1.
‫وزارة‬
‫التربية‬
‫الوطنية‬
‫المستوى‬
:
3
‫ع‬
‫ت‬
‫دمحم‬ ‫بن‬ ‫عاشور‬ ‫الشيخ‬ ‫ثانوية‬
‫المـــــدة‬
:
4
‫س‬
‫ــ‬
‫ا‬
‫ػبد‬
‫األٗه‬ ‫اىفصو‬ ُ‫اٍزسب‬
‫بح‬ٞ‫ٗاىس‬ ‫ؼخ‬ٞ‫اىطج‬ ً٘‫ػي‬ ‫ٍبدح‬ ٜ‫ف‬
‫ٕبٍخ‬ ‫ٍالزظخ‬
:
‫اقشأ‬
،ِ‫ثزَؼ‬
‫سمض‬
،
ٌ‫ث‬ ‫زبٗه‬
‫اخت‬
‫ثذقخ‬
.
‫االول‬ ‫التمرين‬
:
(
08
‫نقاط‬
)
‫رسَر‬
‫خ‬ْٞ‫اىج‬
‫خ‬ٞ‫اىفشاغ‬
ٌٝ‫ىإلّض‬
ٍِ
‫أداء‬
ٔ‫فز‬ٞ‫ٗظ‬
‫خ‬ٞ‫اىْ٘ػ‬
‫ٕزا‬ ٗ ،
ٔ‫ث٘زذار‬ ‫ٍشرجط‬
‫ت‬ٞ‫اىزشم‬
ٛ
‫ح‬
"
‫األزَبض‬
‫خ‬ٍْٞٞ‫األ‬
".
I
-
‫انشكم‬ ‫ًٌثم‬
–
‫ا‬
-
ٍ‫ي‬
‫انٕثٍقخ‬
(1)
‫انجٍُخ‬
‫انفشاغٍخ‬
‫نجضٌئخ‬
‫ثشٔرٍٍُخ‬
ً‫ٔظٍف‬
‫ح‬
)
‫إَضٌى‬
(
‫رى‬
‫انحصٕل‬
‫عهٍٓب‬
‫ثبعزعًبل‬
ً‫ف‬ ‫انًًٓخ‬ ‫انجشايج‬ ‫احذ‬
‫انًجبل‬ ‫ْذا‬
‫ثًٍُب‬ ،
‫انشكم‬ ‫ٌظٓش‬
–
‫ة‬
-
‫انصٍغخ‬
‫انكًٍٍبئٍخ‬
‫نهجضء‬
‫انشكم‬ ٍ‫ي‬ ‫انًؤطش‬
–
‫ا‬
-
‫ال‬ ً‫ٔانز‬
‫رزٕافق‬
‫يع‬
‫انًجذأ‬
ًً‫انعه‬
‫السرجبط‬
‫انغهغهخ‬ ًٍ‫ظ‬ ‫األيٍٍُخ‬ ‫األحًبض‬
‫انججزٍذٌخ‬
.
1
-
ٔ‫اسزؼَبالر‬ ٗ ‫اىجشّبٍح‬ ‫ٕزا‬ ‫خ‬َٕٞ‫ثأ‬ ‫رمش‬
.
2
-
‫رؼشف‬
ٚ‫ػي‬
ٙ٘‫اىَسز‬
ٜ‫اىجْبئ‬
ٓ‫ىٖز‬
‫ئخ‬ٝ‫اىدض‬
،
ٌ‫ث‬
‫صف‬
‫زٖب‬ْٞ‫ث‬
.
3
-
‫أزست‬
ُ‫اى٘ص‬
ٜ‫ئ‬ٝ‫اىدض‬
‫ىٖزا‬
ٌٝ‫اإلّض‬
‫ثبػزجبس‬
ُ‫أ‬
ُ‫اى٘ص‬
‫اىَز٘سط‬ ٜ‫ئ‬ٝ‫اىدض‬
‫ىيسَط‬
ٍْٜٞ‫أأل‬
(100 g/moles)
ٗ
ُ‫أ‬
ُ‫اى٘ص‬
ٜ‫ئ‬ٝ‫اىدض‬
‫ئخ‬ٝ‫ىدض‬
(H2O)
ٕ٘
(18 g/moles)
.
4
-
‫أػذ‬
‫مزبثخ‬
‫غخ‬ٞ‫اىص‬
‫خ‬ٞ‫بئ‬َٞٞ‫اىن‬
‫ٍصسسب‬
‫األخطبء‬
‫ٖب‬ٞ‫ف‬ ‫اى٘اسدح‬
.
