BEZ

1. 1. Хичээлийн нэр, индекс:......................................................Бизнесийн эрх зүй /CILA 403/
2. Хичээлийн багц цаг:.............................................................2 кр /32:32/
3. Хичээлийг хэрэгүүлэх улирал:...........................................6-р улирал /УУУ 2-р курс/
4. Хичээлийг зохион байгуулагчийн нэр:.............................УУИТСургууль
5. Лекц :.......................................................................................32 цаг
6. Семинар:.................................................................................32 цаг
7. Бие даалт ...............................................................................улиралд 1
8. Дадлага ажил:........................................................................байхгүй
9. Өмнөх холбоо.......................................................................Төр эрх зүйн үндэс /IRIS 100, 110/
Эдийн засгийн онол /ECON 104/
Хичээлийн тодорхойлолт: бизнесийн эрх зүй нь Монгол Улсын эрх зүйн тогтолцооны нэгэн
бүрэлдэхүүн хэсэг, бие даасан салбар эрх зүй болохын хувьд манай улсын хууль зүйн их, дээд
сургуулиудад заавал үзэх хичээлийн нэг мөн. Энэхүү салбар эрх зүйн хичээлийн тогтолцоо нь
бүтцийн хувьд үндсэн ойлголт болон тодорхой институтүүдээс бүрдэнэ. Уг хичээлээр Бизнесийн
эрх зүйн ойлголт: Бизнесийн онолын үндэс: хууль зүй ба бизнесийн эрх зүй, ёс зүй ба бизнес,
бизнесийн харилцаанд оролцогчид, дампуурал, өмчийн эрх зүй , банзкны эрх зүй, хэлцэл
төлөөлөл, үүргийн ба гэрээний эрх зүй үнэт цаасны эрх зүй болон бизнесийн үйл ажиллагаан
дахь төрийн зохицуулалт зэрэг болон бусад асуудлыг үзнэ.
Хичээлийн хэрэгцээ: Бизнесийн эрх зүйн онцлогийг илүү сайн ойлгох, онол-практикийн
мэргэжлийн төвшин, хандлагыг зөв төлөвшүүлэх ач холбогдолтой. Бизнесийн эрх зүй хичээлийг
үзэж судалсанаар санхүүгийн, , эрүүгийн, иргэний эрх зүй,экологи, гэр бүл,хөдөлмөр, нийгэм
хангамжийн зэрэг амьдрал, практик дээрхи бизнесийн зөв ойлголттой болж, бизнес эрхлэх
анхан шатны мэдлэгтэй болно..
Хичээлийн зорилго: бизнесийн эрх зүй нь заавал үзэх хичээл бөгөөд суралцагсдад
системтэй мэдлэг өгч, танин мэдэхүйн суурьтай болгох, бизнесийн эрх зүйн үндсэн ойлголт,
институтуудын талаар эрэмбэ дараалал бүхий, цэгцтэй мэдлэг олгох, түүнийг практикт
бүтээлчээр хэрэглэх чадвар, цаашид уг хичээлээр олж авсан мэдлэгтээ түшиглэн хууль тогтоох ,

