SlideShare a Scribd company logo

Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015

•
•
A
Artur Osak

Serwis Gratka.pl, jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich serwisów z ogłoszeniami nieruchomości, opublikował Raport nieruchomości 2015, przygotowany we współpracy z pośrednikami nieruchomości, deweloperami i doradcami finansowymi. Raport nieruchomości Gratka 2015 zawiera najświeższe dane dotyczące zmian cen mieszkań i struktury sprzedaży w wybranych kategoriach w różnych regionach Polski. Analizy wykonano na podstawie cen ofertowych, które udostępnia serwis Gratka.pl. W raporcie znalazły się również artykuły poradnikowe, przygotowane przez pośredników nieruchomości, deweloperów rynku mieszkaniowego, doradców bankowości hipotecznej i redaktorów Gratki.pl, dotyczące m.in. funkcjonowania programu MdM w dużych miastach Polski, rynku kredytów mieszkaniowych w 2015 i 2016 roku, najmu mieszkań i lokali usługowo-handlowych oraz inwestowania w nieruchomości za granicą. Ze względu na charakter rocznego raportu, nie zabrakło również podsumowań i prognoz na kolejny rok, których dokonali czołowi polscy eksperci rynku nieruchomości. Publikacje kwartalnych analiz rynku nieruchomości serwis Gratka.pl rozpoczął w 2012 roku. Najnowszy raport dostępny jest na stronie http://www.gratka.pl/raport-nieruchomosci/

Real Estate
1 of 68
Download to read offline
RAPORT2015 Kredyt na mieszkanie w 2016 roku Polski rynek nieruchomości okiem ekspertów MdM w dużym mieście Rynek najmu w Polsce
20. Kredyt na mieszkanie w 2016 46. MdM w dużym mieście 5. Jakich nieruchomości szukali Polacy w 2015 roku? 7. Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnym 11. Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku 16. Podsumowanie ryn- ku kredytów hipotecznych w 2015 roku 20. Kredyt na mieszkanie w 2016 roku – jakie zmiany nas czekają? 22. Współpraca między biurami nieruchomości – klucz do satysfakcji klienta 26. Co dzisiaj pomaga w sprzedaży nieruchomo- ści? Innowacje w zawodzie pośrednika 29. Dynamiczny rozwój rynku najmu w Polsce 32. Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 roku – podsumo- wanie i prognoza Brand Ma- nagera Gratki Nieruchomości Krzysztofa Kowalkowskiego 36. Polski rynek nierucho- mości okiem ekspertów – podsumowanie roku 2015 i prognozy na 2016 43. Polacy inwestują w nie- ruchomości za granicą 46. MdM w dużym mieście – jakie są możliwości kupna mieszkania z dopłatą w wybra- -nych miastach w Polsce 56. Zarządzanie najmem nieruchomości, czyli o mało popularnej na polskim rynku usłudze 59. Dobry lokal usługowo- -handlowy – co warto wiedzieć, zanim go wynajmiemy? 61. Wywiady Gratki – podsumowujemy rok 2015 z przedstawicielami rynku wtórnego i pierwotnego: Prezydentem PFRN Leszkiem A. Hardkiem Dyrektorem Generalnym PZFD Konradem Płochockim 67. Śniadania biznesowe Gratka.pl w 2015 roku Spis treściRaport strona 3
.................................................................................................................................................... Gratka.pl to jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich serwisów z ogłoszeniami nieruchomości. Od ponad 15 lat koncentrujemy się na efekcie finalnym, jakim jest doprowadzenie do skojarzenia obu stron transakcji kupna/sprzedaży nieruchomości. Gratka.pl to ponad milion ofert nieruchomości z kategorii mieszkań, działek, gruntów, garaży i  lokali użytkowych, które można wyszukiwać na mapie w interesującym użytkownika obszarze. Z serwisem współpracuje ponad 3600 biur nieruchomości i ponad 500 deweloperów. Serwis jest dostosowany do wszystkich urządzeń mobilnych. W przeglądarkach mobilnych użyteczność zapewnia technologia RWD. Na urządzenia z systemami iOS, Android i Windows Phone - powstała dar- mowa aplikacja, dobrze oceniona przez użytkowników i klientów za ułatwienie kontaktu między nimi. Metodologia analiz: Gratka.pl Opracowanie: zespół redakcyjny: Gratka.pl Serwis Gratka.pl należy do Raport strona 4
Jakich nieruchomości szukali Polacy w 2015 roku?Raport strona 5 Jakich nieruchomości szukaliPolacyw2015? Według danych z serwisu Grat- ka.pl, Polacy szukają głównie nieruchomości mieszkalnych. Większość transakcji, które odbywają się na rynku to za- kup mieszkań lub ich najem. Najwięcej osób, poszukujących mieszkań do zakupu jest w województwie łódzkim – to aż 57 proc. wszystkich osób od- wiedzających serwis Gratka. pl z tego regionu. Natomiast najwięcej chętnych na najem mieszkania jest w wojewódz- twie opolskim – 27 proc. Specyficznym rynkiem w skali całego kraju jest region podkar- packi – tam aż 33 proc. wszyst- kich poszukujących jest zain- teresowanych zakupem domu. Najemców tego typu nierucho- mości jest niewielu – najwięcej jest ich w województwach: lubuskim, opolskim czy warmiń- sko – mazurskim (po 3 proc.). Mniejsze znaczenie wśród po- szukujących mają takie nieru- chomości jak: lokale użytkowe na sprzedaż lub wynajem, a także działki na sprzedaż lub do wydzierżawienia. Lokalami użytkowymi do zakupu zainteresowane najbardziej są osoby w wo- jewództwach: kujawsko – pomorskim i lubelskim (5 proc.)., najem tego typu nieruchomości atrakcyjny jest dla osób z województwa opolskiego – 16 proc. Działki do zakupu najbar- dziej poszukiwane są w województwie podkarpac- kim – 16 proc., a do wydzier- żawienia w województwie opolskim – 3 proc.
