Proportional Hazard Model for Predicting Stroke Mortality โดย พิมพ์ชนก พุฒขาว รศ.ดร.เดือนเพ็ญ ธีรวรรณวิวัฒน์ ใน Demographic and Actuarial Analytics .ในงาน THE FIRST NIDA BUSINESS ANALYTICS AND DATA SCIENCES CONTEST/CONFERENCE จัดโดย คณะสถิติประยุกต์และ DATA SCIENCES THAILAND

1. Proportional Hazard Model for Predicting Stroke Mortality
The First NIDA Business Analytics and Data Sciences Contest/Conference
วันที่ 1-2 กันยายน 2559 ณ อาคารนวมินทราธิราช สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
https://businessanalyticsnida.wordpress.com
https://www.facebook.com/BusinessAnalyticsNIDA/
พิมพ์ชนก พุฒขาว วทม. (NIDA)
นักศึกษาปริญญาเอก สาขาวิชาประชากรกับการพัฒนา
นักวิชาการสถิติชานาญการ ศูนย์วิจัยสถาบันประสาทวิทยา สถาบันประสาทวิทยา
กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุขรศ.ดร.เดือนเพ็ญ ธีรวรรณวิวัฒน์
สาขาวิชาประชากรกับการพัฒนา
คณะสถิติประยุกต์
การนา Proportional Hazards Model มาใช้ในวิเคราะห์ข้อมูลปัจจัยที่มีผลต่อภาวะการตายด้วยโรคหลอด
เลือดสมองในประเทศไทย ภายใต้การดาเนินโครงการวิจัยขนาดใหญ่ ที่มีอาสาสมัครประชากรไทย อายุ 45-80
ปี จากทั่วทุกภูมิภาค ของประเทศไทย เข้าร่วมโครงการ จานวน 20,347 คน และมีลักษณะเป็นการศึกษา
ชนิดติดตามไปข้างหน้าระยะยาวในชุมชน (community-based cohort study) เพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูล
ทางด้านระบาดวิทยาที่สาคัญสาหรับใช้ในการวางแผนทางการแพทย์และสาธารณสุขเพื่อป้องกันและควบคุม
โรคหลอดเลือดสมอง ซึ่งในประเทศไทยยังไม่เคยมีข้อมูลที่เชื่อถือได้ จากการศึกษาวิจัยในลักษณะนี้มาก่อน
นวมินทราธิราช 3002 วันที่ 1 กันยายน 2559 10.45-11.15 น.

2. รศ. ดร. เดือนเพ็ญ ธีรวรรณวิวัฒน์
คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
พิมพ์ชนก พุฒขาว
นักศึกษาปริญญาเอก สถิติประยุกต์ (ประชากรและการพัฒนา) คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
นักวิชาการสถิติชานาญการ ศูนย์วิจัยสถาบันประสาทวิทยา สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
Proportional Hazard Model
for Predicting Stroke Mortality

3. พิมพ์ชนก พุฒขาว
นักศึกษาปริญญาเอก สถิติประยุกต์ (ประชากรและการพัฒนา) คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
นักวิชาการสถิติชานาญการ ศูนย์วิจัยสถาบันประสาทวิทยา สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์
รศ. ดร. เดือนเพ็ญ ธีรวรรณวิวัฒน์ คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
นพ. สุชาติ หาญไชยพิบูลย์กุล นายแพทย์ทรงคุณวุฒิ สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
ผศ. ดร. ปรีชา วิจิตรธรรมรส คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
Factors Affecting Stroke Mortality in Thailand

4. • โรคหลอดเลือดสมองเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สาคัญ
ของประเทศไทย
• เป็นสาเหตุการตายอันดับ 1 ในประชากรไทย ทั้งเพศชายและหญิง
• คิดเป็น ร้อยละ 10 ของการเสียชีวิตทั้งหมด
• เป็นสาเหตุของการสูญเสียปีสุขภาวะ (Disability Adjusted Life
Years, DALYs) อันดับ 1 ในเพศหญิง และอันดับ 3 ในเพศชาย
• อัตราตาย/100,000 ประชากร เพิ่มขึ้นจาก 21.04 ในปี 2552
เป็น 35.94 ในปี 2556
ความสาคัญ
4

5. 0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Stroke
CHD
Year
Data source: The Bureau of Policy and Strategy, Ministry of Public Health of Thailand
%
Mortality rate/100,000 population
5

6. • การลดผลกระทบของโรคหลอดเลือดสมองที่ดีที่สุด คือ
การป้องกันโรคในระดับปฐมภูมิ (primary prevention)
• การคัดกรองผู้มีภาวะเสี่ยงต่อโรค และให้การรักษาเพื่อลดภาวะเสี่ยง
(high-risk strategy)
• การลดปัจจัยเสี่ยงต่อโรคในภาพรวมของมวลชน (the mass
strategy)
ความสาคัญ
6

