23. ANG
O
R
T
O
G
R
A
P
I
Y
A
FILIPIN
O
ANG
PANGUNGU
SAP
O
R
T
O
G
R
A
P
I
Y
A
FILIPIN
O
- Ang pangungusap ay maaaring isang salita/ kataga o lipon
ng mga salita na nagpapahayag ng isang buong diwa o
kaisipan.
BALARIL
A
MATANDAN
G
MAKABAGO
NG
V
S.- Ang pangungusap ay lipon
(lamang) ng mga salitang
nagpapahayag ng buong diwa.
-..."isang sambitlang may patapos na
himig sa dulo. Ang patapos na himig na ito
ang nagsasaad na naipahayag na ng
nagsasalita ang isang diwa o kaisipang nais
ipaabot sa kausap (Santiago at Tiangco
2003).”
25. ANG
PANGUNGU
SAP
O
R
T
O
G
R
A
P
I
Y
A
FILIPIN
O
ANG
BATAYANG
PANGUNGUSAP
May dalawang dahilan kung
bakit
tinawag na batayang pangu
ngusap ang estruktura n
g isang pangungusap.
(Otanes at Schachter:
1972)
(a.) Sa pangkalahatan, ang mga i
to ang pinakamaikli at pinakapay
ak na uri ng kumpletong pangun
gusap na umiiral sa isang wika; a
t(b.) Ang estruktura ng ibang uri n
g
pangungusap, na higit na masakla
w o kompleks, ay maaaing mailar
awan bilang resulta o bunga
ng partikular na masaklaw o kom
pleks, ay maaaring ilarawan bilan
g resulta o bunga ng partikular na
elaborasyon at pagsasama-sama n
g iba't ibang sangkap o komponen
t mula sa batayang pangungusap.
30. ANG
PANGUNGU
SAP
O
R
T
O
G
R
A
P
I
Y
A
FILIPIN
O
Nabigay ng bulaklak sa babae
ang lalaki.
Nagbigay ng bulaklak ang lalaki
sa babae.
Nagbigay ng bulaklak ang lalaki.
Nagbigay sa babae ang lalaki ng
bulaklak.
Nagbigay ang lalaki ng bulaklak
sa babae.
The man gave a woman a
flower.
ANO ANG IBIG
SABIHIN NITO?MALUWAG O
LESS FIXED
32. P
A
K
S
A
MATANDANG
BALARILA
MAKABAGO
NGBALARILA
- Ang paksa (tinatawag itong simuno s
a Matandang Bararila) ay bahagi o san
gkap na binibigyang- pansin sa loob ng
pangungusap.
- Ito ang nagsasaad at nagpapahayag n
g pokus o tuon sa pangungusap.
- Ang bawat paksa ay maaaring kumat
awan sa bagay, tao, ideya, kilos
at iba pana siyang ibinaba
hagi ng ispiker sa kanyang awdeyns.
- Maaari itong buuin ng isang salita, p
arirala o isang sugnay.
- Ginamit sa kasalukuyan ang katawagan
g paksa (topic) sa halip ba simuno sapag
kat higit itong nagbibigay ng angkop na k
ahulugan.
- Maliit man o malakihang pag-uusap
(Santiago at Tiangco: 2003).
35. PAKSANGPANGNG
ALAN- Ang panggalan ay tumutukoy sa ngalan ng tao, bagay, pook, pangyayari atbp.
Tumutukoy rin ito sa anumang salita na pinangungunahan ng mga panandang ang,ng,
si, ni, kay, at ang mga maramihang anyo nito tulad ng ang mga, ng mga, sa mga, sina,
nina, kina.
- Ang pangungusap ay mayroong paksang panggalan kung ang paksa ay nagtataglay
ng pangngalan na pinangungunahan ng panandang ang at si.
Ito ay maaaring lagumin sa:
- ang / ang mga + di-markadong pangngalan
- si / sina + personal na pangngalan.
38. PAKSANGPANGHA
LIP- Ang panghalip ay ang mga salita o katagang pamalit o panghahalili sa pangngalan.
Iba't ibang uri ng panghalip:
1.) Panghalip Panao
- Panghalili sa ngalan ng tao/ pantanging ngalan ng tao.)
