Presentatie van het boek "Outgaarden. Plaatsnamen en hun geschiedenis." van dr. fil. Paul Kempeneers op 9 december 2017 in 't Gemout te Outgaarden.

1. Outgaarden
Plaatsnamen en hun geschiedenis
Dr. Paul Kempeneers
9 december 2017

2. Overzicht van de lezing
• Deel I: Mijn werkgebied: het Hageland
• Deel II: Verzameling van het materiaal
– 1. Uitgegeven werken en artikels
– 2. Archief: teksten en kartografisch materiaal
• Deel III: Verwerking van het materiaal
– 1. Attestaties van toponiemen alfabetisch
– 2. Historische atlas: thesaurus en kaarten
– 3. Toponiemen verwerkt in rubrieken en klapper achteraan
– 4. Historische documenten
– 5. Illustraties: kaarten en foto’s

3. DEEL I
Mijn werkgebied: het Hageland

4. Kaart van Oost-
Brabant, adm. kaart
1973
Behandelde
gemeenten
Onvoldoende
toponymische
gegevens

5. DEEL II
Verzameling van het materiaal

6. GEDRUKTE WERKEN
Deel II – Verzameling van het materiaal

7. Werken over Outgaarden
• Wauters, Alphonse. Géographie et histoire des
communes belges. Arrondissement de Louvain. Canton
de Tirlemont. Brussel, 1875. Zétrud (+ Outgaarden), p.
140-159.
• Diels, August. Bijdrage tot de geschiedenis van
Autgaerden. Overgetikt in mei 1965 door M. Dodion
(AAM).
• Maes, Maurice. Toponymie van Outgaarden. Leuven,
Instituut voor Naamkunde, 1929, 95 blz.

8. Maurice Maes

9. Extract uit de Toponymie van Outgaarden (1929).
Voorbeeld: Eikhout p. 29

10. ARCHIEF: TEKSTEN EN
KARTOGRAFISCH MATERIAAL
Deel II – Verzameling van het materiaal

11. Opsomming van de kerken in de verschillende dekenijen,
1139. Naam Hugardis in de dekenij Geldenaken.
Overzicht van de folio 43.

12. Detail van de dekenij Geldenaken onderaan.
Onderste deel van de kopie.

13. Inkomsten en
uitgaven van
pastoor Jan de
Leeuwe in 1675.
Fragment uit
kerkarchief 29.111,
f. 14 verso over het
Schutterhuis.

