
•Puanlamayı etik kurallara göre yapmalı ve sonuçları kaydetmeli
11

4)ÖĞRETIM TASARLAYICI ROLLER
•Ders İçeriği
• •Dersin öğrenme hedeflerini tanımlar ve hedeflere uygun öğretim
faaliyetleri geliştirmeli
•Ders öncesi, ders esnası ve ders sonrası görevleri belirlemeli
•Beklenen sorumlulukları, ödevleri ve değerlendirme ölçütlerini içeren
izlence paylaşmalı
•Uzaklığın etkisini azaltmaya yönelik önlemler (diyalog, tartışma, grup
çalışmaları vs.) almalı ve uygun içerik sağlamalı
•Var olan teknolojik imkânları göz önünde bulundurarak, minimum
müdahale gerektiren etkili bir ders tasarımı yapabilmeli
12

•Ders Materyalleri
• •Ders hedeflerine yönelik materyal ve etkileşim ortamı belirlemeli
•Basit ve özgün materyaller (doküman, web sayfaları vs.)
düzenleyebilmeli
•Materyalleri öğrencilerin bireysel farklılıklarını esas alarak
hazırlayabilmeli
•Fikri mülkiyet, medya ve kopyalama haklarına içerik seçiminde dikkat
etmeli (İntihal)
•Bireysel ders çalışmayı da kolaylaştırıcı materyaller geliştirmeli
13

5)KOLAYLAŞTIRICI ROLLER
•Öğrenmeyi Kolaylaştırma
• •Gerçek hayattan örnekler vererek öğrencilerin konuyu anlamasını
kolaylaştırmalı
•Öğrencilerin farklı öğrenme biçimlerini desteklemeli
•Katılımcıların ders içeriğiyle ilgili paylaşımda bulunmasını teşvik etmeli (Anlık
sorular, fikir paylaşımları vs.)
•Öğrencilere kılavuzluk (scaffolding) ederek uygun geribildirimler verebilmeli
• Tartışmayı Kolaylaştırma
• •Demokratik bir tartışma ortamının varlığını korumalı
•Tartışma ortamda fikir paylaşımını destekleyecek dönütler vermeli
•Tartışmayı konu kapsamına göre yönlendirebilmeli
14

6)PEDAGOJIK ROLLER
•İletişim
• •Öğrencilerin demografik özelliklerine uygun iletişim kurmalı (ırk, cinsiyet
vb. ayrımları desteklememeli )
• •Öğrencilere ulaşabilmek için mümkün olan tüm iletişim kanallarını (e-
posta, mesaj vb.) kullanmalı
• •Eşzamanlı iletişim araçlarını da (Skype vs.) etkili kullanabilmeli
• •Öğrencilere açık ve anlaşılır bir yol haritası sunabilmeli
15

•Öğrenme-Öğretme Süreci
• •Öğrenci merkezli yaklaşımı ders içinde yansıtmalı
•Öğrenci merkezli öğrenme etkinliklerini kullanabilmeli
•Öğrencilere özdenetim duygusu altında araştırma ortamı sunabilmeli
•Öğrenme türleriyle ilgili bilişsel süreçlerin farkında olmalı
•İşbirlikçi, aktif ve yansıtıcı öğrenmeyi desteklemeli
•Öğrencilerin bilgi ve becerileri nasıl kazandığını bilmeli
•Öğrencilerin yaşam becerileri kazanmalarına yardımcı olmalı
16

•Kişisel
• •Öğretimi eleştirel olarak analiz edebilmeli
•Kişisel inançlarının farkında olarak gerektiğinde değiştirebilmeli
•Çevrimiçi öğrenme ve öğretme işleminin bileşenlerini anlayabilmeli
•Konu alanı bilgisini güncel tutar. (Öğrenmeye açıklık)
•Kişisel ve mesleki gelişimini organize edebilmeli
17

7)SOSYAL ROLLER
•Sosyal Roller
• •Ders içerisinde topluluk duygusu geliştirmeye yardımcı olmalı
•Öğrenciler arası etkileşimi artırıcı etkinlikler (işbirliği, grup çalışmaları vs.)
düzenlemeli
•Kültürel farklılıkları minimize ederek ve ders içi insani ilişkileri
güçlendirmeli
•Oluşabilecek ders içi çatışmaları dostça çözebilmeli
•Öğrencileri destekleyici mesajlar gönderebilmeli
18

UZAKTAN ÖĞRENME DE ÖĞRENENİN
ROLLERİ
• Öğretmenlerini dikkate alırken tam ve doğru olarak verilenleri kendilerine göre
düzenlerler.
• Öğrenciler öğrenmek istediklerine karar verirler ve öğrenmelerinden kendileri
sorumludur.
• Ellerindeki mevcut bilgiye yenilerini eklemek için araştırmacı olmalıdır.
• Problemi çözmek için parça parça verilen bilgileri bütünleştirebilmelidir.
• Mevcut teknolojiyi kullanabilmeli ve kullanım sırasında çıkabilecek sorunların
üstesinden gelebilmek için teknik bilgileri yeterli olmalıdır.
• Öğrenciler bilgiye ulaşabilmelidir.
19

