SlideShare a Scribd company logo
1 of 28
Download to read offline
Маңғыстау облысы Маңғыстау ауданы
Жыңғылды ауылы
Е.Айшуақұлы атындағы орта мектебі
Актанова Асима Байбатыровна
Химия пәні мұғалімі
Сабақтың тақырыбы:
Көмірсулар,
моносахаридтер
11 - сынып
Білімділік: Көмірсулар туралы түсінік
қалыптастыру. Глюкозаның құрылысы, табиғатта
түзілуі, алынуы, жалпы қасиеттері, маңызы мен
қолданылуы туралы түсінік беру және білімдерін
кеңейту ;
Дамытушылығы : Оқушылардың зейінін,
танымдық белсенділігін ,өзіндік пікірін
қалыптастыру, ой өрісін, шығармашылық
мүмкіндігін дамыту ;
Тәрбиелілігі: Оқушыларды сабақтың мазмұнына
бойынша алғырттыққа ,өз бетінше ізденуге,
бірлесіп жұмыс жасауға тәрбиелеу.
Сабақтың мақсаты
Сабақ түрі : жаңа сабақ
Сабақ әдісі: ақпаратты-
комплексті, түсіндірмелі-
эвристикалық , сұрақ – жауап,
интерактивті оқыту әдісі
Көрнекілігі: тақырыптық
слайд, химиялық ыдыстар,
спиртшам, глюкоза ерітіндісі,
суреттер
Сабақ барысы:
1.Ұйымдастыру
2. Жаңа сабақ
3.Химиялық диктант
4.Топтық тапсырма
5. Үйге тапсырма
6.Бағалау.
Құрылысы
Маңызы мен
қолданылуы
Химиялық
қасиеттері
Физикалық
қасиеттері
Табиғатта
түзілуі мен
алынуы
Моносахаридтер
Рибоза
ФруктозаГлюкоза
Дезоксирибоза
Глюкоза (жүзім қанты) — Денеге тез және жеңіл сіңетін қанттың
қарапайым түрі. Ол жеміс жидектерде және балда болады, денедегі суды
қалпына келтіруге пайдалануға арналған ақ ұнтақ түрінде
сатылады. Глюкоза — моносахарид тобындағы көмірсутек.
«Көмірсулар» деген атауды
1844 жылы К. Шмидт
ұсынған.
1890 ж. Эмиль Фишер
глюкозаны синтездеп, сол
арқылы оның құрылысын
дәлелдеді.
1802 ж. Луи Жозеф Пруст
глюкозаны жүзімнен бөліп
алды.
Көмірсулар, моносахаридтер
Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Глюкозаның табиғатта түзілуі мен алынуы
1.Табиғатта глюкоза фотосинтез реакциясы нәтижесінде
түзіледі.
2. Қантты заттарды, ең алғаш A.M. Бутлеров (1861 ж.)
кальций гидроксиді қатысында формальдегидтен
синтездеді:
3. Өнеркәсіпте глюкозаны, негізінен, полисахаридтерді
(крахмалды немесе целлюлозаны) гидролиздеп алады:
Химиялық қасиеттері
Глюкоза құрамында альдегид тобы бар көпатомды спирт
болғандықтан, альдегидтерге және
көпатомды спирттерге тән екі жақты қасиет көрсетеді.
Альдегид тобына тән реакциялары
Глюкоза жақсы тотықсыздандырғыш, жұмсақ тотықтырғыштардың
әсерінен, мысалы, күміс оксидінің аммиактағы ерітіндісімен альдегид тобы
ғана тотығып, глюкон қышқылына айналады:
Глюкозаның альдегид тобы тотықсыздану реакциясына да
түседі. Катализатор қатысында сутекпен тотықсызданғанда, глюкоза
алтыатомды спирт — сорбит түзеді:
Мыс (II) гидроксидімен қыздырғанда, альдегид тобы тотығып, карбоксил тобына
айналады және мыс (І) оксидінің қызыл түсті тұнбасы түзіледі:
Тәжірибе:
Жаңа даяланған мыс
гидроксидіне бірнеше тамшы
жүзім және алма сөлін не
аптека гюкозасымен
араластырамыз. Қыздырамыз.
Қорытынды
Қоспаның түсінің өзгеруін
алма және жүзім құрамында
глюкоза бар екені анықталды.
Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Глюкозаның көпатомды спирттерге тән қасиеттері
Күрделі эфирлер түзілуі. Қанттардың гидроксил топтары
этерификация реакциясына оңай түседі. Кең таралған этерификация
реакциясы ацилдеу, оны сірке ангидридімен катализатор (ZnCl2,
H2SO4 натрий ацетаты) қатысында жүргізеді. Гексозалардың тұйық
құрылымы тұйық пентаацетаттар түзеді. Қышқылмен әрекеттесу
реакциясы глюкозаның құрамында бес гидроксил тобы бар екенін
дәлелдейді. Мысалы, глюкоза сірке ангидридімен мырыш хлориді
қатысында әрекеттесіп, α-пентаацетаттар түзеді:
Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Жай эфирлер түзілуі. Глюкозаны метил спиртімен қышқыл
ортада алкилдесе, реакцияға гликозид гидроксилі түседі,
реакция нәтижесінде жай эфир түзіледі. Бұл реакция
глюкозаның циклді түріндегі глюкозид гидроксил тобы басқа
гидроксилдермен салыстырғанда реакцияға түскіш екенін
көрсетеді:
Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Спирттік ашуы. Ашытқы ферменті әсерінен ашып, глюкозадан этанол
түзіледі. Бұл процестің химизмі өте күрделі. Жүретін өзгерістерді
қысқаша былай жазады:
С6Н12O6 → 2С2Н5ОН + 2СO2
Сүт қышқылды ашуы. Глюкоза сүт қышқылды ашығанда, сүт
қышқылы түзіледі. Процесс сүт қышқылды бактерия ферменттерінің
әсерінен жүреді:
Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Тотығуы. Органикалық қосылыс
болғандықтан, глюкоза толық тотыға алады.
Ең соңғы өнім ретінде көміртек (IV) оксиді
мен су түзіледі. Бұл процесті ықшамдап
былай жазуға болады:
С6Н12O6 + 6O2 → 6СO2 + 6Н2O + Q
Глюкоза адам организмінде зат алмасу
процесіне қатысады. Тамақ арқылы
қабылданған крахмал, қант сияқты күрделі
көмірсулар ферменттердің әсерінен ас
қорыту жолдарында глюкозаға ыдырайды.
Адам организмінде глюкозаның негізгі бөлігі
энергия қоры ретінде жұмсалады. Тірі
организм клеткаларында глюкоза оттекпен
бірнеше саты арқылы біртіндеп тотығады.
Нәтижесінде, фотосинтез процесінде
сіңірілген энергия бөлінеді:
С6Н12O6+ 6O2 → 6СO2 + 6Н2O + Q
Көмірсулар, моносахаридтер
Көмірсулар тез ыдырап, организімді тез арада
қажет болатын энргиямен қамтамасыз етеді. Ас
қорыту каналында полисахариттер
моносахариттерге дейін ыдырап, ішек бүрлерінің
капилляраларындағы қанға өтеді. Егер қанттың
қандағы мөлшері азайса (гипогликемия)
организм шаршап, бас айналып, көз қарауытады.
Бұл жағдайда қанға немесе тері астына
глюкозаның ерітіндісін жіберсе, не кәдімгі қант
жесе, аз уақыттың ішінде-ақ гипогликемиялық
шок деп аталатын жоғарыда аталған жағдайдың
барлығы жойылады.
Қолданылуы
Фруктоза
Фруктоза мен сахароза
1. Моносахаридтер ..................... қарапайым қантты заттар.
2. Қантты заттарды, ең алғаш рет .............. 1861ж. кальций
гидрооксиді қатысында .................... гидролиздеп алды.
3. Ашытқы ферменті әсерінен ашып, ............. этанол түзіледі.
4. …................ –жеміс қанты деп атайды.
Химиялық диктант.
5. Көмірсулардың жалпы формуласы………………………
6. Дисахаридтер ............... , моносахаридтердің .... молекуласына
ыдырайды. ..........-сүт қантты.
7.Глюкоза ……….. - крахмалды өндірісте …………ерітіндісінде
қайнатып алу.
8. Сахарозаны балқытып қатырса ............ мөлдір масса түзіледі.
9. Глюкоза артық мөлшерде ............. айналып, ........... қор болып
жиналады.
10. Глюкоза адам организмінде …………… процесіне
қатысады.
Топтық тапсырма
I топ
1. Глюкоза молекуласының құрамындағы көміртегінің массалық
үлесі қандай?
2. 400 г 20% –тік ерітінді дайындау үшін қажетті фруктоза мен су
мөлшерін анықтаңдар.
3. Егер өнімнің практикалық шығымы 82% құрайтын болса, 171 г
сахарозаның гидролизі нәтижесінде түзілген фруктозаның массасын
есептеңдер.
II топ
1. 85.5 сахароза гидролизінде алынатын фруктозаның массасы
қандай?
2. 30 г глюкозаны 130 г суда ерітті. Алынған ерітіндідегі
глюкозаның массалық үлесі қандай?
3. Глюкоза спирттік жолмен ашығанда 299 г этил спирті
алынды, ол шығым 85-ті құрайды. Ашуға алынған глюкозаның
массасын есептеңдер.
Үйге тапсырма
Глюкоза туралы кішігірім хабарлама:
“Адам организміндегі глюкозаның маңызы”
Көмірсулар. Моносахаридтер. Глюкоза
№ 13, 15 - есеп

