Oops

1. Aralin 1
Ang talino ay mahalagang handog sa tao ng Maykapal na dapat
gamitin sa wasto at makabuluhang paraan.
G A M I T I N N G W A S T O A N G
THESALONICA M E. CASTILLO

2. Sa araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:
nasusuri ang
kahalagahan ng
talino na
ipinagkaloob ng
Diyos sa tao;
nakapagtatala ng
mga talinong
ibinigay ng Diyos
at naipaliliwanag
kung paano ang
mga ito
gagamitin at
pauunlarin; at
nakapagpapasalam
at sa talinong
tinanggap mula sa
Maykapal sa
pamamagitan ng
paggawa o
pagsulat ng liham.
A B C

3. Isa sa pinakamahalagang bahagi sa katawan ng tao ay ang utak.
Bago makapagsalita, makakilos, at makagawa ng anumang bagay ay
kinakailangan munang mag-isip.
Sa pagpapasiya at pagbubuo ng desisyon, ginagamit ang isip at
talino paramakatiyak ng magandang kalalabasan ng gagawin at
maiwasan ang pagkakamali.Ginagamit ng lahat ng tao ang pag-iisip at
talino sa araw-araw na pamumuhay

4. 1. Ilarawan angkatangian ng isang tao na ginagamit nang mahusay at
wasto ang kanyang talino.
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
______________
3. Paano napababayaan at hindi nagagamit nang wasto ang talino ng
isang tao?
2. Kailan maituturing na inaabuso ng tao ang kanyang talino?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________

5. Pinagkalooban ng Diyos ng talino ang bawat isa upang magkaroon ng
maayos at wastong pamumuhay. Ang talino ang nagbibigay sa tao ng
kapangyarihang maging kamanlilikha (co-creator) at katuwang ng Diyos sa
pangangasiwa at pangangalaga ng lahat ng nilikha sa mundo. Sa
pamamagitan ng talino, nagagawang mapaunlad ng tao ang kanyang sarili at
kapwa, at ang mundo na kanyang tahanan. Dahil sa taglay na talino,
nagagawa ang mabuti at tama at naliwasan ang pagkakamali na maaaring
magdulot ng kapahamakan.

6. Likas sa tao ang pagkakaroon ng talino, subalit hindi ito
lubusang nagagamit at napahahalagahan. May mga taong
napakatalino ngunit ginagamit ang talino sa kasamaan. Mayroon din
namang nagsusumikap paunlarin ang kaalaman at palagiang
ginagamit ang talino sa paggawa ng makabuluhan at produktibong
gawain sa araw-araw na pamumuhay. May ilan na hinding-hindi
ginagamit ang talino at patuloy na lamang umaasa sa iba.

7. Mahalagang malaman ang wastong paraan kung
paano malilinang at mahahasa ang angking talino
upang magamit sa makabuluhang hangarin.
Magagawa ito sa pamamagitan ng masusing
pagmamasid, pagbabahagi ng sariling kaisipan at
saloobin, at ang pagkakaroon ng mapanuring pag-iisip.

8. Ang palagiang pag-iisip at
pagpapasiya ay nakatutulong sa
paglinang at paghasa ngtalino. May apat
napangunahing uri at paraan ng
pagpapasiya.

9. PANG-ARAW-ARAW NA
PAGPAPASIYA
ito ang mga simpleng bagay na
palagiang ginagawa, kaugnay ng
mga gawain at tungkuling
ginagampanan sa araw-araw.
Halimbawa: Anong pagkain ang
iluluto sa pananghalian.

10. MABILISANG
PAGPAPASIYA
kinakailangan ang mabilis na pag-iisip
para makabuo nang mabilisan at
agarang desisyon.
Halimbawa: Nag-aabang ka ng
sasakyan nang bigla na lamang may
taongnawalan ng malay at bumagsak,
sa iyong tabi.

