รู้กฎหมาย ง่ายนิดเดียว เล่ม 4

1. หมายแพย ง
กฎ
และพาณิช
เ ร�องทั่วไปพง
ใน กฎหมายแ
_11-10(001-204)P2.indd 1 8/19/11 9:22:26 PM

2. นิติบุคคล
นิติบุคคลตามกฎหมาย
ในการติดต่อธุระกับบุคคลใด ซึ่งอาจเป็นบุคคลธรรมดาทั่วไป เช่น
นาย ก. นางสาว ข. หรือ บุคคลที่กฎหมายสมมุติขึ้นมา ซึ่งศัพท์กฎหมาย
เรียกว่า “นิติบุคคล” นั้น ส่วนใหญ่ก็คงเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย
เช่น การทำนิติกรรมสัญญาต่าง ๆ เป็นต้น
การติดต่อกับบุคคลธรรมดาทั่วไปก็คงไม่มีปัญหามากนักเพราะเรา
สามารถติดต่อบุคคลธรรมดานั้นได้โดยตรง หรือคนที่ทำการแทนที่เรียก
ว่า “ตัวแทน” ได้โดยถือเสมือนว่าติดต่อกับบุคคลธรรมดานั้นนั่นเอง เช่น
เราประสงค์จะทำสัญญาเช่าบ้านของนาย ก. เราก็สามารถติดต่อกับนาย
ก. ได้โดยตรง หรือติดต่อผ่านนางสาว ข. ซึ่งเป็นตัวแทนผู้รับมอบอำนาจ
จากนาย ก. ได้ เป็นต้น อาจเกิดปัญหาได้สำหรับการติดต่อธุระกับหน่วย
งานเอกชน หรือติดต่อราชการกับกระทรวง ทบวง กรม หรือวัดวาอาราม
ต่าง ๆ ว่าหน่วยงานที่เราไปติดต่อธุระหรือติดต่อราชการด้วยนั้นมีฐานะ
เป็นนิติบุคคลตามกฎหมายหรือไม่
_11-10(001-204)P2.indd 2 8/19/11 9:22:27 PM

3. กฎหมายแพ่งและพาณิชย์เรื่องทั่วไปในกฎหมายแพ่ง ......
โดยหลักแล้ว หน่วยงานใดจะมีฐานะเป็นนิติบุคคลได้ หน่วยงานนั้น
ต้องมีกฎหมายรองรับหรือที่เรียกว่า “กฎหมายจัดตั้ง” ให้เป็นนิติบุคคล
ด้ ว ย เช่น บริษั ทจำกัด ห้างหุ้นส่วนที่จดทะเบียนแล้วก็ย่อมมีฐานะเป็น
นิติบุคคลตามที่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์จัดตั้งให้เป็นนิติบุคคล
เป็นต้น
กระทรวง ทบวง กรม ต่าง ๆ ก็มีฐานะเป็นนิติบุคคลเช่นกันโดยเป็น
นิ ติ บุ ค คลที่ จั ด ตั้ ง ขึ้ น โดยกฎหมายที่ เ รี ย กว่ า “พระราชบั ญ ญั ติ ร ะเบี ย บ
บริหารราชการแผ่นดิน”
นอกจากนี้ ส่วนราชการอื่น ๆ เช่น สุขาภิบาล ก็เป็นนิติบุคคลตาม
กฎหมายที่เรียกว่า “พระราชบัญญัติสุขาภิบาล
พ.ศ.
2495”
และฉบับ
แก้ ไขเพิ่มเติม หรือเทศบาลก็มีฐานะเป็นนิติบุคคลตามกฎหมายที่เรียกว่า
“พระราชบัญญัติเทศบาล
พ.ศ.
2496” และฉบับแก้ไขเพิ่มเติมเช่นเดียวกับ
มหาวิทยาลัยของรัฐต่าง ๆ เช่น มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ก็มีฐานะเป็น
นิติบุคคลตามที่พระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์จัดตั้ง เป็นต้น
วัดวาอารามทุกแห่งไม่ ได้มีฐานะเป็นนิติบุคคลเหมือนกันโดยตาม
กฎหมายจัดตั้งวัดที่เรียกเป็นทางการว่า “พระราชบัญญัติคณะสงฆ์
พ.ศ.
2505” และฉบับแก้ไขเพิ่มเติมได้กำหนดไว้ว่า วัดที่จะมีฐานะเป็นนิติบุคคล
ได้ต่อเมื่อวัดนั้นเป็นวัดที่ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา หรือเขตที่ ได้รับ
พระราชทานมาเพื่อใช้ ในการสร้างพระอุโบสถ และต้องเป็นวัดในพระ
พุ ท ธศาสนาด้ว ย หากวั ดใดแม้ เ ป็น วัดในพระพุ ทธศาสนา แต่ ไ ม่ ไ ด้รั บ
พระราชทานวิสุงคามสีมา วัดนั้นก็จะเป็นเพียงสำนักสงฆ์แต่ ไม่มีฐานะเป็น
นิติบุคคลตามกฎหมาย
หน่วยงานที่ขึ้นกับ หรือสังกัดหน่วยงานที่เป็นนิติบุคคลที่เราเข้าใจ
ว่าเป็นนิติบุคคล เช่น สถานีตำรวจนครบาล หรือสถานีตำรวจภูธร แท้จริง
_11-10(001-204)P2.indd 3 8/19/11 9:22:28 PM