5
-
‫رغًح‬
‫اإليبْخ‬
‫انكهٍخ‬
‫نإلَضٌى‬
‫انًذسٔط‬
‫ثبنحصٕل‬
‫األيٍٍُخ‬ ّ‫أحًبظ‬ ‫عهى‬
‫ٔعُذ‬
‫ثعط‬ ‫ٔظع‬
‫األحًبض‬
‫انًؤطشح‬ ‫األيٍٍُخ‬
ً‫ف‬ ‫ٔانًًثهخ‬
‫انشكم‬
–
‫ة‬
-
ٍ‫ي‬
‫انٕثٍقخ‬
(1)
‫عهى‬
‫ٔسقخ‬
‫يجههخ‬
‫ثًحهٕل‬
ٔ‫ر‬
ph =6,8
‫اَفصهذ‬
‫رجعب‬ ‫األحًبض‬
‫نشحُزٓب‬
.
‫انـ‬ ‫قٍى‬ ‫رعطى‬
pHi
‫نألحًبض‬
‫األيٍٍُخ‬
AA5
(
10,76
)
،
AA6
(
5,07
)
،
AA7
(
3,22
)
،
AA126
(
5,97
.)
‫ة‬
1
-
‫ّذد‬‫ز‬
‫سي٘ك‬
‫مو‬
‫زَط‬
ٍْٜٞ‫أ‬
ٜ‫ف‬
‫ٕزا‬
‫اى٘سط‬
.
‫ة‬
2
-
‫و‬ّ‫ٍث‬
ٚ‫ػي‬
‫ط‬ٝ‫شش‬
‫اىٖدشح‬
‫خ‬ٞ‫اىنٖشثبئ‬
‫خ‬ٞ‫ٗظؼ‬
‫خ‬ٍْٞٞ‫األ‬ ‫األزَبض‬
‫األسثؼخ‬
.
II
-
ٍّ‫ك‬‫ي‬
‫ثشَبيج‬ ‫اعزعًبل‬
ٍ‫ي‬ ‫آخش‬
‫انحصٕل‬
‫عهى‬
‫انٕثٍقخ‬
(2)
،
ً‫انز‬
‫رظٓش‬
‫يقبسَخ‬ ‫َزبئج‬
ٍٍ‫ث‬
‫جضء‬
ٍ‫ي‬
‫انغهغهخ‬
‫غٍش‬
‫انُبعخخ‬
ٍ‫ي‬
‫ال‬
ADN
‫نثالثخ‬
‫يٕسثبد‬
‫خبصخ‬
‫انججزٍذٌخ‬ ‫ثبنغالعم‬
A
،
B
،
C
‫نُفظ‬
ٍٍ‫انجشٔر‬
‫حٍث‬
‫اإلشبسح‬
(
-
)
‫رظٓش‬
ّ‫انزشبث‬
‫يع‬
‫انغهغخ‬
‫األصهٍخ‬
A
.
‫الوثيقة‬
(
2
)

2.
1
-
ٓ‫ب‬ٝ‫ٍضا‬ ‫ٗػذد‬ ‫اىجشّبٍح‬ ‫ٕزا‬ ‫زذد‬
.
2
-
‫أزست‬
‫ػذد‬
‫األزَبض‬
‫خ‬ٍْٞٞ‫األ‬
‫اىَ٘افقخ‬
‫ىٖزا‬
‫اىؼذد‬
ً‫اىَقذ‬
ٍِ
‫ذاد‬ٞ‫٘ر‬ٞ‫ني‬ْٞ‫اى‬
ٜ‫ف‬
‫اىسيسيخ‬
‫اىَسزْسخخ‬
.
3
-
‫أزست‬
‫اىْسجخ‬
‫خ‬ٝ٘‫اىَئ‬
ٔ‫ىيزشبث‬
ِٞ‫ث‬
‫أخضاء‬
ٍِ
‫اىَ٘سثبد‬
B – A)
)
،
(C – A)
،
C – B)
. )
-
‫ٍبرا‬
‫رسزْزح‬
‫؟‬
4
-
‫ْب‬ٞ‫ٍسزؼ‬
‫ثدذٗه‬
‫اه‬
‫شفشح‬
‫خ‬ٞ‫اى٘ساث‬
.