Jakich nieruchomości szukali Polacy w 2015 roku?Raport strona 6 dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Województwo Zakup Najem 47% 48% 43% 55% 57% 56% 49% 39% 14% 50% 51% 48% 56% 47% 52% 49% 21% 20% 17% 21% 15% 16% 23% 27% 21% 9% 20% 23% 15% 19% 19% 20% Mieszkanie Zakup Najem 14% 10% 17% 6% 12% 8% 7% 3% 33% 19% 10% 14% 12% 8% 13% 12% 1% 2% 2% 3% 1% 1% 2% 3% 2% 1% 2% 1% 2% 3% 1% 2% Dom Zakup Najem 1% 5% 5% 3% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 2% 1% 5% 1% 1% 5% 4% 6% 8% 16% 11% 6% 5% 5% 5% 6% 4% 4% Lokal użytkowy Zakup Najem 3% 6% 5% 1% 4% 3% 4% 2% 14% 9% 5% 3% 5% 7% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% 2% 1% 3% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 1% 2% Działka Inne 6% 6% 8% 5% 1% 7% 5% 5% 3% 4% 3% 4% 3% 6% 5% 7%
Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnymRaport strona 7 średnia cena styczeń 2015 średnia cena grudzień 2015 Różnica styczeń/grudzień 2015 279 460 225 420 285 130 186 610 210 990 398 840 540 560 220 900 242 580 230 530 378 280 182 290 239 480 221 540 297 570 272 440 273200 233520 284810 187300 223230 394630 552820 216100 253090 232420 383580 183850 224580 223150 309690 273060 -2,3% 3,5% -0,1% 0,4% 5,5% -1,1% 2,2% -2,2% 4,2% 0,8% 1,4% 0,8% -6,6% 0,7% 3,9% 0,2% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Województwo Średnie ceny ofertowe mieszkań w poszczególnych województwach Cenynieruchomości w2015rokunarynku wtórnym
Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnymRaport strona 8 Zmiany cen ofertowych m kw. mieszkania w miastach wojewódzkich na rynku wtórnym, styczeń/grudzień 2015 Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław Miasto Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 5 047 3 830 6 603 3 180 4 463 4 193 6 958 5 164 4 360 4 663 4 973 5 917 5 430 4 784 8 941 6 539 5012 3800 6630 3100 4430 4201 6940 5105 4370 4660 4980 5940 5420 4800 8900 6528 -1% -1% 0% -3% -1% 0% 0% -1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1 pokojowe Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 4 891 4 177 6 310 3 454 4 789 4 296 7 043 5 110 4 476 4 604 4 444 6 422 5 160 4 333 8 453 6 138 4899 4160 6300 3450 4790 4300 7060 5115 4486 4640 4500 6430 5170 4350 8456 6150 0,2% -0,4% -0,2% -0,1% 0,0% 0,1% 0,2% 0,1% 0,2% 0,8% 1,2% 0,1% 0,2% 0,4% 0,0% 0,2% 2 pokojowe Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 4 578 3 994 5 800 3 017 4 502 4 340 6 580 5 028 4 537 4 445 4 560 5 792 4 618 4 347 8 573 5 769 4570 4000 5790 3025 4500 4350 6590 5040 4520 4440 4570 5790 4600 4320 8560 5750 -0,2% 0,2% -0,2% 0,3% 0,0% 0,2% 0,2% 0,2% -0,4% -0,1% 0,2% 0,0% -0,4% -0,6% -0,2% -0,3% 3 pokojowe
Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnymRaport strona 9 Zmiany cen ofertowych m kw. domu w miastach wojewódzkich na rynku wtórnym, styczeń/grudzień 2015 Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław Miasto Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 2223 3177 4536 2352 3573 3294 4639 3252 3508 3079 2999 3649 3063 3369 5555 4054 2300 3100 4580 2395 3700 3140 4530 3455 3470 3140 3050 3740 3190 3390 5400 4060 3,3% -2,5% 1,0% 1,8% 3,4% -4,9% -2,4% 5,9% -1,1% 1,9% 1,7% 2,4% 4,0% 0,6% -2,9% 0,1% Bliźniak Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 2733 2975 3894 2595 3932 3216 4893 3487 3100 3379 3526 3500 2934 3364 5704 4098 2744 2920 3996 2455 3900 3040 4904 3333 3000 3305 3620 3600 2930 3340 5759 4080 0,4% -1,9% 2,6% -5,7% -0,8% -5,8% 0,2% -4,6% -3,3% -2,2% 2,6% 2,8% -0,1% -0,7% 1,0% -0,4% Szeregowy Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 3237 3317 4650 2699 3910 3603 4455 3715 3658 3562 2771 4298 3652 3984 5673 4526 3122 3270 4700 2740 4001 3605 4500 3700 3745 3640 2770 4258 3650 3969 5650 4430 -3,7% -1,4% 1,1% 1,5% 2,3% 0,1% 1,0% -0,4% 2,3% 2,1% 0,0% -0,9% -0,1% -0,4% -0,4% -2,2% Wolnostojący
Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnymRaport strona 10 średnia cena styczeń 2015 średnia cena grudzień 2015 Różnica styczeń/grudzień 2015 279 460 225 420 285 130 186 610 210 990 398 840 540 560 220 900 242 580 230 530 378 280 182 290 239 480 221 540 297 570 272 440 273200 233520 284810 187300 223230 394630 552820 216100 253090 232420 383580 183850 224580 223150 309690 273060 -2,3% 3,5% -0,1% 0,4% 5,5% -1,1% 2,2% -2,2% 4,2% 0,8% 1,4% 0,8% -6,6% 0,7% 3,9% 0,2% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Województwo Średnie ceny ofertowe domów w poszczególnych województwach
Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku Raport strona 11 Strukturasprzedaży nieruchomości w2015roku Około 65 proc. pol- skich mieszkań z rynku wtórnego, oferowanych w 2015 roku do sprze- daży, miało ponad 14 lat, reszta to lokale wybu- dowane po roku 2000. Najwięcej lokali ponad czternastoletnich pro- ponowano do sprzedaży w Opolu – 85 proc. całej oferty rynkowej w tej lokalizacji. Z drugiej strony – najwię- cej mieszkań wybudowa- nych w ostatnich czter- nastu latach oferowano do sprzedaży w Krako- wie - 46 proc. całej oferty sprzedażowej mieszkań na rynku wtórnym w tym mieście. Jeśli chodzi o strukturę sprzedaży mieszkań ze względu na liczbę po- koi to dominowały we wszystkich analizowa- nych miastach mieszka- nia 2- i 3-pokojowe. Mieszkania wybudowane przed rokiem 2000 Mieszkania wybudowane między latami 2000 - 2015 78% 72% 65% 70% 75% 76% 54% 78% 77% 64% 85% 64% 64% 77% 60% 66% 65% 22% 28% 35% 30% 25% 24% 46% 22% 23% 36% 15% 36% 36% 23% 40% 34% 35% Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław OGÓŁEM Miasto Struktura mieszkań na sprzedaż na rynku wtórnym
Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku Raport strona 12 1 pokój 2 pokoje 3 pokoje Więcej niż 3 pokoje 4% 14% 9% 17% 14% 18% 15% 10% 14% 18% 21% 19% 8% 15% 5% 9% 10% 59% 52% 58% 39% 53% 48% 50% 48% 45% 52% 35% 55% 55% 49% 41% 47% 46% 32% 25% 26% 35% 27% 27% 27% 28% 30% 26% 34% 20% 33% 25% 35% 33% 31% 5% 9% 7% 9% 6% 6% 8% 14% 10% 5% 10% 6% 4% 11% 18% 11% 13% Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław OGÓŁEM Miasto Struktura wynajmu mieszkań ze względu na liczbę pokoi
1 pokój 2 pokoje 3 pokoje Więcej niż 3 pokoje 12% 8% 6% 7% 9% 9% 14% 7% 11% 10% 6% 10% 9% 8% 9% 10% 10% 35% 40% 38% 32% 34% 38% 39% 32% 43% 39% 36% 39% 36% 34% 34% 41% 36% 38% 40% 36% 43% 40% 37% 34% 43% 35% 35% 40% 36% 40% 38% 38% 36% 36% 15% 12% 20% 18% 17% 16% 14% 19% 10% 16% 18% 15% 20% 20% 18% 13% 18% Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław OGÓŁEM Miasto Struktura sprzedaży mieszkań ze względu na liczbę pokoi Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku Raport strona 13
Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku Raport strona 14 bliźniak szeregowy wolnostojący 8% 24% 24% 7% 20% 28% 18% 26% 11% 10% 8% 22% 4% 27% 27% 26% 22% 5% 8% 12% 3% 13% 1% 3% 8% 2% 2% 18% 11% 10% 2% 3% 7% 6% 87% 68% 64% 90% 67% 70% 79% 67% 88% 88% 74% 67% 86% 71% 70% 68% 72% Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław OGÓŁEM Miasto Struktura sprzedaży domów ze względu na typ budynku
Podsumowanie rynku kredytów hipotecznych w 2015 rokuRaport strona 16 Podsumowanie rynkukredytów hipotecznych w2015roku Za nami rok 2015 pełen no- wych regulacji na rynku kre- dytowym oraz zaskakujących zdarzeń na rynku walutowym. Ostatnie miesiące okazały się dość burzliwe przede wszyst- kim dla posiadaczy kredytów hipotecznych. Jednym z powo- dów był wprowadzony przez Komisję Nadzoru Finansowego wymóg posiadania 10-procen- towego minimalnego wkładu własnego. Dla potencjalnego kredytobiorcy, zainteresowa- nego kredytem mieszkaniowym w wysokości 300 tys. złotych, oznaczało to konieczność wnie- sienia kwoty 30 tys. złotych ze środków własnych. To dość znaczne obciążenie, zważywszy na fakt, że w 2014 r. opera- cja taka kosztowała dwa razy mniej, czyli 15 tys. złotych. Wyższy wkład własny Obowiązek zapłaty wyższego wkładu własnego nie wpłynął jednak negatywnie na zain- teresowanie kredytami hipo- tecznymi. Jak wynika z raportu Związku Banków Polskich AMRON SARFiN, podsumo- wującego rynek hipoteczny po III kwartałach 2015 roku, od stycznia do września ubiegłego roku podpisano 132 618 umów kredytowych na łączną kwotę 28,7 mld złotych. Warto zazna- czyć, że w analogicznym okresie 2014 roku liczba zawartych umów była mniejsza i wyniosła 131 094, a ich wartość 27,7 mld złotych. Niestety według zaleceń Re- komendacji S w 2016 r. nastąpi dalszy wzrost wymaganego wkładu własnego i będzie wynosić odpowiednio 15 proc., a w 2017 r. 20 proc. Nowe regulacje pozostawiają jednak bankom możliwość dalszego udzielania kredytów z 10 proc. wkładem własnym przy opcji z dodatkowym ubezpieczeniem brakującej kwoty. Dobrą infor- macją dla osób nie
posiadających wystarczających środków jest to, że już grudniu 2015 r. część banków zapowie- działa, że nadal będzie udzielać kredyty z 10 proc. wkładem własnym, oczywiście przy speł- nieniu wymogów stawianych przez KNF, czyli zastosowaniu odpowiedniego ubezpieczenia. Pamiętajmy również o funk- cjonowaniu programu MdM, w ramach którego istnieje moż- liwość rządowego dofinanso- wania wkładu własnego nawet do 30 proc. Niskie stopy procentowe, tanie kredyty Rok 2015 należy uznać za jeden z najlepszych okresów dla posiadaczy zobowiązań miesz- kaniowych wyrażonych w PLN. W marcu ubiegłego roku miała bowiem miejsce obniżka stóp procentowych dokonana przez Narodowy Bank Polski i to aż o 50 pkt. bazowych. Na skutek tego wydarzenia podstawowa stopa NBP (stopa referencyjna), będąca jednocześnie bench- markiem dla stóp obowiązują- cych na rynku międzybanko- wym, zaczęła wynosić równe 1,50 proc. Operacja ta sprawiła, że stopa WIBOR 3M, która wraz z marżą kredytową stano- wi oprocentowanie kredytów hipotecznych, od marca 2015 zaczęła poruszać się w wąskim przedziale 1,65 - 1,73 proc. Bardzo niska wartość stopy WI- BOR 3M oraz stabilny poziom marż kredytowych sprawiły, że w 2015 roku kredyty hipotecz- ne w PLN były jednymi z najtań- szych w historii polskiego rynku finansowego. Zły rok dla frankowiczów W zupełnie innej sytuacji zna- leźli się posiadacze kredytów denominowanych we frankach szwajcarskich. Na skutek nie- korzystnych zmian, które miały miejsce na rynku walutowym, podwyższeniu uległa zarówno miesięczna rata związana ze spłatą zobowiązania, jak i całko- wite saldo zadłużenia. Na długo w pamięci kredyto- biorców frankowych pozostanie głośne wydarzenie ze stycznia 2015 roku, kiedy to na skutek decyzji SNB (Szwajcarski Bank Narodowy), dotyczącej uwol- nienia kursu franka szwajcar- skiego względem innym walut, kurs wymiany CHF/PLN wzrósł z poziomu 3,50 zł do ponad 4,30 zł, momentami przekra- czając poziom 5 złotych. Sytu- acja ta wywołała nagły wzrost rat płaconych przez kredyto- biorców oraz salda zadłużenia. Podsumowanie rynku kredytów hipotecznych w 2015 rokuRaport strona 17 Artykuł sponsorowany