4. รู้กฎหมายง่ายนิดเดียว
......
แล้ ว สถานี ต ำรวจดั ง กล่ า วเป็ น เพี ย งหน่ ว ยงานที่ สั ง กั ด สำนั ก งานตำรวจ
แห่งชาติ หรือที่สมัยก่อนเรียกว่ากรมตำรวจ สถานีตำรวจต่าง ๆ เหล่านั้น
จึงไม่มีฐานะเป็นนิติบุคคลตามกฎหมาย สำนักงานตำรวจแห่งชาติเท่านั้น
ที่มีฐานะเป็น นิติบุคคลโดยจัดตั้งขึ้นตามกฎหมายที่เรียกว่า “พระราช-
บัญญัติตำรวจแห่งชาติ
พ.ศ.
2547”
การได้รู้ว่าหน่วยงานเอกชน หรือหน่วยงานของรัฐแห่งใดมีฐานะเป็น
นิติบุคคล ก็จะมีประโยชน์ตรงที่ว่าหากเกิดข้อขัดแย้งระหว่างเรากับหน่วย
งานดังกล่าว หรือที่เรียกกันว่ามี “ข้อพิพาท” เราก็สามารถฟ้องหน่วยงาน
นั้นได้ โดยมีข้อแม้สำคัญว่าหน่วยงานที่จะถูกเราฟ้องได้นั้นต้องมีฐานะ
เป็น นิติบุคคลตามกฎหมายด้วย หากเราฟ้องหน่วยงานที่ ไ ม่มีฐานะเป็น
นิติบุคคล ศาลก็จะพิพากษาให้เราเป็นฝ่ายแพ้คดี หรือที่เรียกว่า “พิพากษา
ยกฟ้อง”
ตัวอย่างเช่น เราไปติดต่อราชการกับเจ้าหน้าที่ตำรวจที่สถานีตำรวจ
นครบาลแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานครและเกิดมีข้อพิพาทเกิดขึ้น เราจะ
ฟ้องสถานีตำรวจนครบาลแห่งนั้นไม่ ได้ เพราะสถานีตำรวจนครบาลไม่
อาจเป็นคู่ความในศาลได้ ในทางกฎหมายเราต้องฟ้องสำนักงานตำรวจ
แห่งชาติเท่านั้น หากเราฟ้องสถานีตำรวจนครบาลศาลก็จะพิพากษายก
ฟ้อง เป็นต้น
กรณีกลับกัน หน่วยงานที่ไม่มีฐานะเป็นนิติบุคคลตามกฎหมายก็จะ
ใช้สิทธิฟ้องผู้อื่นต่อศาลไม่ได้เช่นกัน เช่น วัดที่ไม่มีฐานะเป็นนิติบุคคลจะใช้
สิทธิฟ้องขับไล่คนที่บุกรุกเข้าไปในวัดนั้นไม่ได้ เป็นต้น
โดยเหตุ ที่ นิ ติ บุ ค คลตามกฎหมายไม่ อ าจแสดงความประสงค์ ใ ห้
บุคคลภายนอกทราบเองได้ กรณีจึงต้องแสดงออกโดยบุคคลที่กฎหมาย
เรี ย กว่ า “ผู้ แ ทนนิ ติ บุ ค คล” เช่ น อธิ บ ดี เ ป็ น ผู้ แ ทนนิ ติ บุ ค คลของกรม
_11-10(001-204)P2.indd 4 8/19/11 9:22:28 PM