‫ر‬ّ‫ظ‬ٗ
‫ثشط‬
‫ق‬ٞ‫دق‬ ً
ٜ‫ئ‬ٝ‫اىدض‬ ٙ٘‫اىَسز‬ ٚ‫ػي‬
‫بّبد‬ٞ‫اىج‬ ٔٞ‫ػي‬
‫اسرجبط‬
‫اىسَط‬
ٍْٜٞ‫أأل‬
)
‫ذ‬
(4
ٍِ
‫اه‬
‫سيسيخ‬
‫خ‬ٝ‫ذ‬ٞ‫اىججز‬
.(A)
5
-
‫الوثٌقة‬ ‫مخطط‬
(
3
)
‫النواة‬ ‫حقٌقٌات‬ ‫عند‬ ‫البروتٌن‬ ‫تصنٌع‬ ‫ومقر‬ ‫آلٌات‬ ‫ٌلخص‬
.
-
‫األزشف‬ ‫ٗمزىل‬ ‫اىَشقَخ‬ ‫بّبد‬ٞ‫اىج‬ ٌ‫س‬
(
‫أ‬
,
‫ة‬
,
‫ج‬
,
‫د‬
)
‫ٗاىْشبط‬
(
‫ط‬
)
.
‫اه‬ ِٝ‫اىزَش‬
ّٜ‫ثب‬
:
(
07
‫ّقبط‬
)
‫َبد‬ٝ‫األّض‬ ‫ّشبط‬ ٚ‫ػي‬ ‫اى٘سط‬ ‫ػ٘اٍو‬ ‫ثؼط‬ ‫ش‬ٞ‫ٗرأث‬ َٜٝ‫األّض‬ ‫ض‬ٞ‫اىزسف‬ ٜ‫ف‬ ‫ْبد‬ٞ‫ىيجشٗر‬ ٜ‫ف‬ٞ‫اى٘ظ‬ ‫اىزخصص‬ ‫إلظٖبس‬
‫رظٖش‬ ‫خ‬َٞ‫ػي‬ ‫دساسخ‬ ‫اّدبص‬ ٌ‫ر‬
‫اى٘سط‬ ‫زشاسح‬ ‫دسخخ‬ ‫ٗمذا‬ ٜ‫اى٘ساث‬ ٔ‫َّٗط‬ ‫األسّت‬ ‫ػْذ‬ ٗ‫اىفش‬ ُ٘‫ري‬ ِٞ‫ث‬ ‫اىؼالقخ‬
.
1
–
‫انشكم‬ ‫ٌظٓش‬
(
1
)
‫انٕثٍقخ‬ ٍ‫ي‬
(
1
)
‫األساَت‬ ٍ‫ي‬ ٍٍ‫عالنز‬
:
-
‫عالنخ‬
a
ٔ‫فش‬ ‫راد‬ ‫يزٕحشخ‬
ٍ‫داك‬
.
-
‫عالنخ‬
b
‫األسَت‬
‫انًُبطق‬ ‫ثعط‬ ‫يبعذا‬ ‫أثٍط‬ ٔ‫فش‬ ‫راد‬ ًٌ‫انًٍٓال‬
.
‫انشكم‬ ‫أيب‬
(
2
)
‫يبدح‬ ‫رحٌٕم‬ ٍ‫ع‬ ‫انًغؤٔنخ‬ ‫انزفبعالد‬ ‫عهغهخ‬ ‫فزظٓش‬ ‫انٕثٍقخ‬ ‫َفظ‬ ٍ‫ي‬
ٌٍ‫رجشٔص‬
tyrosine
ٍٍَ‫يٍال‬ ‫إنى‬
Mélanine
ٍ‫انذاك‬ ٌٕ‫انه‬ ‫ظٕٓس‬ ٍ‫ع‬ ‫انًغؤٔنخ‬
.
1
-
‫فشض‬ ‫اقزشذ‬
ٛ
ٛٗ‫َبال‬ٖٞ‫اى‬ ‫األسّت‬ ‫ػْذ‬ ٌ‫اىدس‬ ‫خ‬ٞ‫ثق‬ ٜ‫ف‬ ِ‫اىذام‬ ُ٘‫اىي‬ ‫ظٖ٘س‬ ً‫ػذ‬ ‫ثَٖب‬ ‫رفسش‬ ِٞ‫ر‬
.
‫قخ‬ٞ‫اى٘ث‬
(
1
)

3.
