1.
Verduurzaming van vastgoed
Inleiding
• Docent
• Jan Verdonk

2.
Wat is duurzaamheid?
Sustainable Durable

3.
Duurzaam is niet vanzelfsprekend
“We hebben dus gekozen voor huur en voor
nieuwbouw. Renoveren van een bestaand pand paste
ons het minst, hebben we geconcludeerd. Je wilt toch
met een nieuw pand een onontgonnen plek betreden.
Je wilt niet dat de belangrijkste referentie van je nieuwe
kantoor in de markt is dat het vroeger het hoofdkantoor
was van een ander bedrijf.”
• Willem Jarigsma, Managing partner, Loyens & loeff
• In: Boer, E. de, Renoveren bestaand pand past ons het minst, Property Magazine, nr.
10, 28 oktober 2016

4.
Duurzaamheid is wel de toekomst
• ‘ING heeft onlangs zijn vastgoedklanten in een
brief laten weten dat vanaf januari 2018, bij
(her)financiering van kantoorpanden en
bedrijfspanden, een investeringsplan voor
verduurzaming een voorwaarde is’
• Peter Göbel, directievoorzitter ING Real Estate Finance Nederland
• In: Wessels, P., Baanbrekende stap in verduurzaming. PropertyNL Magazine, 28-2-
2017

5.
Nieuwsbrief
Schrijf je in voor de
nieuwsbrief
– www.Duurzaamgebouwd.nl
– www.Platformduurzamehuisvesting.nl
• Jaarlijkse congressen
– BuildingHolland (april)
– Provada (juni)
– Dutch Green Building
Week (september)
– Innovation Expo (Okt.
2018)

6.
‘Vastgoed’, onroerend goed of
onroerende zaak?
Vastgoed begint bij grond …
• Huisvesting van
mensen
• Grond
• Eigendomsrecht
 0 Het Romeins recht
 500 Het feodale systeem onder
Karel de Grote
 1400 Stadsrechten
 1798 Grondwet NL
 1948 Verklaring v.d. universele
rechten v.d. mens
 1992 Europese Unie
• Overheidsbeleid
 2015 Klimaatverdrag Parijs

7.
WAT STAAT ONS TE WACHTEN
Overheidsbeleid

8.
Verstedelijking
• 2030
– 845.000 nieuwe woningen

9.
Circulaire economie
• Grondstoffenakkoord
– Primair grondstoffenverbruik halveren
– Circulair bouwen in 2050
– Milieuprestatie gebouwen
• MPG < 1,0
• Voor woningen < 0,8 per 1/7/21

10.
Milieuprestatie gebouwen (MPG)
• Bouwbesluit:
Milieuprestatieberekening
– Nationale Milieudatabase
(NMD)
• Bijgehouden door Stichting
Bouwkwaliteit
• LCCA en schaduwkosten
– Nog geen grenswaarde
bekend
– Wet Milieubeheer en het
Activiteitenbesluit
milieubeheer
– Berekening: Breeam,
Greencalc, GPR gebouw
• Circulair bouwen
– In 2050
– In de lijn van C2C (cradle)
• Bijv. Newhorizon
– Van kantoorterrein naar
levendige woonwijk
• https://youtu.be/J77wNdxhU
SQ
• Ladder van Lansink
(1979)
– Film recycling.nl
• https://youtu.be/csqOg7nHfQ
M

11.
Wet Kwaliteitsborging
• Wet Kwaliteitsborging
– drie doelen
1. een verbeterde (borging
van de) bouwkwaliteit
2. een verbeterde positie
van de consument
3. het stimuleren van
kwaliteitsverbetering en
faalkostenvermindering
– Meer redenen?
• Video nieuwe wetgeving
– Hajé van Egmond vertelt:
• https://youtu.be/AX_pgIs726Y
• Video: Aantonen dat je aan het
Bouwbesluit voldoet
– Bijv. luchtdichtheidsmetingen
• https://youtu.be/9e06DaD6sFU
• Ad 3: Video 1, Nieman
kwaliteitsborging
– 0 – 1:55
• https://youtu.be/OnjbF94hLBI