5. กฎหมายแพ่งและพาณิชย์เรื่องทั่วไปในกฎหมายแพ่ง ......
กรรมการผู้จัดการเป็นผู้แทนนิติบุคคลของบริษัทจำกัด และเจ้าอาวาสเป็น
ผู้แทนนิติบุคคลของวัดที่มีฐานะเป็นนิติบุคคล เป็นต้น
มีข้อน่ารู้ด้วยว่า หากกิจการที่ผู้แทนนิติบุคคลทำลงไปนั้นอยู่ภายใน
ขอบอำนาจของนิติบุคคลดังกล่าว กิจการนั้นก็จะมีผลสมบูรณ์และผูกพัน
นิติบุคคลนั้นตลอดไปถึงแม้มีการเปลี่ยนแปลงผู้แทนนิติบุคคลนั้นในภาย
หลัง
ตัวอย่างเช่น บริษัทดี ได้แต่งตั้งนายงามเป็นกรรมการผู้จัดการของ
บริษัท และนายงามไปลงชื่อทำสัญญาซื้อขายกับคนอื่นในนามของบริษัทดี
ซึ่งเป็นเรื่องภายในขอบอำนาจของบริษั ทดีด้วย ดังนี้แม้ต่อมาบริษั ทดีจะ
แต่งตั้งคนอื่นเป็นกรรมการผู้จัดการคนใหม่แทนนายงาม สัญญาซื้อขายที่
ทำไปแล้วก็ยังคงมีผลสมบูรณ์และใช้ ได้ตลอดไปจนกว่าสัญญาจะสิ้นสุด
เป็นต้น
บุคคลภายนอกอาจทราบเรื่องขอบอำนาจของนิติบุคคลได้โดยการ
ตรวจสอบเอกสารการจัดตั้งนิติบุคคลนั้น เช่น ตรวจสอบขอบอำนาจของ
บริษั ทนั้น ๆ ได้จากหนังสือบริคณห์สนธิ ซึ่งเป็น หนังสือจัดตั้งบริษั ทที่
กำหนดเรื่องวัตถุประสงค์ทั้งหลายของบริษัทนั้น เป็นต้น
อาจมีความสับสนกันอยู่บ้างระหว่างเรื่องผู้แทนนิติบุคคลกับคนที่
รับมอบอำนาจจากผู้แทนนิติบุคคลนั้น โดยในทางกฎหมายไม่ถือว่าคนที่
รับมอบอำนาจจากผู้แทนนิติบุคคลมีฐานะเป็นผู้แทนนิติบุคคลไปด้วย ตาม
ตัวอย่างเรื่องวัดฟ้องขับไล่คนบุกรุกวัด หากวัดมีฐานะเป็นนิติบุคคลตาม
กฎหมาย และเจ้าอาวาสได้มอบอำนาจให้ทนายความดำเนินการฟ้องขับไล่
คนดังกล่าว ก็ ไม่ทำให้ทนายความอยู่ ในฐานะเป็นผู้แทนนิติบุคคลของวัด
แห่งนั้น โดยเจ้าอาวาสยังคงเป็นผู้แทนนิติบุคคลของวัดนั้น เป็นต้น
_11-10(001-204)P3.indd 5 8/31/11 3:40:04 PM