11. kinakailangan nang masusi at malalim na
pag- iisip dahilan sa kahirapan at
masalimuot na suliraning kailangang
bigyang
Halimbawa: Maraming mahahalagang bagay
na dapat bilhin tulad ng mga
kagamitan sa bahay subalit hindi sapat ang
salaping hawaksolusyon.
MASULIRANING
PAGPAPASIYA

12. kinakailangan ang pagkonsulta sa iba sa gagawing
pagpapasiya. Ang pagpapasiyang gagawin ay
makaaapekto sa maramingtao at kinakailangang
makisangkot ang mga taong maaapektuhan sa
gagawing pagpapasiya.
Halimbawa: Ang isang malawak na lupaing
ginagamit sa agrikultura ay binabalak na gawing
subdibisyon.
SANGGUNIANG
PAGPAPASIYA

13. 1
Pagbubuo ng malinaw na layunin kung ano ang dahilan sa
gagawing desisyon at isaalang-alang ang kahihinatnan o
kalalabasan nito.
MAKATUTULONG DIN ANG PALAGIANG PAGSUNOD SA
TAMANG HAKBANG SA PAGGAWA NG TAMANG
DESISYON.
Pangangalap ng iba't ibang impormasyon na
makapagbibigay ng mas malinaw na larawan sa
gagawing pagpapasiya.
2

14. 3
Pagtukoy sa iba't ibang paraang mapagpipilian sa
paghahanap ng kasagutan o solusyon.
ANG GANITONG MGA GAWAIN KUNG PALAGIANG SUSUNDIN AY TIYAK NA
MAKATUTULONG SAPAGLILINANG AT PAGPAPAUNLAD NG TALINO AT IBA PANG
KARUNUNGAN NG TAO.
Pagsusuri sa gagawing pagpapasiya upang malaman
kung gaano ito kabisa.
4
5 Pagpili sa pinakamahusay na
opsiyon.

15. Mahalagang tungkulin ng lahat ang paunlarin ang
karunungan at linangin ang talino sa makabuluhang
paraan. Kasabay nito ay ang pagkilala sa tamang
pagpapahalaga at pagsasabuhay ng wastong pag-uugali
na makatutulong sa paghasa ng isipan at talino.Dapat ding
iwasan ang mga negatibong pag-uugali na
makahahadlang sa pagpapaunlad ng karunungan.

16. Isulat sa loob ng baul ang mga positibongpag-uugali na
makatutulong sa paglinang ng talino. Sa katabing
basurahan, itala ang mga negatibongpag-uugali na
nakahahadlang sa pagpapaunlad ng talino at karunungan.
Halimbaw
a
Mapanurin
g pag-iisip
Kawalang
ambisyon

17. Gumawa ng isang plano kung paano mapauunlad ang talino. Isulat sa
kaliwang bahagi ng bulletin board ang mga kakailanganin sa
pagpapaunlad ng talino. Sa kanangbahagi, isulat ang wasto at
makabuluhang paraan kung paano pauunlarin ang isip at talino.
Pagpapaunlad ng Isip at
Talino
Mga Kailangan sa
Pagpapaunlad
Mga Paraan at
Tamang Gawain

18. Ang pagpapaunlad sa talino at kaalaman ay panghabang-
buhay na proseso at gawaing kinakailangang pahalagahan ng
bawat isa. Tungkulin nating paunlarin ang ating talino para
mapaglabanan ang kamangmangan na karaniwang nagiging
sanhi at nakapagdudulot ng maraming kahirapan at kasawian
sa buhay.

19. Ang paglinang ng talino ay kinakailangang magsimula sa
sariling kagustuhan at kalooban, at hindi kinakailangang ipilit
ng ibang tao. Sa paghubog at pagpapaunlad ng talino
maraming hirap ang nararanasan na dapat buong tatag na
harapin. Kinakailangan din ang ibayong pagsisikap,
pagtitiyaga, pagpupunyagi, determinasyon, mataas na
pagpapahalaga sa buhay.