2. гүйцэтгэх, шүүх, эрх мэдлийн байгууллагад хууль тогтоомжийг дээдлэн, хүний эрхийг хангаж,
хамгаалан ажиллах хандлага эзэмшүүлэхэд энэ хичээлийн зорилго оршино.
Хичээл сургалтын үр дүн
Эзэмших мэдлэг, ба ур чадварууд .
· Эрх зүйн тогтолцоонд бизнесийн эрх зүйн эзлэх байр суурь , гүйцэтгэх үүргийг тодорхойлж
сурах
· бизнесийн эрх зүйн онцлог бусад салбар эрх зүйтэй төсөөтэй болон ялгаатай талыг
тодорхойлж сурах
· бизнесийн эрх зүйн түүхэн хөгжлийг судлах, бизнесийн эрх зүйн аливаа асуудлыг
уламжлал шинэчлэлийн хүрээнд авч үзэх чадвар эзэмшүүлэх
· бизнесийн онолын суурь мэдлэг олгох
· бизнесийн эрх зүйн үндсэн ойлголтуудыг мэдэх, тайлбарлах
· Уг хичээлээр олж авсан мэдлэг цаашид бусад хичээлийг судлах үндэс болох
· Оюутан олж авсан мэдлэгээ практикт хэрэглэж сурах чадвар эзэмшүүлэх
Дүгнэх журам:Монгол улсын Гэгээрлийн сайдын 1998оны 225-р тушаалын 1-р хавсралтыг
баримтлан дараахи байдлаар үсгэн болон тоон үнэлгээгээр үнэлнэ.Үүнд:
 А (90-100) Суралгын дээд амжилтыг илтгэх дүн.Тухайн хичээлийн агуулгыг дээд
зэргээр ойлгосон,ухагдахуун, ойлголтуудыг чадварлаг ашигладаг,өргөн мэдлэгтэй
болохыг харуулж байна.
 B (80-90) Дундаж төвшнөөс дээгүүр амжилтыг илтгэх дүн. Тухайн хичээлийн
агуулгыг сайн ойлгосон, тухайн хичээлтэй холбоотой бодлого бодох ухагдахууныг
ашиглах чадвартай
 C (70-80) Хичээлийн агуулгыг дундаж төвшинд эзэмшсэн,тухайн хичээлийн
ухагдахууны ихэнхи хэсгийг хангалттай ойлгосон,хялбар бодлогуудыг бодох
чадвартай, цаашид энэ чиглэлээр сайн суралцах бэлтгэлтэй гэсэн үг.
 D (60-70) Дундаж төвшнөөс доогуурх амжилтыг илтгэсэн дүн.Тухайн хичээлийн
ухагдахууныг жигд ойлгоогүй,харьцангуй хялбар бодлого бодох чадвартай,мэдлэг
чадвар ихээхэн дутагдалтайг илтгэнэ.

3.  F (0-60) Мэдлэг чадвар туйлын хангалтгүйг илтгэх дүн. Тухай хичээлийн агуулгыг
муу эзэмшсэнийг илтгэнэ.
Дараахи байдлаар үнэлнэ.
· Ирц 10
· Идэвхи 20
· Бие даалт 20 (бичсэн байдал 10, хамгаалсан байдал 10)
· Явцын шалгалт 10+10=20
· Батлах шалгалт 30
Улиралын нийт цагийн 30-40 %-д нь суугаагүй бол зохих зөвшөөрлийг авч хичээлээ нөхөж
шалгуулснаар шалгалтанд орох эрхтэй болно.40болон түүнээс дээш хувьтай бол дүн гаргахгүй.
Хичээлийн явцад улиралын шалгалтыг 2 удаа авна. (амаар, бичгээр) Улиралын эцсийн
батлах шалгалтыг тестээр авна.Тест нөхөх, сонгох хэлбэртэй байна.Оюутанууд улиралын явцад
нэг удаа бие даалтын ажлыг хийж хамгаална. Семинарын ажлыг багаар хийнэ.
Ашиглах материал:
А/Хууль:
1. Монгол Улсын Үндсэн Хууль 1992 он
2. Иргэний хууль 2002 он
3. Эрүүгийн хууль 2002 он
4. Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хууль 2003 он
5. Нөхөрлөлийн тухай хууль 1995 он
6. Компаний тухай хууль 1999 он
7. Дампуурлын тухай хууль 1997 он
8. Хөдөлмөрийн тухай хууль 1999 он
9. Бусад холбогдох хууль
Б/ Ном сурах бичиг
1. “Бизнесийн эрх зүй” /хуульчдад зориулдсан гарын авлага/ УБ 2003 он
2. Д.Дүгэржав “Бизнесийн эрх зүй” УБ 2002, 2006 он