Podsumowanie rynku kredytów hipotecznych w 2015 rokuRaport strona 18 Problem okazał się poważny także dla samych banków, w przypadku których nastąpił spadek wartości zabezpieczeń (nieruchomości) w stosunku do udzielonych kredytów. Niedługo po tym wydarzeniu w mediach burzliwie dyskuto- wano na temat tzw. pomocy dla frankowiczów. Najwięksi eko- nomiści oraz politycy wyprze- dzali się w formułowaniu pomy- słów rozwiązujących tę kwestię. Wśród haseł, które pojawiały się najczęściej, było przewalu- towanie po kursie z dnia uru- chomienia kredytu, umorzenie części zadłużenia, czy powoła- nie specjalnych funduszy mają- cych wspierać kredytobiorców, którzy znajdą się w trudnej sytuacji materialnej. Oczywiście najbardziej gorące dyskusje dotyczyły tematu źró- deł finansowania tej pomocy. Najczęściej stawianym pyta- niem pozostawała kwestia, czy tylko banki powinny ponieść koszty wprowadzenia progra- mu wspierającego frankowi- czów, oraz ewentualnie w jakiej wysokości miałyby w nich partycypować. Należy zaznaczyć, że problem zobowiązań frankowych może stanowić duże zagrożenie dla stabilności całego sektora fi- nansowego. Z raportu AMRON SARFiN wynika, że udział kre- dytów zagrożonych, denomino- wanych w CHF w pierwszych trzech kwartałach 2015 roku był nieco wyższy, niż takich sa- mych zobowiązań udzielonych w PLN. W samym III kwartale zmienne te przyjmowały warto- ści 3,42 proc. (kredyty złotowe) i 3,54 proc. (kredyty frankowe). Nie oznacza to jednak, że wszy- scy frankowicze są w bardzo trudnej sytuacji, ponieważ to oni w ostatnich latach płacili dużo niższe raty w stosunku do osób posiadających kredyty w złotówkach. Do końca 2015 r. rząd nie sfor- mułował ostatecznego stanowi- ska w sprawie kredytów udzie- lanych we frankach i przełożył wprowadzenie ewentualnej pomocy na 2016 rok. Nowelizacja MdM pobu- dziła rynek Ostatnie dwanaście miesięcy to również kontynuacja rozpo- czętego w 2014 roku rządowe- go programu Mieszkanie dla Młodych, który miał wspierać
młodych ludzi w zakupie nie- ruchomości. Jednak prawdzi- wy rozkwit tego rozwiązania nastąpił dopiero od września 2015 roku, kiedy to na skutek nowelizacji ustawy program objął swoim zasięgiem nieru- chomości z rynku wtórnego. W samym tylko listopadzie kredytobiorcy złożyli wnioski o dopłaty z MdM na łączną kwotę 125,1 mln zł. W po- przednich miesiącach zainte- resowanie programem było ponad trzykrotnie niższe. Warto zaznaczyć, że pula środ- ków jest jednak ograniczona. Według danych BGK na dzień 31.12.2015 (na podstawie prze- kazanych wniosków nabywców) poziom wykorzystanego limitu środków na 2016 r. osiągnął 50,24 proc. Szacuje się, że przy tak rosnącej skali zaintereso- wania środków może zabraknąć nawet do połowy 2016 roku. Podsumowując powyższe rozważania, bez wątpienia należy stwierdzić, że rok 2015 przyniósł spore zamieszanie na rynku kredytów hipotecz- nych. Z jednej strony był on wyjątkowo przychylny dla osób zadłużonych w polskim złotym, a z drugiej budził wiele emocji wśród posiadaczy kredytów walutowych. Widmo podatku banko- wego Ostatnie miesiące 2015 roku okazały się również okresem dość nieprzewidywalnym dla całego sektora bankowego. Wraz z nowym rządem pojawiły się nowe pomysły dotyczące całej branży finansowej. Wid- mo zbliżającego się podatku bankowego wywołało niepokój pośród banków. Na koniec roku część z nich pogorszyła warunki cenowe dla kredytów hipotecz- nych. Dodatkowo w ostatnich dniach 2015 roku pojawiła się informacja, że podatek banko- wy został ustalony na najwyż- szym zakładanym poziomie 0,44% wartości aktywów, co negatywnie odbije się nie tylko na bankach, ale również na samych klientach. O ile rok 2015 możemy zaliczyć do dość stabilnego okresu dla branży kredytów hipotecznych, to ostatnie miesiące skłaniają nas do głębszych refleksji na te- mat przyszłości sektora banko- wego. Przed bankami stoją duże wyzwania związane z utrzyma- niem rentowności oraz minima- lizacją kosztów prowadzenia działalności, co bez wątpienia przełoży się na cenę dla klienta korzystającego z różnorodnych usług bankowych: kont, kart, kredytów czy lokat. W 2016 roku Kredytobiorcy będą zmuszeni dostosować się do nowych warunków kredytowa- nia. Spodziewamy się jednak, że będzie to również czas dalszego rozkwitu programu MdM oraz niskich stóp procentowych, czyli niskich rat dla posiadaczy kredytów w złotówkach. Autor: Magdalena Mrozowska, wiceprezes zarządu Feniks Finanse Podsumowanie rynku kredytów hipotecznych w 2015 rokuRaport strona 19
Kredytna mieszkanie w2016roku Nie ulega wątpliwości, że przy dość złożonej sytuacji poli- tycznej i gospodarczej, w jakiej obecnie znajduje się Polska, trudno pokusić się o długo- falowe prognozy, dotyczące zarówno rynku nieruchomości (zwłaszcza rynku pierwotnego), jak i silnie związanego z nim rynku kredytów hipotecznych. Dostępne dane wskazują, że ubiegły rok był jednym z naj- lepszych w historii polskiego budownictwa mieszkaniowego, potwierdzają to z resztą sami deweloperzy. Wielu Polaków, dostrzegając znaczący spadek rentowności lokat bankowych, decydowało się w 2015 roku zainwestować zgromadzony kapitał w zakup nowego miesz- kania, głównie pod wynajem. To naturalne i dość logiczne rozwiązanie, zważywszy, że inwestycja w nieruchomość od wielu lat postrzegana jest jako bezpieczne rozwiązanie na trudne, niepewne czasy. Polacy postanowili uruchomić w tym celu całkiem sporo własnych oszczędności, stąd duża zmiana proporcji w zakupach mieszkań na kredyt w stosun- ku do zakupów gotówkowych. Oczywiście, był to równie dobry czas dla rynku kredy- tów mieszkaniowych, o czym najlepiej mówią surowe liczby – w końcu III kwartału 2015 roku banki obsługiwały blisko milion kredytów hipotecz- nych. Czy rozpoczynający się rok będzie stabilny dla rynku kredytów miesz- kaniowych? Jakich zmian spodziewać się mogą w najbliższych miesiącach przyszli kredytobiorcy? Na te pytania odpowiada specjalista ds. kredytowania zaku- pów nieruchomości. Kredyt na mieszkanie w 2016 rokuRaport strona 20 Czy bieżący rok będzie dla obu rynków – nie- ruchomości i kredytów mieszkaniowych – równie udany? Z całą pewnością trudno bę- dzie zbliżyć się do tych rekordowych wyników, zarówno jeśli idzie o liczbę wybudowa- nych, jak i sprzedanych lokali.