7. • ข้อมูลที่จาเป็นในการกาหนดนโยบายสาธารณสุข
ในการป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง
• ปัจจัยเสี่ยงต่อการป่วยและตายด้วยโรคหลอดเลือดสมองในประชากรไทย
• ภาวะการป่วยและการตายด้วยโรคหลอดเลือดสมองในประชากรไทย
• ข้อมูลที่จาเป็นสาหรับการติดตามประเมินผลนโยบาย
สาธารณสุขในการป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง
• ภาวะการตายด้วยโรคหลอดเลือดสมองในประชากรไทย
ความสาคัญ
7

8. • ไม่มีข้อมูลปัจจัยเสี่ยงต่อภาวะการตายด้วยโรคหลอดเลือดสมอง
ในประชากรไทย
• ประชากรไทย ร้อยละ 65 ตายนอกสถานพยาบาล การระบุสาเหตุการตาย
จึงไม่ได้ดาเนินการโดยแพทย์
• ข้อมูลสาเหตุการตายจากฐานข้อมูลทะเบียนราษฎร์ ยังมีความผิดพลาดสูง
ทาให้การรายงานสาเหตุการตายด้วยโรคหลอดเลือดสมอง มีค่าต่ากว่า
ความเป็นจริง
• ร้อยละ 27.2 ของสาเหตุการตาย ตามที่ระบุในมรณบัตร เป็นสาเหตุ
การตายที่ไม่ชัดแจ้ง (ill-defined cause)
ปัญหา
8

9. 32
94
20
72
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Male Female
Routine report
Adjusted data
Hoy DG, et al. Int J Stroke 2012;8:21-27.
Stroke Mortality Rate / 100,000 population (2005)
9

10. • Prospective cohort study เป็นระเบียบวิธีวิจัย
เชิงสังเกต ที่ทาให้ทราบถึงความสัมพันธ์เชิงเหตุผล
(causality)
• Framingham Heart Study เป็นโครงการวิจัย
prospective cohort study ที่มีชื่อเสียงในระดับโลก
โอกาสพัฒนา
10

11. • Recruited 5,209 men and women between the age of 30 and 62
from the town of Framingham and Massachusetts, began the
first round of extensive physical examinations and lifestyle
interview since 1948
• 5,124 children and their spouses were enrolled in the Farmingham
Offspring Study in 1971
• Their grandchildren were enrolled in 2012
• The study success in identifying the cardiovascular disease
(CVD) risk factors
11

12. • The concept of CVD risk factors of their study has become and
integral part of the modern medical curriculum and has led to
the development of effective treatment and preventive
strategies in clinical practice
• Since 1951 the Framingham Heart Study has published in peer
reviewed medical journals about 3,169 articles and all of them
are very useful for cardiovascular disease control
12

13. วิทยานิพนธ์นี้ดาเนินการภายใต้
โครงการศึกษาระบาดวิทยาโรคหลอดเลือดสมองในประเทศไทย
Thai Epidemiologic Stroke (TES) Study
13

14. • ดาเนินการหลักโดย สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์
กระทรวงสาธารณสุข
• เป็นโครงการวิจัยชนิดติดตามไปข้างหน้าระยะยาวในชุมชน
(community-based prospective cohort study)
• เก็บรวบรวมข้อมูลในประชากรไทย อายุ 45 – 80 ปี จานวน 19,620 คน
ที่อาศัยอยู่ 5 พื้นที่โครงการในทุกภูมิภาคของประเทศไทย คือ 1) เขตดินแดง
กทม. 2) อ. เมือง จ. ฉะเชิงเทรา 3) อ. สันกาแพง จ. เชียงใหม่ 4) อ. เมือง
จ. ขอนแก่น และ 5) อ. ลานสกา จ. นครศรีธรรมราช
Thai Epidemiologic Stroke (TES) Study
14

