Impressie verslag van de netwerkbijeenkomst voor raadscommunicatieadviseurs van de Vereniging van Griffiers op 22 juni 2017

1. 1
Impressie van de netwerkbijeenkomst raadscommunicatie adviseurs en griffiers van 22 juni 2017
In een warm en zomers Utrecht kwamen ruim 60 raadsadviseurs en griffiers uit het hele land samen
voor een netwerkbijeenkomst over Opkomst bevordering. De verkiezingen staan weer voor de deur
en het is nu belangrijk te bepalen welke inzet de griffie kan plegen. Op de oude voet doorgaan heeft
geen zin! Maar wat dan wel?
Na het welkomstwoord van Yorinde ter Mors, directeur publieke dienstverlening namens de
gemeente Utrecht, kregen twee sprekers de vloer om vanuit twee perspectieven over opkomst
bevordering te spreken: Julien van Ostaaijen (Tilburg University) en Monique van Kaam
(HowAboutYou).
Verbetering op komst ?
Julien van Ostaaijen sprak over zijn onderzoek Verbetering op komst. Een onderzoek naar een
effectieve gemeentelijke inzet van communicatiemiddelen voor de opkomst bij lokale verkiezingen.
De trend is niet positief wat de opkomst van gemeenteraadsverkiezingen betreft. In de aflopen 20
jaar daalde de opkomst met ruim 10% tot onder de 55%. En dat terwijl gemeenten juist meer
middelen besteden aan die opkomstsbevordering. Elke gemeente heeft wel zijn posters, brieven,
stemwijzer en verkiezingsdebatten, maar deze hebben geen waarneembaar effect op de opkomst of
slechts minimaal.
Wat heeft Julien in zijn onderzoek geconstateerd ?
• Gemeentelijke communicatiecampagnes zijn weinig doordacht Beperkte doelstelling. Nauwelijks
onderbouwing vooraf. Geen onderzoek achteraf.
• Geen meetbaar effect van communicatiemiddelen in relatie tot de opkomst. Geen (kwantitatief
onderzoek) tot beperkt (literatuuronderzoek) effect.
• Communicatiecampagnes richten zich beperkt op de voor opkomst belangrijke factoren.

2. 2
Opkomst in grote mate bepaald door factoren die niet eenvoudig veranderbaar zijn. Relatief
korte campagne lijkt er niet op van invloed.
Wat kunnen de gemeenten doen om enig effect te realiseren ?
• Zet in op structurele, doelgerichte communicatie met bijpassende communicatiemiddelen.
• Richt je op de belangrijkste oorzaken van lage opkomst.
• Werk met onderzoek aan een lokale aanpak rond opkomst bevordering. De omvang en
intensiteit van opkomst belemmerende en bevorderende factoren kunnen per gemeente
verschillen. Onderzoek wat in je eigen gemeente werkt en wat niet.
Kortom een pleidooi voor een doordachte en doelgerichte aanpak van gemeenten.
Met social media bereik je bijna iedereen!
De tweede spreker was Monique van Kaam, van HowAboutYou. Een bedrijf dat o.a. gemeenten helpt
met het vergroten van hun bereik richting burgers en bedrijven/instellingen.
De wijze waarop mensen hun informatie ontvangen is de laatste 15 jaar sterk aan het veranderen.
De journalist en de politicus zijn niet meer de belangrijkste opiniemakers. Zij hebben concurrentie
gekregen van duizenden anderen. Dat is de invloed van social media. Terwijl de oplages van
geschreven pers gestaag dalen, groeit social media enorm. Whatsapp en Facebook hebben in
Nederland elk inmiddels meer dan 10 miljoen gebruikers en een enorm bereik onder alle
leeftijdsgroepen. Bij de laatste raadsverkiezingen werd nog weinig gebruik gemaakt van sociale
media door gemeenten. De komende verkiezingen kan dat veranderen.
Wat kunnen gemeenten doen om effectief gebruik te maken van social media?
• Krijg inzicht in de stemmers van je gemeente.
• De trouwe stemmers en de absoluut niet stemmers leveren weinig rendement op: focus op de
middengroep.
• Deze groep heeft een langere periode en meerdere momenten van informatie-uitwisseling
nodig.
• Richt je communicatie op een specifieke doelgroep en stuur dat bericht ook aan die groep.
• Facebook-advertenties zijn goedkoop en hebben een groot bereik. Gebruik ze!
• Gebruik een raadsmonitor (wat wordt er gezegd op social media). Onderwerpen die leven in de
samenleving komen boven. Anticipeer hierop!
Bedrijvenmarkt en netwerken
Na de presentaties was er tijd om te netwerken en vertelde verschillende bedrijven wat zij de
griffies te bieden hebben om de verkiezingen te ondersteunen. In de trouwzaal van het oude
gemeentehuis was hiervoor een bedrijvenmarkt ingericht waar de volgende bedrijven een tafel
hadden: Prodemos, HowAboutYou, Politieke academie, KiesKompas, ETT Media (verkiezingskrant),
Citisens/Necker van Naem en debat.nl
Hackathons
Belangrijk deel van het programma was ingeruimd voor de deelnemers zelf. In verschillende groepen
werd volgens het hackathon principe van gedachte gewisseld. Een hackathon is een workshop-
achtige activiteit waarin in kleine groepjes creatieve oplossingen voor problemen worden bedacht én
uitgewerkt.