More Related Content

What's hot

ЗАВДАННЯ І ВПРАВИ З БІОЛОГІЇ ЗА КУРС СТАРШОЇ ШКОЛИ 2013
ЗАВДАННЯ І ВПРАВИ З БІОЛОГІЇ ЗА КУРС СТАРШОЇ ШКОЛИ 2013ЗАВДАННЯ І ВПРАВИ З БІОЛОГІЇ ЗА КУРС СТАРШОЇ ШКОЛИ 2013
ЗАВДАННЯ І ВПРАВИ З БІОЛОГІЇ ЗА КУРС СТАРШОЇ ШКОЛИ 2013Наталья Полищук
 
Солі: назви, формули. Знаходження в природі
Солі: назви, формули. Знаходження в природіСолі: назви, формули. Знаходження в природі
Солі: назви, формули. Знаходження в природіЕлена Мешкова
 
Оксиди неметалічних елементів
Оксиди неметалічних елементівОксиди неметалічних елементів
Оксиди неметалічних елементівschool8zv
 
Презентація на тему: "Кислоти"
Презентація на тему: "Кислоти"Презентація на тему: "Кислоти"
Презентація на тему: "Кислоти"Daria_Mykolenko
 
кіммерійці та скіфи
кіммерійці та скіфикіммерійці та скіфи
кіммерійці та скіфиviktorzadan
 
გაკვეთილი № 43
გაკვეთილი № 43გაკვეთილი № 43
გაკვეთილი № 43datiko43
 
Спирти, альдегіди
Спирти, альдегідиСпирти, альдегіди
Спирти, альдегідиLiudmila Sidorenko
 
Презентація на тему: "Використання оксидів"
Презентація на тему: "Використання оксидів" Презентація на тему: "Використання оксидів"
Презентація на тему: "Використання оксидів" Daria_Mykolenko
 
Презентація на тему: "Впровадження нетрадиційних форм та методів роботи на ур...
Презентація на тему: "Впровадження нетрадиційних форм та методів роботи на ур...Презентація на тему: "Впровадження нетрадиційних форм та методів роботи на ур...
Презентація на тему: "Впровадження нетрадиційних форм та методів роботи на ур...Andruxa512
 
Оформлення науково-дослідницької роботи
Оформлення науково-дослідницької роботиОформлення науково-дослідницької роботи
Оформлення науково-дослідницької роботиАлександр Волошен
 
"Я обираю здоровий спосіб життя"
"Я обираю здоровий спосіб життя""Я обираю здоровий спосіб життя"
"Я обираю здоровий спосіб життя"Інна Мельник
 
Уроки хімії "Найважливіші органічні сполуки"
Уроки хімії "Найважливіші органічні сполуки"Уроки хімії "Найважливіші органічні сполуки"
Уроки хімії "Найважливіші органічні сполуки"sveta7940
 
лекция полісахариди
лекция полісахаридилекция полісахариди
лекция полісахаридиcdecit
 
Поняття про оксиди. Умови виникнення й припинення горіння.
Поняття про оксиди. Умови виникнення й припинення горіння.Поняття про оксиди. Умови виникнення й припинення горіння.
Поняття про оксиди. Умови виникнення й припинення горіння.labinskiir-33
 
