Jenis-Jenis Manusia Purba yang ditemukan di Indonesia

1. 1
Manus ia Purba di Indones ia
1) Me g a nthr opus Pa le oja va nic us
Di t emu k a n ol e h Von Koe ni g swa l d di
da e r a h S a ng i r a n t e pa t ny a S r a g e n ( J awa Te ng a h)
pa da a nt a r a t a hu n 1 9 3 6 -1941 . Me g a nt hropu s
Pa l e oj a v a ni c u s a da l a h ma nu s i a r a k s a s a
be r tubuh be s a r t e r tua di J awa .
Umur fos i l : 1 -2 jut a t a hun y a ng la lu .
Ci r i -c i r i Me g a nthr opus Pa le oja va nic us :
1 . Memi l i k i t u l a ng pi pi y a ng t e ba l
2 . Memi l i k i t onj ol a n k e ni ng y a ng me nc ol ok
3 . Memi l i k i ot ot k u ny a h, g i g i & r a ha ng y a ng
k u a t
4 . Memi l i k i t onj ol a n be l a k a ng y a ng t a j am
5 . Ti da k memi l i k i da gu
6 . Memi l i k i pe r awa k a n y a ng t e g a p
7 . Mema k a n j e ni s t umbu ha n
Me g a nt hropu s Pa l e oj a v a ni c u s hi du p s e z ama n de ng a n
Pi t he c a nt hropu s Moj ok e r t e ns i s . Me g a nt hropu s Pa l e oj a v a ni c u s be r a s a l
da r i k a t a ‘ M e g a ’ y a ng be r a r t i ‘ b e s a r ’ , ‘ A n t h r o p u s ’ a r t i ny a a da l a h
‘ m a n u s i a ’ , ‘ P a l e o ’ y a ng a r t i ny a a da l a h ‘ p a l i n g t u a / t e r t u a ’ , s e da ngk a n
‘ J a v a n i c u s ’ a r t i ny a a da l a h ‘ j a w a ’ .
Sumb e r :
h t t p : //i w a k- p i t h ik. b l o g s po t . c om/2 01 2/0 8/j e n i s -man u s ia - p ur b a-d i - in d on e s ia .h tml
http://bethz05.wordpress.com/2009/11/27/manusia-purba-di-indonesia/

2. 2
2 ) Pi the c a nthr opus Robus tus
Di t emu k a n ol e h We i de nre i c h da n Von
Koe ni g swa l d pa da t a hu n 1 9 3 9 di Tr i ni l , Lemba h
Be ng awa n S ol o. Fos i l i ni be r a s a l da r i l a pi s a n
Pl e i s t os e n Bawa h.
Pi t he c a nt hropu s Robu s t u s be r a r t i ma nus ia
k e r a y a ng k ua t . Fos i l i ni hampi r s ama de ng a n
Pi t he c a nt hropu s Moj ok e ns i s , k a re na i t u Von
Koe ni g swa l d me ng a ng g a p fos i l i ni s e j e ni s de ng a n
Pi t he c a nt hropu s Moj ok e ns i s .
Ci r i -c i r i Pi the c a nthr opus Robus tus :
1 . Ti ng g i ba da n 1 6 5 - 1 8 0 cm
2 . Vol ume ot a k 7 5 0 - 1 0 0 0 c c
3 . Be nt u k t u bu h t e g a p
4 . Memi l i k i a l a t k u ny a h & t e ngk u k y a ng k u a t
5 . Memi l i k i g e r a ham y a ng be s a r de ng a n r a ha ng y a ng k u a t
6 . Be nt u k t onj ol a n k e ni ng t e ba l
7 . Ba g i a n be l a k a ng k e pa l a t ampa k me nonj ol
Sumb e r :
h t t p : //t emp a t b e r b a g i - l i b r a r y . b l o g s p o t . c om/2 0 1 3 /0 5 /j e n i s - j e n i s - f o s i l -d i -
i n d o n e s i a . h tml
h t t p : //b e r b a g i - s e g a la .b l o g s po t . c om/2 01 3/0 1/j e n i s - j e n i s -ma n us i a - p u r ba - y a ng -a d a-d
i . h tml