3. 3
Uit de hackathons kwam duidelijk naar voren dat de deelnemers vooral inzetten op de groep
jongeren. Jong geleerd is oud gedaan blijft het credo. Ook werd gekeken naar de beleving van het
stemmen, maak het hip om specifieke doelgroepen te bereiken. Juist omdat de capaciteit en de
middelen van de gemeenten beperkt zijn moeten wij ook leren zaken uit handen te geven. Vraag
organisaties en groepen het belang van stemmen op te pakken. Lever daarvoor ideeën, maar laat het
ook los.
De volgende oplossingen kwamen naar voren:
Jongeren stimuleren om te gaan stemmen via:
• Vergroot de kennis over waar de gemeente gaat:
o Biedt jongeren in de leeftijdsgroep van 18 tot 23 jaar masterclasses over de gemeente en de
gemeentelijke politiek aan. De griffie kan dit zelf verzorgen. Inspiratie is te vinden bij o.a.
prodemos.
o Zoek de middelbare scholen en MBO’s op en spreek de leerkrachten aan. Kijk samen naar de
mogelijkheden om de jongeren te spreken over de gemeente en de politiek. Initiatief ligt
echt bij de griffies en de ambtelijke organisatie die vaak al contacten in het onderwijs
hebben. Pro-demos heeft mooie programma’s voor de groep leerlingen die je kan gebruiken.
• Gebruik van hun omgeving en voorbeelden:
o Zet ambassadeurs, zoals sportcoaches, in om verkiezingen bekend te maken. Doe dit samen
met bijvoorbeeld de wethouder Sport.
o Gebruik lokale ondernemers waar veel jongeren samenkomen als informatiepunt.
o Benader een lokale jonge held en vraag die een rol op zich te nemen, via interview voor
social media of bij het stemmen zelf.
o Geef een aantal jongeren zelf een rol door hen te vragen aan de slag te gaan met de
verkiezingen. Benader hiervoor middelbare scholen/MBO’s . Begin daar na de zomer mee.
• Geef jongeren kansen voor input!:
o Benut de kansen van een lokale jongerenraad optimaal. Zorg dat de gekozen thema’s en
resultaten breed worden gecommuniceerd. Betrek het college daarbij. Zodat het niet bij
woorden blijft maar ook in daden vertaald.
o Stimuleer jongeren om input te leveren voor de lokale verkiezingsprogramma’s. Niet alle
partijen hebben actieve jongeren afdelingen. Jongeren kunnen goed aangeven wat zij
belangrijk vinden in de stad. Dit kan worden ingestoken via scholen en/of via een
facebookcampagne.
• Jongeren en verkiezingen
o Organiseer samen met jongerenorganisaties/scholen een schaduwverkiezing in je gemeente.
in samenwerking met de partijen die deelnemen aan de verkiezingen kunnen samen met de
jongerengemeenteraad debatten georganiseerd worden. Stemmen kan je via een facebook-
campagne organiseren.
o Verkiezingsfestival. Naar het voorbeeld van de gemeente Den Haag kan een festival worden
georganiseerd voor jongeren. Zij kunnen in de nacht als eerste stemmen op een speciaal
stemlokaal.
o Organiseer samen met de ambtelijke organisatie een Vlog-festival. Jongeren kunnen vlogs
indienen over een speciaal onderwerp en een prijs winnen.

4. 4
Opkomstsonderzoek en thema-aanpak
• Verkiezingsanalyse
o Vergelijk de uitslagen van de verkiezingen van de Tweede Kamer en de gemeenteraad en
zoek waar de verschillen zitten. Burgerzaken heeft de uitslagen per stembureau beschikbaar.
Door te vergelijken kan je achterhalen waar wel politieke interesse is, maar onvoldoende
stimulans om toch te gaan stemmen.
o Zoek de onderwerpen die per wijk spelen. En gebruik deze input voor de stemwijzer en
gerichte informatie over de verkiezingen richting de wijkbewoners. Via o.a
www.versterkdedemocratie.nl kan je een gerichte communicatiecampagne organiseren.
o Om de onderwerpen boven tafel te krijgen is een social media-monitor een handige
hulpmiddel. Vaak gebruikt de gemeentelijke afdeling communicatie al een dergelijk
instrument: sluit daarbij aan.
o Zoek in de wijken, ook vanuit het gemeentelijk netwerk, naar sleutelpersonen uit de wijk en
benader die voor het stimuleren van de opkomst. Zorg dat zij hun netwerk aanspreken om te
gaan stemmen. Gebruik hiervoor het grootste sociale media-netwerk: whatsapp!
• Stemmen als een beleving
o Zoek, samen met de afdeling burgerzaken, bijzondere locaties in je gemeente die als
stembureau kunnen worden ingericht. Denk hierbij aan musea, landhuizen,
industrieelerfgoed en MBO-scholen.
o Benader sleutelpersonen in de stad/dorp voor de selfie-actie ‘Ik heb gestemd’. Benader
hiervoor ook alle personen uit het raadsnetwerk. Begin bij de raad en het college en breid de
cirkel steeds verder uit met hulp van het netwerk.
De middag werd afgesloten met een druk bezochte borrel waar ook de bedrijven in gesprek gingen
met de griffiers en raadsadviseurs. De netwerkbijeenkomst zorgde voor ideeën en enthousiasme om
aan de slag te gaan met de komende verkiezingen. Om de resultaten beter met elkaar te kunnen
delen zal de linkedin pagina van de Vereniging van griffiers of die van de communicatieadviseurs
intensiever worden gebruikt.
Namens de organisatie van de netwerkbijeenkomst, David Kok, Alex Schipperheijn, Erik Lanning en
Liesbeth Schreiner, danken wij de griffie van Utrecht voor het beschikbaar stellen van het oude
stadhuis en de ondersteuning van de middag!