Na drodze staje tu przede wszystkim zapowiedź wpro- wadzenia podatku bankowego, na którą dość szybko zareago- wały banki – kilka z nich już w końcu ubiegłego roku podnio- sło marżę dla kredytów hipo- tecznych, zapewne wkrótce dołączą do nich kolejne. Dodat- kowo, część banków przyjęło w tym samym czasie wyższy poziom kosztów utrzymania dla osób starających się o kredyt mieszkaniowy. W praktyce zmiany te obniżają zdolność kredytową wielu potencjalnych klientów, zmniejszając tym samym ruch na rynku kredytów i rynku nieruchomości. Pamiętajmy też o zmianach narzuconych przez Komisję Nadzoru Finansowego, które funkcjonują od początku tego roku i dotyczą obowiązkowego wyższego wkładu własnego do kredytu mieszkaniowego. To z resztą rozwiązanie charak- terystyczne dla wielu innych krajów – pozwala ono zabezpie- czyć kapitał kredytodawcy, ale jednocześnie uczy kredytobior- cę większej odpowiedzialności za zobowiązanie finansowe. Czy zatem dodatkowe 5 procent kapitału, jakie należy wnieść do kredytu z własnej kieszeni (plus obowiązujące wcześniej 10 proc.), wyhamuje rynek? Niekoniecznie, bowiem reakcją na powyższe zmiany jest moż- liwość dodatkowego ubezpie- czenia brakującej kwoty, jaką zaoferowało kilka ważnych na rynku banków. Tym samym w ich ofercie wysokość wkładu własnego pozostaje na niezmie- nionym poziomie 10 procent. Mimo wszystko, należy się liczyć z tym, że w najbliższych miesiącach potencjalni klien- ci będą znacznie rozważniej podejmować decyzję o zakupie mieszkania. Z drugiej strony, na rynku do- stępna jest obecnie spora nad- podaż wolnych lokali, a wkrótce pojawią się kolejne, których realizację rozpoczęto w czasie największej prosperity, czyli w połowie ubiegłego roku. Jest więc szansa, że wyższy koszt kredytu mieszkaniowego zrów- noważy obniżka cen mieszkań, na którą może zdecydować się część deweloperów, którzy będą chcieli jak najszybciej spie- niężyć swoje inwestycje. Na koniec warto jeszcze wspo- mnieć o zmiennych wskaźni- kach ustalanych kwartalnie dla programu Mieszkanie dla Mło- dych. One także mają bezpo- średnie przełożenie na zacho- wanie rynku. I tak dla przykładu – wskaźnik dla miasta Gdańska w bieżącym kwartale został ob- niżony o blisko 200 zł w stosun- ku do IV kwartału 2015 roku. Tym samym dodatkowa pula mieszkań wpisuje się w ramy rządowego programu MdM, co w sposób pośredni obniża ich cenę, a zatem – zwiększa atrakcyjność dla klienta. Mó- wiąc o tym, chcę zwrócić uwagę na liczne zmiany na rynkach lokalnych, bo to one ostatecznie kształtują wynik w skali całego kraju. Trudno zatem pokusić się o precyzyjną, jednoznaczną prognozę dotyczącą zachowań obu tych komplementarnych rynków. Pewne jest natomiast, że rozpędzona w 2015 roku sprzedaż mieszkań i kredytów nie wyhamuje zbyt gwałtownie, a dostępne obecnie na rynku lokale z całą pewnością znajdą jeszcze swoich nabywców. Autor: Radosław Olszewicz, doradca bankowości hipotecznej Alex T. Great Doradcy Finansowi Kredyt na mieszkanie w 2016 rokuRaport strona 21
Współpraca między biurami nieruchomościRaport strona 22 Współpraca międzybiurami nieruchomości Współpraca buduje – ta mak- syma jest powszechnie znana i stosowana w biznesie i wielu innych sferach życia, jest też filarem silnej i szybko rozwija- jącej się gospodarki. Są jednak zawody, gdzie współpraca ma szczególne znaczenie – na pewno należy do nich pośrednik nieruchomości. Z jednej strony jest ona ważna z punku interesu klienta, który dzięki temu może szybciej sprzedać lub kupić nieruchomość, z drugiej jest gwarantem sukcesu pośrednika, który czyni swoją pracę znacz- nie efektywniejszą, a przez to też lepiej wynagradzaną. – Współpraca między biurami nieruchomości to fantastyczny sposób na zwiększenie dotarcia do klienta popytowego i przy- spieszenie realizacji transakcji. To działanie na korzyść klienta – przekonuje Katarzyna Sieczko z Sas Nieruchomości. I dodaje: – Pośrednicy rozmawiają zro- zumiałym dla siebie językiem, co również powoduje, że trans- akcja przebiega sprawnie i bez zakłóceń. Warto, żeby każdy pośrednik miał kilka zaprzy- jaźnionych biur, działających na podobnym obszarze, gdyż znacząco ułatwia to pracę. Z kolei zdaniem Joanny Lebiedź z biura RE/MAX Action, nawet najbardziej wszechstronny pośrednik znacząco ogranicza wachlarz świadczonych przez siebie usług, jeśli nie podejmuje szeroko rozumianej współpracy z innymi agentami nieruchomo- ści. Klient najważniejszy Warto mieć w głowie to, jak na współpracę zapatrują się klien- ci, ponieważ to na ich opinii po- winno nam najbardziej zależeć. – Gdy sama byłam klientką, za- nim jeszcze zaczęłam pracować w zawodzie, współpraca między agencjami była dla mnie czymś oczywistym. Byłam przekonana, że pośrednicy wymieniają się informacjami o ofertach, tworzą wspólne bazy, współdziałają – mówi Barbara Chalińska z biura MOJE nowe M Nieruchomości, – klucz do satysfakcji klienta Udostępniając ofertę sprzedaży nierucho- mości innym agen- cjom, skutecznie przy- spieszysz transakcję. Współpraca między biurami nieruchomości to sprawniejsze działa- nie w imieniu i na rzecz klientów. To inicjatywa, która sprawia, że klient wraca do swojego agen- ta i poleca go znajomym. Jak działa i czy działa opowiadają pośrednicy nieruchomości.