12.
Energietransitie
Van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare bronnen
• Klimaatakkoord 2019: CO2 reductie
• 2030: 70% hernieuwbare energie
• Energieakkoord (Nederland) 2013
• Energieneutrale nieuwbouw na 2020
• Alle gebouwen in 2030 gemiddeld label A
• Energielabel C voor kantoorgebouwen per 2023
• Woningcorporaties: energielabel naar gemiddeld B in 2021
– Wet energieprestatievergoeding EPV
» vergoeding voor NOM woningen (w.c.’s) 1,40 euro/m2
– Woonlastenwaarborg: huur mag stijgen als totale woonlasten dalen
– Energie index voor de WWS-punten

13.
Energie eisen nieuwbouw
• BENG-eisen
– 1 Energievraag verwarmen / koelen < 25kWh/m2
– 2 Energieverbruik primaire (fossiele) brandstoffen <
25kWh/m2
– 3 Aandeel hernieuwbare energie > 50%
–Video
» https://www.rovid.nl/rvo/rvo/2020/rvo-rvo-20200226-
idaiqv4tp-web-hd.mp4
– https://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-
ondernemen/gebouwen/wetten-en-
regels/nieuwbouw/energieprestatie-beng

14.
BENG

15.
Energieprestatie aantonen
Energie Prestatie gebouw
– Energielabel (vanaf 1/1/21 - NTA 8800)
– www.ep-online.nl
– vereenvoudigd energielabel en Energie index vervallen
• Video
– https://vimeo.com/505715035

16.
PAUZE
We are the world
http://www.youtube.com/watch?v
=icDjK2_oxEY&sns=em

17.
Foto: NASA Scientific Visualization Studio, Goddard Space Flig
'Welkom in het nieuwe klimaat'
2-6-2016, NOS. "Welkom in het nieuwe klimaat",
zegt NOS-weerman Gerrit Hiemstra. "Dit zijn
voorbeelden van weersituaties die we waarschijnlijk
in de toekomst vaker mee zullen maken."

18.
1979
Foto: NASA/Goddard Space Flight Center Scientific Visualizat
Poolkappen smelten

19.
2007
Foto: NASA/Goddard Space Flight Center Scientific Visualizat

20.
Economische groei?
• Brazilië na de spelen
– Schuldenlast
– Corruptie
– Inkomensongelijkheid

21.
Waarom duurzaamheid?
Documentaire E
waste
– https://youtu.be/_PgbrPiUG0
M?list=PLvSAFw__cj3YGX-
KeWDa7JCLyjJe6eYW8
– Reporters travel to China to
follow the E-Waste trail from
America.
– 13:03
• PPP
– Bijvoorbeeld E-waste
• 2:45
• The E-waste Tragedy -
Opening Sequence
Documentary
– https://youtu.be/_1NlUd-
XM7M

22.
Waarom duurzaamheid?
• Voor man én vrouw
– Gelijkwaardigheid van
man en vrouw
– Onrecht: In veel landen
hebben vrouwen geen
gelijke rechten als
mannen
• Film: It's a Girl Documentary
• Official Trailer. 3:11
– https://youtu.be/ISme5-9orR0
• This documentary film tells the stories of
abandoned and trafficked girls, of women
who suffer extreme dowry-related
violence, of brave mothers fighting to save
their daughters' lives, and of other
mothers who would kill for a son.
• Luister naar: Is it a men’s
world?
– James Brown
• https://youtu.be/QCdc1YW001Q
• Bekijk de trailer van Yesterday:
• Film over verscheurde
gezinnen in Zuid-Afrika. De
man werkt in de stad in de
mijnen, krijgt Aids, de vrouw
blijft achter op het platteland..
– https://youtu.be/rk0aW2aLABc

23.
Eerlijk voedsel
• De voedselindustrie
– Te grootschalig geworden?
– Our Daily Bread Trailer
• https://youtu.be/hGtv1NqRKMA
• 1:42min
• Eigen moestuin
– Introduction into Square Foot
Gardening
• https://youtu.be/m3ILWPt-tgI
• Square Foot Gardening
Foundation
• 3:19min
• Indoor gardening
– De toekomst?
• Ikea
• 2:09
• https://youtu.be/Sv9wD2HNSnA
• Bodem
1. Minder mest ammoniak in de
bodem
• Milieuloket.nl: wil minder mest
• Devbbm.nl: het valt allemaal wel
mee
2. Meer organisch materiaal:
• https://youtu.be/Dk3MVefvZh4

