SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 15
Downloaden Sie, um offline zu lesen
Spis treści
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Mapy........................................... 13
Prolog. Plac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
l. Szczęśliwe połączenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2. Przyczółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
3. Bóg odwrócił się od świata ....................... 122
4. Nastał dzień odpłaty ............................ 179
5. Na przekór śmierci i samemu diabłu ................ 220
6. Wrocławska metoda ............................ 269
7. Starego Breslau już nie ma ........................ 326
8. Każde dalsze poświęcenie byłoby zbrodnią ............ 376
9. Kraina umarłych ............................... 421
lO. Cicha Odra ................................... 464
Miejscowości i dzielnice Wrocławia l Breslau ............. 485
Ulice, place i kościoły Wrocławia l Breslau .............. 488
Przypisy ......................................... 491
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519
Indeks .......................................... 528
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Wprowadzenie
Wrbierzcie się któregoś letniego dnia na spacer ulicą Marii Cu­
rie-Skłodowskiej we Wrocławiu. Nowoczesne autobusy przegu­
bowe z ekranami telewizyjnymi i elektronicznymi biletomatarni
walczą o miejsce na nadrzecznym bulwarze ze starszymi żółtymi au­
wbusami i tramwajami, które w regularnych odstępach przetaczają
się na osi wschód-zachód. Po mniej więcej dziesięciu minutach do­
trzecie do mostu Zwierzynieckiego rozpiętego ponad jednym z nie­
zliczonych kanałów Odry. Ten most stoi tu od 1897 roku- do dzi­
siaj można na nim dostrzec inskrypcję na cześć jego budowniczych,
którzy poświęcili dwa lata na jego postawienie. Ale tak jak wszystkie
ślady niemieckiej przeszłości miasta, tabliczka umieszczona kiedyś
ponad tą datą zniknęła. Znacznie trudniej było zatrzeć ślady toczą­
cej się tutaj przed laty bitwy, gdyż podobnie jak wiele innych wroc­
ławskich mostów także ten nosi liczne ślady po pociskach wystrze­
lonych wiosną 1945 roku. Po przejściu przez most znajdziecie się
wdzielnicy pełnej alei wysadzanych drzewami. Ulica Marii Curie­
-Skłodowskiej przechodzi wulicę Zygmunta Wróblewskiego- to już
czwarta nazwa, jaką nosiła ta ulica w ciągu minionego stulecia. Po
prawej stronie będziecie mieli ogród zoologiczny, a po lewej - ulicę
Adama Mickiewicza. Po przejściu kolejnych stu pięćdziesięciu me­
trów ujrzycie aleję prowadzącą do jednej zperełek architektonicznych
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
8 Ostatnia rwierdza Hitlera. Breslau 1945
Wrocławia: Hali Stulecia, czyli imponującego koloseum z betonu
i srali zbudowanego przez słynnego Maxa Berga w 1913 roku, zoka­
zji setnej rocznicy wyzwolenia Niemiec od napoleońskiego jarzma.
Dwa rzędy wysokich kolumn prowadzą do niewielkiego skweru, nad
którym góruje gigantyczna metalowa Iglica wzniesiona w 1948 ro­
ku dla uczczenia "powrotu Śląska do macierzy". Po lewej znajduje
się Pawilon Czterech Kopuł, w którym od 1952 roku mieści się sie­
dziba Wytwórni Filmów Fabularnych*. Przed budynkiem wznoszą
się cztery betonowe modernistyczne posągi. Wejścia są okratowane,
a drzwi pokrywają graffiti. Popękana posadzka portyku jest usiana
zeschłymi liśćmi, niedopałkami, wyrzuconymi opakowaniami po
słodyczach i innymi śmieciami. Na jednym końcu tego najwyraź­
niej zapomnianego portyku znajduje się zachowana w raczej kiep­
skim sranie ogromna rablica pamiątkowa ku czci polskiego żołnie­
rza, który u boku Armii Czerwonej przeszedł w latach 1944-1945
szlak bojowy ze wschodu na zachód od Bugu iWisły przez zburzoną
Warszawę, Pomorze, przez Odrę i Nysę aż do Berlina. Odwróćcie się
o sto osiemdziesiąt stopni, a znajdziecie kolejną ogromną kamienną
inskrypcję, a nad nią hełm z czerwoną gwiazdą w wieńcu lauro­
wym, poszczerbiony i odbarwiony po ponad sześćdziesięciu larach
oddziaływania na niego warunków atmosferycznych. Poniżej znaj­
duje się prawdziwa litania zwycięstw Armii Czerwonej, m.in. Mo­
skwa, Stalingrad, Kursk, Leningrad. Don, Dniepr. Mińsk, Warszawa.
Budapeszt, Bukareszt, Belgrad, Wiedeń, Praga i Berlin oraz nazwa
tego miasta- Wrocław. Podobnie jak każdy pomnik. cmentarz woj­
skowy czy grób poświęcony poległym w 1945 roku, również te gi­
gantyczne rablice pamiątkowe przed Halą Stulecia wydają się roz­
sypywać, chylić ku upadkowi, zarośnięte chwastami, niekochane
i zapomniane.
• Wdniu 9lismpada 2011 roku Wytwórnia Filmów Fabularnych we Wrocławiu
zakończyła swoją działalność izostała przekształcona wCentrum Technologii Au­
diowizualnych (CeTA) (przyp. tłum.).
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Wprowadzenie 9
Niegdyś w tym mieście szalała straszliwa bitwa. Oblężenie Bre­
slau - jak wtedy nazywało się to miasto - trwało dłużej niż walki
o którekolwiek miasto bronione przez Niemców w 1945 roku. To
miasro znajdowało się w okrążeniu dłużej niż Berlin (dziesięć dni),
Budapeszt (sześćdziesiąt dni), a nawet Stalingrad (siedemdziesiąt
trzy dni). W tej bitwie wszelki wysiłek obrońców poszedł jednak na
marne. Nie osiągnęli bowiem niczego poza tym, że miasto, które
jeszcze na początku 1945 roku było niemal nietknięte przez wojnę,
do czasu kapitulacji wdniu 6 maja zamieniło się wmorze ruin. Znisz­
czenia w Breslau były większe niż w Berlinie, większe niż w Dreźnie,
stanowiącym przecież synonim zniszczenia w czasie drugiej wojny
światowej, i równe tym w Hamburgu, kolejnej metropolii niemal
zrównanej z ziemią przez alianckie bombowce*. W niecały tydzień
co najmniej 18 tysięcy mieszkańców Breslau zmarło, podejmując
w środku srogiej zimy próbę ucieczki z miasta przed nacierającą Ar­
mią Czerwoną. Kolejne 25 tysięcy ludzi - żołnierzy, cywilów, cudzo­
ziemskich robotników przymusowych iwięźniów- zginęło wczasie
trwających dwanaście tygodni walk o miasto. Ta hisroria icierpienia
mieszkańców nie skończyły się jednak wraz z kapitulacją twierdzy.
Ocalałych Niemców czekał gorzki los: żołnierzy - wędrówka do
obozów jenieckich wgłąb Związku Radzieckiego; cywilów- gwałty,
rabunki, głód i w końcu wysiedlenie z ich ojczystej ziemi, gdy Śląsk
ponownie stał się polski, a Breslau stał się Wrocławiem. Dla przyby­
wających na te ziemie polskich osadników, zktórych wielu, podobnie
jak Niemcy, utraciło własne domy na Wschodzie, rozpoczynały się
długie dziesięciolecia trudu i znoju przy odbudowie stolicy Śląska.
Tym ostatnim się jednak udało. Dzisiaj Wrocław znowu jest
kwitnącym miastem, czwartym pod względem liczby mieszkań-
• W czasie wojny mniej więcej co piąty budynek w Berlinie został zniszczony;
w Dreźnie ten odsetek był dwukrotnie wyższy; w Hamburgu i Wrocławiu dwie
trzecie budynków nie nadawało się do zamieszkania; wcentrum Akwizgranuznisz­
czeniu uległo cztery na pięć budynków; szacuje się, że w Kolonii dziewięćdziesiąt
pięć procent starówki przestało istnieć.
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
10 Ostatnia twierdza Hitlera. Breslau 1945
ców w Polsce, ślady wojny w większości zostały zatarte, a zabudowa
podniesiona z ruin lub odnowiona. Obecnie jest to silny ośrodek
akademicki, centrum polskiego przemysłu elektronicznego i kolejo­
wego, ośrodek bankowo-finansowy i atrakcja turysryczna odwiedza­
na co roku przez tysiące turystów. Większość z tych gości nie wie, że
kilkadziesiąt lat wcześniej w tym miejscu toczyła się zaciekła bitwa.
Uczestnicy tych zmagań nie byli co prawda tak znaczący jak
w przypadku szturmu Berlina, stawka nie była tak wysoka jak w Sta­
lingradzie, cierpienia mieszkańców nie trwały tak długo jak
w Leningradzie, ale oblężenie Breslau stanowiło przerażający i praw­
dziwie poruszający dramat. Przez wzgląd na uczestniczących w nim
ludzi, niezależnie od ich narodowości, ta historia zasługuje na to,
żeby ją opowiedzieć.
Gosport, listopad 2010
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Podziękowania
Nie sposób podjąć się badania historii oblężenia Breslau bez zapo­
znania się zdwoma fundamentalnymi opracowaniami historyczny­
mi poświęconymi temu tematowi. Monumentalna Breslauer Apo­
kalypse pod redakcją Horsta Gleissa wraz z zamieszczonymi w niej
tysiącami dokumentów i relacji uczestników wydarzeń stanowi wy­
jątkowe osiągnięcie whistoriografii drugiej wojny światowej; zawar­
te w niej materiały stały się kręgosłupem niniejszej książki. Z kolei
książka Mikrokosmos pióra Normana Daviesa i Rogera Moorhouse'a
sranowi wspaniałą historię Breslau/Wrocławia, zrównoważoną i bar­
dzo pouczającą. Jan-Hendrik Wendler zasługuje na szczególne wyróż­
nienie za udostępnienie mi dokumentów dotyczących Grupy Armii
Schornera idziejów mniej znanych jednostek niemieckich. Ponadto
personel niemieckiego Archiwum Federalnego we Fryburgu Bryz­
