1. Workshop ‘Vreemde eenden in de bijt’ –netwerkdag PIME -
26/01/2013
1. Kijken naar natuur door een andere bril
Het natuurbeeld van elk individu wordt bepaald door je referentiekader: de
woonomgeving, het gezin, de vrienden, culturele achtergrond, persoonlijke
interesses, gemoedstoestand… Het natuurbeeld verandert met de leeftijd, door
nieuwe ervaringen, door nieuwe vrienden,…
‘Natuur’ wordt cultureel heel verschillend waargenomen en gewaardeerd. Ook
binnen onze cultuur. De weelderige plantengroei op een braakliggend terrein
zal voor de ene fantastisch zijn en voor de ander vervelend onkruid dat je het
best verdelgt. Kikkers die je ’s nachts in een vijver kunt horen kwaken zal voor
de ene zeer nostalgisch zijn en voor de ander een slapeloze nacht bezorgen.
In Nederland zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd over ECM en hun kijk
naar de natuur en de waardering ervan. Het zijn algemene vaststellingen.
Zonder te willen generaliseren, noemen we er enkele op.
- Niet alle mensen van andere afkomst hadden natuurervaringen in het land
van herkomst. Anderen refereren natuur als onderdeel van vaak prettige
jeugdherinneringen die opgefrist worden tijdens de vakantie in het
thuisland:
- Natuur is de bossen in Suriname, waar je als kind ging kamperen
en waar je je vrijheid hebt.
- Natuur is de kleuren groen en blauw, de groene bergen en de
blauwe zee van Turkije.
- Natuur is het natuurlijke leven op het platteland in Marokko.
- Natuur is de zilte lucht in de brede kuststrook van Vietnam.
Bovenstaande vormen van natuur mist men in Nederland. Er
spreekt iets van heimwee uit, iets wat men verloren heeft. Naast de vertrouwde
sociale omgeving, mist men ook de natuurlijke omgeving naarmate de afstand
toeneemt.
Naast de vaak mooie en indrukwekkende beelden die men van de
natuur in het land van herkomst heeft, kan de natuur in het land van
herkomst ook bedreigend zijn.

2. Dat geldt vooral voor Suriname: 'Natuur is gevaar. Door de cumulatieve groei
in Suriname moet je de natuur te lijf gaan anders overwoekert hij alles. De
mens moet de natuur bestrijden anders overwoekert hij alles.
- De natuur in Nederland komt voor vele mensen kunstmatig over maar ze
wordt in vele gevallen gewaardeerd omdat ze georganiseerd en
toegankelijk is.
- ECM hebben andere natuurbeelden dan Vlaamse of Nederlandse mensen.
Ze koppelen andere waarden aan natuur, hebben enigszins andere
definities van natuur en ervaren andere emoties m.b.t. natuur.
Dit heeft o.a. invloed op het draagvlak voor natuurbescherming bij deze
groepen:
In het algemeen hechten ECM minder belang aan natuurbescherming. Ze
hebben meer waardering voor een agrarisch landschap dan voor
natuurlijke landschappen. Er zijn aanwijzingen dat het (economisch) nut
hierbij bepalend is, bv. Het bos voor houtproductie, de openbare ruimte
voor voedselproductie en geneeskrachtige planten. Maar er zijn ook grote
verschillen tussen de verschillende generaties wat betreft het belang dat
gehecht wordt aan het beschermen van dit landschap. Zo hecht de eerste
generatie hier meer belang aan omdat zij vaak een agrarische achtergrond
hebben.
Veel ECM zijn van oordeel dat je de natuur moet beschermen als het
nuttig is voor de mens. Daarnaast is het ook een religieuze plicht. Het
beschermen van de natuur voor onze kinderen en voor de mensheid zijn
even belangrijk als die religieuze waarde. (Allah heeft ons de natuur
gegeven)
Over hoe de natuur moet beschermd worden, heeft men ook een andere
visie. De meesten willen een verzorgde natuur waar de bomen netjes
worden opgeruimd en de bermen worden gemaaid. Natuur vinden ze
minder kwetsbaar, eerder robuust. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat
de natuur in het land van herkomst zo overvloedig was, dat het als iets
vanzelfsprekend wordt gezien en dat dit ook in Nederland zo wordt gezien.
'Natuur is in Suriname eigenlijk heel gewoon. Je klimt in een boom, het
maakt niet uit of je de boom beschadigt, dan groeit het toch
vanzelf weer.'
- Men is minder bekend met de natuur in de woonomgeving. Ruim 50%
kent de geselecteerde grootschalige natuurgebieden niet. Wie deze
gebieden wel kent, vindt ze minder aantrekkelijk.
- ECM beoordelen het stadspark als het meest aantrekkelijke landschap, bij
Nederlanders is dit het bos.
De meeste ECM gaan niet naar een park voor het contact met de natuur of
om te wandelen. Natuur is voornamelijk een decor. Men gaat om mensen
uit de eigen kring te ontmoeten en bij te praten.