2.) Panghalip Pamatlig
- Ginagamit sa pagtuturo ng bagay, tao, pangyayari o lunan at
panghalip pananong ( ginagamit sa pagtatanong).
- Sinasabing ang pangungusap ay mayroong paksang panghalip kung ang paksa nito
ay nagtataglay ng panghalip panao sa anyong ang tulad ng ako, siya, kami, sila, kita.
42. PAKSANGPANG-
URI- Ang pang-uri o adjective sa wikang Ingles ay tumutukoy sa anuman salitang
naglalarawan ng tao, bagay, pook, pangyayari atbp. Bukod dito, ang mga pang-uri rin
ay iniuugnay sa mga pangngalan at panghalip nang sa gayon ay maipakita ang katang
ian nito.
- Ang pangungusap ay masasabing may paksang pang-uri kung ang paksa nito ay
nagtataglay ng pang-uri o mga salitang nagsasaad ng paglalarawan na kadalasang
pinangungunahan ng panandang ang.
Ito ay maaaring lagumin sa:
- ang + panghalip
45. PAKSANGPANDIWA
- Ang pandiwa o verb ay tumutokoy sa anumang salitang nagsasaad ng kilos, proseso,
pangyayari, karanasanan o damdamin. Bukod dito, ito ang mga salitang nagpapakilos o
nagbibigay-buhay sa pangungusap.
- Ang pangungusap ay masasabing may paksang pandiwa kung ang paksa nito ay
nagtataglay ng pandiwa o yaong mga salitang nagsasaad ng kilos na kadalasang
pinangungunahan ng panandang ang / ang mga.
Ito ay maaaring lagumin sa:
- ang / ang mga + pandiwa
48. PAKSAN
G
PAKSANG PANG-
ABAY- Ang pang-abay o adverb ay tumutukoy sa mga salitang nagbibigay-turing o
nagbibigay-buhay sa pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. Ang mga ito ay makikilala
sapagkat madalas itong kasama ng pandiwa, pang-uri o isa pang pang-abay na
bumubuo sa parirala.
- Ang pangungusap ay masasabing may paksang pang-abay kung ang paksa nito ay n
agtataglay ng pang-abay o yaong mga salitang nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-uri
o kapwa pang-abay na kadalasang pinangungunahan ng panandang ang.
Ito ay maaaring lagumin sa:
- ang + pang-abay
51. PAKSANGPAWATA
S-Ang pandiwa ay nasa pawatas na anyo kung ito ay wala pang impleksyon o pagbabag
o upang ihayag o ipakita ang aspekto nito. Ito ay wala ang nagsisilbing batayan ng
pandiwa.
halimbawa: Ang salitang maglaba.
-Ang pangungusap ay masasabing may paksang pawatas kung ang paksa nito ay nagt
ataglay ng pandiwang nasa pawatas na anyo o yaong batayan ng pandiwa na kadalasa
ng pinangungunahan ng panandang ang.
Ito ay maaaring lagumin sa:
- ang + pawatas
54. - Ang panaguri (predicate sa
wikang Ingles) ay sangkap o
bahagi ng pangungusap na
nagbibigay ng kaalaman o
impormasyon tungkol sa
paksa.
- Ipinapakilala sa Matandang
Balarila ang panaguri bilang
bahagi ng pangungusap na
nagsasabi tungkol sa simuno.
PANAGURI
- Ito ay mga bagong impormasyon na
maaaring tumukoy sa tao, bagay,
kilos, pangyayari at iba pa na nais ng
ispiker sa kanyang tagapakinig na
maiugnay sa paksa na kanang
sinasabi. ( Otanes at Schachter:
1972).
57. PANAGURI
- Siya ang guro.
- Sila ang mangagaso sa kagubata
n.
- Tayo ang kakain ng tinapay na i
yan.
P
A
N
H
A
L
I
P
58. PANAGURI
- Malinamnam ang manggang
hinog.
- Malaki ang pag-asang umiiral
sa kanya.
- Sariwa ang mga isda sa pale
ngke.
P
A
N
G
-
U
R
I
59. PANAGURI
- Tumataas ang grado ng aki
ng mata.