gowijskim jak zwykle okazał się niezwykłe się pomocny, podobnie
jak pracownicy Wydziału Dokumentów w londyńskim Imperial
War Museum; Public Record Office w Kew; jak również bibliotek:
uniwersytetów w Nottingham, Manchesterze, Sussex, Portsmouth
i Warwiek oraz bibliotek wLancashire, Portsmouth i Nottingham­
shire, a ponadto bibliorek publicznych wNowym Jorku oraz British
Newspaper Library. Chciałbym również podziękować: Jasonowi Pi­
pesowi i jego kolegom z www.feldgrau.net; Michaelowi Millerowi
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Indeks
Ahlfen von Hans 220
losy po wojnie 471
mianowanie na komendanta twierdzy
219
rozkaz egzekucji dezerterów 263
spotkanie z Niehoffem 264
spór z Hankem 261
Appelt Heineich 220
Armia Czerwona, zob. również: jednost­
ki wojskowe, radzieckie
dyscyplina 105
motywacja 119-120
siła pod koniec 1944 roku 94
służba kobiet 99
życie szeregowych żołnierzy 99
Arnhold Paul
dotarcie do Breslau 245-246
losy po wojnie 473
na przyczółku puławskim 91
odlot z Breslau 245-246
ucieczka wkierunku pozycji niemiec­
kich 235-237
walki wczasie radzieckiej operacji wi­
ślańsko-odrzańskiej 129-130, 131
Aschner Lena 133, 146, 147, 156, 172,
180,202,204
Auschwitz 64, 189-191, 200, 462
Axmann Artur 229, 230
Bałtermanc Dmirrij 293
Bannert Peter 306
losy po wojnie 475
Nowy Rok 1945 40-41
obrona Gądowa Małego 349-350
prześladujące go wspomnienia 477
478
udział w operacji .,Bartołd" 74-:'6
wałki w Parku Południowym 253-
254
Baselt Max 249, 250. 344, _1'i1-353, 384
386,397.475
BischofConrad 257. 269. 288. 290,305
381. 417. 452. 474
Biskupin 374. 426, 448. 459
Blachownia Sląska 7CJ
Blecken Heineich 201. 202
Block Johannes 93
Bli:ihs Wałter 110. 111
Bodzów 145
Breslau
ewakuacja mieszkańców 158-166
historia 44-48
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Indeks 529
kapitulacja twierdzy 389-41O
koszty obrony 410-415
leczenie chorych irannych 285-286,
370-371
linia "Bartold" 73-74
lotnicze zaopatrzenie miasta 245-
246.317-318.371-372
morale wmieście pod koniec 1944 ro­
ku 85-86
obchody 56. urodzin Hitlera 366-
367
odjazd ostatniego pociągu z miasta
226
ogłoszenie Breslau "twierdzą" ISO
potęga przyrody 323-324
reakcje na radziecką operację wiślań­
sko-odrzańską I31-143
rola duchownych w czasie oblężenia
208-209
rozrywka w mieście 58
siły garnizonu 217-218
skutki obrony 414-415
umocnienia 74-75
wczasie pierwszej wojny światowej 46
wRepublice Weimarskiej 49
walki uliczne 249-250, 273-277,
292-301
BUrek Herbert van 307, 380, 381, 475
Byczyna 165
Bystrzyca Kłodzka 40, 73. 230, 231, 232,
246,247
Christoph Rudi 257, 258, 260, 275, 276,
27~278,301-302,350,351
Chutsch Wolfgang 216-217, 317, 467
Cieszków 285, 234
cmentarze 63, 181, 254p, 308,351,443,
479-480
Cohn Willy 54, 55, 56, 60, 63, 64
Czafisow Naim 124
Częstochowa 115, 141, 142, 153, 284
Dippel Ernst 122, 124, 125
Dittman Ursel172, 175, 226
Dobrzeń Wielki 182, 183
Domanowice 34, 134
Dornasław 232
Dragunski Dawid 122, 125, 128
Drobner Bolesław 424, 425, 428, 436,
443,448,452
Eckle Vera 168, 169, 478
Erenburg Ilja 119, 187
wybuch wojny w 1939 roku 56-58 FAMO, zakłady 57, 66, 155, 250, 279,
załamanie się zwykłego życia wmie- 296, 306, 348, 386, 453
ście 157-158 Frank Hans 143, 149, 307
zamknięcie okrążenia 232-233, 239- Franke Klaus 304, 324, 328, 355-356,
240 395,402,403,474
zbrodnie wojenne 311-312
życie mieszkańców wczasie oblężenia
206-207, 279-280
życie wmieście wczasie drugiej wojny
światowej 62-63, 71-72
Brochów 200, 247, 248, 273
Brux Albert 136
Brzeg
Brzeg Dolny 188, 189, 223, 224
Friedrich Krupp-Bertha Werke, zakłady
6~68, 155.188,409
Frodien Ulrich 25, 61, 62-63
ewakuacja z Breslau 157-158
losy po wojnie 472
na początku radzieckiej operacji wi­
ślańsko-odrzańskiej 134
opuszcza Breslau 36-37
powrót do Breslau 154
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
530 Ostatnia twierdza Hitlera. Bresłau 1945
wchwili przejęcia władzy przez nazi­
stów w 1933 roku 52
w czasie "nocy kryształowej" 55-56
w czasie Święta Niemieckiej Gimna­
styki i Sportu w 1938 roku 33-34
Funfteichen, obóz pracy 67, 462
Galowice 233
Gądów Mały 58,237,245,251,259-261,
270, 273, 297. 317-320, 323, 348,
349,352,354,38~406,411
Gleiss Horst 181, 368, 374, 376
losy po wojnie 475
na temat strat 308-309, 311, 312
wchwili kapitulacji 392, 395, 406
w czasie bombardowania twierdzy
289-290
w czasie bombardowania wielkanoc­
nego 343
w czasie ewakuacji Breslau 162-163
wysiedlenie 443, 445
Głuzdowski Władimir 242-243, 248-
249, 252, 363-364, 368, 399, 406,
414,449,472
w czasie kapitulacji Breslau 392-
393
Goebbels Joseph 85, 127, 140, 151, 208,
221,380
na temat Hankego 198
na temat radzieckich zbrodni 194
w Breslau w 1938 roku 30-31
w Breslau w 1944 roku 68-69
w Nowy Rok 1945 40-42
wizyta w Lubaniu 279
Goebbels Magda 68, 198
Golasowice 153
Garing Hermann 27, 54, 58, 116, 151,
211
Gorlitz 109, 176, 439-440, 445, 446,
474
Gottwald Hans 181,286,310,325,356,
357. 358, 360, 361, 370, 371, 373
379 408,437
Grabiszyn 288, 445
Graser Fritz-Herbert 112, 113
Grieger Friedrich 269, 337, 339, 341-
343,419
Gross Rosen, obóz koncentracyjny 189
190,462
Grund Werner 322-323
Grunow Martin 285, 310
Gryfów Śląski 217
Guderian Heinz 112, 113, 116
Haas Georg 286, 287, 288, 316, 333,
336,372,373,473
Hala Stulecia 8, 29, 48, 51, 54, 58, 62,
68, 69, 70, 86, 146, 160, 229, 345,
389, 413, 476, 480
Hanke Karl
apele o zachowanie spokoju 162
bezwzględność 196-197
budowa pasa startowego koło Gwiaz­
dy Szczytnickiej (ob. plac Grun­
waldzki) 320-321
losy po wojnie 476-477
nakaz egzekucji "zdrajców" 196-197.
200-201
odmowa ewakuacji Breslau 78
odmowa kapitulacji 383-384
ogłoszenie Breslau "twierdzą" 179-180
pochodzenie 199
pochwały pod jego adresem za obronę
Breslau 365-366
reakcja na radziecką ofensywę zimową
1945 roku 126-128
reakcja na śmierć Hitlera 379-380
sformowanie Volkssturmu 80, 180-
181
spotkanie z Niehoffem 271
spór z von Ahlfenem 260-261
ucieczka z Breslau 389
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Indeks 531
w .,Dniu Pamic;ci Bohaterów" 305
wystąpienie radiowe 270
Hardlitschke Alfred 204, 289, 314, 315
Hartmann HansJUrgen 88, 94, 102, III.
112, 121. 12.1. 12'i, 128,129,130,148
Hartmann Leo 240, 2<J9-300
losy po wojnie 473-474
próba wydostania się z Breslau 232-
233
wczasie kapitulacji twierdzy 390, 397
walki wielkanocne 351-352, 353
Hanung Hugo 78, 79
chrzest bojowy 214-215
losy po wojnie 472-473
na temat bombardowania wielkanoc-
nego 327, 332, 333
na temat życia za linią frontu 300-301
przy budowie linii "Banold" 75-76
w czasie świąt Bożego Narodzenia
1944 roku 87
w obronie lotniska na Strachawicach
238
wszpitalu 285
w walkach o Kuźniki 251-252
zwolnienie z niewoli 435-436
Hassenbach Eberhard 329, 346, 347
Henkei Hans Eberhard 62, 175, 464,
469,471
Henlein Konrad 29, 31, 32
Herzog Ono 242, 385, 386
Himmler Heinrich 31, 33, 82, 95, 104,
109, 190, 199, 380
Hirsch Herbert 229, 407
Hitler Adolf
negowanie doniesień zfrontu wschod-
niego 112, 113
obchody jego 56. urodzin 366-367
ogłoszenie jego śmierci 377-378
pochwały pod adresem Hankego 366
przemówienie noworoczne w 1945 ro-
ku42
przemówienie z30 stycznia 1945 roku
207
wizyta w Breslau w 1936 roku 54-55
wizyta w Breslau w 1938 roku 31
wizyta w Breslau w 1943 roku 493
Hornig Ernst 243, 244, 274, 280, 311,
382,398,400,474
Hoss Rudolf 189, 190
Hiibler Hanne 145-146
I-Werk 41 310, 324, 354, 355
walki o fon 478
liimer JUrgen 132, 157, 158, 163-166
Jarosławice 186, 216
Jauer Georg 137
jednostki wojskowe, niemieckie
Grupa Armii "A" 113, 140
GrupaArmii "Środek" 218,221,261,
264,265,471
4. Armia Pancerna 95, 104, llO, l12,
l17, 124
XXIV Korpus Pancerny 137
LVI Korpus Pancerny 91, 93, 130,
133,209,236
3. Dywizja Pancerna 199
5. Dywizja Pancerna 57
6. Dywizja Piechoty, potem 6. Dywi­
zja Grenadierów Ludowych 103,
136
7. Dywizja Pancerna 199
16. Dywizja Pancerna 377
17. Dywizja Pancerna 129, 136, 141
17. Dywizja Piechoty 136, 137
18. Dywizja Piechoty 57
18. Dywizja Grenadierów Pancernych
SS 476
19. Dywizja Pancerna 136
20. Dywizja Grenadierów Pancernych
137
25. Dywizja Pancerna 149
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
532 Ostatnia twierdza Hitlera. Breslau 1945
28. Dywizja Piechoty 57
72. Dywizja Piechoty 104
221. Dywizja Piechoty 57, 61
269. Dywizja Piechoty 184, 233, 237,
242
291. Dywizja Piechoty 104
304. Dywizja Piechoty 126
371. Dywizja Piechoty 264
408. Dywizja Piechoty 233
609. Dywizja Piechoty 241, 242
Dywizja Grenadierów Pancernych
"Brandenburg" 151, 222, 313
Dywizja Fancerno-Spadochronowa
"Hermann Giiring" 151, 211, 221
25. pułk spadochronowy 257
26. pułk spadochronowy 257
514. pułk piechoty 88, 102, 103, 112,
120, 121, 125
pułk "Besslein" 246, 247, 316
pułk "Hanf' 296
pułk "Schulz" 247, 309
jednostki wojskowe, polskie
2. Armia Wojska Polskiego 364, 365,
368,444
5. Dywizja Piechoty 444
10. Dywizja Piechoty 424, 444
jednostki wojskowe, radzieckie