2
-
‫خ‬ٞ‫اىزبى‬ ‫اىزدبسة‬ ‫ذ‬ٝ‫أخش‬ ‫اى٘سط‬ ‫زشاسح‬ ‫ٗدسخخ‬ ٛٗ‫َبال‬ٖٞ‫اى‬ ‫األسّت‬ ‫ػْذ‬ ٗ‫اىفش‬ ِٞ‫ث‬ ‫اىؼالقخ‬ ٌٖ‫ىف‬
:
‫اىزدشثخ‬
1
:
‫عُذ‬
‫إصانخ‬
ٔ‫انفش‬
‫نألسَت‬
‫انًٍٓالٔي‬
‫ٔٔظع‬
‫ْزا‬
‫األسَت‬
ً‫ف‬
‫ٔعط‬
‫دسجخ‬
ّ‫حشاسر‬
15
°
‫و‬
‫طٍهخ‬
‫فزشح‬
ِٔ‫فش‬ ‫رجذٌذ‬
,
ٔ‫انفش‬ ‫ٌظٓش‬
‫انجذٌذ‬
ّ‫كه‬
‫داكُب‬
‫يثم‬
ٔ‫فش‬
‫انغالنخ‬
‫انًزٕحشخ‬
(
a
)
‫دسجخ‬ ٌ‫أ‬ ‫انعهى‬ ‫يع‬
‫حشاسح‬
‫انجغى‬
‫انطجٍعٍخ‬
‫عُذ‬
‫األسَت‬
ًْ
37
°
‫و‬
.
‫انشكم‬ ً‫ف‬ ‫يًثهخ‬ ‫عهٍٓب‬ ‫انًحصم‬ ‫انُزبئج‬
(
1
)
‫انٕثٍقخ‬ ٍ‫ي‬
(
2
)
‫رٍشٔصٌُبص‬ ٔ‫انفش‬ ‫إَضًٌبد‬ ‫رظٓش‬ ً‫ٔانز‬
tyrosinase
‫انفصم‬ ‫ثزقٍُخ‬ ‫عهٍٓب‬ ‫يحصم‬
ً‫انكشٔيبرٕغشاف‬
chromatographie
‫انجضٌئ‬ ٌ‫ثبنٕص‬ ‫ٌزعهق‬ ‫انزي‬
‫ي‬
.
‫اىزدشثخ‬
2
:
‫األساَت‬ ً‫عالنز‬ ‫عُذ‬ ‫انزٍشٔصٌُبص‬ ‫إَضٌى‬ ‫فعبنٍخ‬ ‫نًعشفخ‬
(
a
ٔ
b
)
‫انزبنٍخ‬ ‫انزجبسة‬ ‫عهغهخ‬ ‫أجشٌذ‬
.
ٔ
‫انشكم‬ ً‫ف‬ ‫يٕظحخ‬ ‫عهٍٓب‬ ‫انًحصم‬ ‫انُزبئج‬
(
2
)
‫انٕثٍقخ‬ ٍ‫ي‬
(
2
. )
‫أ‬
–
‫اىشنو‬ ‫ّزبئح‬ ٍِ ‫رسزخيص‬ ‫ٍبرا‬
(
1
)
‫قخ‬ٞ‫اى٘ث‬ ٍِ
(
2
)
‫؟‬
‫ة‬
–
‫اىشنو‬ ‫بد‬ْٞ‫ٍْس‬ ‫زيو‬
(
2
)
-
‫؟‬ ‫رسزْزح‬ ‫ٍبرا‬
‫ج‬
–
‫اىسؤاه‬ ٜ‫ف‬ ‫اىَقزشزخ‬ ‫بد‬ٞ‫اىفشظ‬ ‫أزذ‬ ‫صسخ‬ ‫ذ‬ٞ‫رأم‬ ٍِ ‫قخ‬ٞ‫اى٘ث‬ ٓ‫ٕز‬ ‫بد‬ٞ‫ٍؼط‬ ‫ىل‬ ‫رسَر‬ ‫ف‬ٞ‫م‬ ‫ٗظر‬
1
‫؟‬
‫د‬
–
ٍِ‫اىض‬ ٜ‫ف‬ ‫اىزفبػو‬ ‫ٍٗبدح‬ ٌٝ‫اإلّض‬ ِٞ‫ث‬ ‫اىؼالقخ‬ ٜ‫ط‬ٞ‫رخط‬ ٌ‫ثشس‬ ‫ٍثو‬
10
ِٞ‫األّج٘ث‬ ٍِ ‫مو‬ ٜ‫ف‬ ‫د‬
(
1
ٗ
2
. )
3
-
‫انٕثٍقخ‬ ‫َقذو‬ ‫انٕعط‬ ‫حشاسح‬ ‫ثذسجخ‬ ‫انزٍشٔصٌُبص‬ ‫إلَضٌى‬ ‫انجضٌئٍخ‬ ‫انجٍُخ‬ ‫رأثش‬ ‫عجت‬ ‫نًعشفخ‬
(
3
: )
‫انشكم‬
(
‫أ‬
)
‫انٕثٍقخ‬ ٍ‫ي‬
(
3
)
ٍٍ‫انغالنز‬ ‫نكال‬ ‫رٍشٔصٌُبص‬ ‫إَضٌى‬ ‫نًٕسثخ‬ ‫انًغزُغخخ‬ ‫غٍش‬ ‫انغهغهخ‬ ٍ‫ي‬ ‫جضء‬ ‫ًٌثم‬
(
a
ٔ
b
)
ٔ
‫انشكم‬
(
‫ة‬
)
ٍ‫ي‬
‫انٕثٍقخ‬
(
3
)
‫األيٍُخ‬ ‫األحًبض‬ ‫رزبثع‬ ‫ًٌثم‬
‫نٓب‬ ‫انًقبثهخ‬
.
