2. Եգիպտոսը՝ պաշտոնապես Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետությունը, երկիր է հյուսիսային Աֆրիկայում։ Իր տարածքի մէջ նաև ունի Սինայի շրջանը որ սեպվում է երկրային կամուրջ դեպի Ասիա։ Այս երկիրը պարունակում է 1,001,450 քարակուսի կիլոմետր։ Եգիպոսի դրացիներն են Լիբիան արևմուտքում, Սուդանը հարավում, ու Գազայի գոտին և Իսրայելը արևելքում։ Երկրի հյուսիսում գտնվում է Միջերկրականի ծովափը իսկ արևելքում կայ Կարմիր ծովը։
3. Եգիպտոսը ամենամեծ բնակչություն ունեցող Աֆրիկյան երկիրներից մեկն է։ Նրա մեծամասնությունը Նեղոս գետի ափերում է գտնվում, քանի որ այնտեղ է որ հողագործությունը կարելի է։ Այլ շրջաններ Սահարայի անապատի մաս են կազմում։ Եգիպտացիների կեսը ապրում է քաղաքների մեջ , ընդհանրապես Կահիրե և Աղեքսանդրիա։ Եգիպտոսը հրչակավոր է իր հին քաղաքակրդությամբ և իր բուրգերով։ Նա կարևոր մշակութային ու քաղաքական երկիր է բոլոր Միջին Արևելքում։
4. Մայրաքաղաքը Կահիրե Կահիրեն Աֆրիկայի ու արաբական աշխարհի խոշորագույն քաղաքն է։ Բուն քաղաքի բնակչությունն ավելի քան 7 մլն. է։ Այն գտնվում է Նեղոսի Ափին ու կղզիների վրա՝ դելտայից քիչ հարավ։ Կահիրեն Եգիպտոսի խոշորագույն արդյունաբերական արտադրության 1/4-ը։ Արդյունաբերությունը բազմաճյուղ է, սակայն առաջատարներն են մեքենաշինությունը, տեքստիլը, քիմիականն ու սննդի արդյունաբերությունը։
6. Շրջապատի մի շարք քաղաքների (Գիզա, Շուբրա Էլ Ղեյմա, Հելուան) հետ ստեղծվել է հսկայական քաղաքային ագլոմերացիա՝ Մեծ Կահիրե՝ 16 մլն բնակչությամբ։ Կահիրեի տեղում քաղաքային բնակավայր գոյություն է ունեցել անհիշելի ժամանակներից՝ Բաբելոն (չխառնել Մջագետքի Բաբելոնի հետ), այնուհետև՝ Ֆուստատ անվանումներով։
7. Եգիպտոսը գտնվում է Աֆրիկայի հյուսիս-արևելյան մասում: Ք.ա. IV հազարամյակի կեսերին Եգիպտոսի տարածքում ձևավորվեցին 40-ից ավելի քաղաք-պետություններ: Ժամանակի ընթացքում քաղաք-պետությունները միավորվեցին կազմելով երկու թագավորություն` Հյուսիսային և Հարավային: Միավորման համար պայքարն ավարտվեց միայն Ք.ա. 4-րդ հազարամյակի վերջին: Ք.ա. 3100թ. հարավի տիրակալ Մենեսը գրավեց Հյուսիսային թագավորությունը` սկիզբ դնելով Եգիպտոսի միասնական թագավորությանը: Հին Եգիպտոս
8. Հին եգիպտացիները իրենց երկրի տիրակալին անվանում էին “փարավոն”: Փարավոնի անձը աստվածացվում էր, նրա խոսքը օրենք էր բոլոր հպատակների համար: Եգիպտոսի միասնական պետության գոյության առաջին փուլը անվանում ենք Հին թագավորություն: Երկրի միավորումը նպաստեց տնտեսության վերելքին: Սկսեցին տարածվել բրոնզե գործիքները, որոնց կիրառության շնորհիվ հեշտանում էր հողի մշակումը և ավելի առատ բերք էր ստացվում: Ոռոգման ջրանցքների շնորհիվ նախկինում անմշակ հողերը այժմ ոռոգվում էին Նեղոսի ջրերով: Աճում էր բնակչության թվաքանակը, բարելավվում էր մարդկանց ապրուստը:
9. Եգիպտոսի բնակչությունը զբաղվում էր երկրագործությամբ, անասնապահությամբ, արհեստներով, առևտրով և հարկեր էր վճարում պետությանը: Եգիպտոսում կար նաև ստրուկների խավ, որը բաղկացած էր ռազմագերիներից և դատապարտված հանցագործներից: Եգիպտական բանակները պարբերական արշավանքներ էին կատարում դեպի հյուսիս և դեպի հարավ գտնվող հարևան երկրները` Եգիպտոս բերելով ռազմագերիներ, շինափայտ, պղինձ, անագ ոսկի և այլ օգտակար հանածոներ:
10.