3. De parken in de grote steden zijn de natuur waar je gaat zitten om te eten
en te drinken, terwijl de kinderen spelen.
Bij het picknicken in het park gaat het niet zozeer om de natuur, maar
om de sociale contacten in de buitenlucht, waar groen is en frisse
lucht. Voor sommige respondenten geldt dat eten en drinken er altijd
bij horen als je de natuur in gaat.
Wensen vanuit ‘het park van de toekomst’:
- Voorzieningen om te barbecueën en te picknicken: picknicktafels,
prieeltjes, kraantjes en vuilnismanden
- Open lucht fitnesstoestellen (voornamelijk aangegeven door Turkse
vrouwen)
- Plukfruit en tuintjes: heeft te maken met herinneringen aan vroeger,
toen ze rond het huis en parken fruit konden plukken en meteen
opeten.
- Bloemen: ongeacht het land van herkomst zien veel ECM graag
bloemen. Zintuiglijke waarneming speelt een grote rol.
Randvoorwaarden:
- Duidelijke regels: bij voorkeur opgehangen op borden, bij de ingang
van het park.
- Liever geen honden. Sommigen zijn bang van honden of beschouwen
honden als onrein.
- Goede verlichting vanwege de veiligheid in relatie tot hangjongeren,
druggebruikers,…
- Goed toezicht is zeer belangrijk: dat kan een politieagent of een
parkbeheerder zijn. Bij voorkeur iemand in uniform, zodat hij gezag
uitstraalt en duidelijk is dat hij kan aangesproken worden.
- De migratie speelt zeker een rol bij de waardering en beleving van de
natuur:
Mensen die een leven moeten opbouwen in een nieuwe maatschappij,
hebben andere behoeften dan contact met natuur. De financieel-
economische situatie en de verantwoordelijkheid voor de familie staan
voorop.
De kennis en het vertrouwd zijn met de natuur wordt niet langer van de
oudere op de jongere generatie overgedragen. Er is een breuk in de
overdracht van natuurbeleving. Daarom pleit men om natuur- en
milieueducatie niet enkel te richten op kinderen maar ook op hun ouders.
Besluit: als we ECM bij natuur willen betrekken, zullen we ons moeten open
stellen voor de manier waarop deze groepen naar natuur kijken in ons land.
Dit staat misschien in contrast met wat wij denken of vinden maar in dialoog
kom je tot een rijker beeld en creatieve oplossingen.
2. Enkele voorwaarden voor het slagen van projecten of initiatieven
m.b.t. natuur en het betrekken van ECM
Voorwaarden voor het slagen van projecten:

4. - Het proces: leg contact met de doelgroep, betrek intermediairs bv. T en M
mensen stimuleren om energie te besparen via coaches uit eigen
gemeenschap + gebruik wervende kanalen en mediakanalen.
- Inhoud:
°Aansluiten bij de belevingswereld van de doelgroep:
- Hou er rekening mee dat thema’s als biodiversiteit, duurzame
ontwikkeling, natuur of biodiversiteit niet op de eerste plaats staan en niet
altijd populair zijn. Misschien werd de affiniteit ervoor nooit gestimuleerd
of is de voeling ermee geblokkeerd door de totaal nieuwe situatie waarin
mensen zijn terecht gekomen.
- Om je activiteit te laten aansluiten, onderzoek je altijd eerst wie je
doelgroep is: interesses, leeftijd, geschooldheid, taal,…
- De thema’s kan je echter op heel veel manieren in activiteiten integreren
of introduceren: kinderen, eten, wonen, geld sparen, uitstappen maken,
samen dingen beleven, iets creëren,… zijn ideale zaken om zich in
duurzaam leven en natuur te verdiepen.
- Geef een praktische meerwaarde aan activiteiten, bv. Gezondheid,
prettiger leefomgeving, besparing op langere termijn als onderdeel van
milieubewust leven,… Bv. in Mus en Mix: natuur is genieten, natuur is
lekker, natuur is herinnering, gezondheid in de natuur, duurzaam kiezen,
consumeren en recycleren, natuur en duurzaam mobiel zijn,
spreekwoorden, verhalen en andere kunstvormen, natuur en islam, natuur
in feesten en tradities,…
- Verdiep je in hun vormen van natuurbeleving, bv. gezellig in
groepsverband, ontmoetingsmogelijkheid bv. Project Ecotuin West =
combinatie natuur-tuinieren en sociale activiteiten.
‘De tijd is voorbij dat natuureducatie betekent dat een organisatie alleen
haar beeld van natuur kan uitdragen. Leren over natuur betekent juist
aansluiten bij de eigen natuurbeelden van mensen en doelgroepen, ook al
is die verschillend van die van natuurorganisaties’.
°Aansluiten bij de praktijk van de doelgroep:
- Zorg dat activiteiten laagdrempelig zijn: dicht bij huis of gemakkelijk met
het openbaar vervoer te bereiken, praktische activiteiten en eventueel
gescheiden voor vrouwen van eerste generatie. Op basis van een studie
doet men de aanbeveling om in grote steden waar veel kinderen van
andere origine zijn, in de basisschool de kinderen ervaringen te laten
opdoen m.b.t. natuur, bv. Een schooltuin of samen een uitstap naar de
kinderboerderij of een park,… Ouders kunnen hierbij betrokken worden.
- Spreek de creativiteit van mensen aan (tuinieren, theetuin,…)
- Zorg dat ECM vanaf het begin van de opzet en de organisatie van het
project worden betrokken. Hierbij kan je samenwerken met organisaties
die de groep bereiken. Cfr. Mus en Mix
3. Gebruikte bronnen