- Nagluluto ng pagkain ang na
nay.
- Naglalaro siya.
P
A
N
D
I
W
A
60. PANAGURI
- Bukas ang alis ng mga sundalo s
a Olongapo.
- Masyadong malakas ang radyo.
- Ganito ang paghihimay ng isdan
g ayungin.
P
A
N
G
-
A
B
A
Y
61. PANAGURI
- Magluto ang libangan ni Liza.
- Magsulat ng tula ang pinagkaka
abalahan ni
Ariel ngayon.
- Magturo ang naging trabaho niy
a sa ngayon.
P
A
W
A
T
A
S
63. ANG
PANGUNGU
SAP
O
R
T
O
G
R
A
P
I
Y
A
FILIPIN
O
Nanalo si Manny Pacquiao
sa laban nila ni Eric
Morales.
Si Manny Pacquiao ay
nanalo sa laban nila ni Eric
Morales.
Napatunayang walang sala
ang nasasakdal.
Ang nasasakdal ay
napatunayang walang sala.
Naghahanda ang pangulo
ng kanyang talumpati.
Ang pangulo ay
naghahanda ng kanyang
talumpati.
KARANIWANG
AYOS
DI-
KARANIWANG
AYOS
67. ANG
PANGUNGU
SAP
O
R
T
O
G
R
A
P
I
Y
A
FILIPIN
O
PAYAK O
SIMPLE
TAMBALAN O
KOMPOUND
Si Julie ay magaling
umawit.
Ang mga Pilipino ay
masisipag.
Kung ito ay
nagpapahayag ng isang
buong diwa o kaisipan.
Magtatagumpay ang bayan
kung magtutulung-tulong ang
mga mamamayan.
Nag-aaral siyang sumayaw
saka sumali sa paligsahan.
Kung ito ay may dalawa o higit
pang diwa o kaisipang
ipinapahayag na pinadugtong ng
pangatnig.
SUGN
AY
69. ANG
PANGUNGU
SAP
O
R
T
O
G
R
A
P
I
Y
A
FILIPIN
O
HUGNAYAN O
KOMPLEX
LANGKA
PANIto’y binubuo ng dalawang sugnay
na ag isa ay makapag-iisa at ang
sugnay na ito ay pinangungunahan
ng pang-abay, pangatnig o
panghalip pamanggit.
Bumagsak ang kanilang
negosyo palibhasa’y pabaya
ang mga mangagawa.
Tutungo sila ng Boracay kapag
maganda ang panahon.
Ang pangungusap ay binubuo ng
dalawa o higit sa dalawang sugnay
na di-makapagiisa. Ito ay
pinagsamang tambalan/
compound/ at hugnayan o
complex.Pangalanan mo ang iyong
karangalan saka ang pangalan
ng iyong pamilya nang maging
huwaran ka ng iba.
Kapag ikaw ay nakatapos na
nakatapos ng iyong pag-aaral,
maghanap ka nang maayos na
trabaho nang makatulong
naman sa iyong pamilya.
72. ANG PANGUNGUSAP
NA VERBAL
Sa pangungusap na verbal, ang paksa ang nagiging pokus sapagkat nagkakaroon ng
semantikong ugnayan ang pandiwa at ang paksa ng pangungusap. Nagaganap ang ganito sa
sandaling ang panlapi ay magbago upang ang komplemento nito ang mapagtuunan ; at
maging pokus at paksa ng pangungusap. Sa madaling salita, nagkakaroon ng iba’t ibang pokus
ang pandiwa ayon sa kung ano ang komplemento sa posisyong pamaksa ng pangungusap.
MGA PANGUNGUSAP NA ANG PANAGURI
AY PANDIWA
73. KOMPLEMENTO NG
PANDIWA
- Ang kaganapan ng pandiwa ay tumutukoy sa bahagi ng panaguri na bumubuo
o nagbibigay ng ganap o karagdagang kahulugan sa pandiwa at maaaring gawing
paksa ng pangungusap kung babaguhin ang kasalukuyang pokus ng pandiwa.