4. 3. Т.Мөнхжаргал, Ц.Цолмон “Бизнесийн эрх зүй” УБ 2000 он
4. Т.Сэнгэдорж “ Төр эрх зүйн онолын үндсэн салбарууд” УБ 2005 он
В/ Бусад эх сурвалж
1. www.legalinfo.mn
2. www.mongolianlaws.mn
Хичээлийн төлөвлөгөө /календарчилсан төлөвлөгөө /
д/д долоо
хоног хичээлийн нэр агуулга орох өдөр орох
хэлбэр
1
I долоо хоног
Эрх зүй гэж юу вэ?
Эрх зүйн цагаан толгой
Эрх зүйн ойлголт, Лекц
зохицуулах зүйл,
зохицуулалтын арга
XII/17
Эрх зүйн хэм хэмжээ,
зарчим семинар
Салбар эрх зүйн ойлголт
2
II долоо хоног
Бизнесийн эрх зүйн
үндсэн ойлголт
Бизнесийн эрх зүйн
ойголт
XII/24
Лекц
Бизнесийн эрх зүйн
зохицуулах зүйл, хамрах
хүрээ
Бизнесийн эрх зүйн
зохицуулалтын арга,
бизнесийн эрх зүйн
зарчим
Эдийн засаг ба эрх зүйн
харилцан хамаарал
семинар
3
III долоо хоног
Бизнесийн эрх зүйн
харилцаа
Ойлголт, ангилал
XII/31
Лекц
Бизнесийн эрх зүйн
харилцааны субъектийн
шалгуур
Иргэн бизнесийн
харилцаанд оролцох
боломж, хэлбэр
Иргэдийн ашгийн төлөө
үйл ажиллагаанд тавих
төрийн хяналт
семинар

5. 4
IV долоо хоног
хуулийн этгээдийн эрх
зүйн байдал
Хуулийн этгээдийн
ойлголт
I/7
Лекц
Хуулийн этгээдийн
ангилал
Ашгийн төлөө болон
ашгийн төлөө бус хуулийн
этгээд
Гишүүддээ үйлчилдэг
хуулийн этгээд
Хуулийн этгээдийг
өөрчлөн байгуулах , татан
буулгах
семинар
5
V долоо хоног
компаний эрх зүй
Компани ойлголт
I/14
Лекц
Компанийг үүсгэн
байгуулах, компаний
хэлбэр
Хязгаарлагдмал
хариуцлагатай компани,
түүний үндсэн шинж
Хувьцаат компани түүний
үндсэн шинж
семинар
Хараат болон охин
компани
6
VI долоо хоног
Компани эрх зүй 2
Компанийг улсын
бүртгэлд бүртгүүлэх,
компаний хууль зүйн факт
I/21
Лекц
Компаний гэрээ
хэлэлцээр
Компанийг өөрчлөн
байгуулах, татан буулгах семинар
7
VII долоо
хоног
Нөхөрлөл, хоршоо
Нөхөрлөл, түүний эрх
зүйн байдал
III/4 Лекц
Хоршоо түүний эрх зүйн
байдал
явцын шалгалт №1 семинар
8
VIII долоо хоног
Хэлцэл төлөөлөл
Хэлцэл , түүний хэлбэр
Хэлцэлд тавигдах
шаардлага
Лекц
Төлөөлөл, ойлголт
III/11
төлөөлөх хэлбэр
Төлөөлөлийг итгэмжлэх
болзол, шаардлага семинар
9
IX долоо
хоног
Өмчийн эрх зүй Өмчийн тухай ойлголт,
төрөл хэлбэр
III/18 Лекц
Өмчийн эрх зүйн
харилцаа, тэдгээрт
хамаарагдах субъектүүд