24.
Waarom duurzaamheid?
Filmpje biologisch katoen
• http://www.youtube.com/watch
?v=Hv2jkMNdZ14

25.
Duurzaam
• Wat verstaan we
onder duurzaam?
• Durable
• Sustainable
– PPP

26.
Verduurzaming
• Duurzame energie
– Hernieuwbare energiebronnen
– Economische groei zonder
uitputting van onze hulpbronnen
• Van lineaire economie
naar circulaire economie
• Maatschappelijk
verantwoord ondernemen
• PPP
• Bijvoorbeeld
– Triodos bank
• Klein. Het nieuwe groot.
– 1:42
– https://youtu.be/PV8qKJDt6
EI?list=PLF5C6B4C8F8517
0FB
• Groei is meer dan een cijfer
– https://youtu.be/4SW9SW3L
DZU

27.
Verduurzaming
• Rijksoverheid
– Filmpje Rijkswaterstaat
• http://www.youtube.com/w
atch?v=fpG0K_dxj00
• Carbon is out, solar is in
– Video
– VPRO Tegenlicht kort
13:19
• https://youtu.be/iC0fo
kt5Nfo
• Vraag: wat is
genoemde doorbraak
in zonne energie?

28.
Duurzame producten
Levenscyclusanalyse: van productie tot sloop of hergebruik
Design for disassembly
• Demontage makkelijk?
– Disassembly of a Task Chair
• https://youtu.be/BC52S4Ml
o94
• 2:24
– Disassembly line
• 1:50
• https://youtu.be/anXBWJh
GD_k
Life Cycle Cost Analysis
• Voorbeelden
– Aebico
• Van 0 – 1:12min
• https://youtu.be/inhGr508b
UQ
– Toyota Prius Life Cycle
Assessment
• 5:21
• https://youtu.be/CVa4GBze
3tU

29.
Praktisch voorbeeld: Rood + groen + blauw

30.
Definitie Duurzaamheid
Commission Brundtland, Our Common Future,1987
A sustainable delevopment is
• a development that meets
the needs of the present
without compromising the
ability of future
generations to meet their
own needs”
Duurzame ontwikkeling is
• een ontwikkeling die
aansluit op de behoeften
van het heden zonder het
vermogen van
toekomstige generaties
om in hun eigen
behoeften te voorzien in
gevaar te brengen

31.
Milleniumdoelen
2030, VN
1. Mensen
– Toegang tot gezondheidszorg en
onderwijs voor iedereen
2. Waardigheid
– Einde aan armoede en ongelijkheid
3. Welvaart
– Sterke economieën waar eenieder aan
deelneemt
4. Gerechtigheid
– Veilige en vredige samenlevingen met
sterke instituten
5. Samenwerken
– Versterken van mondiale solidariteit en
duurzame ontwikkeling
6. Planeet
– Beschermen van ecosystemen voor alle
samenlevingen en toekomstige generaties
De doelstellingen
voor 2030 zijn
gebaseerd op zes
kernwaarden
• Dat is uitgewerkt in
17 doelen voor het
jaar 2030

32.
• Wat is mijn besluit, als
het gaat om
duurzaamheid?

33.
Verduurzaming vastgoed
Aandachtspunten
– Verduurzaming
• Energietransitie
• Energieneutraal
– Woonkwaliteit
• Binnenklimaat,
gezondheid,
wooncomfort en
veiligheid
– Structuurontwerp
• Updaten aan gebruik nu
– Financieel
• Planning
• Beoordeling

34.
Waardevermeerdering
• Wat zijn de huidige
woonwensen?
• Updaten van de
woning ->
Structuurontwerp
• Video het Funda huis
– www.funda.nl/fundahuis
– 2:02
• https://youtu.be/bZP6yi46uR
0?list=PLZYNMqvY4I1WyDx
HjDhh-769BnI1el86r