14. Notitieboek van
pastoor Carolus
Laurentius Josephus
Van Meldert (1759).
Titelbladzijde
Kerkarchief 29.105.

15. Fragment uit de
rekeningen van
1624 en later (K
22.495).
Voorbeeld:
wijngaard op de
Grote Berg, f. 1.

16. Akkoord in 1716 over
de grenzen van de
parochies van
Outgaarden en Zittert.
In het Latijn (K 22.493, f.
1).

17. Rekeningen van de
tafelmeester Stockmans
1780 (K 22.497).
Fragment f. 3 over een
blok aan het Kouterken.

18. Over de ellendige staat
van de kerk, 1759 (K
22.494).
Pagina 1, gedeelte.

19. Het Begijnenbos,
opgemeten door
Naveau in 1756.
Tekening van het
Begijnenbos op de
kaart.

20. Het Begijnenbos, opgemeten door Naveau in
1756.
Beschrijving van perceel 19 met de reengenoten.

21. Het Begijnenbos,
opgemeten door
Naveau in 1756.
Bewerking met
het noorden
boven.

22. De Tafelzouw, eigendom van de Tiense Armentafel in 1697.

23. Bewerking van
de Tafelzouw in
het boek.

24. De hoeve van Rega
opgemeten door
landmeter De Brie.

25. Perceel 80 van Rega
aan de Oude Baan
naar Geldenaken,
met onderaan de
Kapel van O.L.V. van
Bijstand.

26. Fragment van
de kapel.

27. Percelen aan het
Voetpad van
Outgaarden naar
Bost (De Brie, f. 27),
met onderaan
rechts de
Windmolen.

28. De
Windmolen
van
Outgaarden.

29. DEEL III
Verwerking van het materiaal

30. ATTESTATIES VAN TOPONIEMEN
ALFABETISCH
Deel III – Verwerking van het materiaal

31. Attestaties chronologisch gerangschikt
Tafelzouw [10]
- 1441 indie tafelzuwe (K 2312, f. 90).
- 1522 in die Tafelsoue (SG 4453, f. 1v).
- 1576 inde taeffel sauwe reg. ... die taeffel van Thienen lant (SG 1984, f. 48).
- 1624 in de Taefelsauwe ... plateae dicte de daenestraet (Me 2).
- 1646 inde taeffelsauw (RA, f. 85v).
- 1669 De vloetgracht oft Tafel zauwe, op de Taeffel zauwe (k. AT, f. 167v).
- 1675 bouen die taefel sauw (SG 4112, p. 34).
- 1676 D’erffgenaemen Jan tritsmans ... op die tafel sauwe regh. Jan tritsmans in twee ende die
vloetgracht ter 3e (K 28.115, p. 21).
- 1697 (AT) op de taffel sau oft roes mortel, op de taeffel sauwe (K 2313, b. 22).
- 1700 op de tafele sauwe, die tafel sauw (Acte II, f. 94v).
- 1737 un bonnier scitué sur le cromgracht deseur la Taeffelsauwe (SG 1982, f. 88v).
- 1776 deseur le taeffel sauwe sur le linterbergh (SG 1980, f. 371).
- 1782 dans la tafelsaue (K 28.105, p. 357).
- 1792 onder Lummen in de taefel zauwe (Serie L 8, f. 2).
- 1846 kopie 1940 Tafelsoy (ABu, f. 12).
- 1982 Tafelzouw (NGI 32/8).
- 1988 Tafelzouw (Carto).
- 2000 Tafelzouw (NGI 32/8 zuid).
Idem als Vloedgracht en Zouw. Ook een Zouw die naar Goetsenhoven gaat.
Tafelzouw: tussen de percelen E 631 en E 630, eigendom van de Armentafel van Tienen. Gelegen in de
Roosmortel.

32. HISTORISCHE ATLAS:
THESAURUS EN KAARTEN
Deel III – Verwerking van het materiaal

33. Overzicht van Zittert-Lummen en Outgaarden, sectie A tot F.

34. Voorbeeld van thesaurus: percelen in sectie E.
E 295a: 10,50. Land. - 1860 Serulus, weduwe en kinderen van Jean Joseph, dagloner,
Outgaarden (a).
E 296a: 3,20. Huis. - 1860 Serulus, weduwe en kinderen van Jean Joseph, dagloner,
Outgaarden (a).
E 297: 1,20. Hof. - 1860 Kinnaes, Clementine, dagloonster, Zittert-Lummen.
E 298: 90 ca. Huis. - 1860 Kinnaes, Clementine, dagloonster, Zittert-Lummen.
E 299: 7,50. Bos. - 1791-93 Mevr. Rega, geboren Isabelle Cecile Vandendeijck; 1860 Everard,
Philippus Carolus, landbouwer, Outgaarden; 2005 Jan Vaes.
E 300: 69,90. Land. - 1791-93 Mevr. Rega, geboren Isabelle Cecile Vandendeijck; 1860
Everard, Philippus Carolus, landbouwer, Outgaarden; 2005 Jan Vaes.
E 301: 18,30. Huis. L'épicurie Bed & Breakfast (2005). - 1791-93 Mevr. Rega, geboren
Isabelle Cecile Vandendeijck; 1860 Everard, Philippus Carolus, landbouwer, Outgaarden;
2005 Jan Vaes.
E 302a: 4,00. Huis. - 1860 Lebegge, de kinderen van Joseph, en Joseph, landbouwer,
Outgaarden, vruchtgebruiker (a).
E 303a: 12,90. Hof. - 1860 Lebegge, de kinderen van Joseph, en Joseph, landbouwer,
Outgaarden, vruchtgebruiker (a).
E 304: 6,30. Hof. - 1860 Lambert, weduwe Joseph, landbouwer, Zittert-Lummen.
E 305: 7,40. Huis. - 1791-93 Weduwe Delmotte; 1860 Lambert, weduwe Joseph,
landbouwer, Zittert-Lummen.

35. Kaarten: voorbeeld
kaart 7 uit de Atlas,
het oosten van het
dorp rond 1860.

36. Fragment uit de kaart van Voncken, 2de blad van sectie E.
(Groot formaat, afzonderlijk verkrijgbaar).

37. TOPONIEMEN IN RUBRIEKEN
Deel III – Verwerking van het materiaal

38. Nederzettingsnamen. Voorbeeld Hoegaarden.
Hoegaarden. Oude vormen: ca. 1053 kopie midden 12de
eeuw Huardis, begin 12de eeuw Huguardis, 1139 kopie
midden 13de eeuw Hugardis (TW, 500), 1267 scabini de
hugardis, a Radulfo de hugarden, 1295 in territorio de
huygardis, 1299 ecclesie de hoegardis, 1316 scabini
hugardenses, 1321 hogarden, 1329 apud hoengardis, apud
hoegaerdis, 1333 in huegarden, 1340 apud hugarden, 1343
indie parochie van hougarden, enz. (Kem1985, 10-11). -- De
Latijnse uitgang -is vervangt de Germaanse uitgang -um,
later verdoft tot -en. Hoegaarden ontstond uit de datief
meervoud *Hugwardum bij de samengestelde Germaanse
persoonsnaam Hugward en betekent dus 'bij de lieden van
Hugward' (DVG, 110).