l. Front Ukraiński 114, 115, 116, 117,
183,193,223,278,293.363
3. Armia Pancerna Gwardii 117, 278
4. Armia Pancerna 48, 95. 104, 110,
112, 117. 124, 129
5. Armia Gwardii 232
6. Armia 90, 232, 242, 248, 293, 294,
298.364,37~393,394,399,414.
472
6. Korpus Zmechanizowany Gwardii
183
107. Dywizja Piechoty 191
135. Dywizja Picchoty 386, 398
181. Dywizja Picchoty 243
213. Dywizja Piechoty 99
218. Dywizja Piechoty243,254, 28
273. Dywizja Piechoty 243, 254
294. Dywizja Piechoty 243
309. Dywizja Piechoty 243, 254
359. Dywizja Piechoty 243, 254
55. Brygada Pancerna Gwardii 122
667. pułk piechoty 254p
JungkRobert 441
Kamieniec Ząbkawieki 178
Kaps Johannes 433, 434
Karlowice 61. 62, 161. 242, 361, 431
Kąty Wrocławskie 35, 186
"marsz śmierci" 167-170
Kędzierzyn 79
Kindler Hubertus 145, 146, 438, 439
Klimow Grigorij 179, 192
Klose Theo 315, 331, 332, 344
Kluczbork 183, 185
Kłodzko 73
Knappe Siegfried 218, 237
konferencja poczdamska 442-443
Koniew Iwan
losy po wojnie 472
odrzucenie możliwości szturmu Bre·
slau 364
w czasie operacji dolnośląskiej 2.:!1-
222
w czasie operacji wiślańsko-odrzań·
skiej 115. 116, l J7
żądania przywróceniadyscyplinywAr·
mii Czerwonej 194
życiorys 113-114
Konapińska Joanna 426. 427, 429. 432.
444, 447. 448, 453. 458-459. 46.l
475
KonradJoachim 59.290.382.401.419.
420.460
Koriakow Michaił 192, 193
Kostomloty 234
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Indeks 533
Korowice 185, 345, 364
Korowicz Waldemar 364
Kozanów 351
Kraeker Herbert 228
Kraków 115, 6, 128, 136, 143, 144,
149,428
Kratzig Hermann 194, 217, 309
Krause Johannes 77. 78, 180, 201, 218,
219
Krawczenko Siergiej 292-293
Kreuter Georg 77. 78, 180, 201, 218,
219
Krobielowice 185
Krzeprów 215, 216
Księże Małe 254p, 435
Księże Wielkie 254p
Kuligowski Kazimierz 421, 422
Kuźniki 247, 250, 251, 273, 291
Langner Maria 282, 283
Laskowice Oławskie 67, 188
Lassmann Walter 313, 325, 337, 342,
343,34~376,378,435,474,477
Legnica 43, 44, 57, 127, 168, 181, 224,
225.387
Leśnica 212, 230, 231, 246, 247, 327
Liapunow, pułkownik 422, 434
Linke-Hofmann, zakłady48, 51, 57, 66,
251.32~348,351,423,453
Lubań 197, 278, 279
Liidke Christian 132, 410
Lutynia 204, 233, 327
Łódź 136, 142, 144, 149, 150
Malinin Wasilij Iwanowicz 292, 300,
318
na przyczółku sandomierskim 90
na temat walk ulicznych w Breslau
248-249,273
o kapitulacji twierdzy 403-404
Marcinkawice 203
Martynuszkin Iwan 191
Matuszczyk Annelies 226, 424, 431,
432,456,458
Merken Willi 281, 358, 359, 360
Międzybórz 73, 74, 76, 86
Międzylesie 178
Milicz 74
Miłoszyce 67, 409, 437, 438
Mohr Walter-Peter 242, 263, 348
MondwurfFriedrich 430, 431, 457
Moring Klaus-Andreas 222
Muchobór Mały 260, 296, 348, 411
Muchobór Wielki 132, 273
Namysłów 39, 72, 74, 184
Narodowy Komitet "Wolne Niemcy"
(National Komitee "Freies Deutsch­
land"- NKFD) 240, 387
Nehring Walther 137
Neugebauer Fritz 168, 203, 204
Niehoff Hermann
decyzja o kapitulacji 382-384
losy po wojnie 471-472
mianowanie na komendanta twierdzy
264
negocjacje w sprawie złożenia broni
391-393
przybycie do Breslau 265-266, 271
spotkanie z Hankem 270-271
wczasie walk kwietniowych 348, 349
wdniu 56. urodzin Hitlera 366-367
w"Dniu Pamięci Bohaterów" 305
wniewoli 456
Niemakin Nikołaj 249
"noc kryształowa" (Kristallnacht) 55, 56
Nordmann Wilfried 150, 151
Nowack Hermann 181, 269, 280, 281,
321,340,344,380,381
Nysa 8, 61, 425, 439, 440, 441, 442,
446,468
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
534 Ostatnia twierdza Hitlera. Breslau 1945
Oerteł Karl Friedrich 217, 315
ofiary 145, 193, 196-197, 215, 308,404
grzebanie ofiar 145,214,308,309,455
Olesno 61
Oleśnica 73, 135, 156, 159, 184, 185,
267,286,429
Oława 43, 407, 408
operacja "Bartold" 74, 76, 77. 152, 153
operacja dolnośląska 223
operacja wiślańsko-odrzańska
początek 122-126
przygotowania 115-116
Oporów 35, 163, 181, 273
Ostrów Wielkopolski 151, 152
Otto Albrecht 152, 267, 290, 391, 456
Oven Wilfred von 41, 70, 221
Ozanna Christa 154, 158
Ozanna Joseph 153
Paffrach Reinhard 276, 277, 297, 302
Paneck Gustav 369, 370
partia nazistowska
dojście do władzy 52
przejawy opozycji wobec jej rządów
371
struktura organizacyjna 59
wpływ na życie w Breslau 53-54
wzrost wpływów w Breslau 52-53
Partynice 164, 166, 273
pas startowy koło Gwiazdy Szczytnickiej
(ob. plac Grunwaldzki) 322, 405, 411,
476
Peikert Paul
losy po wojnie 474
na temat "wielkiej ucieczki" 156-157
na temat traktowania zmarłych 309-
310
na temat życia pod rządami Polaków
434,435
o bombardowaniu wielkanocnym 327,
329,330,331,335,340
ozniszczeniu Breslau 243-244, 290-
291
wizyta wobozie dla robotników przy·
musowych 283-284
Pierreoko Wasilij 191
Pisarzowice 203, 212, 213, 214, 216
plac Zamkowy w Breslau
polska defilada zwycięstwa w1945 ro­
ku 424
Święto Niemieckiej Gimnastyki iSpor­
tu w 1938 roku 25-33
wiec Volkssrurmu w 1945 roku 80
pociąg pancerny "Porsel" 296-297
pociąg pancerny "Porsel" 296-297
Folanowice 424
Polewoj Borys
na temat losu uchodźców 146
na temat operacji dolnośląskiej 225
o wyzwoleniu Auschwitz 190-191
w czasie operacji wiślańsko-odrzań­
skiej 123, 124
Popowice 51. 296, 348. 358. 359, 360.
362, 411. 413p
Poświętne 278, 310, 378
Preussner Manfred 182. 230
przyczółek baranawsko-sandomierski 88.
91. 94, 95. (F, 102. llO, 112, 113. lP.
122. 126, 134
przyczółek puławski 131. 133. 136
Psary 162
Psie Pole 66, 86, 154, 203
obóz jeniecki 409, 426. 438
Racibórz 264
Raclwanice 3l'i
Ratusz w Breslau 39, 87, 184, 413
Rędzin 162
Rheinmetall-Borsig, zakłady 6. 67, 86,
154
Rogalla Otto 156, 162, 167
Rogów Sobócki 176
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Indeks 535
Rommel Erwin 199
Rothkugel Otto 160, 182, 250, 294, 295,
312.416,45~458,474
Różanka 160,242,330,398,402,443
Rudel Hans-Ulrich 140, 141
Riihlemann Herbert 66, 96, 164, 155
Sachsenheimer Max 136, 137, 233-234
Salfe Wilhelm 330-331
Sandornim 88, 90, ll5, 123
Schliepkorte Hełga 320, 321
Scholz Ursula 148, 165, 173, 312, 313,
321, 324, 444
Schonfełder Erich 244, 245, 281, 341,
396.437,453,454
Schorner Fetdinand
bezwzględność 220-221
kontratak pod Lubaniem 278-279
losy po wojnie 471
mianowanie Nieholfa komendantem
rwierdzy 264-265
mianowany dowódcą Grupy Armii
,,A" 140
reakcja na śmierć Hitlera 379-380
usunięcie Krausego ze stanowiska
komendanta FestungBreslau 218-
219
zakazuje Niehalfowi kapitulacji 382
Schulz Friedrich 85, 159, 160, 242, 265
Schułze van Loon Albrecht 258, 259,
300,301,396,397
Seidłitz-Sandreczki Adolf hrabia von
378,379
Sępolno 51, 374, 384, 400, 418
Skała Ryszard 364
Sobocisko 216
Speer Albert 198, 200, 365, 366, 476
Spiełhagen Wolfgang 196-197, 200
Stabłowice 247
Strachawice 78, 87, 153, 155, 214, 215,
238,239,301
Strzegom 109
Strzełin 188
Siissmuth Richard 440, 441
Syców 74
Scinawa 183, 212, 220, 223
Sląski Zakład Kształcenia Niewidomych
350
Sroda Sląska 168
Swidnica 165, 166, 176, 226, 227, 259,
266,271,381,389,459,476
Święto Niemieckiej Gimnastyki iSportu
w 1938 roku 27, 28
Tamogaj 254
Tausk Wałter 56, 60, 61, 64
Tenschert Giinther 184
Tiesler Kurt "Papa" 267, 476
Trzebnica 71, 85, 168, 234, 398
Uniwersytet Wrocławski 45p, 481
Uraz 223
Vetton Hendrik 417, 435
losy po wojnie 473
po kapitulacji twierdzy 402
w czasie walk o Pisarzowice 212-
214
wobronie Leśnicy 230-232, 246, 247
wwalkach o Kuźniki 250-251
Viedt Horst 387
Volkel Carl 279, 280, 386
Volkssturm
powołanie 80-81, 180-183
szkolenie 83-84
udział wwalkach 151-152
wyposażenie 82
Wachniewski Aleksander 443
walki uliczne 249, 254p, 275, 294, 358.
360
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
536 Ostatnia twierdza Hitlera. Breslau 1945
Wehrmacht, zob. również: jednostki
wojskowe, niemieckie
dyscyplina 105
nazistowska indoktrynacja 104-
105
stan pod koniec 1944 roku 57, 68, 96,
97, 104, llO, ll8
stan wlutym 1945 roku 220
wiara wHitlera 104
życie warmii 103-104
Westend 51, 348
Wiclawa 132, 181, 426
więzienie przy ul. Kleczkowskiej 282,
283,37Z388,438,439,475
Wisła 72, 88, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 104,
llO, ll2, 115, 116, 117, 126, 129, 131,
134, 150, 222, 223, 246, 249, 264,
428,473
Wojtkawice 185
Wolter Karl Heinz 2ll, 212
Wołów440
Wrocław
czarny rynek 432
decyzje konferencji poczdamskiej
442-443
defilada zwycięstwa 424
odbudowa miasta 447, 450
"odniemczanie" 448,449-450
osadnicy ze Lwowa 446-447
przybycie pierwszych polskich pior
rów 425-428
rządy bezprawia 429
traktowanie Niemców 428-432, 44
441
wysiedlenia Niemców 442-444, 4
446-447, 456-457
Xylander Wolfdietrich von 113, 117
Zacisze 416
Ząbkowice Śląskie 153
Zilłich Werner 247, 248, 455, 456
Złotniki 273
Zwoleń 129, 131, 133
Żar 232
Żerniki 251
Żmigród 74, 75, 234
Żydzi
"ostateczne rozwiązanie kwestii ż
dowskiej" 64-65, 199-200
prześladowania 55-56
http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945
Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Ostatnia twierdza-hitlera-breslau-1945

