1. LITERATURA (tema 9)
9. A LITERATURA DO EXILIO ENTRE 1936 E 1976: POESÍA, PROSA
E TEATRO.
1. INTRODUCIÓN
a) América
b) Europa
2. A LÍRICA
2.1. LUÍS SEONE (Fardel de eisiliado; Na brétema, Sant-Iago; A maior abondamento)
2.2. LORENZO VARELA (Catro poemas para catro gravados, Lonxe)
3. PROSA
3.1. RAMÓN DE VALENZUELA (Non agardei por ninguén, Era tempo de apandar)
3.2. SILVIO SANTIAGO (Vilardevós, O silencio redimido)
4. TEATRO
4.1. MANUEL DANIEL VARELA BUXÁN (O Ferreiro de Satán; Taberna sen dono, O cego de
Fornelos e outras comedias…)
4.2. LUÍS SEOANE (A soldadeira)
5. CONCLUSIÓN
1

2. LITERATURA (tema 9)
9. A LITERATURA DO EXILIO ENTRE 1936 E 1976: POESÍA, PROSA
E TEATRO.
1. INTRODUCIÓN
O esplendor cultural creado polas Irmandades da Fala e o Grupo Nós, e continuado polas
vangardas, vese truncado en 1936 co estoupido da Guerra Civil. A partir desta data, todo o
relacionado co galeguismo e coa cultura galega dentro do Estado comeza a ser sospeitoso e
perigoso.
Ante esta nova situación, ós intelectuais galegos quédalles a solución de adaptarse
sufrindo a represión, resistir a través da guerrilla ou fuxir cara o exilio.
a) América
Os intelectuais galegos en América continuarán o labor xa iniciado polos emigrados,
asociándose en distintos grupos. En Bos Aires refúxianse Antón Alonso Ríos, Castelao, Luís Seoane,
Rafael Dieste, Lorenzo Varela, Ramón de Valenzuela; no Uruguai e Caribe, Silvio Santiago e Luís
Tobío; en México, Florencia Gurriarán, Carlos Velo, Luís Soto…
Realizan un gran labor cultural en revistas e xornais como Correo Literario, Galicia
Emigrante, Vieiros; corais; audicións radiofónicas (Recordando Galicia e Galicia Emigrante);
editoriais que publican clásicos galegos como Citanía, Edicións Nós, Edicións de Galicia, Follas
Novas; compañías de teatro…
b) Europa
En Europa os exiliados non chegaron a constituír grupos que presentasen unha dinámica
cultural, aínda así na BBC destaca Galician Programma.
En canto a literatura, non asumiron os ideais revolucionarios das vangardas, senón que,
sen infravalorar a dimensión estética, afondan na experiencia humana e na reflexión existencial.
Amosan as mesmas preocupacións que calquera literatura exiliada, como a importancia do
pasado, o paso do tempo e a esperanza do regreso.
Os exiliados, xunto cos emigrados anteriormente, forman un conxunto heteroxéneo
condicionado pola idade, ideoloxía, ámbito social e cultura do país de acollida.
2. A LÍRICA
2.1. LUÍS SEONE (Fardel de eisiliado; Na brétema, Sant-Iago; A maior abondamento)
Forte compromiso ético coa realidade social e humana de Galiza.
2

3. LITERATURA (tema 9)
O tema da emigración e do exilio aparece especialmente en Fardel de eisiliado e A
maior abondamento.
Na brétema, Sant-Iago, obra de temática histórica mantendo o compromiso social.
No tocante ó estilo, destacan os versos longos de métrica libre e sen rima,
marcando o ritmo con figuras de repetición.
2.2. LORENZO VARELA (Catro poemas para catro gravados, Lonxe)
Catro poemas para catro gravados, aparecen catro personaxes galegos históricos
representantes da dignidade e da loita: María Pita, María Balteira, Roi Xordo e o
bispo Ataúlfo II.
Lonxe, condicionada pola experiencia persoal do exilio con composicións de
plenitude sensorial centradas na saudade da terra, poesía socialrealista de
denuncia da opresión…
3. PROSA
Produción fortemente condicionada pola experiencia persoal, con novelas autobiográficas
ou realistas en exceso.
Algunhas obras non foron publicadas en Galiza ata pasada a ditadura.
3.1. RAMÓN DE VALENZUELA (Non agardei por ninguén, Era tempo de apandar)
Carácter autobiográfico, con dominio da acción sobre a descrición e uso de
técnicas do relato oral como a liñalidade temporal.
Non agardei por ninguén, inaugura io tema da Guerra Civil na literatura galega,
relatando o levantamento militar e a fuxida do protagonista á zana republicana.
Era tempo de apandar, relata a fuxida a Francia tras a guerra, o internamento do
protagonista nun campo de concentración e a súa devolución ás autoridades
franquistas.
3.2. SILVIO SANTIAGO (Vilardevós, O silencio redimido)
Ton autobiográfico.
Vilardevós, exposición marcada pola ironía sobre esta vila ourensá.
O silencio redimido, relato da amarga experiencia da guerra, encarceramento e
fuxida.
3

4. LITERATURA (tema 9)
4. TEATRO
Como é lóxico, o teatro, que no seu último termo é un espectáculo de índole social, sufriu
máis que ningún outro xénero a censura e represión franquista. Só no ámbito da
emigración e do exilio americanos houbo autores e compañías que mantiveron o alento
do teatro nas letras galegas.
O traballo dos autores emigrados uniuse o dos exiliados, xa que preexistía unha labor
teatral en América.
Cómpre destacar a Compoñía Maruxa Villanueva, fundada e dirixida por Manuel Daniel
Varela Buxán, que estrou en 1941 no teatro Mayo de Bos Aires, Os vellos non deben de
namorarse de Castelao, tendo durante cinco días o aforo completo.
4.1. MANUEL DANIEL VARELA BUXÁN (O Ferreiro de Satán; Taberna sen dono, O cego de
Fornelos e outras comedias…)
Compuxo unhas trinta pezas teatrais cun estilo directo, popular, cómicas e
sentimentais encadradas na liña ruralismo humorístico.
4.2. LUÍS SEOANE (A soldadeira)
A soldadeira, un drama histórico situado nas revoltas irmandiñas do século XV,
sendo unha parábola contra a opresión e en prol da conciencia do pobo galego.
5. CONCLUSIÓN
Tras o exposto anteriormente, mais que falar de literatura galega do exilio, poderíamos
chamarlle ‘o exilio da literatura galega’, pois, por moito tempo, a creación e o universalismo
literario galego estiveron representados polas letras do desterro. Durante os primeiros anos da
posguerra, a Galicia europea cédelle o protagonismo da creación literaria á Galicia americana.
4