Presentatie op de In voor Zorg! Winterzorgbeurs 2014 over het veranderingstraject naar meer vitaliteit en zelfredzaamheid van clienten bij zorgorganisatie Het Spectrum. Het Spectrum gooide de werkwijze op een nieuwe verzorgingshuislocatie volledig om en bespaarde 26% op arbeidskosten, terwijl cliënten actiever en vitaler werden en tevredenheid en kwaliteit van leven gelijk bleef. Heidi Evers en Steven Hanekroot vertellen in deze presentatie over de innovatieve aanpak waarmee deze resultaten behaald zijn. Meelopen in de praktijk en co-creatie met verschillende lagen van de organisatie resulteerden in 5 samenhangende ideeën om de zorg anders aan te pakken en bijbehorende business cases. Centraal stond een nieuwe evidence-based zorgvisie bestaande uit 10 zorg- en vitaliteitsdomeinen. Deze vormde de motor achter de veranderingen en voor enthousiaste omarming van de nieuwe werkwijze. Technologie werd ingezet als middel om de zorgvisie te implementeren. Hoe zet u een dergelijk traject ook in uw organisatie op? Bekijk het overzicht van alle microclinics op de Winterzorgbeurs: http://www.invoorzorg.nl/ivz/achtergrond-microclinics-winterzorgbeurs.html

1. Vitaliteit en zelfredzaamheid
bij Het Spectrum
Een zorginnovatie
met resultaat!
26 % arbeidsbesparing door
een nieuw concept met
vitaliserende zorg en met domotica
17 november 2014
Heidi Evers (Vilans/In voor Zorg!), Steven Hanekroot
(CareEffective/In voor Zorg!) en Pieter Baanvinger (Het
Spectrum)

2. Inhoud
• Introductie
• De reis en de innovatie aanpak
• 10 zorg- en vitaliteitsdomeinen
• Businesscases
• Resultaten (wat doen we anders?) en effecten
• Aanraders + ervaringen

3. In een notendop:
• Zelfredzaamheid vergroten in een traditioneel
verzorgingshuis
• Actievere cliënten en lagere kosten
• Succesvolle inzet van intramurale zorg op afstand
• Evidence based aanpak op basis van
vitaliteitsbehoeften
• Zorginnovatie aanpak
• Meetbare resultaten.

4. Waarom een mooi project?
1. Resultaten:
• Metingen:
• 26% arbeidsbesparing overdag en in de avond
• 90 % besparing nachtzorg
• 78% besparing op receptie
• Cliënten: Toegenomen zelfredzaamhieid, kwaliteit
van leven gelijk, cliënten zijn tevreden.
• Medewerkers: tevreden met nieuwe werkwijze,
groot enthousiasme bij EVV-ers!

5. Waarom een mooi project?
2. Inhoud en proces:
• Gebruik van de “Duurzaam Beter” methode voor
zorginnovatie.
• Ontwikkeling van een nieuwe zorgvisie, gebaseerd op
10 wetenschappelijk onderbouwde zorg- en
vitaliteitsbehoeften
• Vertaling van de zorgvisie naar de praktijk:
vitaliserende zorg: 6 vragen om een
ondersteuningsbehoefte vitaler in te vullen.
• Zorg deels op afstand

6. De reis en de innovatie
aanpak
Van uitgangssituatie naar eindresultaat

7. Aanvangsvraagstuk van het
project
De vraag van Het Spectrum aan In voor Zorg:
Help ons om aantoonbaar zinnige innovaties op het gebied
van domotica en zorg op afstand te implementeren in het
zorgproces.
Met aantoonbaar zinnig wordt bedoeld:
• de zorg aantoonbaar verbeteren voor specifieke
cliëntengroepen;
• een heldere Maatschappelijke business case hebben met
neutrale tot positieve financiële kosten-baten.

8. Innovatievraagstuk:
Hoe bepalen we waar voor het Spectrum de meeste
meerwaarde te behalen is door middel van inzet van
technologie en voor welke doelgroep gaan we het eerst
aan de slag?
Overwegingen:
• Nieuwbouw voor verzorgingshuis
• Wens aansluiten bij extramuralisering van de zorg
• Wens versterken rol in de dementieketen.
• Verpleeghuis mogelijk beste
besparingsmogelijkheden met technologie

9. Innovatiebenadering (design
thinking)
Combineren behoeften
cliënt, behoeften
organisatie en
werkbaarheid
Bron: www.ideo.com

10. Basisproces innovatiebenadering
Stanford university:
Analyse /
Empathise

11. Uitgangssituatie
Nieuwbouw voor oud woonzorgcentrum:
De Prinsemarij:
• Centrum in de wijk
• Scheiden wonen en zorg
• Lagere ZZP’s en huurders
• Infrastructuur voor zorgtechnologie
Reeds ervaring met ZOA en centrale
(de “zorgpost”) voor extramurale
cliënten