15. จ.แม่ฮ่องสอน
จ.เชียงใหม่
จ.ลำพูน
จ.ตำก
จ.กำแพงเพชร
จ.ลำปำง
จ.เชียงรำย
จ.สุโขทัย
จ.แพร่
จ.พะเยำ
จ.อุตรดิตถ์
จ.พิษณุโลก
จ.พิจิตร
จ.น่ำน
จ.เพชรบูรณ์
จ.กำญจนบุรี
จ.อุทัยธำนี
จ.สุพรรณบุรี
จ.นครปฐม
จ.ชัยนำท
จ.นครสวรรค์
จ.อ่ำงทอง
จ.สิงห์บุรี
จ.ลพบุรี
จ.นนทบุรี
จ.ปทุมธำนี
จ.พระนครศรีอยุธยำ
จ.สระบุรี
จ.ภูเก็ต
จ.พังงำ
จ.สุรำษฏร์ธำนี
จ.กระบี่
จ.นครศรีธรรมรำช
จ.สตูล
จ.ตรัง
จ.พัทลุง
จ.สงขลำ
จ.ยะลำ
จ.ปัตตำนี
จ.นรำธิวำส
จ.ระนอง
จ.ชุมพร
จ.รำชบุรี
จ.เพชรบุรี
จ.ประจวบคีรีขันธ์
จ.สมุทรสงครำม
จ.สมุทรสำคร จ.สมุทรปรำกำร
กรุงเทพมหำนคร
จ.ชลบุรี
จ.ระยอง
จ.ฉะเชิงเทรำ
จ.สระแก้ว
จ.จันทบุรี
จ.ตรำด
จ.นครนำยก
จ.ปรำจีนบุรี
จ.ชัยภูมิ
จ.เลย
จ.หนองบัวลำภู
จ.ขอนแก่น
จ.บุรีรัมย์
จ.อุดรธำนี
จ.มหำสำรคำม
จ.กำฬสินธุ์
จ.นครรำชสีมำ
จ.สุรินทร์
ร้อยเอ็ด
จ.หนองคำย
จ.สกลนคร
จ.ศรีสะเกษ
จ.มุกดำหำร
จ.ยโสธร
จ.นครพนม
จ.อำนำจเจริญ
จ.อุบลรำชธำนี
Bangkok
Chachoengsao
Khon Kaen
Chiang Mai
Nakhon Si Thammarat
Study population
15

16. 16
0
5000
10000
15000
20000
25000
Jul,2004
Sep,2004
Nov,2004
Jan,2005
Mar,2005
May,2005
Jul,2005
Sep,2005
Nov,2005
Jan,2006
Mar,2006
May,2006
Jul,2006
Sep,2006
Nov,2006
Cumulative number of participants in TES Study
20,508

17. Participants of the TES Study
17

18. 0.097 0.106
0.233 0.242
0.211 0.220
0.337 0.309
0.122 0.123
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
0.9
1
NSO TES
South
North-East
North
Central
BKK
NSO: Census data from National Statistical Office; 2000
N= 14,143,394 N= 19,620
Proportion of study sample compared with Thai population
18

19. 19
1. Demographic data
2. Previous stroke
3. Socioeconomic status
4. Medical history
5. Family history
6. Smoking status
7. Alcohol consumption
8. Physical activity
9. Snoring status
10. Contraceptive pills
11. Hormonal replacement therapy
12. Mental stress
13. Mood depression
14. Food frequency
Baseline health status survey: Interview variables

20. 20
การได้รับอนุมัติจากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์
• คณะกรรมการวิจัยและจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ สถาบันประสาทวิทยา
• คณะกรรมการพิจารณาการศึกษาวิจัยในคน กระทรวงสาธารณสุข

21. 21
การได้รับความยินยอมเข้าร่วมการวิจัยโดยความสมัครใจ
จากอาสาสมัคร
• มีการให้ข้อมูลของโครงการวิจัย เพื่อเปิดโอกาสให้อาสาสมัครตัดสินใจ
เข้าร่วมโครงการโดยความสมัครใจ ซึ่งอาสาสมัครทั้งหมดได้ลงนาม
ในใบยินยอมเข้าร่วมโครงการวิจัยไว้อย่างเป็นลายลักษณ์อักษร

22. พิมพ์ชนก พุฒขาว
นักศึกษาปริญญาเอก สถิติประยุกต์ (ประชากรและการพัฒนา) คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
นักวิชาการสถิติชานาญการ ศูนย์วิจัยสถาบันประสาทวิทยา สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์
รศ. ดร. เดือนเพ็ญ ธีรวรรณวิวัฒน์ คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
นพ. สุชาติ หาญไชยพิบูลย์กุล นายแพทย์ทรงคุณวุฒิ สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
ผศ. ดร. ปรีชา วิจิตรธรรมรส คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
Factors Affecting Stroke Mortality in Thailand

23. 1. To determine the association of various factors, including
demographic characteristics, behavioral, biomedical,
environmental, and genetic factors with stroke mortality
2. To construct the stroke mortality model life table in
Thailand
วัตถุประสงค์
23

24. • Stroke definition
• The world Health Organization (WHO) has recommened standard
definition for stroke or cerebrovascular disease in medical term,
that is “A focal (or at times global) neurological impairment of
sudden onset, and lasting more than 24 hours (or leading to
death), and of presumed vascular origin”
• The International Statistical Classification of Diseases and Related
Health Problems Tenth revision (ICD-10) has stated stroke in
Chapter IX as diseases of circulation system and defined ICD-10
code I60-I69 for cerebrovarcular diseases
การทบทวนวรรณกรรม
24