Katarzyna Wydra, Zszywana ziemia, czyli o pozostałościach granic rozbiorowych...
Katarzyna Wydra, Zszywana ziemia, czyli o pozostałościach granic rozbiorowych...Katarzyna Wydra, Zszywana ziemia, czyli o pozostałościach granic rozbiorowych...
Katarzyna Wydra, Zszywana ziemia, czyli o pozostałościach granic rozbiorowych...
Małopolski Instytut Kultury
 

Ähnlich wie Ostatnia twierdza-hitlera-breslau-1945 (15)

Dlaczego niemcy-przegraly
Dlaczego niemcy-przegralyDlaczego niemcy-przegraly
Dlaczego niemcy-przegraly
 
Chojnice 1939
Chojnice 1939Chojnice 1939
Chojnice 1939
 
Boleslawiec
BoleslawiecBoleslawiec
Boleslawiec
 
Wizerunek i rola Bydgoszczy w powieści "Obóz wszystkich świętych" T. Nowakows...
Wizerunek i rola Bydgoszczy w powieści "Obóz wszystkich świętych" T. Nowakows...Wizerunek i rola Bydgoszczy w powieści "Obóz wszystkich świętych" T. Nowakows...
Wizerunek i rola Bydgoszczy w powieści "Obóz wszystkich świętych" T. Nowakows...
 
Cel monte-cassino-dzialania-8-armii-i-drugiego-korpusu-polskiego-we-wloszech
Cel monte-cassino-dzialania-8-armii-i-drugiego-korpusu-polskiego-we-wloszechCel monte-cassino-dzialania-8-armii-i-drugiego-korpusu-polskiego-we-wloszech
Cel monte-cassino-dzialania-8-armii-i-drugiego-korpusu-polskiego-we-wloszech
 
Crotone 982
Crotone 982Crotone 982
Crotone 982
 
Miasto 39. Narodziny i obrona Starachowic-Wierzbnika
Miasto 39. Narodziny i obrona Starachowic-WierzbnikaMiasto 39. Narodziny i obrona Starachowic-Wierzbnika
Miasto 39. Narodziny i obrona Starachowic-Wierzbnika
 
Anlage nieznana-historia-lotniska-w-chrcynnie
Anlage nieznana-historia-lotniska-w-chrcynnieAnlage nieznana-historia-lotniska-w-chrcynnie
Anlage nieznana-historia-lotniska-w-chrcynnie
 
Patriotyzm
PatriotyzmPatriotyzm
Patriotyzm
 
Gra terenowa Wojnickie wojny o spokój
Gra terenowa Wojnickie wojny o spokójGra terenowa Wojnickie wojny o spokój
Gra terenowa Wojnickie wojny o spokój
 
Katarzyna Wydra, Zszywana ziemia, czyli o pozostałościach granic rozbiorowych...
Katarzyna Wydra, Zszywana ziemia, czyli o pozostałościach granic rozbiorowych...Katarzyna Wydra, Zszywana ziemia, czyli o pozostałościach granic rozbiorowych...
Katarzyna Wydra, Zszywana ziemia, czyli o pozostałościach granic rozbiorowych...
 