• Bilgileri yapılandırır Karmaşık sorunları çözebilir.
• Grup halinde çalışabilir.
• Grupta iş birliği yapabilir.
• Derslerle ilgili konularda çoklu bakış açısına sahiptirDerslerle ilgili
sorunları araştırıp çözer.
• Zamanı ve öğrenme süreçlerini önemser.
Hem bireysel hem de iş birliği yaparak öğrenir.
• Öğrenmenin öneminin farkındadır.
• Öğrendiklerini arkadaşlarıyla paylaşmalıdır
20

UZAKTAN EĞITIMDE ÖĞRENCI ÖZELLIKLERI
• Psikolog
• Öğretici
• Teknoloji Uzmanı
• Teknisyen
• Site Eğitmeni
• Sosyalleşme Uzmanı
21
• Araştırmacı
• Lider
• Sistem Uzmanı
• İletişim Uzmanı
• Motivasyon Sağlayıcı
• Uzak Eğitim Uzmanı

•Psikolog
•Öğrenciler uzaktan eğitimde psikolog rolünde, dersle ilgili olan psikolojik sorunlarına ve
ihtiyaçlarına yardımcı olmakla sorumludur. Öğrencilerin uzaktan eğitim öğrencisi olmaları,
kişisel ihtiyaçları ve psikolojik problemlerini kenara atabilecekleri anlamına gelmez.
Öğrenciler birbirlerinin psikolojik ihtiyaçlarını ve problemlerini karşılarken iletişim
teknolojilerinden faydalanırlar.
•Öğretici
•Öğrenciler uzaktan eğitimde diğer öğrencilerle iletişim kurarak onların öğrenmelerini
desteklerken öğretici rol üstlenirler. Öğrenci anlamadığı konularda diğer öğrencilerden yardım
alabilir ve diğer öğrencilerin anlamadıkları konularda da onlara yardımcı olabilir.
•Teknoloji Uzmanı Teknisyen
İletişim teknolojilerinin yaygınlaştığı günümüzde öğrencinin öğretmen ve diğer öğrenciler ile
iletişimini sağlayabilmesi için uygun olan bilişim teknolojilerini kullanabilmeli ve uzaktan
eğitimde kullanılmasını sağlamalıdır.
22

• Teknisyen
• Uzaktan eğitim sürecinde ortaya çıkabilecek problemlerde öğrenci destek
alamayacağından problemlerin çözümü için teknik bilgiye sahip olmalıdır.
• Site Eğitmeni Sosyalleşme Uzmanı
Günümüzde uzaktan eğitim sistemleri genellikle web siteleri aracılığı ile içerik
sunumu ve sanal sınıf ortamları oluşturularak gerçekleştirilmektedir. Burada
öğrenci web sayfasının içeriği ile ilgili gereken bilgiyi öğrenmeli ve kendini
motive ederek düzenli olarak sisteme giriş yapmalıdır. Aynı zamanda diğer
öğrencilere de destek vermelidir.
• Sosyalleşme Uzmanı
• Uzaktan eğitimde öğrencilerde eğitim kurumuna aidiyet duygusu gelişkin değildir.
Bu yüzden öğrenciler izole olmuşluk duygusundan kurtarılmalı ve birbirleriyle
etkileşim içinde olmalıdır.
23

• Araştırmacı
Öğrenci ders yılı boyunca kaynaklara ulaşabilmeli, sorulara açıklayıcı cevaplar verebilmek
için araştırma yapmalı ve ulaştığı kaynakların doğruluğu konusunda yargıya varabilmelidir.
• Lider
Öğrenci diğer arkadaşlarının motivasyonunu artırmalı grup çalışmalarında sorumlulukları
paylaştırabilmeli ve arkadaşlarını cesaretlendirebilmelidir. Böylece öğrencinin uzaktan
eğitimde daha etkin olması sağlanabilir.
• Sistem Uzmanı
Öğrenci uzaktan eğitim sistemini tanımalı, görev sorumluluk ve rollerini bilmeli, oluşabilecek
problemler karşısında uygun çözümler üretebilmelidir.
• İletişim Uzmanı
Öğrencilerin öğretmenlere ve diğer öğrencilere iletmek istedikleri mesajları doğru bir şekilde
iletememesi ya da öğretmenlerden gelen mesajları doğru algılayamaması öğretim sürecini
olumsuz etkileyeceği için öğrenci kullanılan iletişim yöntemlerini etkili bir biçimde
24

• Motivasyon Sağlayıcı
Uzaktan eğitimde öğrencilerin öğrenmeye karşı motivasyonları düşerse öğrenmeler
gerçekleşmeyecektir. Bu yüzden öğrenciler gerektiğinde kendilerini
güdüleyebilmeli ve aidiyet duygusunu artırabilmelidir.
• Uzak Eğitim Uzamanı
Öğrenci uzaktan eğitim sürecinde gerçekleşebilecek bir problem durumunda
gereken önlemleri alabilmeli ve teknik çözüm önerileri sunabilmelidir.
25

KAYNAKÇA
• https://ogem.atauni.edu.tr/2020/05/07/uzaktan-ogreticinin-rolleri/
26