25. • Types of stroke
There are two main types of stroke
1. Ischemic stroke
Ischemic is the more common type of stroke. An ischemic stroke
occurs if an artery supplies oxygen-rich blood to the brain
becomes blocked. Blood clots often cause the blockages that
lead to ischemic strokes.
2. Hemorrhagic stroke
hemorrhagic stroke occurred if an artery in the brain leaks blood
or ruptures (break open). The pressure from the leaked blood
damages brain cells.
การทบทวนวรรณกรรม
25

26. • Ischemic stroke (70%)
Types of stroke
Intracerebral hemorrhage (25%)
• Hemorrhagic stroke (30%)
Subaracnoid hemorrhage (5%)
26

27. • No stroke incident data in Thailand
• Stroke prevalence
- Stoke prevalence differed among five geographic region with the
highest prevalence in Bangkok (3.34%) , followed by Central (2.41%),
Southern (2.29%), Northern (1.46%), and Northeastern region (1.09%)
(Hanchaiphiboolkul, 2011)
การทบทวนวรรณกรรม
Study
year
Age
of population
Prevalence/100,000
population
1983 > 20 690
1994-1996 > 60 1,120
2004-2006 45-80 1,880
27

28. • Factor affecting / Risk factor
 WHO has state risk factor as any attribute, characteristic or
exposure of an individual that increases the likelihood of
developing a disease or injury
 The Australian institute of health and welfare has define the risk
factors to health in five groups
1. Demographic risk factors
2. Behavioral risk factors
3. Biomedical risk factors
4. Environment risk factors
5. Genetic risk factors
การทบทวนวรรณกรรม
28

29. • Factors affecting /Risk factor of stroke mortality
• Global
• Age, male gender
• Socioeconomic status
• Passive smoking, Alcohol consumption
• BMI
• Depression
• Systolic blood pressure, Pulse pressure, Hypertension
• Historical stroke, Coronary artery disease, Artial fibrillation, Left ventricular
hypertrophy
• Impair glucose tolerance, uric acid, serum potassium and sodium
• Urban living
การทบทวนวรรณกรรม
29

30. • Factors affecting /Risk factor of stroke mortality
• Thailand
There is less information about stroke mortality risk factors in
Thailand. However, Thailand has some strong evidence about
stroke prevalence and risk factors
• Age, Male gender, Occupation, Education level, Low personal income,
• Geographic area/region
• Alcohol consumption, Current smoking
• Hypertension, Diabetes mellitus, hypercholesterolemia
การทบทวนวรรณกรรม
30

31. กรอบแนวคิด
31

32. • Study design and population
• This dissertation conducted under the Thai Epidemiologic
Stroke (TES) Study
• Ongoing community-based Prospective Cohort Study
• Enrolled a total of 19,620 general population,
• aged 45-80 year olds
• from Bangkok and four communities in each geographic regions
of Thailand
• stroke free at health status survey period in 2004-2006
• Follow-up until death/withdraws/lost follow-up occurred or
study end (31 December 2014)
ระเบียบวิธีวิจัย
32

33. 2003 2004 2005 2006 2007 2008- 2012 2013- 2017
Preparation
Baseline survey
of health status
Case ascertainment
/Follow-up
Activities
Year
31 December 201428 July 2004 n = 19,620
Person-years = 169,729 33
Study timeline

34. Study population
34

35. • This dissertation focused on factors which were corrected at
baseline health status survey in 2004-2006
1) Demographic factors
sex, age, religion, marital status, socioeconomic status (SES)
2) Behavioral factors
smoking, alcohol drinking, physical activities, snoring, the drug
used, contraceptive, hormone replacement, and food
consumptions
Measurement of affecting factors
35

36. • Measurement of affecting factors
This dissertation focused on factors which were corrected at baseline
health status survey in 2004-2006
3) Biomedical factors
obesity, hypertension, diabetes mellitus, hypercholesterolemia,
heart disease, depression, and stress
4) Environment factor
the region of living
5) Genetic factors
family health history (hypertension, diabetes mellitus,
hypercholesterolemia, heart disease)
Measurement of affecting factors
36

37. Ascertainment of mortality
37

38. • competing risk survival analysis
 Interesting event (stroke death and other causes of death)
 The start time defined as register date and the time end is
death/withdraws/lost follow-up date or study end (31
December 2014)
• Double decrement life table
 use for cohort death experience
 define two ways to exit from the cohort, stroke death and
others cause of death
การวิเคราะห์ข้อมูล
38

39. • ใช้เป็นข้อมูลสาคัญในกาหนดนโยบายด้านการป้องกัน
โรคหลอดเลือดสมองในประชากรไทย และการติดตามประเมินผล
• Stroke service plan
• Primary prevention programs
• ใช้ประโยชน์ด้านการประเมินทางคณิตศาสตร์ประกันภัย
การนาไปใช้ประโยชน์
39