Napoleon i-jego-epoka-tom-2
Napoleon i-jego-epoka-tom-2Napoleon i-jego-epoka-tom-2
Napoleon i-jego-epoka-tom-2
 
Piotr Korduba, Skazani na dwór
Piotr Korduba, Skazani na dwórPiotr Korduba, Skazani na dwór
Piotr Korduba, Skazani na dwór
 
PARK IM. WOJCIECHA BEDNARSKIEGO W KRAKOWIE (przewodnik)
PARK IM. WOJCIECHA BEDNARSKIEGO W KRAKOWIE (przewodnik)PARK IM. WOJCIECHA BEDNARSKIEGO W KRAKOWIE (przewodnik)
PARK IM. WOJCIECHA BEDNARSKIEGO W KRAKOWIE (przewodnik)
 
PARK KRAKOWSKI "Dla ciała i ducha " (wystawa)
PARK KRAKOWSKI "Dla ciała i ducha " (wystawa) PARK KRAKOWSKI "Dla ciała i ducha " (wystawa)
PARK KRAKOWSKI "Dla ciała i ducha " (wystawa)
 

Mehr von Księgarnia Grzbiet

Mehr von Księgarnia Grzbiet (20)

D day-ladowanie-w-normandii-swiadkowie-zapomniane-glosy-wyd-ii
D day-ladowanie-w-normandii-swiadkowie-zapomniane-glosy-wyd-iiD day-ladowanie-w-normandii-swiadkowie-zapomniane-glosy-wyd-ii
D day-ladowanie-w-normandii-swiadkowie-zapomniane-glosy-wyd-ii
 
Callao 1866
Callao 1866Callao 1866
Callao 1866
 
Zapomnialam o-tobie
Zapomnialam o-tobieZapomnialam o-tobie
Zapomnialam o-tobie
 
U boku-marszalka-wspomnienia-szefa-gabinetu
U boku-marszalka-wspomnienia-szefa-gabinetuU boku-marszalka-wspomnienia-szefa-gabinetu
U boku-marszalka-wspomnienia-szefa-gabinetu
 
Tajne misje
Tajne misjeTajne misje
Tajne misje
 
Skrywane oblicza-ii-rzeczypospolitej
Skrywane oblicza-ii-rzeczypospolitejSkrywane oblicza-ii-rzeczypospolitej
Skrywane oblicza-ii-rzeczypospolitej
 
Resortowe dzieci-sluzby
Resortowe dzieci-sluzbyResortowe dzieci-sluzby
Resortowe dzieci-sluzby
 
Prekariat nowa-niebezpieczna-klasa
Prekariat nowa-niebezpieczna-klasaPrekariat nowa-niebezpieczna-klasa
Prekariat nowa-niebezpieczna-klasa
 
Powietrzny pogrom-zsrr-22-czerwca-1941
Powietrzny pogrom-zsrr-22-czerwca-1941Powietrzny pogrom-zsrr-22-czerwca-1941
Powietrzny pogrom-zsrr-22-czerwca-1941
 
Polska mocarstwowa
Polska mocarstwowaPolska mocarstwowa
Polska mocarstwowa
 
Polock 1579
Polock 1579Polock 1579
Polock 1579
 
Ostatnia tajemnica-marszalka-pilsudskiego
Ostatnia tajemnica-marszalka-pilsudskiegoOstatnia tajemnica-marszalka-pilsudskiego
Ostatnia tajemnica-marszalka-pilsudskiego
 
Nalkowska i-jej-mezczyzni
Nalkowska i-jej-mezczyzniNalkowska i-jej-mezczyzni
Nalkowska i-jej-mezczyzni
 
Masa o-porachunkach-polskiej-mafii
Masa o-porachunkach-polskiej-mafiiMasa o-porachunkach-polskiej-mafii
Masa o-porachunkach-polskiej-mafii
 
Lwow 1920
Lwow 1920Lwow 1920
Lwow 1920
 
Limanowa 1914
Limanowa 1914Limanowa 1914
Limanowa 1914
 
Krolowe salonow-drugiej-rzeczpospolitej
Krolowe salonow-drugiej-rzeczpospolitejKrolowe salonow-drugiej-rzeczpospolitej
Krolowe salonow-drugiej-rzeczpospolitej
 
Jozef kuras-ogien-partyzant-podhala
Jozef kuras-ogien-partyzant-podhalaJozef kuras-ogien-partyzant-podhala
Jozef kuras-ogien-partyzant-podhala
 
Gwiazda afryki-hans-marseille-niepokorny-as-luftwaffe
Gwiazda afryki-hans-marseille-niepokorny-as-luftwaffeGwiazda afryki-hans-marseille-niepokorny-as-luftwaffe
Gwiazda afryki-hans-marseille-niepokorny-as-luftwaffe
 
Markkleeberg klucz-do-zwyciestwa-w-bitwie-narodow-1813-roku-dzialania-
Markkleeberg klucz-do-zwyciestwa-w-bitwie-narodow-1813-roku-dzialania-Markkleeberg klucz-do-zwyciestwa-w-bitwie-narodow-1813-roku-dzialania-
Markkleeberg klucz-do-zwyciestwa-w-bitwie-narodow-1813-roku-dzialania-
 