39. Veldnamen. Voorbeeld Kwade Kuit.
Kwade Kuit: 1576 bij die quaede cuijtte (SG 1984, f. 70), 1650 (terre)
entre goidsencourt et autgarden pas éloignée de quaede cuyte (SG
4411, f. 100), 1675 infra de quaede kuijte iungentia via ex Autgaerden
in Goitsenhoùen (K 28.111, f. 12; Me 3), 1704 een bunder genoempt de
quade cuijt (SG 4391, f. 320). -- Een inzinking in de bodem veroorzaakt
door ontginning heet kuit. Het Middelnederlands Woordenboek kent
het woord in deze betekenis niet. In onze regio komt kuit onder meer
voor in Melkwezer, Hakendover, Kumtich, Oplinter, Meldert, enz.
Kwaad wijst op slechte grond, bijv. door begroeiing met netels en
doornen. Identiek met de steengroeve op E 40 (kaart 9), in 1854
aangeduid als Carrière (Vdm), gelegen aan de huidige Jongensschool-
straat. Al rond 1370 mocht Godefridus Waelraven op de Grote Berg
erde steken opte vorscreuen berch te sire genuechten en betaalde
hiervoor aan de hertog jaarlijks 1 denier (R 44.700, f. 34v). In 1482
werd deze cijns betaald door Henrick Genijns (R 44.702, f. 30).

40. HISTORISCHE DOCUMENTEN
Deel III – Verwerking van het materiaal

41. Voorbeeld "Onderzoek van een dood lichaam".
9.1. Onderzoek van een dood lichaam
Op 26 februari 1769 overleed in Outgaarden door een
pletteringe Jan Leemans. Hij was nog geen 39 jaar oud. Op 16
augustus 1730 werd hij geboren als zoon van Peter Leemans en
Barbe Taelmans. Wel kreeg hij "zwaar gewond" nog de Heilige
Sacramenten toegediend. Zo lezen we in het overlijdensregister
onder nr. 487: Obijt munitus S.S. Sacramentis Joannes Leemans
graviter vulneratus aetatis 39 annorum sepultus in coemeterio (mfm
1633873, item 8). Dokter Guillaume Joseph Taijmans en chirurgijn
Hubert Willems onderzochten het dood lichaam in Outgaarden, in
1769 een gehucht van Hakendover (SG 4113). Taijmans was een
bekende dokter in Tienen. Hij werd geboren in Overijse op 9 april
1705 en overleed in Tienen op 29 oktober 1784 (Vrancken, 30).
Willems was een chirurgijn, die op 18 februari 1747 huwde met
Barbara Peyssens (o.c., 37).

42. ILLUSTRATIES: KAARTEN EN
FOTO’S
Deel III – Verwerking van het materiaal

43. Het Schutterhuis, Kerkstraat 17, al vermeld
rond 1350.

44. Het Schutterhuis in 2017.

45. De hoek van de Meisjesschoolstraat rond 1970.

46. Het Pastoorspad, voorheen het
Staggestraatje.

47. De Sint-Niklaaskerk, gebouwd in 1760.

48. Het jaarschrift met de datum 1760, aangebracht door
pastoor Van Meldert. Er staat Popule, niet Populo!

49. De Hoeve Nys op een prentkaart rond 1930,
gezien vanuit de Kerkstraat.

50. Dezelfde hoeve vanuit de Kerkstraat in 2017.

51. De vijver aan het begin van de
Paanhuisbeek in 1930.

52. Overblijfsel van de Paanhuisbeek, rechts de
Dolage.

53. De Jongensschoolstraat met de Sint-
Rochuskapel in 1928.

54. Dezelfde plaats in 2017.

55. Luchtfoto van de hoeve Lebegge in de
Boterstraat.

56. De hoeve Rega, later hoeve Maes, nu
genoemd De Epicurie, in 1929.

57. Dezelfde hoeve in 2017.

58. De auteur die opzoekingen doet in het
Provinciaal Archief in Leuven.

59. Fine coronato nobilitatur opus (Verinus).
Van een begonnen werk is 't licht wat lof te halen,
Maar als 't voltrokken is, mag men eerst zegepralen.
Naar: Frans T'Serstevens,
Schat van zedespreuken en lessen.
Brussel, 1755.

60. Dank u voor uw aandacht!
Meer informatie: www.kempeneers.org