1. DERBY UNIVERSITY
BY
MEDITERRANEAN COLLEGE
Master of Business Administration (M.B.A)
Year 1
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
ΣΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
«ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ
ΘΕΩΡΙΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΗΓΕΣΙΑΣ»
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ: Φώτιος Αρβανιτίδης
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ : Δρ. Παναγιώτης Γκορέζης

2. Φώτιος Αρβανιτίδης
Κριτική ανάλυση των κλασικών και μοντέρνων θεωριών διοίκησης και ηγεσίας
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Θεωρίες Διοίκησης................................................................................................1
1.1. Κλασικές θεωρίες Διοίκησης...........................................................................2
1.2. Μοντέρνες θεωρίες Διοίκησης.........................................................................3
2. Θεωρίες Ηγεσίας...................................................................................................7
2.1. Κλασικές θεωρίες Ηγεσίας...............................................................................4
2.2. Μοντέρνες θεωρίες Ηγεσίας.............................................................................4
3. Κριτική Ανάλυση..................................................................................................7
4.Βιβλιογραφία................................................................................................7
2

3. University of Derby
Mediterranean College
1. Θεωρίες Διοίκησης
1.1. Κλασικές Θεωρίες Διοίκησης
Οι κύριοι εκπρόσωποι της κλασικής θεωρίας, που εμφανίστηκε στα μέσα του
19ου αιώνα, είναι οι F. Taylor1, H.Fayol2, L. Gulick3, M.Weber4, και L. Urwick5. O F.
Taylor ασχολήθηκε με την αποδοτικότητα του ατόμου, όταν αυτό αξιοποιηθεί βάση
επιστημονικών κριτηρίων και γι αυτό θεωρείται ¨πατέρας¨ της επιστημονικής
διοίκησης (επιστημονικό management)6. Για να επιτευχθεί αύξηση της
παραγωγικότητας και κερδών πρέπει εργοδότες και εργαζόμενοι να επενδύσουν στη
μεταξύ τους συνεργασία, να υπάρξει καταμερισμός εργασίας και εξατομικευμένη
ανάθεση καθηκόντων7.
O H.Fayol στη διοικητική του θεωρία (διαχειριστικό managment) εστιάζει στην
οργανωτική και διοικητική πυραμίδα και διαχωρίζει τα καθήκοντα των διοικητικών
στελεχών, επιμένοντας στη δημιουργία και διατήρηση αγαστής συνεργασίας μεταξύ
των εργαζομένων. Διαχωρίζει πέντε λειτουργίες για βέλτιστη λειτουργικότητα, οι
οποίες είναι α) προγραμματισμός, β) οργάνωση, γ) διεύθυνση, δ) συντονισμός και ε)
έλεγχος σφαλμάτων8. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο L. Gulick, διεύρυνε τη θεωρία του
H. Fayol προσδίδοντας στις λειτουργίες του management καθολικό χαρακτήρα και
όρισε ως επιμέρους διευθυντικές λειτουργίες το σχεδιασμό, την οργάνωση, τη
διοίκηση, τη διεύθυνση, το συντονισμό, την πληροφόρηση και τον προϋπολογισμό 9.
1
Taylor, F.W. (1911). The Principles of Scientific Management. New York: Harper.
2
Fayol, H. (1981). Administration industrielle et generale. French: Dunod.
3
Gulick, L. (1937). Notes on a Theory of Organization. Papers on the Science of Administration (eds.
L.H. Gulick and L.S. Urwick), pp.3-21.
4
Weber, M. (1996). Κοινωνιολογία του Κράτους, μτφρ. Μ. Κυπραίος. Αθήνα: Κένταυρος.
5
Metcalf, H.C. and Urwick, L. (1940). Foreword. Dynamic Administration (ed. H.C. Metcalf and L. S.
Urwick). The Collected Papers of Mary Parker Follett, pp.9-29.
6
Κουτούζης, Μ. (1999). Γενικές Αρχές Μάνατζμέντ, Τουριστική Νομοθεσία και Οργάνωση
Εργοδοτικών και Συλλογικών Φορέων, τ. Α΄. Πάτρα: Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, σ.20.
7
Σαΐτης, Χ. (2008). Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης –Θεωρία και Πράξη. Αθήνα:
Αυτοέκδοση, σ.43.
8
Ζανίκας, Χ. (χ.χ.). Διοικητική Επιστήμη και Πρακτική στο Δημόσιο –Δυναμική εκσυγχρονισμού.
Αθήνα: Σιδέρης, σ.29.
9
Ο L. Gulick εισήγαγε το γνωστό ακρώνυμο POSDCORB, από τις λέξεις Planning, Organizing,
Staffing, Directing, Co-Ordinating, Reporting, Budgeting.

4. Φώτιος Αρβανιτίδης
Κριτική ανάλυση των κλασικών και μοντέρνων θεωριών διοίκησης και ηγεσίας
Η τελευταία μορφή κλασικής διοίκησης και ηγεσίας είναι η γραφειοκρατική
αντίληψη (γραφειοκρατικό management) του Μax Weber, σύμφωνα με την οποία η
διοίκηση μέσω γραφείου είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο άσκησης ελέγχου.
Βασικά χαρακτηριστικά του γραφειοκρατικού management είναι οι απρόσωπες
σχέσεις, η εξειδίκευση και ιεράρχηση των λειτουργιών, το σύστημα κανονισμών και
οδηγιών και το σύστημα ανταμοιβών10.
Το μοντέλο των ανθρωπίνων σχέσεων (Νεοκλασική Διοίκηση), με κύριο
εκφραστή τον Elton Mayo, εμφανίστηκε στα μέσα, περίπου, του 20 ου αιώνα και
αποτυπώνει την αντίδραση των ειδικών στη μονολιθικότητα των κλασικών θεωριών.
1.2. Σύγχρονες Θεωρίες Διοίκησης
Η σύγχρονη διοίκηση περιλαμβάνεις προτάσεις από διάφορες επιστήμες, όπως η
ψυχολογία. Επιστήμονες, όπως οι A. Maslow και F. Herzberg διαμόρφωσαν την
αντίληψη της διοίκησης στις μέρες μας. Σύμφωνα με τη θεωρία του ψυχολόγου A.
Maslow, θεμελιωτή της Σύγχρονης Διοίκησης, οι ανθρώπινες ανάγκες κατατάσσονται
ανάλογα με τη σημαντικότητα τους, ως εξής: 1) φυσιολογικές, 2) ανάγκη για
ασφάλεια, 3) κοινωνικές ανάγκες, 4) ανάγκες εκτίμησης και 5) ανάγκες
ολοκλήρωσης11.
Ο C. Argyris, στη θεωρία του σχετικά με την ωριμότητα και την ανωριμότητα
υποστηρίζει ότι άνθρωποι που εργάζονται σε έναν οργανισμό αργούν ή ακόμα και
αποτρέπονται από το να ωριμάσουν λόγο του λάθος τρόπου διοίκησης. Επομένως
μέσα σε έναν οργανισμό, η διοίκηση πρέπει να φροντίσει ώστε να υπάρχουν οι
κατάλληλες συνθήκες που θα παροτρύνουν τον εργαζόμενο να ωριμάσει με στόχο να
είναι αποδοτικός και δημιουργικός στα καθήκοντα του12.
10
Ανδρέου, Α. και Παπακωνσταντίνου, Γ. (1994). Εξουσία και οργάνωση –διοίκηση του εκπαιδευτικού
συστήματος. Αθήνα: Νέα Σύνορα –Λιβάνη, σσ.97-98.
11
Maslow, A. (1954). Motivation and Personality. New York: Harper.
12
Argyris, C. (1957). Personality and organization. New York: Harper.
4

5. University of Derby
Mediterranean College
2. Θεωρίες Ηγεσίας
2.1. Κλασικές Θεωρίες Ηγεσίας
Οι κλασικές θεωρίες ηγεσίας, που εμφανίστηκαν στις αρχές του 20 ου αιώνα,
τοποθετούν στο κέντρο τον άνθρωπο και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Οι κυριότερες
θεωρίες ηγεσίας είναι η γενετική (genetic approach)13, των ατομικών
χαρακτηριστικών (trait theories)14 και αυτές που ερμηνεύουν τη συμπεριφορά του
ηγέτη15. Εξ αυτών ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η θεωρία, που εστιάζει στα
ατομικά χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τη θεωρία των χαρακτηριστικών, τα έμφυτα χαρίσματα ηγεσίας είναι
πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη ενός ισχυρού ηγέτη. Ωστόσο, αυτή η θεωρία, που
επί της ουσίας βασίζεται σε γενετικά κριτήρια, δέχθηκε έντονες επικρίσεις. Αφενός
γιατί η υποκειμενικότητα που εμπεριέχει αμφισβητεί την ομοιομορφία των
χαρακτηριστικών των ηγετών και αφετέρου γιατί η διαμόρφωση των
χαρακτηριστικών του ατόμου οφείλεται και στο περιβάλλον.
13
Montana, P. and Charnov, B. (1993). Μάνατζμεντ. Αθήνα: Κλειδάριθμος.
14
Kanji, G. and Moura, P. (2001). Measuring leadership excellence. Total Quality Management &
Business Excellence, 12 (6), pp.701-718.
15
Για τη θεωρία των Lewin, Lippit και White, βλ. Lewin, K., Lippit, R. and White, R. (1939). Patterns
of Aggressive Behavior in Experimentally Created Social Climates. Journal of Social Psychology, 10,
271-301. Για τη θεωρία του Likert, βλ. Μπουραντάς, Δ. (1992). Οργανωτική Θεωρία και Συμπεριφορά.
Αθήνα: Team. Για τη θεωρία Χ και Ψ, βλ. McGregor, D. (1960). The Human Side of Enterprise. New
York: McGraw-Hill. Για τη θεωρία Blake-Mouton, βλ. Χυτήρης, Λ. (1994). Οργανωσιακή
συμπεριφορά. Αθήνα: Interbooks. Για τη θεωρία του Reddin, βλ. Reddin, W.J. (1967). The 3D
Management Style Theory. A Typology based on the Task and Relationships Orientations. Training
and Development Journal, April, pp. 8-17. Για το μοντέλο του Ohio, βλ. Stogdill, R.M. and Coons,
A.E. (ed) (1957). Leader behavior: Its description and measurement. Columbus: Bureau of Business
Research, Ohio State University. Για το μοντέλο Adair, βλ. Adair, J. (1990). Understanding
Motivation. Guilford: Kingston University. Για μοντέλο περιστασιακής ηγεσίας, τη θεωρία Kouses και
το μοντέλο Grid, βλ. Ναξάκης, Χ., Μιχαλόπουλος, Ν. και Μπάτζιας Φ. (1999). Εισαγωγή στη
Διοικητική Επιχειρήσεων και Οργανισμών, τ. Α΄. Αθήνα: Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Για το
μοντέλο Bonoma – Slevin, βλ. Κατσάλης, Α. (2001). Αποτελεσματική Διοίκηση, Σκέψεις και
Συμβουλές. Αθήνα: Κλειδάριθμος. Για το μοντέλο Benis, βλ. Bennis, W. (1999). On becoming a
leader. London: Business Books.

6. Φώτιος Αρβανιτίδης
Κριτική ανάλυση των κλασικών και μοντέρνων θεωριών διοίκησης και ηγεσίας
2.2. Σύγχρονες Θεωρίες Ηγεσίας
Μετά το 1980, άρχισαν να αναπτύσσονται οι σύγχρονες θεωρίες ηγεσίας16. Η
«μετασχηματική» (transformational) ηγεσία υποστηρίζει την κατευθυνόμενη προς
τους υφισταμένους έμπνευση του ηγέτη, με σκοπό το όφελος της εταιρίας 17. Το
συναλλακτικό μοντέλο σχετίζεται με εργαλειακές θεωρίες, όπου ο ηγέτης ωθεί τους
υφισταμένους να ικανοποιήσουν τις προσωπικές τους ανάγκες, ώστε η ικανοποίηση
να αντανακλαστεί στην επιχείρηση18. Ορόσημο αποτελεί το έργο του Burns, ο οποίος
διέκρινε τις διαφορές των παραπάνω θεωριών19.
16
Για τη θεωρία της «νέας ηγεσίας», βλ. Bryman, A. (1992). Charisma and leadership in
organizations. London: Sage Publications. Για την «χαρισματική ηγεσία», βλ. Hartog, D., House, R.J.,
Ruiz-Quintanilla, E.J. and Dorfman, P.W. (1999). Culture specific and cross-culturally-generalizable
implicit leadership theories: Are attributes of charismatic/transformational leadership universally
endorsed?. Leadership Quarterly, 10, pp.219-256. Για την «οραματική ηγεσία», βλ. Nasus, B. (1992).
The vision in leadership, Training and development Journal, 40, pp.58-61.
17
Μάντζαρης, Γ. (2003). Σύγχρονη οργάνωση και διοίκηση επιχειρήσεων. Αθήνα: Β.Γκιούρδας.
18
Σαρμανιώτης, Χ. (2005). Management. Αθήνα: Β. Γκιούρδας.
19
Burns, J.M. (1978). Leadership. New York: Harper & Row.
6

7. University of Derby
Mediterranean College
3. Κριτική Ανάλυση
Είναι γεγονός ότι με την πάροδο των χρόνων έγιναν μεγάλες αλλαγές ως προς
τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το αντικείμενο της ηγεσίας και της διοίκησης.
Παρόλα αυτά εξακολουθεί να είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε ποιό πρότυπο
ηγεσίας και διοίκησης θεωρείται κατάλληλο και αποτελεσματικό. Όλες οι μορφές
μπορεί να θεωρηθούν σε κάποιες περιπτώσεις αποτελεσματικές και σε κάποιες άλλες
όχι. Αυτό σημαίνει πως η επιχείρηση θα πρέπει να προσανατολίσει τη μορφή ηγεσίας
που θα χρησιμοποιήσει στο χώρο εργασίας της, ανάλογα με το περιβάλλον και τα
άτομα στα οποία απευθύνεται.
Το τελευταίο στοιχείο αποτελεί ίσως τον πιο σημαντικό παράγοντα που πρέπει
να ληφθεί υπόψη, ώστε να επιλεχθεί ο πιο κατάλληλος τρόπος διοίκησης που θα
ασκηθεί, καθώς και η στάση του εκάστοτε ηγέτη σχετικά με την μέθοδο ηγεσίας που
θα επιλέξει.

8. Φώτιος Αρβανιτίδης
Κριτική ανάλυση των κλασικών και μοντέρνων θεωριών διοίκησης και ηγεσίας
2.2. Σύγχρονες Θεωρίες Ηγεσίας
Μετά το 1980, άρχισαν να αναπτύσσονται οι σύγχρονες θεωρίες ηγεσίας16. Η
«μετασχηματική» (transformational) ηγεσία υποστηρίζει την κατευθυνόμενη προς
τους υφισταμένους έμπνευση του ηγέτη, με σκοπό το όφελος της εταιρίας 17. Το
συναλλακτικό μοντέλο σχετίζεται με εργαλειακές θεωρίες, όπου ο ηγέτης ωθεί τους
υφισταμένους να ικανοποιήσουν τις προσωπικές τους ανάγκες, ώστε η ικανοποίηση
να αντανακλαστεί στην επιχείρηση18. Ορόσημο αποτελεί το έργο του Burns, ο οποίος
διέκρινε τις διαφορές των παραπάνω θεωριών19.
16
Για τη θεωρία της «νέας ηγεσίας», βλ. Bryman, A. (1992). Charisma and leadership in
organizations. London: Sage Publications. Για την «χαρισματική ηγεσία», βλ. Hartog, D., House, R.J.,
Ruiz-Quintanilla, E.J. and Dorfman, P.W. (1999). Culture specific and cross-culturally-generalizable
implicit leadership theories: Are attributes of charismatic/transformational leadership universally
endorsed?. Leadership Quarterly, 10, pp.219-256. Για την «οραματική ηγεσία», βλ. Nasus, B. (1992).
The vision in leadership, Training and development Journal, 40, pp.58-61.
17
Μάντζαρης, Γ. (2003). Σύγχρονη οργάνωση και διοίκηση επιχειρήσεων. Αθήνα: Β.Γκιούρδας.
18
Σαρμανιώτης, Χ. (2005). Management. Αθήνα: Β. Γκιούρδας.
19
Burns, J.M. (1978). Leadership. New York: Harper & Row.
6