Ostatnia twierdza-hitlera-breslau-1945

  • 1. Spis treści Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Mapy........................................... 13 Prolog. Plac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 l. Szczęśliwe połączenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 2. Przyczółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 3. Bóg odwrócił się od świata ....................... 122 4. Nastał dzień odpłaty ............................ 179 5. Na przekór śmierci i samemu diabłu ................ 220 6. Wrocławska metoda ............................ 269 7. Starego Breslau już nie ma ........................ 326 8. Każde dalsze poświęcenie byłoby zbrodnią ............ 376 9. Kraina umarłych ............................... 421 lO. Cicha Odra ................................... 464 Miejscowości i dzielnice Wrocławia l Breslau ............. 485 Ulice, place i kościoły Wrocławia l Breslau .............. 488 Przypisy ......................................... 491 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519 Indeks .......................................... 528 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 2. Wprowadzenie Wrbierzcie się któregoś letniego dnia na spacer ulicą Marii Cu­ rie-Skłodowskiej we Wrocławiu. Nowoczesne autobusy przegu­ bowe z ekranami telewizyjnymi i elektronicznymi biletomatarni walczą o miejsce na nadrzecznym bulwarze ze starszymi żółtymi au­ wbusami i tramwajami, które w regularnych odstępach przetaczają się na osi wschód-zachód. Po mniej więcej dziesięciu minutach do­ trzecie do mostu Zwierzynieckiego rozpiętego ponad jednym z nie­ zliczonych kanałów Odry. Ten most stoi tu od 1897 roku- do dzi­ siaj można na nim dostrzec inskrypcję na cześć jego budowniczych, którzy poświęcili dwa lata na jego postawienie. Ale tak jak wszystkie ślady niemieckiej przeszłości miasta, tabliczka umieszczona kiedyś ponad tą datą zniknęła. Znacznie trudniej było zatrzeć ślady toczą­ cej się tutaj przed laty bitwy, gdyż podobnie jak wiele innych wroc­ ławskich mostów także ten nosi liczne ślady po pociskach wystrze­ lonych wiosną 1945 roku. Po przejściu przez most znajdziecie się wdzielnicy pełnej alei wysadzanych drzewami. Ulica Marii Curie­ -Skłodowskiej przechodzi wulicę Zygmunta Wróblewskiego- to już czwarta nazwa, jaką nosiła ta ulica w ciągu minionego stulecia. Po prawej stronie będziecie mieli ogród zoologiczny, a po lewej - ulicę Adama Mickiewicza. Po przejściu kolejnych stu pięćdziesięciu me­ trów ujrzycie aleję prowadzącą do jednej zperełek architektonicznych http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 3. 8 Ostatnia rwierdza Hitlera. Breslau 1945 Wrocławia: Hali Stulecia, czyli imponującego koloseum z betonu i srali zbudowanego przez słynnego Maxa Berga w 1913 roku, zoka­ zji setnej rocznicy wyzwolenia Niemiec od napoleońskiego jarzma. Dwa rzędy wysokich kolumn prowadzą do niewielkiego skweru, nad którym góruje gigantyczna metalowa Iglica wzniesiona w 1948 ro­ ku dla uczczenia "powrotu Śląska do macierzy". Po lewej znajduje się Pawilon Czterech Kopuł, w którym od 1952 roku mieści się sie­ dziba Wytwórni Filmów Fabularnych*. Przed budynkiem wznoszą się cztery betonowe modernistyczne posągi. Wejścia są okratowane, a drzwi pokrywają graffiti. Popękana posadzka portyku jest usiana zeschłymi liśćmi, niedopałkami, wyrzuconymi opakowaniami po słodyczach i innymi śmieciami. Na jednym końcu tego najwyraź­ niej zapomnianego portyku znajduje się zachowana w raczej kiep­ skim sranie ogromna rablica pamiątkowa ku czci polskiego żołnie­ rza, który u boku Armii Czerwonej przeszedł w latach 1944-1945 szlak bojowy ze wschodu na zachód od Bugu iWisły przez zburzoną Warszawę, Pomorze, przez Odrę i Nysę aż do Berlina. Odwróćcie się o sto osiemdziesiąt stopni, a znajdziecie kolejną ogromną kamienną inskrypcję, a nad nią hełm z czerwoną gwiazdą w wieńcu lauro­ wym, poszczerbiony i odbarwiony po ponad sześćdziesięciu larach oddziaływania na niego warunków atmosferycznych. Poniżej znaj­ duje się prawdziwa litania zwycięstw Armii Czerwonej, m.in. Mo­ skwa, Stalingrad, Kursk, Leningrad. Don, Dniepr. Mińsk, Warszawa. Budapeszt, Bukareszt, Belgrad, Wiedeń, Praga i Berlin oraz nazwa tego miasta- Wrocław. Podobnie jak każdy pomnik. cmentarz woj­ skowy czy grób poświęcony poległym w 1945 roku, również te gi­ gantyczne rablice pamiątkowe przed Halą Stulecia wydają się roz­ sypywać, chylić ku upadkowi, zarośnięte chwastami, niekochane i zapomniane. • Wdniu 9lismpada 2011 roku Wytwórnia Filmów Fabularnych we Wrocławiu zakończyła swoją działalność izostała przekształcona wCentrum Technologii Au­ diowizualnych (CeTA) (przyp. tłum.). http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 4. Wprowadzenie 9 Niegdyś w tym mieście szalała straszliwa bitwa. Oblężenie Bre­ slau - jak wtedy nazywało się to miasto - trwało dłużej niż walki o którekolwiek miasto bronione przez Niemców w 1945 roku. To miasro znajdowało się w okrążeniu dłużej niż Berlin (dziesięć dni), Budapeszt (sześćdziesiąt dni), a nawet Stalingrad (siedemdziesiąt trzy dni). W tej bitwie wszelki wysiłek obrońców poszedł jednak na marne. Nie osiągnęli bowiem niczego poza tym, że miasto, które jeszcze na początku 1945 roku było niemal nietknięte przez wojnę, do czasu kapitulacji wdniu 6 maja zamieniło się wmorze ruin. Znisz­ czenia w Breslau były większe niż w Berlinie, większe niż w Dreźnie, stanowiącym przecież synonim zniszczenia w czasie drugiej wojny światowej, i równe tym w Hamburgu, kolejnej metropolii niemal zrównanej z ziemią przez alianckie bombowce*. W niecały tydzień co najmniej 18 tysięcy mieszkańców Breslau zmarło, podejmując w środku srogiej zimy próbę ucieczki z miasta przed nacierającą Ar­ mią Czerwoną. Kolejne 25 tysięcy ludzi - żołnierzy, cywilów, cudzo­ ziemskich robotników przymusowych iwięźniów- zginęło wczasie trwających dwanaście tygodni walk o miasto. Ta hisroria icierpienia mieszkańców nie skończyły się jednak wraz z kapitulacją twierdzy. Ocalałych Niemców czekał gorzki los: żołnierzy - wędrówka do obozów jenieckich wgłąb Związku Radzieckiego; cywilów- gwałty, rabunki, głód i w końcu wysiedlenie z ich ojczystej ziemi, gdy Śląsk ponownie stał się polski, a Breslau stał się Wrocławiem. Dla przyby­ wających na te ziemie polskich osadników, zktórych wielu, podobnie jak Niemcy, utraciło własne domy na Wschodzie, rozpoczynały się długie dziesięciolecia trudu i znoju przy odbudowie stolicy Śląska. Tym ostatnim się jednak udało. Dzisiaj Wrocław znowu jest kwitnącym miastem, czwartym pod względem liczby mieszkań- • W czasie wojny mniej więcej co piąty budynek w Berlinie został zniszczony; w Dreźnie ten odsetek był dwukrotnie wyższy; w Hamburgu i Wrocławiu dwie trzecie budynków nie nadawało się do zamieszkania; wcentrum Akwizgranuznisz­ czeniu uległo cztery na pięć budynków; szacuje się, że w Kolonii dziewięćdziesiąt pięć procent starówki przestało istnieć. http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 5. 10 Ostatnia twierdza Hitlera. Breslau 1945 ców w Polsce, ślady wojny w większości zostały zatarte, a zabudowa podniesiona z ruin lub odnowiona. Obecnie jest to silny ośrodek akademicki, centrum polskiego przemysłu elektronicznego i kolejo­ wego, ośrodek bankowo-finansowy i atrakcja turysryczna odwiedza­ na co roku przez tysiące turystów. Większość z tych gości nie wie, że kilkadziesiąt lat wcześniej w tym miejscu toczyła się zaciekła bitwa. Uczestnicy tych zmagań nie byli co prawda tak znaczący jak w przypadku szturmu Berlina, stawka nie była tak wysoka jak w Sta­ lingradzie, cierpienia mieszkańców nie trwały tak długo jak w Leningradzie, ale oblężenie Breslau stanowiło przerażający i praw­ dziwie poruszający dramat. Przez wzgląd na uczestniczących w nim ludzi, niezależnie od ich narodowości, ta historia zasługuje na to, żeby ją opowiedzieć. Gosport, listopad 2010 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 6. Podziękowania Nie sposób podjąć się badania historii oblężenia Breslau bez zapo­ znania się zdwoma fundamentalnymi opracowaniami historyczny­ mi poświęconymi temu tematowi. Monumentalna Breslauer Apo­ kalypse pod redakcją Horsta Gleissa wraz z zamieszczonymi w niej tysiącami dokumentów i relacji uczestników wydarzeń stanowi wy­ jątkowe osiągnięcie whistoriografii drugiej wojny światowej; zawar­ te w niej materiały stały się kręgosłupem niniejszej książki. Z kolei książka Mikrokosmos pióra Normana Daviesa i Rogera Moorhouse'a sranowi wspaniałą historię Breslau/Wrocławia, zrównoważoną i bar­ dzo pouczającą. Jan-Hendrik Wendler zasługuje na szczególne wyróż­ nienie za udostępnienie mi dokumentów dotyczących Grupy Armii Schornera idziejów mniej znanych jednostek niemieckich. Ponadto personel niemieckiego Archiwum Federalnego we Fryburgu Bryz­ gowijskim jak zwykle okazał się niezwykłe się