Bas van Stokkom, socioloog verbonden aan de Radboud Universiteit te Nijmegen en Vrije Universiteit te Amsterdam, gaf een presentatie over gezag tijdens de InBeeldbijeenkomst op 27 maart 2014 van expertisecentrum Veilige Publieke Taak. Hierbij stond de vraag centraal op welke manier het wel of niet hebben van gezag een rol speelt bij het ontstaan van en omgaan met agressie.

1. 27 maart 2014
Bas van Stokkom, VU / RU
Revitalisering van gezag
Waarom en hoe?

2. Overzicht
1.Gezag: een slecht imago
2.De klantgerichte overheid en de ‘lastige burger’
3.Wat is gezag? Een herwaardering
4.Asymmetrie 1: gezag als ‘voorgaan’
5.Asymmetrie 2: gastheer en gast
6.Tegengaan agressie op de werkvloer: enkele
uitgangspunten

3. Gezag: een slecht imago
Betuttelende betekenis gezag
‘wie ben jij om mij te commanderen’
‘bemoei je met je eigen zaken’
Gevolgen:
Achterwege laten aanspreken en corrigeren
Mijdingsgedrag
Handelingsverlegenheid

4. Gezag: een slecht imago
Gezag ervaren als inbreuk op individuele vrijheid
Furedi: door afwijzen gezag komt vrijheid in het
gedrang, want:
Invoeren meer regels en technische beveiliging
En daardoor: ontmoediging zelf verantwoordelijkheid te
nemen
Gezag en vrijheid: veronderstellen elkaar

5. De klantgerichte overheid en ……
Klant is koning
Beantwoorden aan (private) eisen / verwachtingen
Gevolgen:
• Ambitieniveau klanten opgeschroefd
• Overheid besmet met ‘klanttaal’ (‘ik wil dat Eindhoven…’)
• Demasqué burgerschap
• Ambtenaren als ‘zeloten’ beschouwd
Voorbeeld van dat laatste: Kanniewaarzijn (tattoobus
gemeente Delft)
Suggestie: ‘gemeente is een zooitje’, ‘burger is zelf niet
verantwoordelijk’

6. …de ‘lastige burger’
Steven de Jong / lastvandeburger.nl
• Brieven ambtenaren: burger sluit ogen voor eigen
aandeel probleem, burger bekommert zich louter om
eigen belang, burger is onbeschoft
• Reactie burgers: ‘u moet mijn algemeen belang
behartigen’
Overheid: niet alleen ‘klaar staan’, maar vooral
behartigen collectieve belang
Overheid als scheidsrechter: kan en mag
populariteitsprijs niet winnen

7. Wat is gezag? Een herwaardering
Arendt: gezag is niet gebaseerd op dwang, noch
overreding
Gezag veronderstelt asymmetrische verhoudingen
Gezag = stichten
• verantwoordelijkheid nemen
• laten zien dat je voor een zaak staat
• initiëren (meevoeren; binnen leiden; bewegen tot
instemming)
• voorwaarden: moed tonen; dienstbaar en welwillend
zijn

8. Asymmetrie 1: gezag als ‘voorgaan’
1. initiatief nemen
(her)definiëren van een probleemsituatie ‘voor’ anderen
• engageren (staan voor een zaak)
• je durven positioneren (‘professionele moed’)
2. echt contact maken
Authenticiteit / innerlijke beleving

9. Asymmetrie 2: gastheer en gast
gastheer: locatiegezagsdrager
‘samen delen’ van een ruimte (dus niet: ‘doen wat je
wil’)
je bent tijdelijk te gast: verwelkomd, maar
conformeren aan de huisregels

10. Tegengaan agressie op de
werkvloer: enkele uitgangspunten
Voorkomen frustratie publiek
Solidariteit en onderlinge steun: bemoeiplicht
Ordegesprek; tekenen van garantieverklaring; evt
toegangsverbod
Wangedrag nooit belonen; dienstverlening (indien
mogelijk) opschorten

11. Tegengaan agressie op de
werkvloer: enkele uitgangspunten
Vergroten mentale weerbaarheid
(stress/conflicthantering)
Praktisch leren door debriefing / collegiale toetsing
vergroten ervaringskennis door herkennen problemen
en inventariseren, bespreken en bevragen van
praktijkverhalen;
opbouw handelingsrepertoire ter voorkoming van
ongewenste situaties.

12. Meer informatie
Deze presentatie is onderdeel van een key note op een InBeeldbijeenkomst
van het expertisecentrum Veilige Publieke Taak over Gezag anno 2014,
gehouden op 27 maart 2015 te Utrecht.
Op de presentatie rust copyright van Bas Van Stokkom. Neemt u contact met
het expertisecentrum op als u (een deel van) de presentatie wilt gebruiken.
Of bekijk de samenvatting van het expertisecentrum Veilige Publieke Taak
van deze bijeenkomst. Die samenvatting wordt via Creative Commons
licentie gedeeld.
Expertisecentrum Veilige Publieke Taak
www.evpt.nl
info@evpt.nl
070 – 376 5700
.