3. 3
3 ) Pi the c a nthr opus Mojok e ns is
Fos i l ma nu s i a pu rba i ni di t emu k a n ol e h
Du y f j e s & Ra l ph v on Koe ni g swa l d pa da
t a hu n 1 9 3 6 di de s a Pe rni ng , l emba h
Be ng awa n S ol o Moj ok e r t o ( J awa Timu r ) pa da
l a pi s a n bawa h Pl e i s t os e n Bawa h. Fos i l y a ng
di t emu k a n ha ny a be ru pa t u l a ng t e ngk or a k
a na k - a na k b e ru s i a s e k i t a r 5 /6 t a hu n. Ma k hl u k
i ni di pe rk i r a k a n hi du p s e k i t a r 2 , 5 - 2 , 2 5 j u t a
t a hu n y a ng l a l u . Pi t he c a nt hropu s Moj ok e ns i s a r t i ny a ma nus ia k e r a da r i
Mojok e r to.
Umur fos i l : 3 0 .0 0 0 -2 jut a t a hun y a ng la lu .
Ci r i -c i r i Pi the c a nthr opus Mojok e ns is :
1 . Memi l i k i da hi y a ng t e ba l da n me nonj ol
2 . Memi l i k i r a ha ng y a ng be s a r da n k u a t
3 . Ti da k be rbu l u
4 . Ba da n t e g a p de ng a n t i ng g i ba da n s e k i t a r 1 6 5 - 1 8 0 cm
5 . Memi l i k i v ol ume ot a k 7 5 0 -135 0 c c
6 . Memi l i k i ot ot da n t u l a ng y a ng be s a r
7 . Al a t pe ngu ny a h da n ot ot t e ngk u k s u da h me ng e c i l
8 . Ti da k be rda gu
9 . Memi l i k i hi du ng l e ba r da n t onj ol a n di k e ni ng me l i nt a ng s e pa nj a ng
pe l i pi s
Sumb e r :
h t t p : //w w w . t a n a h imp i a n . o r g/ma n u s i a /2 0 2 - p i t h e c a n t h r o p u s -mo j o ke r t e n s i s . h tml
h t t p : //p e r u b a h a n -ma s a . b l o g s p o t . c om/
h t t p : //b l o g - p e l a j a r a n s e ko l a h . b l o g s p o t . c om/2 0 1 3 /0 9 /p i t h e c a n t h r o p u s -
mo j o ke r t e n s i s - e r e c t u s . h tml

4. 4
4 ) Pi the c a nthr opus Er e c tus
Di t emu k a n ol e h Dr . Eu g e ne Du boi s di de s a Tr i ni l , Ng awi ( J awa
Timu r ) pa da t a hu n 1 8 9 1 . Da e r a h t e r s e bu t t e r l e t a k di Lemba h S u ng a i
Be ng awa n S ol o. Pi t he c a nt hropu s Ere c t u s a r t i ny a ma nu s i a k e r a y a ng
be r j a l a n t e g a k . Fos i l y a ng di t emu k a n be ru pa t u l a ng r a ha ng ba g i a n a t a s
t e ngk or a k , g e r a ham & t u l a ng k a k i . Fos i l i ni di t emu k a n pa da ma s a k a l a
Pl e i s t os e n Te ng a h. Fos i l i ni di k e na l de ng a n s e bu t a n ‘ M a n u s i a J a w a ’ .
Ar t i da r i nama Pi t he c a nt hropu s Ere c t u s a da l a h ma nus ia k e r a y a ng
be r ja la n t e g a k .
Umur fos i l : 3 0 .0 0 0 - 1 jut a t a hun y a ng la lu .
Ci r i -c i r i Pi the c a nthr opus Er e c tus :
1 . Ti ng g i ba da n s e k i t a r 1 6 5 - 1 8 0 cm
2 . Be r a t ba da n s e k i t a r 1 0 0 k g
3 . Vol ume ot a k 7 5 0 - 1 3 5 0 c c
4 . Be nt u k t u bu h & a ng got a ba da n t e g a p ( t i da k s e t e g a p Me g a nt hropu s )
5 . Al a t pe ngu ny a h & t e ngk u k s a ng a t k u a t
6 . Memi l i k i g r a ham y a ng be s a r de ng a n r a ha ng y a ng k u a t
7 . Memi l i k i t onj ol a n k e ni ng t e ba l me l i nt a ng di da hi da r i s i s i k e s i s i
8 . Memi l i k i hi du ng t e ba l
9 . Ba g i a n be l a k a ng k e pa l a me nonj ol s e pe r t i wa ni t a be rk onde