pomocny, podobnie jak pracownicy Wydziału Dokumentów w londyńskim Imperial War Museum; Public Record Office w Kew; jak również bibliotek: uniwersytetów w Nottingham, Manchesterze, Sussex, Portsmouth i Warwiek oraz bibliotek wLancashire, Portsmouth i Nottingham­ shire, a ponadto bibliorek publicznych wNowym Jorku oraz British Newspaper Library. Chciałbym również podziękować: Jasonowi Pi­ pesowi i jego kolegom z www.feldgrau.net; Michaelowi Millerowi http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 7. Indeks Ahlfen von Hans 220 losy po wojnie 471 mianowanie na komendanta twierdzy 219 rozkaz egzekucji dezerterów 263 spotkanie z Niehoffem 264 spór z Hankem 261 Appelt Heineich 220 Armia Czerwona, zob. również: jednost­ ki wojskowe, radzieckie dyscyplina 105 motywacja 119-120 siła pod koniec 1944 roku 94 służba kobiet 99 życie szeregowych żołnierzy 99 Arnhold Paul dotarcie do Breslau 245-246 losy po wojnie 473 na przyczółku puławskim 91 odlot z Breslau 245-246 ucieczka wkierunku pozycji niemiec­ kich 235-237 walki wczasie radzieckiej operacji wi­ ślańsko-odrzańskiej 129-130, 131 Aschner Lena 133, 146, 147, 156, 172, 180,202,204 Auschwitz 64, 189-191, 200, 462 Axmann Artur 229, 230 Bałtermanc Dmirrij 293 Bannert Peter 306 losy po wojnie 475 Nowy Rok 1945 40-41 obrona Gądowa Małego 349-350 prześladujące go wspomnienia 477 478 udział w operacji .,Bartołd" 74-:'6 wałki w Parku Południowym 253- 254 Baselt Max 249, 250. 344, _1'i1-353, 384 386,397.475 BischofConrad 257. 269. 288. 290,305 381. 417. 452. 474 Biskupin 374. 426, 448. 459 Blachownia Sląska 7CJ Blecken Heineich 201. 202 Block Johannes 93 Bli:ihs Wałter 110. 111 Bodzów 145 Breslau ewakuacja mieszkańców 158-166 historia 44-48 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 8. Indeks 529 kapitulacja twierdzy 389-41O koszty obrony 410-415 leczenie chorych irannych 285-286, 370-371 linia "Bartold" 73-74 lotnicze zaopatrzenie miasta 245- 246.317-318.371-372 morale wmieście pod koniec 1944 ro­ ku 85-86 obchody 56. urodzin Hitlera 366- 367 odjazd ostatniego pociągu z miasta 226 ogłoszenie Breslau "twierdzą" ISO potęga przyrody 323-324 reakcje na radziecką operację wiślań­ sko-odrzańską I31-143 rola duchownych w czasie oblężenia 208-209 rozrywka w mieście 58 siły garnizonu 217-218 skutki obrony 414-415 umocnienia 74-75 wczasie pierwszej wojny światowej 46 wRepublice Weimarskiej 49 walki uliczne 249-250, 273-277, 292-301 BUrek Herbert van 307, 380, 381, 475 Byczyna 165 Bystrzyca Kłodzka 40, 73. 230, 231, 232, 246,247 Christoph Rudi 257, 258, 260, 275, 276, 27~278,301-302,350,351 Chutsch Wolfgang 216-217, 317, 467 Cieszków 285, 234 cmentarze 63, 181, 254p, 308,351,443, 479-480 Cohn Willy 54, 55, 56, 60, 63, 64 Czafisow Naim 124 Częstochowa 115, 141, 142, 153, 284 Dippel Ernst 122, 124, 125 Dittman Ursel172, 175, 226 Dobrzeń Wielki 182, 183 Domanowice 34, 134 Dornasław 232 Dragunski Dawid 122, 125, 128 Drobner Bolesław 424, 425, 428, 436, 443,448,452 Eckle Vera 168, 169, 478 Erenburg Ilja 119, 187 wybuch wojny w 1939 roku 56-58 FAMO, zakłady 57, 66, 155, 250, 279, załamanie się zwykłego życia wmie- 296, 306, 348, 386, 453 ście 157-158 Frank Hans 143, 149, 307 zamknięcie okrążenia 232-233, 239- Franke Klaus 304, 324, 328, 355-356, 240 395,402,403,474 zbrodnie wojenne 311-312 życie mieszkańców wczasie oblężenia 206-207, 279-280 życie wmieście wczasie drugiej wojny światowej 62-63, 71-72 Brochów 200, 247, 248, 273 Brux Albert 136 Brzeg Brzeg Dolny 188, 189, 223, 224 Friedrich Krupp-Bertha Werke, zakłady 6~68, 155.188,409 Frodien Ulrich 25, 61, 62-63 ewakuacja z Breslau 157-158 losy po wojnie 472 na początku radzieckiej operacji wi­ ślańsko-odrzańskiej 134 opuszcza Breslau 36-37 powrót do Breslau 154 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 9. 530 Ostatnia twierdza Hitlera. Bresłau 1945 wchwili przejęcia władzy przez nazi­ stów w 1933 roku 52 w czasie "nocy kryształowej" 55-56 w czasie Święta Niemieckiej Gimna­ styki i Sportu w 1938 roku 33-34 Funfteichen, obóz pracy 67, 462 Galowice 233 Gądów Mały 58,237,245,251,259-261, 270, 273, 297. 317-320, 323, 348, 349,352,354,38~406,411 Gleiss Horst 181, 368, 374, 376 losy po wojnie 475 na temat strat 308-309, 311, 312 wchwili kapitulacji 392, 395, 406 w czasie bombardowania twierdzy 289-290 w czasie bombardowania wielkanoc­ nego 343 w czasie ewakuacji Breslau 162-163 wysiedlenie 443, 445 Głuzdowski Władimir 242-243, 248- 249, 252, 363-364, 368, 399, 406, 414,449,472 w czasie kapitulacji Breslau 392- 393 Goebbels Joseph 85, 127, 140, 151, 208, 221,380 na temat Hankego 198 na temat radzieckich zbrodni 194 w Breslau w 1938 roku 30-31 w Breslau w 1944 roku 68-69 w Nowy Rok 1945 40-42 wizyta w Lubaniu 279 Goebbels Magda 68, 198 Golasowice 153 Garing Hermann 27, 54, 58, 116, 151, 211 Gorlitz 109, 176, 439-440, 445, 446, 474 Gottwald Hans 181,286,310,325,356, 357. 358, 360, 361, 370, 371, 373 379 408,437 Grabiszyn 288, 445 Graser Fritz-Herbert 112, 113 Grieger Friedrich 269, 337, 339, 341- 343,419 Gross Rosen, obóz koncentracyjny 189 190,462 Grund Werner 322-323 Grunow Martin 285, 310 Gryfów Śląski 217 Guderian Heinz 112, 113, 116 Haas Georg 286, 287, 288, 316, 333, 336,372,373,473 Hala Stulecia 8, 29, 48, 51, 54, 58, 62, 68, 69, 70, 86, 146, 160, 229, 345, 389, 413, 476, 480 Hanke Karl apele o zachowanie spokoju 162 bezwzględność 196-197 budowa pasa startowego koło Gwiaz­ dy Szczytnickiej (ob. plac Grun­ waldzki) 320-321 losy po wojnie 476-477 nakaz egzekucji "zdrajców" 196-197. 200-201 odmowa ewakuacji Breslau 78 odmowa kapitulacji 383-384 ogłoszenie Breslau "twierdzą" 179-180 pochodzenie 199 pochwały pod jego adresem za obronę Breslau 365-366 reakcja na radziecką ofensywę zimową 1945 roku 126-128 reakcja na śmierć Hitlera 379-380 sformowanie Volkssturmu 80, 180- 181 spotkanie z Niehoffem 271 spór z von Ahlfenem 260-261 ucieczka z Breslau 389 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 10. Indeks 531 w .,Dniu Pamic;ci Bohaterów" 305 wystąpienie radiowe 270 Hardlitschke Alfred 204, 289, 314, 315 Hartmann HansJUrgen 88, 94, 102, III. 112, 121. 12.1. 12'i, 128,129,130,148 Hartmann Leo 240, 2<J9-300 losy po wojnie 473-474 próba wydostania się z Breslau 232- 233 wczasie kapitulacji twierdzy 390, 397 walki wielkanocne 351-352, 353 Hanung Hugo 78, 79 chrzest bojowy 214-215 losy po wojnie 472-473 na temat bombardowania wielkanoc- nego 327, 332, 333 na temat życia za linią frontu 300-301 przy budowie linii "Banold" 75-76 w czasie świąt Bożego Narodzenia 1944 roku 87 w obronie lotniska na Strachawicach 238 wszpitalu 285 w walkach o Kuźniki 251-252 zwolnienie z niewoli 435-436 Hassenbach Eberhard 329, 346, 347 Henkei Hans Eberhard 62, 175, 464, 469,471 Henlein Konrad 29, 31, 32 Herzog Ono 242, 385, 386 Himmler Heinrich 31, 33, 82, 95, 104, 109, 190, 199, 380 Hirsch Herbert 229, 407 Hitler Adolf negowanie doniesień zfrontu wschod- niego 112, 113 obchody jego 56. urodzin 366-367 ogłoszenie jego śmierci 377-378 pochwały pod adresem Hankego 366 przemówienie noworoczne w 1945 ro- ku42 przemówienie z30 stycznia 1945 roku 207 wizyta w Breslau w 1936 roku 54-55 wizyta w Breslau w 1938 roku 31 wizyta w Breslau w 1943 roku 493 Hornig Ernst 243, 244, 274, 280, 311, 382,398,400,474 Hoss Rudolf 189, 190 Hiibler Hanne 145-146 I-Werk 41 310, 324, 354, 355 walki o fon 478 liimer JUrgen 132, 157, 158, 163-166 Jarosławice 186, 216 Jauer Georg 137 jednostki wojskowe, niemieckie Grupa Armii "A" 113, 140 GrupaArmii "Środek" 218,221,261, 264,265,471 4. Armia Pancerna 95, 104, llO, l12, l17, 124 XXIV Korpus Pancerny 137 LVI Korpus Pancerny 91, 93, 130, 133,209,236 3. Dywizja Pancerna 199 5. Dywizja Pancerna 57 6. Dywizja Piechoty, potem 6. Dywi­ zja Grenadierów Ludowych 103, 136 7. Dywizja Pancerna 199 16. Dywizja Pancerna 377 17. Dywizja Pancerna 129, 136, 141 17. Dywizja Piechoty 136, 137 18. Dywizja Piechoty 57 18. Dywizja Grenadierów Pancernych SS 476 19. Dywizja Pancerna 136 20. Dywizja Grenadierów Pancernych 137 25. Dywizja Pancerna 149 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 11. 532 Ostatnia twierdza Hitlera. Breslau 1945 28. Dywizja Piechoty 57 72. Dywizja Piechoty 104 221. Dywizja Piechoty 57, 61 269. Dywizja Piechoty 184, 233, 237, 242 291. Dywizja Piechoty 104 304. Dywizja Piechoty 126 371. Dywizja Piechoty 264 408. Dywizja Piechoty 233 609. Dywizja Piechoty 241, 242 Dywizja Grenadierów Pancernych "Brandenburg" 151, 222, 313 Dywizja Fancerno-Spadochronowa "Hermann Giiring" 151, 211, 221 25. pułk spadochronowy 257 26. pułk spadochronowy 257 514. pułk piechoty 88, 102, 103, 112, 120, 121, 125 pułk "Besslein" 246, 247, 316 pułk "Hanf' 296 pułk "Schulz" 247, 309 jednostki wojskowe, polskie 2. Armia Wojska Polskiego 364, 365, 368,444 5. Dywizja Piechoty 444 10. Dywizja Piechoty 424, 444 jednostki wojskowe, radzieckie l. Front Ukraiński 114, 115, 116, 117, 183,193,223,278,293.363 3. Armia Pancerna Gwardii 117, 278 4. Armia Pancerna 48, 95. 