хімічні рівняння 7 клас
хімічні рівняння 7 класхімічні рівняння 7 клас
хімічні рівняння 7 класtatyana6221310
 
Корисні копалини морського шельфу
Корисні копалини морського шельфуКорисні копалини морського шельфу
Корисні копалини морського шельфуЕлена Мешкова
 
лекция 1
лекция 1лекция 1
лекция 1amjad1977a
 
Презентація на тему " Вітаміни - наші друзі!"
Презентація на тему " Вітаміни  - наші друзі!"Презентація на тему " Вітаміни  - наші друзі!"
Презентація на тему " Вітаміни - наші друзі!"Olena Коленченко
 

What's hot (20)

Окисники та відновники
Окисники та відновникиОкисники та відновники
Окисники та відновники
 
ЗАВДАННЯ І ВПРАВИ З БІОЛОГІЇ ЗА КУРС СТАРШОЇ ШКОЛИ 2013
ЗАВДАННЯ І ВПРАВИ З БІОЛОГІЇ ЗА КУРС СТАРШОЇ ШКОЛИ 2013ЗАВДАННЯ І ВПРАВИ З БІОЛОГІЇ ЗА КУРС СТАРШОЇ ШКОЛИ 2013
ЗАВДАННЯ І ВПРАВИ З БІОЛОГІЇ ЗА КУРС СТАРШОЇ ШКОЛИ 2013
 
Солі: назви, формули. Знаходження в природі
Солі: назви, формули. Знаходження в природіСолі: назви, формули. Знаходження в природі
Солі: назви, формули. Знаходження в природі
 
Оксиди неметалічних елементів
Оксиди неметалічних елементівОксиди неметалічних елементів
Оксиди неметалічних елементів
 
Презентація на тему: "Кислоти"
Презентація на тему: "Кислоти"Презентація на тему: "Кислоти"
Презентація на тему: "Кислоти"
 
кіммерійці та скіфи
кіммерійці та скіфикіммерійці та скіфи
кіммерійці та скіфи
 
გაკვეთილი № 43
გაკვეთილი № 43გაკვეთილი № 43
გაკვეთილი № 43
 
Спирти, альдегіди
Спирти, альдегідиСпирти, альдегіди
Спирти, альдегіди
 
Презентація на тему: "Використання оксидів"
Презентація на тему: "Використання оксидів" Презентація на тему: "Використання оксидів"
Презентація на тему: "Використання оксидів"
 
Презентація на тему: "Впровадження нетрадиційних форм та методів роботи на ур...
Презентація на тему: "Впровадження нетрадиційних форм та методів роботи на ур...Презентація на тему: "Впровадження нетрадиційних форм та методів роботи на ур...
Презентація на тему: "Впровадження нетрадиційних форм та методів роботи на ур...
 
Оформлення науково-дослідницької роботи
Оформлення науково-дослідницької роботиОформлення науково-дослідницької роботи
Оформлення науково-дослідницької роботи
 
"Я обираю здоровий спосіб життя"
"Я обираю здоровий спосіб життя""Я обираю здоровий спосіб життя"
"Я обираю здоровий спосіб життя"
 
Уроки хімії "Найважливіші органічні сполуки"
Уроки хімії "Найважливіші органічні сполуки"Уроки хімії "Найважливіші органічні сполуки"
Уроки хімії "Найважливіші органічні сполуки"
 
лекция полісахариди
лекция полісахаридилекция полісахариди
лекция полісахариди
 
Поняття про оксиди. Умови виникнення й припинення горіння.
Поняття про оксиди. Умови виникнення й припинення горіння.Поняття про оксиди. Умови виникнення й припинення горіння.
Поняття про оксиди. Умови виникнення й припинення горіння.
 
хімічні рівняння 7 клас
хімічні рівняння 7 класхімічні рівняння 7 клас
хімічні рівняння 7 клас
 
Романтизм
Романтизм Романтизм
Романтизм
 
Корисні копалини морського шельфу
Корисні копалини морського шельфуКорисні копалини морського шельфу
Корисні копалини морського шельфу
 
лекция 1
лекция 1лекция 1
лекция 1
 
Презентація на тему " Вітаміни - наші друзі!"
Презентація на тему " Вітаміни  - наші друзі!"Презентація на тему " Вітаміни  - наші друзі!"
Презентація на тему " Вітаміни - наші друзі!"
 