6. รู้กฎหมายง่ายนิดเดียว
......
เห็นไหมครับว่าหน่วยงานใดจะมีฐานะเป็น นิติบุคคลได้ ไ ม่ ใช่เรื่อง
ง่าย ๆ เพราะจะต้องมีกฎหมายจัดตั้งโดยถูกต้อง และการทำนิติกรรม
สัญญาต่าง ๆ ของนิติบุคคลก็ต้องทำโดยบุคคลที่เป็นผู้แทนนิติบุคคลนั้น
ด้วย
_11-10(001-204)P2.indd 6 8/19/11 9:22:28 PM

7. กฎหมาย ญา
นิต ิกรรมสัญ
_11-10(001-204)P2.indd 7 8/19/11 9:22:28 PM

8. การแสดงเจตนา
ประโยชน์ของการเข้าใจผิด
โดยปกติ เมื่อเราแสดงเจตนาทำนิติกรรมสัญญาเรื่องใดที่เราทำไป
โดยเข้าใจผิดหรือที่กฎหมายเรียกว่า “สำคัญผิด” เราก็อาจต้องสูญเสียเงิน
ทองหรือประโยชน์อย่างหนึ่งอย่างใดอย่างแน่นอน ในทางกลับกันการทำ
นิติกรรมสัญญาโดยการเข้าใจผิด หรือสำคัญผิดในทางกฎหมายอาจไม่ได้
มีผลให้เราต้องสูญเสียเงินทอง หรือประโยชน์เสมอไป ตรงกันข้ามอาจ
ทำให้เราได้รับประโยชน์จากการเข้าใจผิด หรือสำคัญผิดนั้นก็เป็นได้
ตัวอย่างเช่น เรามีโอกาสได้ ไปดูสินค้าที่ตลาดพาหุรัด กรุงเทพฯ
แล้วไปพบเห็นผ้าไหมที่สวยงามผืนหนึ่งโดยเข้าใจว่าเป็นผ้าไหมแท้ ซึ่งขณะ
นั้นร้านค้าได้จัดรายการลดราคาผ้าไหมฯ โดยติดป้าย “นาทีทอง” ด้วย เรา
จึงต้องรีบซื้อสินค้าผ้าไหมผืนนั้น แต่มาทราบภายหลังว่าไม่ ได้เป็นผ้าไหม
แท้ เป็นต้น
_11-10(001-204)P2.indd 8 8/19/11 9:22:29 PM

9. กฎหมายนิติกรรมสัญญา ......
ตามตัวอย่างเป็นเรื่องการซื้อผ้าไหมโดยเข้าใจผิดหรือสำคัญผิดใน
คุ ณ สมบั ติ ข องผ้ าไหมที่ ก ฎหมายเรี ย กการเข้ าใจผิ ด นี้ ว่ า “สำคั ญ ผิ ดใน
คุณสมบัติของทรัพย์”
การสำคัญผิดในคุณสมบัติของทรัพย์เกิดประโยชน์แก่เราตรงที่ว่ามี
ผลให้การซื้อผ้าไหมดังกล่าวนั้นมีผลสมบูรณ์จนกว่าจะถูกบอกล้างหรือที่
กฎหมายเรียกว่าเป็น “โมฆียกรรม”
ตามตัวอย่าง เราก็ควรทีจะรีบใช้สทธิบอกล้างกับคนขายผ้าไหม เพือ
่ ิ ่
ให้การซื้อผ้าไหมนี้เสียเปล่า หรือเป็น “โมฆกรรม”
ซึ่งจะเกิดประโยชน์แก่
เราทำให้เรามีสทธิทจะเรียกเงินทีจายไปคืนจากคนขายผ้าไหมได้
ิ ี่ ่่
กรณีที่เราได้จ้างคนมาวาดรูปเหมือนของเราที่บ้าน โดยเข้าใจว่าคน
ที่เราจ้างวาดรูปเก่ง แท้จริงแล้วคนวาดรูปนั้นวาดรูปไม่เป็น สัญญาจ้างดัง
กล่าวก็มีผลเป็นโมฆียกรรมเช่นกัน เพราะการว่าจ้างนี้เป็นสัญญาที่ทำโดย
“สำคัญผิดในคุณสมบัติของบุคคล”
หากเป็นกรณีที่เราเข้าใจผิดหรือสำคัญผิดว่าเป็นอีกคนที่วาดรูปเก่ง
ดังนี้การเข้าใจผิดหรือสำคัญผิดนั้นไม่ใช่เป็นเรื่องการสำคัญผิดในคุณสมบัติ
ของบุคคล กฎหมายแพ่งถือว่าการสำคัญผิดกรณีนี้เป็นเรื่องสำคัญยิ่งกว่า
การสำคัญผิดในคุณสมบัติของทรัพย์ หรือคุณสมบัติของบุคคลดังกล่าว
แล้ ว โดยเรี ย กการสำคั ญ ผิ ด แบบนี้ ว่ า “สำคั ญ ผิ ดในสาระสำคั ญ ของ
นิติกรรม” ซึ่งมีผลให้การทำนิติกรรมสัญญานั้นเสียเปล่าไปตั้งแต่เริ่มแรกที่
ทำนิติกรรมสัญญากันหรือที่เรียกว่า “โมฆกรรม” โดยคู่สัญญาไม่จำเป็น
ต้องบอกล้างเสียก่อน
การสำคัญผิดในสาระสำคัญของนิติกรรมจึงเป็นประโยชน์แก่เรา
มากกว่าการสำคัญผิดในคุณสมบัติของบุคคลหรือทรัพย์ที่เรามีสิทธิเรียก
เงินที่จ่ายไปแล้วคืนจากคู่สัญญาได้ทันทีโดยไม่ต้องบอกล้างก่อน
_11-10(001-204)P2.indd 9 8/19/11 9:22:29 PM