6. Өмчийн эрх зүйн
харилцаа үүсэх
өөрчлөгдөх дуусгавар
болох
Өмчийн харилцаанаас
үүсэх маргааныг хянан
шийдвэрлэх
семинар
10
X долоо хоног
Банкны эрх зүй
Банкны эрх зүйн ойлголт,
зохицуулах зүйл,
зохицуулалтын арга
Банкны эрх зүйн хэм хэмжээ, эх сурвалж
Лекц
Банкны эрх зүйн
III/25
харилцаа, харилцааны
субъектүүд
Банкны үйл ажиллагаа
Төв банк, арилжааны семинар
банкинд хяналт тавих
11
XI долоо хоног
Хөдөлмөрийн эрх зүй
Хөдөлмөрийн эрх зүйн
ойлголт, зохицуулах зүйл,
зохицуулалтын арга
Хөдөлмөрийн эрх зүйн Лекц
хэм хэмжээ, эх сурвалж
Хөдөлмөрийн эрх зүйн
IV/1
харилцаа, субъектүүд
Ажил олгогч түүний эрх
үүрэг, хүлээх хариуцлага
семинар
Ажилтан , түүний эрх
үүрэг , хүлээх хариуцлага
12
XII долоо хоног
Гэрээний эрх зүй
Гэрээний тухай ойлголт,
үүсэл хөгжил
IV/8
Лекц
Гэрээний төрөл, ангилал
Гэрээ байгуулах журам,
үе шат
Гэрээ хүчин төгөлдөр
байх нөхцөл
Гэрээ дуусгавар болох
журам, түүний хууль зүйн
үр дагавар
семинар
13
XIII долоо
хоног
Үүргийн эрх зүй
Үүргийн эрх зүйн ойлголт,
төрөл
Үүрэг үүсэх үндэслэл, IV/15 Лекц
төрөл
Үүргийн субъектүүд
явцын шалгалт №2 семинар
14 XIV
долоо
хоног
Өрсөлдөөн түүний эрх
зүйн зохицуулалт
Зах зээлийн чөлөөт
өрсөлдөөнийг дэмжихийн
ач холбогдол
IV/22 Лекц

7. Чөлөөт өрсөлдөөнд саад
болох хүчин зүйлүүд
Шудрага өрсөлдөөнийг
эрх зүйгээр хамгаалах
арга
Зах зээлд шудрага
бусаар давамгай байдал
олж авах боломжийг
хязгаарлах
Шудрага бус бус
өрсөлдөөнийг хянан
зохицуулах байгууллагын
чиг үүрэг
семинар
15
XV долоо хоног
Дампууралын эрх зүй
Дампууралын ойлголт,
бизнесийн байгууллагын
дампуурал
Дампууралын ангилал Лекц
Дампууралын хэрэг
үүсгэх, төлбөрийн
чадваргүй байдал
IV/29
Нэхэмжлэгчдийн хурал
Хэрэг гүйцэтгэгч, түүний
эрх үүрэг
семинар
Хариуцагчийг татан
буулгах, хөрөнгө оруулах
16
XVI долоо хоног
Хөрөнгө оруулалт
болон үнэт цаасны эрх
зүйн зохицуулалт
Хөрөнгө оруулалтын эрх
зүйн зохицуулалт
Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжсэн эрх
Лекц
V/6
зүйн зохицуулалт
Үнэт цаасны эрх зүйн
зохицуулалт
дүгнэлт хичээл семинар
нийт 64 лекц 32цаг с 32цаг
Бие даалтын сэдэв
1. Эрх зүйн тухай ойлголт
2. Бизнесийн эрх зүйн үндсэн ойлголт
3. Бизнесийн эрх зүйн харилцаа
4. Хуулийн этгээд эрх зүйн харилцааны субъект болох нь
5. Компаний эрх зүй
6. Хэлцэл, төлөөлөл

8. 7. Хөөн хэлэлцэх хугацаа
8. Өмчийн эрх зүй
9. Банкны эрх зүй
10. Даатгалын эрх зүй
11. Хөдөлмөрийн эрх зүй
12. Гэрээний эрх зүй
13. Үүргийн эрх зүй
14. Шудрага бус өрсөлдөөнийг зохицуулах
15. Шүүхийн бус журмаар болон шүүхээр эрх ашгаа хамгаалуулах нь