More from Айбек Қуандықұлы

Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...Айбек Қуандықұлы
 
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстарүшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстарАйбек Қуандықұлы
 
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметіЖүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметіАйбек Қуандықұлы
 
Электроника және импульсті техника
Электроника және импульсті техникаЭлектроника және импульсті техника
Электроника және импульсті техникаАйбек Қуандықұлы
 
"Мың бұралған бишілер» би байқауының сценарийі
"Мың бұралған бишілер»  би байқауының сценарийі"Мың бұралған бишілер»  би байқауының сценарийі
"Мың бұралған бишілер» би байқауының сценарийіАйбек Қуандықұлы
 
Бақытты отбасында--бақытты бала
Бақытты отбасында--бақытты балаБақытты отбасында--бақытты бала
Бақытты отбасында--бақытты балаАйбек Қуандықұлы
 
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұзЖыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұзАйбек Қуандықұлы
 
Екі таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша бөлу
Екі  таңбалы  санды  бір  таңбалы  санға  ауызша  бөлуЕкі  таңбалы  санды  бір  таңбалы  санға  ауызша  бөлу
Екі таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша бөлуАйбек Қуандықұлы
 

More from Айбек Қуандықұлы (20)

Бұл – менің отбасым
Бұл – менің отбасымБұл – менің отбасым
Бұл – менің отбасым
 
Корей халық аспаптары
Корей халық аспаптарыКорей халық аспаптары
Корей халық аспаптары
 
Англия мен Франция
Англия мен ФранцияАнглия мен Франция
Англия мен Франция
 
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
 
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстарүшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
 
Италия мен Испания
Италия мен ИспанияИталия мен Испания
Италия мен Испания
 
Зейін
ЗейінЗейін
Зейін
 
табиғат тіршілік анасы
табиғат тіршілік анасытабиғат тіршілік анасы
табиғат тіршілік анасы
 
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметіЖүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
 
Ғажайыптар әлемі
Ғажайыптар әлеміҒажайыптар әлемі
Ғажайыптар әлемі
 
Open lesson everything is good in its season
Open lesson everything is good in its seasonOpen lesson everything is good in its season
Open lesson everything is good in its season
 
Weather “Seasons”.
Weather “Seasons”.Weather “Seasons”.
Weather “Seasons”.
 
Ғылыми жоба
Ғылыми жобаҒылыми жоба
Ғылыми жоба
 
Мың бұралған бишілер
Мың бұралған бишілерМың бұралған бишілер
Мың бұралған бишілер
 
Электроника және импульсті техника
Электроника және импульсті техникаЭлектроника және импульсті техника
Электроника және импульсті техника
 
"Мың бұралған бишілер» би байқауының сценарийі
"Мың бұралған бишілер»  би байқауының сценарийі"Мың бұралған бишілер»  би байқауының сценарийі
"Мың бұралған бишілер» би байқауының сценарийі
 
Бақытты отбасында--бақытты бала
Бақытты отбасында--бақытты балаБақытты отбасында--бақытты бала
Бақытты отбасында--бақытты бала
 
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұзЖыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
 
Тұмар түйіндер
 Тұмар түйіндер Тұмар түйіндер
Тұмар түйіндер
 
Екі таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша бөлу
Екі  таңбалы  санды  бір  таңбалы  санға  ауызша  бөлуЕкі  таңбалы  санды  бір  таңбалы  санға  ауызша  бөлу
Екі таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша бөлу
 