-
‫قخ‬ٞ‫اى٘ث‬ ‫ثبسزغاله‬
(
3
)
‫ٗاه‬
ِٞ‫شني‬
1
ٗ
2
‫ْبص‬ٝ‫شٗص‬ٞ‫اىز‬ ٌٝ‫إلّض‬ ٜ‫اى٘ساث‬ ‫اىَْط‬ ِٞ‫ث‬ ‫اىؼالقخ‬ ‫ظٖش‬ٝ ‫شا‬ٞ‫رفس‬ ً‫قذ‬
‫دسخخ‬ ‫ش‬ٞ‫ٗرأث‬
‫ػْذ‬ ‫اى٘سط‬ ‫زشاسح‬
ٛٗ‫َبال‬ٖٞ‫اى‬ ‫األسّت‬
.
‫الوثيقة‬
(
2
)
‫الوثيقة‬
(
3
)

4.
‫اه‬ ِٝ‫اىزَش‬
‫ثبىث‬
:
(
05
‫ّقبط‬
)
1
-
‫اىشنو‬ ‫ّزبئح‬ ‫ثبسزغاله‬
2
,
‫و‬ٞ‫اىزؼي‬ ‫ٍغ‬ ‫األّست‬ ‫اىَزط٘ع‬ ‫زذد‬
.
2
-
ِٞ‫اىشني‬ ٜ‫ف‬ ‫االخزجبس‬ ‫ّزبئح‬ ‫ٕو‬
(
1
ٗ
2
)
‫ٍْسدَخ‬
,
‫ٗظر‬
.
3
-
‫ٍؤمذح‬ ّٜ‫اىثب‬ ‫االخزجبس‬ ‫ّزبئح‬ ُ‫أ‬ ‫اػزجشّب‬ ‫إرا‬
,
‫األٗه‬ ٓ‫اخزجبس‬ ‫إػبدح‬ ‫دت‬ٝ ٛ‫اىز‬ ‫اىشخص‬ ‫اسزخشج‬
.
‫بن‬ ‫الخليل‬ ‫قال‬
‫احمد‬
:
‫أربعة‬ ً‫أٌام‬
:
‫ي‬
ً‫غنٌمت‬ ‫ٌوم‬ ‫فذلك‬ ‫منه‬ ‫فأتعلم‬ ً‫من‬ ‫اعلم‬ ‫هو‬ ‫من‬ ‫فٌه‬ ‫فألقى‬ ‫اخرج‬ ‫وم‬
:
‫ٌوم‬ ‫فذلك‬ ‫فاعلمه‬ ‫منه‬ ‫اعلم‬ ‫أنا‬ ‫من‬ ‫فألقى‬ ‫اخرج‬ ‫وٌوم‬
‫اجري‬
:
‫ٌوم‬ ‫فذلك‬ ‫فأذاكره‬ ً‫مثل‬ ‫هو‬ ‫من‬ ً‫فالق‬ ‫اخرج‬ ‫وٌوم‬
ً‫درس‬
:
‫ٌوم‬ ‫واجعله‬ ‫أكلمه‬ ‫فال‬ ً‫فوق‬ ‫انه‬ ‫ٌرى‬ ‫وهو‬ ً‫دون‬ ‫هو‬ ‫من‬ ‫فألقى‬ ‫اخرج‬ ‫وٌوم‬
ً‫راحت‬
.