11. Ք.ա.18-րդ դարի վերջում` ժողովրդական ապստամբություններից թուլացած և ինքնուրույն մարզերի տրոհված Եգիպտոսը նվաճեցին հյուսիսից ներխուժած հիքսոսյան ցեղերը: Հիքսոսների տիրապետությունը տևեց ավելի քան մեկ դար, բայց նրանց չհաջողվեց տիրանալ ամբողջ Եգիպտոսին: Թեբե քաղաքի տիրակալի շուրջ համախմբվեցին Եգիպտոսի անկախ մնացած մարզերը: Ք.ա. 16-րդ դարի կեսերին Յահմոս փարավոնի գլխավորությամբ եգիպտացիները կարողացան ջախջախել հիքսոսներին և ազատագրել Եգիպտոսը:
12. Ք.ա. 16-11 դարերում Եգիպտոսը կրկին դարձավ միավորված հզոր տերություն: Նոր մայրաքաղաք դարձավ հարավային Եգիպտոսում գտնվող Թեբե քաղաքը: Հին Եգիպտոսի պատմության այս ժամանակաշրջանը ընդունված է անվանել Նոր թագավորություն: Եգիպտական զորքերը, հիքսոսներին հետապնդելով, ներխուժեցին Պաղեստին և Սիրիա` նվաճելով հսկայական տարածքներ: Խոշոր նվաճումներ կատարեց Թութմոս III-րդ (Ք.ա. 1468-1436 թթ.) փարավոնը: Նրա արշավանքների արդյունքում Եգիպտոսը վերածվեց հսկայական կայսրության, որի սահմանները հյուսիսում հասնում էին մինչև Եփրատ գետը, իսկ հարավում` մինչև ներկայիս Եթովպիա: Փարավոնին հարկ էին վճարում 50-ից ավելի տեղական իշխաններ և տիրակալներ:
13. Արշավանքներից Եգիպտոս բերվեցին 100-հազարներով ընտանի կենդանիներ, թանկարժեք իրեր, տասնյակ հազարավոր ստրուկներ: Փարավոնները եգիպտական աստվածներին նվիրաբերում էին հսկայական կալվածքներ, հազարավոր ստրուկներ, կառուցում էին շքեղ տաճարներ: Այս նվիրատվությունների հետևանքով եգիպտական տաճարները խիստ հարստացան, քրմությունը հզորացավ` սկսելով հակադրվել փարավոնի իշխանությանը: Պայքարը փարավոնի և քրմության միջև հատկապես սրվեց Էխնաթոն փարավոնի օրոք (Ք.ա.1372-1354թթ): Փարավոնը բռնագրավեց տաճարների հարստությունները, պատժեց անհնազանդ քրմերին
14. Էխնաթոնի մահից հետո նրա հաջորդները չկարողացան շարունակել նրա քաղաքականությունը և փարավոնների իշխանությունը էլ ավելի թուլացավ: Ներքին այս պայքարի ընթացքում Եգիպտոսը կորցրեց երբեմնի իր նվաճված տարածքները: Եգիպտական պետությունը կրկին ամրապնդվեց և հզորացավ Ք.ա. XIII դարում: Ռամզես II փարավոնը (Ք.ա.1279-1213թթ) արշավանքներ կատարեց դեպի Սիրիա և Պաղեստին` դրանք կրկին Եգիպտոսին ենթարկելու համար: Նա ստիպված էր երկարատև պատերազմ մղել Խեթական թագավորության դեմ, որը նույնպես ձգտում էր նվաճել Սիրիան և Պաղեստինը: Տևական պատերազմներից հետո կողմերը հաշտության պայմանագիր կնքեցին և վիճելի տարածքները բաժանեցին իրար միջև:
15. Սակայն Եգիպտոսի հզորությունը երկար չտևեց: Դարձյալ սրվեց փարավոնների և քրմության պայքարը: Եգիպտոսը աստիճանաբար թուլացավ, կորցրեց նվաճված տարածքների մեծ մասը: Արդեն Ք. ա. 11-րդ դարի վերջին միասնական պետությունը Եգիպտոսում տրոհվեց: Հարևան ժողովուրդները և պետությունները սկսեցին հաճախակի ասպատակել Եգիպտոսի տարածքը և անգամ կարճ ժամանակով գրավում էին այն: Ք.ա. 525թ Եգիպտոսը նվաճվեց Աքեմենյան Պարսկաստանի կողմից և կորցրեց իր անկախությունը
16. Հին Եգիպտոսի կրթության համակարգը Հազարամյակների ընթացքում եգիպտացիները ստեղծեցին դաստիարակության ուսուցման և կրթության յուրահատուկ համակարգ: Հին եգիպտացուն բնորոշ էր քչախոսությունը, աշխատասիրությունը, դիմացկու-նությունը: Հետմահու կյանքի վերաբերյալ կրոնական պատկերացումները ստիպում էին հատուկ ուշադրություն հատկացնել երեխաների ուսուցմանն ու դաստիարակությանը: Զավակները ճիշտ կատարելով իրենց ծնողների թաղման ծիսակատարությունները պետք է ծնողների համար հետմահու կյանք ապահովեին: Զավակների բարոյական դաստիարակու-թյունն իրականացվում էր բանավոր և գրավոր խրատական պատմությունների միջոցով: Ընտանիքում կնոջ և տղամարդու միջև կար իրավահավասարություն, ահա ինչու տղաների և աղջիկների ուսուցմանն ու դաստիարակությանը հավասար ուշադրություն էր հատկացվում:
17. Թե բարձր և թե ցածր խավերի համար բնորոշ էր մասնագիտության փոխանցումը հորից որդուն: Դա կատարվում էր երկարատև ուսուցման միջոցով, որի ժամանակ կիրառվում էին նաև ֆիզիկական պատժամիջոցներ: Քանի որ ուսուցման նպատակը երեխային տվյալ ընտանիքի ավանդական մասնագիտությանը պատրատելն էր, կրթության առաջին օղակը հանդիսանում էր ընտանեկան դպրոցը: Հայրը որդուն սովորեցնում էր իր մասնագիտության հիմունքները: Հետագայում նման ընտանեկան դպրոցներում վճարովի հիմունքներով տվյալ մասնագիտությունը սովորում էին նաև այլ ծնողների երեխաներ: Գրավոր լեզվի տարածումը և պետության կարիքների համար գրագետ մարդկանց աճող պահանջարկը առաջ բերեց նաև գրագիտության դպրոցների առաջացման պահանջ: Պաշտոնյաներին և աստիճանավորների մոտ ծառայության մեջ էին մեծ թվով գրագիրներ: Նրանց պարտականությունների շրջանակը լայն և բազմազան էր: Գրագիրը պետք է կարողանար գրագետ և արագ գրել, կարդալ արագագիր գրառումները և դասական հիերոգլիֆներով գրված տեքստերը, կազմել տեղանքի քարտեզ, կատարել մաթեմատիկական հաշվարկներ հարկերի հավաքման, ծախսերի և եկամուտների վերաբերյալ, կազմել պաշտոնական գրություններ, հրովարտակներ, տարեգրություններ:
18. Գրագիր դառնալու արվեստին տիրապետում էին տարիների տքնաջան աշխատանքով: Գրել սովորում էին պապիրուսի վրա, եղեգնյա գրչով, մոխրից պատրաստված սև թանաքով: Դպրոցական պապիրուսները լվացվում և բազմիցս անգամ օգտագործվում էին: Պահպանվել են նման գրառումներ` ուսուցչի կատարած ուղղումներով: Հին Եգիպտոսում կարևոր տնտեսական և գիտա-կրթական դեր էին խաղում տաճարները: Արքաները տաճարներին խոշոր կալվածքներ և հազարավոր ստրուկներ էին նվիրում: Տաճարներում կուտակված մթերքի պաշարներն օգտագործվում էին պետության կարիքների համար հասարակական աշխատանքներ կատարելիս գյուղացիներին մթերապահիկ հատկացնելու, ինչպես նաև տարերային աղետների դեպքում բնակչությանը օգնություն տրամադրելու համար Արքայական և տաճարական խոշոր տնտեսություններում օգտագործում էին համայնական գյուղացիների աշխատանքը որպես պարհակ: Նման աշխատանքները ղեկավարելու համար անհրաժեշտ էին գրագետ, կրթված մարդիկ, որոնք կարողանային հաշվարկել օրվա ընթացքում կատարված աշխատանքների ծավալը, ծախսված մթերքների չափը և այլն: Նման գիտելիքներ կարելի էր ստանալ հատուկ պետական-տաճարական դպրոցներում, որտեղ սովորում էին քրմերի և աստիճանավորների երեխաները: Այսպիսով, Եգիպտոսում կրթությունը պետական մենաշնորհ էր և հասանելի էր միայն հասարակության վերնախավին:
19. Բարձր պաշտոն զբաղեցնելու համար անհրաժեշտ էր սովորել տաճարային դպրոցում: Նման դպրոցները խիստ մասնագիտացված էին: Կային դպրոցներ որտեղ սովորեցնում էին կառավարելու արվեստը, ճարտարախոսություն, պատմություն: Որոշ տաճարների դպրոցներում առավելապես սովորեցնում էին ճշգրիտ գիտություններ`մաթեմատիկա, երկրաչափություն, աշխարհագրություն, աստղագիտություն: Առանձին դպրոցներում սովորեցնում էին օտար լեզուներ`նվաճված երկրներում աստիճանավոր աշխատելու, կամ հարևան երկրների հետ գրագրություն վարելու համար: Կային նաև առանձին դպրոցներ որտեղ սովորեցնում էին բշկական գիտելիքներ, քիմիա, ֆիզիկա, դեղագործություն, անասնաբուժություն: Եգիպտացիները շատ հմուտ էին բժշկության մեջ և կարողանում էին բուժել տարբեր ներքին հիվանդություններ, կատարել բարդ վիրահատություններ: Ուսյալ և կրթված մարդիկ հասարակության մեջ ավելի բարձր դիրք էին զբաղեցնում և ավելի հարուստ էին լինում:
