More Related Content
Similar to Ih mongol (20)
More from Enkh Tseba (20)
Ih mongol
- 3. 1189 онд Тэмүүжин “Хамаг Монгол” улсын
хаан болж “Чингис хаан “хэмээн
өргөмжлөгдөв .
- 4. 1189-1206 оны хооронд маш их хүнд
нөхцөлд 30 гаруй дайн тулаан хийж 81
монгол аймаг улсуудыг эзэлж ,өөрийн
эрхэндээ оруулсан
- 5. 1206 онд Онон мөрний хөвөө “Дэлүүн
болдог” гэдэг газар “Их Монгол улс”-ын
далай их “Чингис хаан”-нд өргөмжлөгсөн
- 7. Их Монгол улсын засаг төрийн
зохион байгуулалт
• Их монгол улсын төрийн бүх дээд эрхийг
баригч нь :Чингис хаан
• Улсын ван – Их Монгол улсын өдөр тутмын
үйл хэргийг удирдан явуулна.
• Их хуралдай: төрийн дээд хэмжээний
бодлого боловсруулагч- парламент
• Сэцдийн зөвлөл: Их хуралдайд зөвлөх үүрэг
бүхий мэргэн түшмэл, зүтгэлтнүүд
- 8. • Их заргач: Нийгмийн амьдралын олон
асуудын үнэн , худлыг ялган дэнслэх онцгой
эрх бүхий албан тушаал
• Төрийн бэхи/зурхайч / : Төрийн чухал үйл
хэргийг эхлэхэд тохиромжтой цаг хугацаа,
орон зайн хамаарлыг тодорхойлно.
• Төрийн их зайран : Төрийн гол шүтлэг, баа
мөргөлийн тэргүүн
- 9. Их хааны есөн өрлөг
• Хаан эзний алтан амийг сахиж , төр улсыг бататгахад онц
үүрэгэ гүйцэтгэн, хаанд зөвлөх , сануулах, зэрэг давуу эрхтэй
байв
• Жалайрын Го ван Мухулай /1169-1223/.Зүүн түмний захирагч
• Аруладын Боорчи /1164-1226/. Баруун түмний их ноён
• Жүрхэний Борохул /1186-1215/.Цэргийн жанжин
• Татарын Шихихутуг /1190-1262/.Төрийн их заргач
• Тайчуудын Зэв буюу Зургаадай /1160-1224/.Цэргийн алдарт
жанжин
• Урианхайн Зэлмэ/1159-1213/.Итгэлт шадар анд
• Сүлдүсний Сорхон Шар . Хааныг аварсан ачтан. Төрийн эрх
мэдэлтэн
• Ойрадын Хар хирүгэ
• Зүрчидийн Чуу мэргэн . /1189-1243/Борохулыг нас барахад
нэмэгдсэн
- 10. Их хааны дөрвөн хөлөг баатар
• Боорчи .Наху баяны хөвүүн
• Мухулай. Тэрэгт баян Гүн Гуагийн
хөвүүн
• Борохул ноён .Жүрхэн аймаг
• Чулуун .Сорхон Шарын бага хөвүүн
- 11. Их хааны дөрвөн жанжин
• Зэв жанжин /1160-1224/ . Тайчууд аймаг
• Зэлэм жанжин ./1159-1213 /Жарчиуд
Урианхай
• Сүбээдэй жанжин. /1175-1248/. Зэлэмийн
дүү
• Хубилай /Худус /жанжин./1160-
1211/Барулас аймаг
- 12. Их хааны дөрвөн дархад
• Борохул ноён .Жүрхэн аймаг
• Зэлэм жанжин ./1159-1213 /Жарчиуд
Урианхай
• Боорчи .Наху баяны хөвүүн
• Сүлдүсний Сорхон Шар .
- 13. • “ИХЗАСАГ” хууль 1206 онд Их хуралдайгаар
хрэлэлцэн баталсан монгол улсын анхны хууль
. Нийгмийн бүхий л хүрээг хамарсан маш
нарийн зүйл заалттай . Энэ хуулиас гадуур нэг ч
үйл хэрэг болдоггүй байв
• Торгоны замыг бүрэн мэдэлдээ авсан нь
гадаад худалдаа хөгжихөд маш их түлхэц
болсон .
• “Өнчдийг тэтгэх сан” байгуулж, төр улсын
төлөө амиа зориулсан баатруудын ар гэрт
тэтгэлэг олгох, нийгмийн доод давхаргыг албан
татвараас хөнгөлөх , чөлөөлөх зэрэг арга
хэмжээ авч байв .
- 14. Их монгол улсын гадаад бодлого
• Чингис хаан Их Монгол улсаа
байгуулаад хөрш орнуудтай эрх тэгш,
найрсаг харилцаа тогтоож, тэднээр
улсаа хүлээн зөвшөөрүүлэх, чөлөөт
худалдааг хагжүүлэх , гадаад аюулгүй
байдлаа баталгаажуулахыг эрхэмлэв .
• Гэвч энэхүү хүсэл зорилго нь Их хааны
санаснаар болсонгүй
- 18. • 1211 онд эцэг өвгөдийн гэрээсийг биелүүлж
“Өшил өшин , хясал хясахаар” 50 сая хүн амтай
Алтан улсад 95 мянган их цэргийн хүчээр
довтолжээ. Зарим хот мужийг эзлээд буцав
• 1213,1214 онд дахин дайрав
• 1215 онд Бээжинг/ Жүндү / эзлэв .
• 1217 онд үлдсэн ажлыг Мухулайд даатгаад
буцав.Мухулай жанжин 1223 онд нас баран
дайны үйл явц түр зогссон. Ийнхүү бүрэн
эзлээгүй боловч байнгын татвар өгдөг хараат
улс болгов,
• Хожим Өгөөдэй хааны үед 1234 онд Алтан
улсыг бүр мөсөн мөхөөж 23 жил үргэлжилсэн
аян дайн дуусав
- 21. • 1217 онд монголын 450 худалдаачдыг
Отрар хотын дарга Иналчук алжээ.
• 1218 онд Их хаан 3 хүнийг томилон
буруугаа хүлээхийг Хорезмийн шахаас
шаардав . Элчийн 2-г нь алж үлдсээнийг нь
доромжлоод буцаав
• Ийнхүү Дундад азийн эртний өндөр
иргэншилтэй баян тансагаараа гайхагдсан20
сая хүн амтай сартуул улсыг номхотогох
шийдвэрийг гаргав.
- 23. • 1218 онд Их хаан өөрийн биеэр 150,000 цэрэгтэй армиа
удирдан хөдлөв
• 1218 онд Цагаадай , Өгөөдэй нар Отрар хотыг эзлэн
Иналчукийг цаазлав
• Зүчийн цэрэг Сыр-дарьяа мөрний дагуу олон хотыг эзлэв
• Алаг, Тахай жанжид амжиттай байлдсаар Ходжент хотыг
эзлэв
• 1219-1221 онд Чингис ,Тулуйн цэрэг арабын домогт
Бухар хотыг газрын хөрснөөс арчив , дараа нь
“ертөнцийн диваажин “ гэж алдаршсан нийслэл
Самарканд хотыг 5 өдөр байлдан эзлэв ,
• 1221 онд Зүчи, Цагаадай нар Ургенч хотыг 6сар байлдад
дийлэхгүй үед Өгөдэйн хүч ирэн арай хийн ялж хүйс
тэмтэрсэн байна. Энэ хот бараг 500 гаруй мянган хүнтэй
байсан байна
• 1221-1222 онд Их хаан Хорасан , Афганистан, Энэтхэгт
аялан байлдав
• .
- 24. • 1221 онд Шихихутуг 30,000 цэрэгтэй
Желал-ад-Динтай байлдан бут
цохигдов
• Их хаан 1221 онд Желал-ад-Динтай
байлдан энэтхэгийн олон хотыг эзлэв
• 1222-1224 онд Зэв ,Сүбээдэйн цэрэг
Азербайджан, Кавказ, Орос зэрэг
европийг байлдан эзэлсэн байна.
• 1225 онд Их хаан нутагтаа буцан ирэв
- 27. • Чингис хаан 1205 ,1207, 1210 онуудад довтлон хараат
улс болгосон байна.
• 1225 онд Их хаан 100,000 цэрэгтэй Тангудыг мөхөөхөөр
довтлов
• Тангудын бурхан хаан болон ноён Аша хамба нар их үг
хэлэн үүргээ биелүүлээгүй болно.
• 1226 онд Силян хотыг 1227 оны 1 сард нийслэл Иргай
хотыг мөн Түрэмгий балгас хотыг эзлэв
• Ийнхүү Тангуд улс мөхөж баруун, өмнө зүгээс өнгөлзөх
дайсан үгүй бол Монголын эзэнт гүрний суурь тавигдав
• Чингис хаан аргын тооллын 1227 оны 8 сарын 25 нд
тэнгэрт халив
• Их хаан 1206-1227 оны хооронд 21 жилийн хугацааны
хамгийн наад зах нь 15 жилийг дээрх 3 улстай хийсэн
дайнд өөрийн биеэр явсан байна.