12. Verzorgingshuiszorg 2012
• Gericht op veiligheid & verzorgen
• Wij weten wat goed voor u is!
• Processen aardig afgestemd op de wensen
organisatie
• Open deuren

13. Meelopen!
Opbrengst: detailinformatie zorghandelingen en tijd per
handeling
Observaties:
• Inzet en bevlogenheid van zorgmedewerkers
• Clienten worden goed verzorgd, maar tegelijk:
– Bewoners vervelen zich
– Hospitalisering  passiviteit
• Tijdsintensieve handelingen:
– Overdracht
– Rapportage in ECD
– Medicatie rondbrengen
• In de nacht is het rustig

14. Meelopen!
Idee:
• Ouderen kunnen misschien meer
zelf doen
• Het leven wordt leuker door meer zelf
te doen, actief te zijn, op sociaal
vlak meer mee te doen.
Sparren met medewerkers over de mogelijkheden 
Co-creatie en de wortels van draagvlak

15. Van idee naar onderbouwde visie
Wat is er nu nodig voor kwaliteit van leven
met gebreken?
• Gewenst: Heldere visie: welke doelen
waarom te bereiken.
 Verzamelen van evidence: uitzoeken
van het Waarom van de verandering. Resultaat:
 Visie Vitaliteit en zelfredzaamheid:
de 10 vitaliteitsbehoeften

16. De 10 vitaliteitsbehoeften
Evidence based bouwstenen voor een goed leven

17. Zorgontwerpen vanuit de
vitaliteitsbehoeften: Vitaliserende zorg

18. Maatschappelijke businesscases:

19. 5 Maatschappelijke business cases
gekozen voor implementatie:
• Zelfredzaamheid en vitaliteit ondersteunen, b.v.:
eten, drinken, medicijnen, sociale contacten en
dingen regelen.
• Zorg op afstand waar mogelijk  minder looptijd en
meer tijd voor een praatje. Zorgpost inzetten als
onderdeel bedrijfsvoering, vervangt deels receptie
• Nachtzorg: niet vast op locatie aanwezig:
• ECD slimmer benutten: slimmere overdracht & ECD
bij cliënt direct raadplegen en bijwerken.
• Vrijwilligers en mantelzorgers beter betrekken

20. Innovatiebenadering (design thinking)
Ontwikkelrichtingen bevatten
de win-win tussen:
• Behoeften van
betrokkenen (clienten,
medewerkers)
• Behoeften van de
organisatie (kosten, visie)
• Praktische haalbaarheid
(techniek, werkbaarheid)
Bron: www.ideo.com

21. Innovatiebenadering: verandering in
co-creatie bedenken en uitvoeren:
Benut de kracht van Co-Creatie:
- Meelopen & iteratief herontwerpen zorg
- Visie document vitaliteit en zelfredzaamheid
- Betrekken van de zorg bij de ontwikkeling
- Bijeenkomsten voor kennisdelen & raadplegen (problemen &
kansen)
Bron: Froukje Sleeswijk Visser, TU Delft

22. Voorbereiden implementatie
• Informeren en betrekken
• Processen herontwerpen
• In gesprek met IGZ, VWS en brandweer
• Belangstellingsregistratie
• Uitgebreide scholing en oefenen
• Nulmeting

23. Voorbereiden cultuurverandering:
ervaringsleren
1. Ervaringsleren: zorgsituaties beleven en bespreken via
toneel (Corrie Broks),
2. Domotica Oefen Ruimte & hands-on trainen (VanMorgen)
3. On the job trainen, begeleiden, borgen
4. Bij knelpunten: val niet terug op oude werkwijzen maar
zoek de oorzaken en help ze wegnemen.
Dynamisch borgen: houd de verandering vast, voorkom
terugval en blijf leren en doorontwikkelen.

24. Wat doen we anders?
1. Focus zelfredzaamheid, minder
overnemen, meer steun zelf doen
2. Bewoner is thuis, zorg te gast:
autonomie
3. Bredere intake, MDO, zorgdossier,
regie EVV’er
4. Zorgpost: triage, ZOA, opvolg &
regelwerk, overdracht en collegiale
steun.
5. Samenwerken vanuit het ECD:
zorgpost, zorgverlener, later ook
mantelzorg

25. Wat doen we anders als het gaat
om ondersteunende domotica?
• Beeldcommunicatie (zorgpost, derden )
• Zorgvragen en alarmen ( beeld en analoog)
• Toegangscontrole
• Agendafunctie en herinneringen
• Nieuws en buienradar
• Berichtenfunctie
• Beeldbellen met mantelzorg

26. Impact technologie op werkproces:
Zorg op afstand:
• Anders organiseren: deel van het werk vanuit een
centraal punt, efficiënter uit voeren van administratie-
en regeltaken
• Receptie- en nachtzorgtaken deels opvangen door
domotica, en zorg op afstand;
• Alle alarmen triage zorgpost: zorgmedewerkers
minder afgeleid, cliënten sneller respons
• Waar mogelijk ondersteuning op afstand in plaats
van overnemen.
Met ECD
• Slimmer overdragen en rapporteren (in kamer cliënt)