Көмірсулар, моносахаридтер

  • 1. Маңғыстау облысы Маңғыстау ауданы Жыңғылды ауылы Е.Айшуақұлы атындағы орта мектебі Актанова Асима Байбатыровна Химия пәні мұғалімі
  • 3. Білімділік: Көмірсулар туралы түсінік қалыптастыру. Глюкозаның құрылысы, табиғатта түзілуі, алынуы, жалпы қасиеттері, маңызы мен қолданылуы туралы түсінік беру және білімдерін кеңейту ; Дамытушылығы : Оқушылардың зейінін, танымдық белсенділігін ,өзіндік пікірін қалыптастыру, ой өрісін, шығармашылық мүмкіндігін дамыту ; Тәрбиелілігі: Оқушыларды сабақтың мазмұнына бойынша алғырттыққа ,өз бетінше ізденуге, бірлесіп жұмыс жасауға тәрбиелеу. Сабақтың мақсаты
  • 4. Сабақ түрі : жаңа сабақ Сабақ әдісі: ақпаратты- комплексті, түсіндірмелі- эвристикалық , сұрақ – жауап, интерактивті оқыту әдісі Көрнекілігі: тақырыптық слайд, химиялық ыдыстар, спиртшам, глюкоза ерітіндісі, суреттер
  • 5. Сабақ барысы: 1.Ұйымдастыру 2. Жаңа сабақ 3.Химиялық диктант 4.Топтық тапсырма 5. Үйге тапсырма 6.Бағалау.
  • 8. Глюкоза (жүзім қанты) — Денеге тез және жеңіл сіңетін қанттың қарапайым түрі. Ол жеміс жидектерде және балда болады, денедегі суды қалпына келтіруге пайдалануға арналған ақ ұнтақ түрінде сатылады. Глюкоза — моносахарид тобындағы көмірсутек.
  • 9. «Көмірсулар» деген атауды 1844 жылы К. Шмидт ұсынған. 1890 ж. Эмиль Фишер глюкозаны синтездеп, сол арқылы оның құрылысын дәлелдеді.
  • 10. 1802 ж. Луи Жозеф Пруст глюкозаны жүзімнен бөліп алды.
  • 12. Тақырыбы: Глюкоза 11 класс Глюкозаның табиғатта түзілуі мен алынуы 1.Табиғатта глюкоза фотосинтез реакциясы нәтижесінде түзіледі. 2. Қантты заттарды, ең алғаш A.M. Бутлеров (1861 ж.) кальций гидроксиді қатысында формальдегидтен синтездеді: 3. Өнеркәсіпте глюкозаны, негізінен, полисахаридтерді (крахмалды немесе целлюлозаны) гидролиздеп алады:
  • 13. Химиялық қасиеттері Глюкоза құрамында альдегид тобы бар көпатомды спирт болғандықтан, альдегидтерге және көпатомды спирттерге тән екі жақты қасиет көрсетеді. Альдегид тобына тән реакциялары Глюкоза жақсы тотықсыздандырғыш, жұмсақ тотықтырғыштардың әсерінен, мысалы, күміс оксидінің аммиактағы ерітіндісімен альдегид тобы ғана тотығып, глюкон қышқылына айналады:
  • 14. Глюкозаның альдегид тобы тотықсыздану реакциясына да түседі. Катализатор қатысында сутекпен тотықсызданғанда, глюкоза алтыатомды спирт — сорбит түзеді: Мыс (II) гидроксидімен қыздырғанда, альдегид тобы тотығып, карбоксил тобына айналады және мыс (І) оксидінің қызыл түсті тұнбасы түзіледі:
  • 15. Тәжірибе: Жаңа даяланған мыс гидроксидіне бірнеше тамшы жүзім және алма сөлін не аптека гюкозасымен араластырамыз. Қыздырамыз. Қорытынды Қоспаның түсінің өзгеруін алма және жүзім құрамында глюкоза бар екені анықталды.
  • 16. Тақырыбы: Глюкоза 11 класс Глюкозаның көпатомды спирттерге тән қасиеттері Күрделі эфирлер түзілуі. Қанттардың гидроксил топтары этерификация реакциясына оңай түседі. Кең таралған этерификация реакциясы ацилдеу, оны сірке ангидридімен катализатор (ZnCl2, H2SO4 натрий ацетаты) қатысында жүргізеді. Гексозалардың тұйық құрылымы тұйық пентаацетаттар түзеді. Қышқылмен әрекеттесу реакциясы глюкозаның құрамында бес гидроксил тобы бар екенін дәлелдейді. Мысалы, глюкоза сірке ангидридімен мырыш хлориді қатысында әрекеттесіп, α-пентаацетаттар түзеді:
  • 17. Тақырыбы: Глюкоза 11 класс Жай эфирлер түзілуі. Глюкозаны метил спиртімен қышқыл ортада алкилдесе, реакцияға гликозид гидроксилі түседі, реакция нәтижесінде жай эфир түзіледі. Бұл реакция глюкозаның циклді түріндегі глюкозид гидроксил тобы басқа гидроксилдермен салыстырғанда реакцияға түскіш екенін көрсетеді:
  • 18. Тақырыбы: Глюкоза 11 класс Спирттік ашуы. Ашытқы ферменті әсерінен ашып, глюкозадан этанол түзіледі. Бұл процестің химизмі өте күрделі. Жүретін өзгерістерді қысқаша былай жазады: С6Н12O6 → 2С2Н5ОН + 2СO2 Сүт қышқылды ашуы. Глюкоза сүт қышқылды ашығанда, сүт қышқылы түзіледі. Процесс сүт қышқылды бактерия ферменттерінің әсерінен жүреді:
  • 19. Тақырыбы: Глюкоза 11 класс Тотығуы. Органикалық қосылыс болғандықтан, глюкоза толық тотыға алады. Ең соңғы өнім ретінде көміртек (IV) оксиді мен су түзіледі. Бұл процесті ықшамдап былай жазуға болады: С6Н12O6 + 6O2 → 6СO2 + 6Н2O + Q
  • 20. Глюкоза адам организмінде зат алмасу процесіне қатысады. Тамақ арқылы қабылданған крахмал, қант сияқты күрделі көмірсулар ферменттердің әсерінен ас қорыту жолдарында глюкозаға ыдырайды. Адам организмінде глюкозаның негізгі бөлігі энергия қоры ретінде жұмсалады. Тірі организм клеткаларында глюкоза оттекпен бірнеше саты арқылы біртіндеп тотығады. Нәтижесінде, фотосинтез процесінде сіңірілген энергия бөлінеді: С6Н12O6+ 6O2 → 6СO2 + 6Н2O + Q
  • 22. Көмірсулар тез ыдырап, организімді тез арада қажет болатын энргиямен қамтамасыз етеді. Ас қорыту каналында полисахариттер моносахариттерге дейін ыдырап, ішек бүрлерінің капилляраларындағы қанға өтеді. Егер қанттың қандағы мөлшері азайса (гипогликемия) организм шаршап, бас айналып, көз қарауытады. Бұл жағдайда қанға немесе тері астына глюкозаның ерітіндісін жіберсе, не кәдімгі қант жесе, аз уақыттың ішінде-ақ гипогликемиялық шок деп аталатын жоғарыда аталған жағдайдың барлығы жойылады.
  • 26. 1. Моносахаридтер ..................... қарапайым қантты заттар. 2. Қантты заттарды, ең алғаш рет .............. 1861ж. кальций гидрооксиді қатысында .................... гидролиздеп алды. 3. Ашытқы ферменті әсерінен ашып, ............. этанол түзіледі. 4. …................ –жеміс қанты деп атайды. Химиялық диктант. 5. Көмірсулардың жалпы формуласы……………………… 6. Дисахаридтер ............... , моносахаридтердің .... молекуласына ыдырайды. ..........-сүт қантты. 7.Глюкоза ……….. - крахмалды өндірісте …………ерітіндісінде қайнатып алу. 8. Сахарозаны балқытып қатырса ............ мөлдір масса түзіледі. 9. Глюкоза артық мөлшерде ............. айналып, ........... қор болып жиналады. 10. Глюкоза адам организмінде …………… процесіне қатысады.
  • 27. Топтық тапсырма I топ 1. Глюкоза молекуласының құрамындағы көміртегінің массалық үлесі қандай? 2. 400 г 20% –тік ерітінді дайындау үшін қажетті фруктоза мен су мөлшерін анықтаңдар. 3. Егер өнімнің практикалық шығымы 82% құрайтын болса, 171 г сахарозаның гидролизі нәтижесінде түзілген фруктозаның массасын есептеңдер. II топ 1. 85.5 сахароза гидролизінде алынатын фруктозаның массасы қандай? 2. 30 г глюкозаны 130 г суда ерітті. Алынған ерітіндідегі глюкозаның массалық үлесі қандай? 3. Глюкоза спирттік жолмен ашығанда 299 г этил спирті алынды, ол шығым 85-ті құрайды. Ашуға алынған глюкозаның массасын есептеңдер.
  • 28. Үйге тапсырма Глюкоза туралы кішігірім хабарлама: “Адам организміндегі глюкозаның маңызы” Көмірсулар. Моносахаридтер. Глюкоза № 13, 15 - есеп