5. 5
10. Wa j a h me nonj ol k e de pa n
11. Da hi mi r i ng k e be l a k a ng
12. Mema k a n t umbu ha n t umbu ha n da n hewa n bu ru a n
Sumb e r :
h t t p : //i d . w i ki p e d i a . o r g/w i ki /Ma n u s i a _p u r b a _I n d o n e s i a
h t t p : //i w a k- p i t h ik. b l o g s po t . c om/2 01 2/0 8/j e n i s -man u s ia - p ur b a-d i - in d on e s ia .h tml

6. 6
5 ) Homo Soloe ns is
Di t emu k a n ol e h Te r Ha a r ,
Oppe noor t h & Von Koe ni g swa l d di
da e r a h Ng a ndong , Bl or a ( prov i ns i J awa
Te ng a h, S a ng i r a n & S ambu ng Ma c a n
pa da t a hu n 1 9 3 0 - 1 9 3 3 da r i l a pi s a n
Pl e i s t os e n A t a s . Homo S ol oe ns i s hi du p
s e k i t a r 9 0 0 .0 0 0 -3 0 0 .0 0 0 t a hun y a ng
la lu . Fos i l i ni t i ngk a t a nny a l e bi h t i ng g i
da r i pa da Pi t he c a nt hropu s Ere c t u s .
Ci r i -c i r i Homo Soloe ns is :
1 . Vol ume ot a k a nt a r a 1 0 0 0 - 1 2 0 0 c c
2 . Ti ng g i ba da n 1 3 0 - 2 1 0 cm
3 . Ot ot t e ngk u k me ng a l ami pe ny u s u t a n
4 . Wa j a h t i da k me nonj ol k e de pa n
5 . Be rdi r i t e g a k da n be r j a l a n l e bi h s empu rna
Sumb e r :
h t t p : //imh a w e bl og s . wo r dp r e s s . c om/2 01 2/0 2/0 6/n ama - n ama- f os i l -ma n u s i a -
p u r b a -d i - i n d on e s ia /
h t t p : //i d . w i ki pe di a. o rg/w i ki /Man u s ia _pu r b a_I n d on e s ia

7. 7
6 ) Homo Wa ja k e ns is
Di t emu k a n ol e h Va n Ri e t s c hot e n pa da
t a hu n 1 8 8 9 di de s a Wa j a k , Tu l u ng a gu ng ( J awa
Timu r ) . Fos i l i ni k emu di a n di t e l i t i Eu g e ne
Du boi s . Te ngk or a k Homo Wa j a k e ns i s memi l i k i
ba ny a k pe r s ama a n de ng a n t e ngk or a k pe ndu du k
a s l i Abor i g i n di Au s t r a l i a . Homo Wa j a k e ns i s
di pe rk i r a k a n hi du p a nt a r a 4 0 .0 0 0 -2 5 .0 0 0 t a hun
y a ng la lu . S e be na rny a fos i l i ni l e bi h da hu l u
di t emu k a n da r i pa da Pi t he c a nt hropu s Ere c t u s ,
t e t a pi pa da s a a t i t u be l um di pu bl i k a s i k a n.
Di du g a j e ni s fos i l ma nu s i a pu rba i ni
memi l i k i pe r a da ba n y a ng l e bi h t i ng g i da r i pa da
j e ni s ma nu s i a pu rba y a ng l a i nny a di Indone s i a .
Homo Wa j a k e ns i s a r t i ny a a da l a h Ma n u s i a
Wa j a k . Homo Wa j a k e ns i s memi l i k i c i r i - c i r i r a s
Mongol oi d da n j u g a Au s t rome l a nos oi d /
k emu ngk i na n be s a r da r i s u b r a s Me l a y u
Indone s i a , namu n t u ru t be re v ol u s i me nj a di r a s
Au s t rome l a nos oi d s e k a r a ng .
Homo Wa j a k e ns i s di ambi l da r i s e bu a h nama k e c ama t a n di
Ka bu pa t e n Ma l a ng , Prov i ns i J awa Timu r , y a i t u Ke c ama t a n Wa j a k .
Ma nu s i a pu rba i ni t e l a h memi l i k i k ema j u a n be s a r , s a l a h s a t u ny a a da l a h
mampu mema s a k ma k a na nny a , wa l a u pu n ma s i h s e de rha na .
Ci r i -c i r i Homo Wa ja k e ns is :
1 . Mu k a da t a r da n l e ba r
2 . Memi l i k i hi du ng l e ba r da n ba g i a n mu l u t ny a me nonj ol
3 . Da hi ny a a g a k mi r i ng da n di a t a s ma t a t e rda pa t bu s u r k e ni ng y a ng ny a t a
4 . Te ng gorok a nny a s e da ng , a g a k l onj ong & a g a k be r s e g i di t e ng a h - t e ng a h
a t a p t e ng gorok a n da r i mu k a k e be l a k a ng

8. 8
5 . Memi l i k wa j a h y a ng l e bi h mongol oi d
6 . Memi l i k i pi pi y a ng me nonj ol k e s ampi ng
7 . Ti ng g i ba da n s e k i t a r 1 3 0 - 2 1 0 cm
8 . Be r a t ba da n s e k i t a r 3 0 - 1 5 0 k g
9 . Vol ume ot a k 1 000 -1200 c c
Sumb e r :
h t t p : //i d . w i ki p e d i a . o r g/w i ki /Homo _Wa j a ke n s i s
h t t p : //t imo n t i u s - p a n g e s t u . b l o g s p o t . c om/2 0 1 0 /0 4 /h omo -w a j a ke n s i s . h t ml
h t t p : //h omo w a j a ke n s i s . b l o g s p o t . c om/2 0 1 2 /1 1 /a p a - i t u - h omo -w a j a ke n s i s . h tml

9. 9
7 ) Homo Flor e s ie ns is (Ma nus ia F lor e s )
Homo
Fl ore s i e ns i s di j u l u k i
Ho b b i t . Di t emu k a n
s a a t pe ng g a l i a n di
Li a ng Bu a , Fl ore s
ol e h t im a rk e ol og i
g a bu ng a n da r i
Pu s l i t ba ng Ark e ol og i
Na s i ona l , Indone s i a &
Uni v e r s i t y of New
Eng l a nd, Au s t r a l i a
pa da t a hu n 2 0 0 3 . S a a t di l a k u k a n pe ng g a l i a n pa da
k e da l ama n l ima me t e r , di t emu k a n k e r a ngk a mi r i p
ma nu s i a y a ng be l um memba t u ( be l um me nj a di
fos i l ) de ng a n u k u r a nny a y a ng s a ng a t k e r di l .
Ma nu s i a k e rdi l da r i Fl ore s i ni di pe rk i r a k a n hi du p
a nt a r a 9 4 .0 0 0 da n 13 .0 0 0 t a hun y a ng la lu .
Ci r i -c i r i Homo Flor e s ie ns is :
1 . Ti ng g i ba da n t e r t i ng g i 1 m ( a da y a ng < 1 m)
2 . Be rdi r i t e g a p
3 . Be r j a l a n s e c a r a bi pe da l
4 . Vol ume ot a k s e k i t a r 4 1 7 c c
5 . Ti da k memi l i k i da gu
fos i l da r i Li a ng Bu a i ni be r a s a l da r i s e k e l ompok or a ng k a t a i Fl ore s ,
y a ng s ampa i s e k a r a ng ma s i h bi s a di ama t i pa da be be r a pa popu l a s i di
s e k i t a r l ok a s i pe nemu a n, y a ng me nde r i t a g a ng gu a n pe r t umbu ha n y a ng
di s e bu t mi kr o s e f a l i ( " k e pa l a k e c i l " ) . Me nu ru t t im i ni , s i s a ma nu s i a da r i
Li a ng Bu a me ru pa k a n moy a ng ma nu s i a k a t a i Homo s a p i e n s y a ng s e k a r a ng

10. j u g a ma s i h hi du p di Fl ore s da n t e rma s u k k e l ompok Aus t r a lome la ne s oid .
Ke r a ngk a y a ng di t emu k a n t e rba r i ng di Li a ng Bu a i t u me nde r i t a
mi c r o c e p h a l i , y a i t u be r t e ngk or a k k e c i l da n be rot a k k e c i l .
10
Sumb e r :
h t t p : //i w a k- p i t h ik. b l o g s po t . c om/2 01 2/0 8/j e n i s -man u s ia - p ur b a-d i - in d on e s ia .h tml
h t t p : //i d . w i ki p e d i a . o r g/w i ki /Homo _f l o r e s i e n s i s