20. Ang palagiang paghasa at paggamit ng isipan at talino sa
lahat ng ginagawa simula sa maliliit at simpleng bagay
hanggang sa pinakamahirap na tungkulin at gawain ay
makapagpapatalas ng isipan at makapagpapatatag ng
kalooban. Kapag napag-isipan at napaghandaang mabuti ang
anumang bagay, nagagawa ito nang maayos at walang
pangamba.

21. Kasabay ng pagpapaunlad ng isipan kinakailangan
ding hubugin ang wastong pag-uugali at pagpapahalaga
para magamit sa tama at makabuluhang pamamaraan
ang talinong pinagsikapang paunlarin.

22. A. Gumawa ng masusing pagsusuri sa sarili at sagutin ang
sumusunod na mga katanungan:
1. Ano-ano ang iyong mga natatanging talino na iyong pinahahalagahan
at ipinagpapasalamat?
________________________________________________________
________________________________________________________
______________
2. Ano-ano ang suliranin o sagabal na iyong nararanasan sa
pagpapaunlad ng mga talinong ito?
________________________________________________________
________________________________________________________
______________

23. 7. Paano mo gagamitin ang iyong talino sa pagtulong at pagpapaunlad
ng buhay ng iyong kapwa lalo na sa mga kapos-palad at
nangangailangan?
________________________________________________________
________________________________________________________
______________
4. Paano mo pinagsisikapang paunlarin ang iyong talino sa kabila ng mga
sagabal at suliraning iyong nararanasan?
5. Ano-ano pa ang talinong wala sa iyo ang ninanais mong taglayin?
6. Paano mo ito makakamit?
3. Paano mo ito pinaglalabanan at nilulutas?
________________________________________________________
________________________________________________________
______________
________________________________________________________
________________________________________________________
______________
________________________________________________________
________________________________________________________
______________
________________________________________________________
________________________________________________________
______________

24. B. Gumawa ng isang liham na pasasalamat sa Diyos sa lahat
na ibinigay Niyang talinona iyong tinatamasa sa buhay.

25. Isulat ang titik sa loob ng kahon ang tamang
pag-uugali na sumasalungat sa negatibong
katangian na humahadlang sa
pagpapaunlad ng karunungan ng tao.
Piliin ang sagot sa talaang nasa loob ng
kahon.

26. a. matiyaga
b. masipag
c. maparaan
d. masigasig
e. masinop
f. mapagpakumbaba
g. may sariling
pagkukusa
h. may plano sa buhay
i. tinatanggap ang hamon ng
buhay
j. may mataas na ambisyon
k. may mapanuring pag-iisip
l. mahinahon
m. may malawak na pang-unawa

27. 1. Kaagad sumusuko sa mga paghihirap at suliraning
nararanasan
2. Mahirap tumanggap sa mga nagawang pagkakamali
3. Naghihintay sa sasabihin at ipagagawa ng nakatataas sa
kanya
4. Kontento sa paggamit ng nakasanayang paraan ng
paggawa
5. Hinihintay kumilos ang lahat bago simulan ang gawain

28. 6. Kaagad nagpapasiya na hindi na kailangan ang
mapanuring pag-iisip
7. Kaagad nagrereklamo kahit na magaan ang gawaing
ipinag-uutos
8. Kadalasang hindi natatapos ang gawain sa takdang
panahon
9. Magastos at hindi marunong magtipid
10. Palagiang pinananaig ang ugaling, “bahala na”

29. 11. Tumatangging gawin ang mga bagay na hindi pa nasusubukan
12. Kaagad nayayamot at nagagalit kapag hindi maiayos ang
ginagawa
13. Kaagad nagagalit sa nagagawang pagkakamali ng mga
kasamahan
14. Itinuturing ang sarili na pinakamahusay sa kanyang mga
kasama sa trabaho
15. Kontento na sa maliit na kinikita makakain lang ng tatlong
beses sa isang araw

30. NAME
Thesalonica M E. Castillo
GRADE &
SECTION
10-Linnaeus (STE)