PITONG KOMPLEMENTO NG PANDIWA
74. KOMPLEMENTO NG
PANDIWA
1.) KAGANAPANG TAGAGANAP
KAGANAPANG TAGAGANAP
- Bahagi ito ng panaguri na gumaganapsa kilos na ipinahahayag ng
pandiwa.
halimbawa: Ikinatuwa ng mga mamamayan ang maringal na
pagdiriwang ngkalayaan ng bansa.
75. KOMPLEMENTO NG
PANDIWA
2.) KAGANAPANG LAYON
KAGANAPANG LAYON
- Bahagi ng panaguri na nagsasaad ng bagayna tinutukoy o
ipinahahayag ng pandiwa.
halimbawa: Naghanda ng palatuntunan ang mga guro at mag-aaral,
sa pagdating ng mga panauhin.
76. KOMPLEMENTO NG
PANDIWA
3.) KAGANAPANG TAGATANGGAP
KAGANAPANG TAGATANGGAP
- Bahagi ng panaguri na nagpapahayag kung sino ang nakikinabang
sa kilos na isinasaad ng pandiwa.
halimbawa: Nagbigay ng donasyon ang kanilang samahan para sa
mga biktima ng sunog.
77. KOMPLEMENTO NG
PANDIWA
4.) KAGANAPANG GANAPAN
KAGANAPANG GANAPAN
- Bahagi ng panaguri na nagsasaad ng lugar na siyang
pinaggaganapan ng kilos na ipinahayag ng pandiwa.
halimbawa: Nanood ng pagtatanghal sa plasa ang mga kabataan.
78. KOMPLEMENTO NG
PANDIWA
5.) KAGANAPANG KAGAMITAN
KAGANAPANG KAGAMITAN
- Bahagi ng panaguri na nagsasaad kung ano ang bagay o kagamitan
ang ginagamit upang maisagawa ang kilos na ipinahahayag ng
pandiwa.
halimbawa: Iginuhit niya ang larawan ni Rizal sa pamamagitan ng
lapis.
79. KOMPLEMENTO NG
PANDIWA
6.) KAGANAPANG DIREKSYUNAL
KAGANAPANG DIREKSYUNAL
- Bahagi ng panaguri na nagsasaad ngdireksyong isinasaad ng kilos
na ipinahahayag ng pandiwa.
halimbawa: Nagliwaliw siya sa Tagaytay buong araw.
80. KOMPLEMENTO NG
PANDIWA
7.) KAGANAPANG SANHI
KAGANAPANG SANHI
Bahagi ng panaguri na nagsasaad ng dahilan ng pagkakaganap ng
kilos na isinasaad ng pandiwa.
halimbawa: Nagwagi sila sa pakikihamok dahil sa katatagan ng
kanilang loob.
81. ASPEKTO NG
PANDIWA- Ang aspekto ng pandiwa ay tumutukoy sa katangian ng
pandiwa na nagsasaad kung ang kilos ay naganap na,
nagaganap pa lamang, katatapos pa lamang ganapin, o
magaganap pa lamang. Ang katangiang ito ay matutukoy sa
pamamagitan ng impleksyon o iyong pagbabagong nagaganap
sa pandiwa na maaaring bunsod ng pag-uulit-ulit o ‘di kaya’y
pagpapalit ng ponemang /m/ at /n/ sa inisyal na posisyon ng
panlaping ikinakabit sa pandiwa.
82. ASPEKTO NG
PANDIWAANYONG PAWATAS ASPEKTONG
PERPEKTIBO
maglaba naglaba
kain kumain
bili bumili
sabihan sinabihan
pagbawalan pinagbawalan
83. ASPEKTO NG
PANDIWAANYONG PAWATAS ASPEKTONG
PERPEKTIBO KATATAPOS
maglaba kalalaba
kain kakakain
bili kabibili
sabihan kasasabi
pagbawalan kababawal
84. ASPEKTO NG
PANDIWAANYONG PAWATAS ASPEKTONG
IMPERPEKTIBO
maglaba naglalaba
kain kumakain
bili bumibili
sabihan sinasabihan
pagbawalan pinagbabawalan
85. ASPEKTO NG
PANDIWAANYONG PAWATAS ASPEKTONG
KONTEMPLATIBO
maglaba maglaba
kain kakain
bili bibili
sabihan sasabihan
pagbawalan pagbabawalan