10. 10 รู้กฎหมายง่ายนิดเดียว
......
ตามตัวอย่างเรื่องการสำคัญผิดว่าคนที่ว่าจ้างให้วาดรูปเป็นอีกคนที่
วาดรูปเก่งนั้น การว่าจ้างดังกล่าวมีผลเป็นโมฆกรรมหรือเสียเปล่าตั้งแต่
เริ่มแรกที่ว่าจ้างกัน เรามีสิทธิตามกฎหมายที่จะเรียกเงินค่าจ้างวาดรูปคืน
จากคนที่เราว่าจ้างได้ทันทีโดยไม่จำเป็นต้องบอกล้างให้เป็นโมฆกรรมก่อน
เป็นต้น มีข้อยกเว้นอยู่ว่า หากการสำคัญผิดในสาระสำคัญของนิติกรรมนั้น
เกิดขึ้นจากความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงของคนทำนิติกรรมสัญญา
แล้ว ผู้แสดงเจตนาทำนิติกรรมฯ จะถือความเป็นโมฆกรรมของนิติกรรม
เป็นประโยชน์แก่ตนไม่ได้
ตามตัวอย่างเรื่องว่าจ้างคนวาดรูปผิดคนนั้น หากเรารู้จักคนวาดรูป
เก่งนั้นเป็นอย่างดีอยู่แล้ว แต่ยังไปว่าจ้างคนอื่นมาวาดรูป ให้ เราจะอ้าง
ความเสียเปล่าของการว่าจ้างนั้นเป็นประโยชน์แก่ตนไม่ ได้เพราะเกิดจาก
ความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงของเราเอง เราจึงจะเรียกเงินค่าจ้าง
วาดรูปคืนจากคนที่เราจ้างผิดคนนั้นไม่ได้
ผู้ อ่ า นคงเห็ น ด้ ว ยกั บ ผู้ เ ขี ย นว่ า การเข้ าใจผิ ดในการทำนิ ติ ก รรม
สัญญากับบุคคลใดอาจเป็นเรื่องดีก็ ได้โดยเฉพาะเมื่อการเข้าใจผิดนั้นเป็น
เรื่องร้ายแรงถึงขนาดเป็นการสำคัญผิดในสาระสำคัญของนิติกรรมซึ่งมีผล
ให้ผู้อ่านมีสิทธิเรียกเงินที่จ่ายไปคืนได้ทันทีโดยไม่ต้องบอกล้างนิติกรรม
สัญญานั้นเสียก่อน
_11-10(001-204)P2.indd 10 8/19/11 9:22:30 PM