27. Wat doen we anders als het
gaat om zelfredzaamheid?
Minder overnemen, meer ondersteunen zelf doen:
• Medicijnen, broodmaaltijd, haal en brengtaken, etc
• Meer korte zorgmomenten via ZOA, minder fysieke bezoeken
• Domotica steunt zelfredzaamheid (toegang, agenda, contacten,
informatie, zonwering)
• Hulpmiddelen
• Open architectuur – meer beweging &
ontmoeten
• Meer onderling contact, contact via
beeldscherm mogelijk,
• Nog te doen: Mantelzorg / vrijwilligers
anders en bredere inzet

28. Benadering vitaliserende zorg
(intake, MDO en dossier)
• Wat kan de cliënt niet meer zelf en waarom?
– Welke deelhandelingen zijn er?
– Welke kan cliënt zelfstandig of kunnen we bij helpen om het
zelfstandig te doen?
– Bij welke deelhandelingen is hulp nodig?
• Hoe cliënt helpen met deelhandelingen?
1. Zelfdoen na therapie (fysio, ergo, etc)?
2. Zelf met hulpmiddel
3. Zelf met domotica of e-health?
4. Met ondersteuning zorg op afstand ?
5. Kan het met ondersteunende zorg ?
6. Moet het met overnemende zorg ?

29. Voorbeelden 1: medicatie
• Vroeger: Iedereen die medicijnen
niet geheel zelf kon doen in
de medicatieronde…
• Nu: zou u het zelf nog kunnen?
• Verschillende gradaties zelf doen:
helemaal zelf, zelf met een reminder via zoa,
samen doen op afstand, samen doen met hulp, laten doen.

30. Voorbeelden 2
Brood en beleg:
• Vroeger: brood werd met beleg erop
rondgebracht
• Nu: cliënt koopt het zelf in het winkeltje, smeert
eigen brood en eet wanneer het hem uitkomt
Douchehulp:
• Vroeger: cliënt wachtend in bed
• Nu: cliënt staat klaar, voorbereid op
zorgmoment
.

31. Voorbeelden 3
Toegang complex en woning
• Vroeger: open deur kamer en receptie bij
complexdeur
• Nu: cliënt opent deur zelf of met video en
remote
Verschil: zorgverlener op bezoek bij cliënt ipv
andersom!
Zelf halen en brengen
• Vroeger: alles werd rondgebracht & opgehaald
• Nu: mensen halen en brengen dingen zelf, of
met begeleiding (was, afval, post, etc)

32. Effecten cliënten en medewerkers
1. Cliënten tevreden over wonen en zorg in de
Prinsemarij (7,84 resp. 7,41)
2. Zelfredzaamheid toegenomen (bij 90-95% cliënten)
3. Kwaliteit van leven is gelijk gebleven/lichte stijging.
4. Eenzaamheid gemiddeld licht gestegen, we zien zowel
afname als toename, wordt nu individueel op ingezet.
5. Werkplezier voor medewerkers is gelijk gebleven (tov
reeds hoge tevredenheid in TB) of gestegen
6. Medewerkers zijn trots op wat ze met cliënten bereikt
hebben, werken aan zelfredzaamheid en met zorg op
afstand draagt bij aan hun werkplezier.

33. Terugkijkend: aanraders:
• Multidisciplinair innovatieteam
• Meelopen, observeren & zorgproces ontrafelen
• Duidelijke visie, het Waarom
• Maatschappelijke Businesscases
• Design thinking: Mix van behoeften cliënten en medewerkers,
visie van de organisatie en technische en economische
haalbaarheid
• Duidelijk Go-besluit van management
• Co-creatie met de zorgverleners! Informeren & betrekken,
problemen & kansen!
• Processen uitwerken, Intake, MDO en dossier aanpassen
• Training met toneelspelers en oefenen

34. Overige ervaringen:
- Ondersteunen van de 10 vitaliteitsbehoeften:
kost eerst tijd, levert later veel op.
- Domotica middel om visie te ondersteunen en
niet het doel.
- Het is meer dan een kastje aan de muur. Zorg
en werkprocessen zijn belangrijk deel van de
innovatie!
- Werkt ook voor thuiszorg en verpleeghuiszorg

35. Betaalbare ICT voor vitalisering

36. Vragen en discussie
• Wat spreekt aan ?
• Wat niet ?
• Waar kunnen we verder ?

37. Meer weten?
• www.invoorzorg.nl,
 zoek: Het Spectrum
• www.zorginnovatieboek.nl
 zoek op: Innovatiematuritymodel
• Persoonlijke toelichting: heidi.evers@gmail.com ,
hanekroot@innospired.nl