104, 110, 112, 117. 124, 129 5. Armia Gwardii 232 6. Armia 90, 232, 242, 248, 293, 294, 298.364,37~393,394,399,414. 472 6. Korpus Zmechanizowany Gwardii 183 107. Dywizja Piechoty 191 135. Dywizja Picchoty 386, 398 181. Dywizja Picchoty 243 213. Dywizja Piechoty 99 218. Dywizja Piechoty243,254, 28 273. Dywizja Piechoty 243, 254 294. Dywizja Piechoty 243 309. Dywizja Piechoty 243, 254 359. Dywizja Piechoty 243, 254 55. Brygada Pancerna Gwardii 122 667. pułk piechoty 254p JungkRobert 441 Kamieniec Ząbkawieki 178 Kaps Johannes 433, 434 Karlowice 61. 62, 161. 242, 361, 431 Kąty Wrocławskie 35, 186 "marsz śmierci" 167-170 Kędzierzyn 79 Kindler Hubertus 145, 146, 438, 439 Klimow Grigorij 179, 192 Klose Theo 315, 331, 332, 344 Kluczbork 183, 185 Kłodzko 73 Knappe Siegfried 218, 237 konferencja poczdamska 442-443 Koniew Iwan losy po wojnie 472 odrzucenie możliwości szturmu Bre· slau 364 w czasie operacji dolnośląskiej 2.:!1- 222 w czasie operacji wiślańsko-odrzań· skiej 115. 116, l J7 żądania przywróceniadyscyplinywAr· mii Czerwonej 194 życiorys 113-114 Konapińska Joanna 426. 427, 429. 432. 444, 447. 448, 453. 458-459. 46.l 475 KonradJoachim 59.290.382.401.419. 420.460 Koriakow Michaił 192, 193 Kostomloty 234 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 12. Indeks 533 Korowice 185, 345, 364 Korowicz Waldemar 364 Kozanów 351 Kraeker Herbert 228 Kraków 115, 6, 128, 136, 143, 144, 149,428 Kratzig Hermann 194, 217, 309 Krause Johannes 77. 78, 180, 201, 218, 219 Krawczenko Siergiej 292-293 Kreuter Georg 77. 78, 180, 201, 218, 219 Krobielowice 185 Krzeprów 215, 216 Księże Małe 254p, 435 Księże Wielkie 254p Kuligowski Kazimierz 421, 422 Kuźniki 247, 250, 251, 273, 291 Langner Maria 282, 283 Laskowice Oławskie 67, 188 Lassmann Walter 313, 325, 337, 342, 343,34~376,378,435,474,477 Legnica 43, 44, 57, 127, 168, 181, 224, 225.387 Leśnica 212, 230, 231, 246, 247, 327 Liapunow, pułkownik 422, 434 Linke-Hofmann, zakłady48, 51, 57, 66, 251.32~348,351,423,453 Lubań 197, 278, 279 Liidke Christian 132, 410 Lutynia 204, 233, 327 Łódź 136, 142, 144, 149, 150 Malinin Wasilij Iwanowicz 292, 300, 318 na przyczółku sandomierskim 90 na temat walk ulicznych w Breslau 248-249,273 o kapitulacji twierdzy 403-404 Marcinkawice 203 Martynuszkin Iwan 191 Matuszczyk Annelies 226, 424, 431, 432,456,458 Merken Willi 281, 358, 359, 360 Międzybórz 73, 74, 76, 86 Międzylesie 178 Milicz 74 Miłoszyce 67, 409, 437, 438 Mohr Walter-Peter 242, 263, 348 MondwurfFriedrich 430, 431, 457 Moring Klaus-Andreas 222 Muchobór Mały 260, 296, 348, 411 Muchobór Wielki 132, 273 Namysłów 39, 72, 74, 184 Narodowy Komitet "Wolne Niemcy" (National Komitee "Freies Deutsch­ land"- NKFD) 240, 387 Nehring Walther 137 Neugebauer Fritz 168, 203, 204 Niehoff Hermann decyzja o kapitulacji 382-384 losy po wojnie 471-472 mianowanie na komendanta twierdzy 264 negocjacje w sprawie złożenia broni 391-393 przybycie do Breslau 265-266, 271 spotkanie z Hankem 270-271 wczasie walk kwietniowych 348, 349 wdniu 56. urodzin Hitlera 366-367 w"Dniu Pamięci Bohaterów" 305 wniewoli 456 Niemakin Nikołaj 249 "noc kryształowa" (Kristallnacht) 55, 56 Nordmann Wilfried 150, 151 Nowack Hermann 181, 269, 280, 281, 321,340,344,380,381 Nysa 8, 61, 425, 439, 440, 441, 442, 446,468 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 13. 534 Ostatnia twierdza Hitlera. Breslau 1945 Oerteł Karl Friedrich 217, 315 ofiary 145, 193, 196-197, 215, 308,404 grzebanie ofiar 145,214,308,309,455 Olesno 61 Oleśnica 73, 135, 156, 159, 184, 185, 267,286,429 Oława 43, 407, 408 operacja "Bartold" 74, 76, 77. 152, 153 operacja dolnośląska 223 operacja wiślańsko-odrzańska początek 122-126 przygotowania 115-116 Oporów 35, 163, 181, 273 Ostrów Wielkopolski 151, 152 Otto Albrecht 152, 267, 290, 391, 456 Oven Wilfred von 41, 70, 221 Ozanna Christa 154, 158 Ozanna Joseph 153 Paffrach Reinhard 276, 277, 297, 302 Paneck Gustav 369, 370 partia nazistowska dojście do władzy 52 przejawy opozycji wobec jej rządów 371 struktura organizacyjna 59 wpływ na życie w Breslau 53-54 wzrost wpływów w Breslau 52-53 Partynice 164, 166, 273 pas startowy koło Gwiazdy Szczytnickiej (ob. plac Grunwaldzki) 322, 405, 411, 476 Peikert Paul losy po wojnie 474 na temat "wielkiej ucieczki" 156-157 na temat traktowania zmarłych 309- 310 na temat życia pod rządami Polaków 434,435 o bombardowaniu wielkanocnym 327, 329,330,331,335,340 ozniszczeniu Breslau 243-244, 290- 291 wizyta wobozie dla robotników przy· musowych 283-284 Pierreoko Wasilij 191 Pisarzowice 203, 212, 213, 214, 216 plac Zamkowy w Breslau polska defilada zwycięstwa w1945 ro­ ku 424 Święto Niemieckiej Gimnastyki iSpor­ tu w 1938 roku 25-33 wiec Volkssrurmu w 1945 roku 80 pociąg pancerny "Porsel" 296-297 pociąg pancerny "Porsel" 296-297 Folanowice 424 Polewoj Borys na temat losu uchodźców 146 na temat operacji dolnośląskiej 225 o wyzwoleniu Auschwitz 190-191 w czasie operacji wiślańsko-odrzań­ skiej 123, 124 Popowice 51. 296, 348. 358. 359, 360. 362, 411. 413p Poświętne 278, 310, 378 Preussner Manfred 182. 230 przyczółek baranawsko-sandomierski 88. 91. 94, 95. (F, 102. llO, 112, 113. lP. 122. 126, 134 przyczółek puławski 131. 133. 136 Psary 162 Psie Pole 66, 86, 154, 203 obóz jeniecki 409, 426. 438 Racibórz 264 Raclwanice 3l'i Ratusz w Breslau 39, 87, 184, 413 Rędzin 162 Rheinmetall-Borsig, zakłady 6. 67, 86, 154 Rogalla Otto 156, 162, 167 Rogów Sobócki 176 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 14. Indeks 535 Rommel Erwin 199 Rothkugel Otto 160, 182, 250, 294, 295, 312.416,45~458,474 Różanka 160,242,330,398,402,443 Rudel Hans-Ulrich 140, 141 Riihlemann Herbert 66, 96, 164, 155 Sachsenheimer Max 136, 137, 233-234 Salfe Wilhelm 330-331 Sandornim 88, 90, ll5, 123 Schliepkorte Hełga 320, 321 Scholz Ursula 148, 165, 173, 312, 313, 321, 324, 444 Schonfełder Erich 244, 245, 281, 341, 396.437,453,454 Schorner Fetdinand bezwzględność 220-221 kontratak pod Lubaniem 278-279 losy po wojnie 471 mianowanie Nieholfa komendantem rwierdzy 264-265 mianowany dowódcą Grupy Armii ,,A" 140 reakcja na śmierć Hitlera 379-380 usunięcie Krausego ze stanowiska komendanta FestungBreslau 218- 219 zakazuje Niehalfowi kapitulacji 382 Schulz Friedrich 85, 159, 160, 242, 265 Schułze van Loon Albrecht 258, 259, 300,301,396,397 Seidłitz-Sandreczki Adolf hrabia von 378,379 Sępolno 51, 374, 384, 400, 418 Skała Ryszard 364 Sobocisko 216 Speer Albert 198, 200, 365, 366, 476 Spiełhagen Wolfgang 196-197, 200 Stabłowice 247 Strachawice 78, 87, 153, 155, 214, 215, 238,239,301 Strzegom 109 Strzełin 188 Siissmuth Richard 440, 441 Syców 74 Scinawa 183, 212, 220, 223 Sląski Zakład Kształcenia Niewidomych 350 Sroda Sląska 168 Swidnica 165, 166, 176, 226, 227, 259, 266,271,381,389,459,476 Święto Niemieckiej Gimnastyki iSportu w 1938 roku 27, 28 Tamogaj 254 Tausk Wałter 56, 60, 61, 64 Tenschert Giinther 184 Tiesler Kurt "Papa" 267, 476 Trzebnica 71, 85, 168, 234, 398 Uniwersytet Wrocławski 45p, 481 Uraz 223 Vetton Hendrik 417, 435 losy po wojnie 473 po kapitulacji twierdzy 402 w czasie walk o Pisarzowice 212- 214 wobronie Leśnicy 230-232, 246, 247 wwalkach o Kuźniki 250-251 Viedt Horst 387 Volkel Carl 279, 280, 386 Volkssturm powołanie 80-81, 180-183 szkolenie 83-84 udział wwalkach 151-152 wyposażenie 82 Wachniewski Aleksander 443 walki uliczne 249, 254p, 275, 294, 358. 360 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
  • 15. 536 Ostatnia twierdza Hitlera. Breslau 1945 Wehrmacht, zob. również: jednostki wojskowe, niemieckie dyscyplina 105 nazistowska indoktrynacja 104- 105 stan pod koniec 1944 roku 57, 68, 96, 97, 104, llO, ll8 stan wlutym 1945 roku 220 wiara wHitlera 104 życie warmii 103-104 Westend 51, 348 Wiclawa 132, 181, 426 więzienie przy ul. Kleczkowskiej 282, 283,37Z388,438,439,475 Wisła 72, 88, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 104, llO, ll2, 115, 116, 117, 126, 129, 131, 134, 150, 222, 223, 246, 249, 264, 428,473 Wojtkawice 185 Wolter Karl Heinz 2ll, 212 Wołów440 Wrocław czarny rynek 432 decyzje konferencji poczdamskiej 442-443 defilada zwycięstwa 424 odbudowa miasta 447, 450 "odniemczanie" 448,449-450 osadnicy ze Lwowa 446-447 przybycie pierwszych polskich pior rów 425-428 rządy bezprawia 429 traktowanie Niemców 428-432, 44 441 wysiedlenia Niemców 442-444, 4 446-447, 456-457 Xylander Wolfdietrich von 113, 117 Zacisze 416 Ząbkowice Śląskie 153 Zilłich Werner 247, 248, 455, 456 Złotniki 273 Zwoleń 129, 131, 133 Żar 232 Żerniki 251 Żmigród 74, 75, 234 Żydzi "ostateczne rozwiązanie kwestii ż dowskiej" 64-65, 199-200 prześladowania 55-56 http://grzbiet.pl/sklep/ostatnia-twierdza-hitlera-breslau-1945 Przykładowy rozdział książki: Ostatnia twierdza Hitlera Breslau 1945 Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl