Presentation (in Dutch!) about the relationship between journalism and media literate citizenship. News media and media literate citizens need each other. Citizens, whether as receivers of information or as participants in the exchange of information, should (learn to) critically use a diverse set of sources in order to comprehend how media work and what media messages mean. To judge media, is to use them critically.

1. Relatie journalistiek
en
mediawijze burgers
Masterclass Fifi Schwarz
Lokaal.org, Rotterdam
18 januari 2012

2. Intro Fifi Schwarz
 Directeur Nieuws in de klas
 Onderzoeker Kenniscentrum Media
Hogeschool Windesheim
 Auteur diverse publicaties

3. Inhoud masterclass:
Mediawijs publiek
Centrale vraag:
Hoe verhouden media en burgers zich tot elkaar?
Schets van twee gelijktijdige ontwikkelingen:
 Communicatiemodellen: van zender naar ontvanger
 Informatie-aanbod versus informatiebehoefte
N.B. Focus op media
als afzender van
journalistieke inhoud
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 3

4. “De media ‘heeft’ het gedaan!”
Media = meervoud van medium !
 Taalvaardigheid: spelling
 Betekenis: media zijn divers en dus niet gelijkluidend
 Automatisme: meepraten, schuld bij anderen leggen
 Wie zijn ‘de media’?
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 4

5. Wie zijn ‘de media’? 1/3
Pre-web: one-to-many
zender kanaal ontvanger
coderen decoderen
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 5

6. Wie zijn ‘de media’? 2/3
Web 2.0 (theorie) : many-to-many
Filmpje: Jeff Jarvis over heruitvinden communicatierichting:
http://www.youtube.com/watch?v=rTOLkm5hNNU
zender /
ontvanger
zender / zender /
ontvanger ontvanger
zender /
ontvanger
zender / zender /
ontvanger ontvanger
zender /
ontvanger
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 6

7. Wie zijn ‘de media’? 3/3
Web 2.0 (praktijk): few-to-many
ontvanger
zender
ontvanger
zender /
ontvanger
zender /
ontvanger
ontvanger
ontvanger
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 7

8. Wie zijn ‘de media’? 3/3
Wie zendt, wie ontvangt?
Suggestie van Web 2.0:
iedereen doet mee
Echter niet in gelijke mate: 90 – 9 – 1
 Feiten en duiding komen
van hele kleine groep
 Iets grotere groep reageert vooral
(retweet, reactie, mening)
 Massa doet niet (actief) mee
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 8

9. Informatiebehoefte :
Want to know (persoonlijk)
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 9

10. Informatieaanbod:
Need to know (samenleving)
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 10

11. Want + need = too much to know
Informatie-overschot 1/2
Voorbeeld 1: Twitter in Nederland
 Aantal accounts:
3 miljoen
waarvan 600.000 actief
(10 tweets/m)
 Verhouding accounts-volgers
Hele kleine groep (15.000)
heeft veel volgers (>10.000)
Hele grote groep (100.000) Bron: twirus.nl, 17 nov 2011
volgt weinig mensen (<10)
 Aantal tweets per dag:
2 miljoen (meest woensdag)
Bron: Marketingfacts, 15 aug 2011
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 11

12. Want + need = too much to know
Informatie-overschot 2/2
Voorbeeld 2: kranten in Nederland
 32 dagbladen
(landelijk en regionaal)
 100+ huis aan huis bladen
 Een landelijk dagblad bevat
dagelijks 40.000 woorden
(gemiddeld)
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 12

13. Informatie selecteren/duiden
moet je kunnen 1/3
Beperkingen:
 Afhankelijkheid technologie
(filter failure)
 Niet alle informatie wordt
online (gratis) ontsloten
 Ontbreken context
 Eigen (on)deskundigheid:
voorkennis & taal
 Hoeveelheid informatie: hoe schiften?
 (On)Bekendheid met mediamores en -effecten
 Tijd
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 13

14. Informatie selecteren/duiden
moet je kunnen 2/3
Voorbeeld 1: Geen podium voor Wilders? Bron: Nieuwsmonitor
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 14

15. Informatie selecteren/duiden
moet je kunnen 3/3
Voorbeeld 2: ‘Wens’ van ziek meisje op trending topic te worden
Bron: Twittermania.nl
Voorbeeld 3: Oorzaak EHEC-bacterie
Bron: nos.nl
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 15

16. Mediawijsheid:
Focus op inhoud
Dat vergt mediawijsheid
= het geheel van vaardigheden, kennis en mentaliteit
waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen
bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel
gemedialiseerde wereld (Raad voor Cultuur, 2005)
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 16

17. Mediawijsheid:
Focus op inhoud
Media raken steeds meer ‘in gesprek’ met burgers:
 human interest, aansluiten bij belevingswereld, vox pop
 user generated content
 wie bepaalt agenda?
Filmpje Draadstaal
http://www.youtube.com/watch?v=s4A8WNaDisk
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 17

18. Mediawijsheid
Kritisch omgaan met inhoud 1/4
Kritisch zijn ≠ kritiek hebben
Bron: brabantsdagblad.nl, 21 december 2011
Kritisch vermogen:
 Inschatten eigen kennis (en beperkingen)
 Kennis voortdurend aanvullen, toetsen
 Openstaan voor andersdenkenden ipv echokamers
 Besef dat alle informatie gemedialiseerd is
 Brede blik: variëren in bronnen -> bewust en actief!
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 18

19. Mediawijsheid
Kritisch omgaan met inhoud 2/4
Communicatiemodel Lasswell (1948):
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 19

20. Mediawijsheid
Kritisch omgaan met inhoud 3/4
Mediawijs omgaan met media-inhoud
wan- waar-
wie wat waar hoe
neer om
toepassen op
inhoud auteur medium ontvanger
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 20

21. Mediawijsheid
Kritisch omgaan met inhoud 4/4
Mediawijsheid vereist taalvaardigheid
 woordkeuze politicus
 jargon
 nieuwswoorden
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 21

22. Mediagebruik:
Hoe ziet uw mediamenu eruit?
Bron: Jongeren, nieuwsmedia en betrokkenheid (Drok/Schwarz,2010)
Vanaf moment van wakker worden, welke media?
Wat is nieuws van vandaag?
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 22

23. Verantwoord mediamenu:
Specifieke informatie
Werk:
 E-mail
 Notulen / memo’s
 Vakliteratuur
 enzovoort
School:
 Schoolboeken
 Mediatheek
 Instructievideo’s
 enzovoort
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 23

24. Gevarieerd mediamenu:
Ontspanning
Entertainment:
 Reality TV
 Comedy / drama
 Games
 enzovoort
Kunst en cultuur:
 Films, muziek
 Theater
 Beeldende kunst
 Literatuur
 enzovoort
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 24

25. Gevarieerd mediamenu:
Consumenteninformatie
 Gezondheid
 Opvoeding
 Kleding /lifestyle
 Wonen
 Administratie
 enzovoort
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 25

26. Gevarieerd mediamenu:
Maatschappelijke informatie
Afzenders:
 Overheid
 Politieke partijen/politici
 Maatschappelijke
organisaties
 Consumentenorganisaties
 Belangenverenigingen
 Wetenschappelijke
bronnen
 enzovoort
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 26

27. Gevarieerd mediamenu:
Communicatie
Social media:
 Twitter
 Facebook
 Hyves
 LinkedIn
 WhatsApp
 Ping
 enzovoort
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 27

28. Een verantwoord mediamenu:
nieuwsmedia verbinden
Nieuwsmedia berichten
over alle onderwerpen
 NOS/RTLNieuws
 NRC(.nl)
 Telegraaf(.nl)
 Nu.nl
 Geenstijl.nl
 enzovoort
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 28

29. Conclusie 1/2:
Burgers hebben media nodig die…
 ... relevante informatie brengen
.... eigen (on)deskundigheid
erkennen; bronnen raadplegen
 ... context, samenhang bieden
 .... transparant zijn en
verantwoording afleggen
 .... alle stemmen laten horen:
dialoog, perspectieven, verbinden
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 29

30. Conclusie 2/2:
Media hebben burgers nodig die...
... mediawijs zijn. Ze:
 ... zijn in staat om media-inhouden te begrijpen en
produceren (taalvaardigheid is vereiste)
 nemen actief deel aan informatie-
uitwisseling via media
 ... proeven eerst en zeggen
daarna hoe het smaakt
 ... variëren in bronnen
 ... controleren de controleurs
 ... zijn zich bewust van mediamores, maar ook van eigen rol!
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 30

31. Dank voor uw aandacht
Voor meer informatie:
 Web : www.nieuwsindeklas.nl /
www.jongerennieuwsmediabetrokkenheid.nl
 Mail: f.schwarz@nieuwsindeklas.nl
 Twitter: @fifischwarz
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 31

32. Verder lezen…
Nico Drok en Fifi Schwarz
Jongeren, nieuwsmedia en betrokkenheid (2010)
Guido Fauconnier
Mens en Media (1995)
Raad voor Cultuur
Mediawijsheid. De ontwikkeling van nieuw burgerschap (2005)
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling
Nieuwe regels van het spel (2011)
Cass R. Sunstein
Republic.com 2.0 (2007)
Wetenschappelijke Raad Regeringsbeleid
Focus op functies (2004)
Liesbet van Zoonen
Media, cultuur en burgerschap (2007)
Relatie journalistiek en mediawijze burgers 32