inicjatorka i założycielka strony www.wspolpracuje.pl. – Teraz, gdy już jestem w branży i mam kontakt z klientami, nadal mię- dzy słowami słyszę „bo wy [po- średnicy] tam między biurami na pewno macie lepszy dostęp do informacji, nowych ofert, pe- rełek”. Owszem, mamy – w ra- mach biur, które współpracują i udostępniają oferty. Dlatego warto zawsze dopytać swojego pośrednika, czy przy naszej nie- ruchomości będzie współpra- cował z innymi agencjami. Jeśli tak, to daje dopiero klientowi pewność, że pośrednik zrobi wszystko, aby jak najszybciej i najlepiej sfinalizować transak- cję – przekonuje Chalińska. Jak ważna jest dla klienta współpraca pomiędzy pośredni- kami podkreśla Joanna Lebiedź: - Brak współpracy, niechęć do prezentowania własnych ofert klientom innych biur, czy brak podejmowania poszukiwań dla własnego nabywcy ofert znaj- dujących się w bazach kolegów- -pośredników jest w pierwszej kolejności działaniem na szkodę swojego Klienta, po wtóre zaś, działaniem ewidentnie na swoją własną niekorzyść, ponieważ nie doprowadzając do trans- akcji - pośrednik taki, de facto, poza zadowoleniem Klienta, sam siebie pozbawia wynagro- dzenia. Współpraca pomiędzy agencja- mi jest kluczowa zwłaszcza przy ofertach na wyłączność, czyli takich, w których tylko jedno z biur reprezentuje sprzedają- cego. Taka nieruchomość ma wtedy okazję zostać zaprezen- towana w ofercie wielu agencji, a dzięki może temu trafić do znacznie większego grona po- tencjalnych klientów. Pozwoli to na znacznie szybsze znale- zienie nabywcy, a często rów- nież utrzymanie wyższej ceny nieruchomości, która nie będzie musiała konkurować taniością, aby się sprzedać. - Współpraca między pośrednikami umożliwia prezentację nieruchomości nie tylko klientom danego biura, do którego zgłosił ją właściciel, ale także klientom wszystkich biur współpracujących. Podpisanie umów na wyłączność umożliwia dokładne poznanie i przygo- towanie oferty oraz przekaza- nie jej pośrednikom w innych biurach w ten sposób, że mogą oni prezentować ją jak swoją własną. W ten sposób zwiększa się zdecydowanie liczba osób, którym oferta jest przedstawia- na, co w konsekwencji zdecydo- wanie przyspiesza jej sprzedaż – mówi Anna Rosa-Michalak z biura Express House Nieru- chomości. Kiedy jeszcze współpraca między pośrednikami się opła- ca? – Warto współpracować również wtedy, gdy trafia się transakcja w rejonie mniej nam znanym (np. inna dzielnica). Wówczas wystarczy jeden te- lefon i już wiadomo, jakie para- metry powinna spełniać trans- akcja, żeby korzyść dla klienta była optymalna – zdradza Ka- tarzyna Sieczko, warszawska pośredniczka nieruchomości. Współpraca między biurami nieruchomościRaport strona 23
Współpraca między biurami nieruchomościRaport strona 24 (Współ) praca u podstaw Potrzeba współpracy między biurami w branży nierucho- mości nie jest niczym nowym, wręcz przeciwnie – leży u pod- staw tego zawodu w Polsce. – To było standardem od za- wsze. Idei współpracy uczono mnie, kiedy zdobywałam licen- cje zawodową pośrednika, jako kluczowego elementu w tej pra- cy. Biura nieruchomości zaczęły jednak później powstawać jak grzyby po deszczu i pierwotne standardy i założenia zaczę- ły wymykać się spod kontroli – konstatuje Barbara Chalińska, pośredniczka z Poznania. Dlaczego tak się stało? – Powo- dów może być kilka, najczęściej to brak gwarancji wynagro- dzenia ze strony właściciela nieruchomości. Ale środowisko pośredników szybko reaguje na takie sygnały – widać to po spotkaniach i dyskusjach bran- żowych, np. przy stowarzysze- niu pośredników w Poznaniu odbyły się konsultacje, mające na celu znalezienie sposobu na to, żeby takie praktyki nie miały miejsca. O współpracy coraz więcej mówi się też na szkole- niach, pokazując dobre wzor- ce, warte naśladowania. A to wszystko z korzyścią dla obu stron transakcji na rynku nie- ruchomości i z zadowoleniem powracającego do nas Klienta. Sam fakt, że o tym teraz rozma- wiamy pokazuje, że współpraca między biurami jest to temat, który chcemy aby stał się stan- dardem pracy każdego biura – podkreśla Chalińska. – Reasumując: pośrednictwo w obrocie nieruchomościami z punktu widzenia logicznego, ekonomicznego, jak również należytej staranności działania, powinno opierać się na współ- pracy, opartej o rzetelnie pro- wadzone bazy ofert – zawsze aktualne, zbadane pod kątem prawnym, i prezentowane w sposób pozwalający dokonać oceny danej Nieruchomości pod kątem jej przydatności dla konkretnego Klienta – podsu- mowuje Joanna Lebiedź. Autor: Michał Nitychoruk, Gratka.pl
Codzisiaj pomaga wsprzedaży nieruchomości? Co dzisiaj pomaga w sprzedaży nieruchomości?Raport strona 26 Kiedy zaczynałem swoją przygodę z nieruchomościa- mi powszechne były ogło- szenia prasowe, w których szczególną wagę przywią- zywano do treści i formy. Bardzo szybko ich uzupeł- nieniem stały się ogłoszenia w portalach internetowych. Gdy pojawiły się aparaty cy- frowe, te papierowe trafiły do lamusa. Dziś nie jesteśmy już w stanie wyobrazić sobie oferty bez zdjęć, biorąc pod uwagę, że lepszy aparat moż- na mieć w telefonie niż ten, którym kiedyś dysponował pośrednik. Jak ktoś kiedyś powiedział, opis oferty to kilka wyrazów, zdjęcie to kilka opisów, a film Świat się zmienia... nieustannie docierają do nas nowe rozwiązania i technologie. Jak w każdej branży, tak też w pośrednictwie nieruchomości innowacyjność i podążanie za tzw. duchem czasu pozwala nam stanąć na wysokości zadania wśród coraz to młodszych i bardziej wymagających klientów.
Nasuwa się na myśl znane powiedzenie ,,kto się nie roz- wija ten się zwija”. Dotyczy to każdej branży, każdej gałęzi gospodarki, a tym samym też pośredników, którzy powinni być przede wszystkim zorien- towani w tym co robią, obra- cając często całym majątkiem swojego klienta. Ciągły rozwój i wykorzystywanie możliwości oferowanych m.in. przez me- dia społecznościowe, portale czy multimedia dają nad wyraz duże korzyści we współpracy z klientem, pozwalając w bar- to kilka zdjęć. Jesteśmy w dobie przedstawienia ofert w bardzo profesjonalny i ciekawy sposób z użyciem filmu, technik home stagingu i profesjonalnych sesji fotograficznych. Nie więcej niż 8-10 lat temu byłoby to dla pośredników niewyobrażalne. Jako profesjonaliści i osoby posiadające wiedzę w zakresie obrotu nieruchomościami nie możemy pozostać obojętni na zmiany, które nas otaczają. To właściciele nieruchomości, nasi klienci, oczekują od nas coraz to nowych pomysłów. dzo ciekawy sposób zaprezen- tować nieruchomość. To bardzo często argument do zawarcia wyłączności – by nadać ofercie świeżości czy zaprezentować ją w ciekawy, nowatorski sposób. To też informacja dla poten- cjalnego klienta, że pośrednik jest kimś więcej niż kojarzącym ze sobą strony, że dobrze zna ofertę, włożył w to swoją pasję i podąża za nowymi rozwiąza- niami nie tylko na rzecz sprze- dającego. Wiedza merytoryczna jest bardzo ważna i pozwala nam na swobodne poruszanie się w gąszczu formalności praw- nych w obszarach współpracy z klientem, dając mu bezpie- czeństwo i budując nasz prestiż. Niedoceniona niestety pozo- staje działalność marketingowa pośrednika, który w innowa- cyjny sposób potrafi dokonać sprzedaży na pierwszym miej- scu stawiając skuteczność, przy okazji budując swój własny PR. Dziś w ramach samego po- średnictwa powstają nowe, uzupełniające je zawody. Home stagerzy, fotografowie wnętrz Co dzisiaj pomaga w sprzedaży nieruchomości?Raport strona 27
czy graficy wspierają działania pośrednika, dając mu więcej możliwości lepszego zapre- zentowania sprzedawanej nieruchomości. To świetnie, że wiele firm zdecydowało się na współpracę z tego typu specja- listami pomimo tego, że koszty ich usług wzrosły, ale wzrosła też jakość obsługi i prezenta- cji nieruchomości. Nie każdy profesjonalny sprzedawca nieruchomości będzie dobrym fotografem, a nie każdy home stager będzie dobrym handlow- cem. Współpraca tych ludzi i wykorzystanie ich umiejętności do tworzenia atrakcyjnych ofert zagwarantują nam sukces. W tak zmieniającym się świecie bardzo ważne jest śledzenie i wykorzystywanie nowocze- snych technologii i innowa- cyjnych rozwiązań w pośred- nictwie nieruchomości, aby podkreślić swoją skuteczność i konkurencyjność. Wspomniany home staging, filmy z dronów, profesjonalne sesje zdjęciowe, media społecznościowe, akcje w sieci czy wreszcie wykorzy- stanie szerokiej oferty marke- tingowej portali internetowych to tylko zarys możliwości, jakimi dysponujemy na wyciągniecie ręki. Rozwijajmy skrzydła w duchu innowacyjności, podążając za coraz młodszymi pokoleniami, kreując wizerunek nowocze- snego pośrednika zaopatrzone- go w wiedzę i nowe technologie. Co dzisiaj pomaga w sprzedaży nieruchomości?Raport strona 28 Autor: Radosław Musiał, MUSIAŁ Nieruchomości
Dynamiczny rozwój rynku najmu w PolsceRaport strona 29 Dynamiczny rozwójrynku najmuwPolsce Rok 2015 był wyjątkowo udany dla branży deweloperskiej pod względem liczby sprzedanych mieszkań, w tym tych kupowa- nych w celach inwestycyjnych, przeznaczonych na wynajem, które stanowią coraz częściej alternatywę dla lokat. Choć na- jem w Polsce wciąż znajduje się na stosunkowo niskim poziomie ok. 4,3 proc. wobec średniej unijnej w wysokości 19 proc., to jednak należy zaznaczyć, że wykazuje on coraz większą tendencję wzrostową. W latach 2009-2014 aż o 95 proc. wzro- sła w Polsce liczba najemców – wynika z danych Eurostatu na temat najmu na zasadach rynkowych. Oznacza to, że ko- rzysta z niego aktualnie ponad 1,6 mln Polaków. Wzrost liczeb- ności tej grupy o 800 tys. osób w ciągu ostatnich pięciu lat jest znaczący i świadczy o rosnącej popularności najmu w Polsce. Najem alternatywą dla kredytu Zauważalny wzrost zaintereso- wania najmem mieszkań wyni- kać może z kilku kwestii. Jedną z nich jest niewątpliwie rosnąca mobilność młodych ludzi za pracą, która przyczynia się do wzrostu popytu na mieszkania na wynajem szczególnie w du- żych aglomeracjach. Magne- sem dla zmieniających miejsce zamieszkania są większe możli- wości rozwoju zawodowego czy dostęp do edukacji. Jak podaje GUS najczęściej wybierane na przeprowadzkę są największe
Dynamiczny rozwój rynku najmu w PolsceRaport strona 30 województwa: mazowieckie, śląskie oraz wielkopolskie. Sta- tystycznie najczęściej migrującą grupą są Polacy w wieku 25-29 lat – jest to prawie 20 proc. wszystkich migrujących w kra- ju. Kolejną są osoby między 30 a 34 rokiem życia, zaś trzecia w rankingu jest grupa w prze- dziale wiekowym 35-39 lat. Co ciekawe, częściej miejsce sta- łego pobytu zmieniają kobiety. Według danych GUS stanowią one prawie 54 proc. wszystkich migrujących. Kolejnym czynnikiem wpływa- jącym na rosnącą popularność najmu w Polsce jest powoli zmieniające się podejście, szczególnie wśród osób mło- dych, do kwestii posiadania własnego mieszkania, poprze- dzone zaciągnięciem kredytu wiążącego na długi okres życia z jednym miejscem zamieszka- nia. Coraz więcej osób mając do wyboru kredyt lub najem, wybiera tą drugą opcję. Sprzyja temu także poszerzająca się oferta na rynku wysokiej jako- ści mieszkań na wynajem. Coraz częściej oprócz odpowiedniego metrażu czy dobrej lokalizacji, decydujący dla najemców jest dobry standard wykończenia mieszkania. Udany debiut Funduszu Mieszkań na Wynajem Odpowiedzią na rosnące wy- magania mieszkaniowe Pola- ków jest Fundusz Mieszkań na Wynajem, który rozpoczął swoją działalność w styczniu 2015 r. Ten komercyjny projekt BGK to nowatorskie na polskim rynku przedsięwzięcie najmu instytucjonalnego, mające na celu poszerzenie oferty atrak- cyjnych jakościowo mieszkań do wynajęcia w największych aglomeracjach. Działalność Funduszu, obok założeń ekono- micznych, ma przynosić korzy- ści społeczne, m.in. wspierać mobilność zawodową Polaków i tworzyć alternatywę dla osób szukających mieszkania, któ- re nie mogą lub nie chcą brać długoletnich kredytów na jego zakup. Bardzo ważnym celem jest również uregulowanie ryn- ku najmu poprzez stworzenie nowych standardów, nie tylko prawnych, ale i jakościowych. Oferta Funduszu obejmuje wynajem dobrego jakościowo mieszkania na bezpiecznych i stabilnych warunkach w ra- mach kompleksowej i unikalnej na polskim rynku usługi naj- mu. Mieszkania są w nowych budynkach, położonych w atrakcyjnych pod kątem ko- munikacyjnym lokalizacjach, wykończone „pod klucz”. W ra- mach współpracy oferowane jest również wsparcie najemcy przez Centrum Obsługi Klienta i zarządcę budynku. Fundusz Mieszkań na Wynajem zamknął 2015 rok liczbą 2400 zakontraktowanych mieszkań, z czego 380 zostało już wynaję-
Dynamiczny rozwój rynku najmu w PolsceRaport strona 31 tych: 124 mieszkania w Pozna- niu, 122 w Piasecznie, oraz 134 w Gdańsku. O zmieniającej się tendencji i zapotrzebowaniu świadczyć może fakt, że w cią- gu roku działalności blisko 80 proc. oferowanych przez niego lokali zostało wynaję- tych. Fundusz już zapowiedział oddanie kolejnych mieszkań: 45 w Krakowie, 146 w Katowi- cach, ponad 100 we Wrocła- wiu, oraz 229 w Warszawie. Inwestycja w Krakowie ma być gotowa w pierwszym kwarta- le 2016 roku, we Wrocławiu i w Warszawie rok później – w pierwszym kwartale 2017 roku, a  w Katowicach w drugim kwartale 2017 roku. Nie jest to jednak koniec pla- nów Funduszu, który od począt- ku istnienia zakładał inwestycje w największych polskich aglo- meracjach. W tej chwili za- kontraktowane są już budowy na warszawskim Mokotowie, Żoliborzu, Pradze Południe oraz kolejne w Poznaniu, Krakowie i Katowicach. Prognozy na 2016 r. Biorąc pod uwagę aktualną sytuację na rynku kredytów hi- potecznych, może być ona mniej korzystna dla osób planujących zakup własnego mieszkania niż w ubiegłym roku. Podniesienie wkładu własnego o kolejne 5 proc. w połączeniu z rosną- cymi marżami, wymuszonymi podatkiem bankowym, może istotnie podnieść poprzeczkę dostępności kredytów miesz- kaniowych. W konsekwencji, osoby do tej pory zaintereso- wane zakupem mieszkania na kredyt będą musiały rozważyć zasadność swojej decyzji i nie- wykluczone, że w takiej sytuacji zdecydują się na alternatywę, jaką jest najem mieszkania. Innym czynnikiem przemawia- jącym za dalszym rozwojem rynku najmu mieszkań w Polsce jest to, że w ostatnich latach wynagrodzenia rosły szybciej niż stawki czynszów. Dzięki temu – jak wynika ze statystyk GUS i Eurostatu – w wydat- kach rodziny, która wynajmuje mieszkanie, czynsz zajmuje co- raz mniejszą część comiesięcz- nych kosztów, dążąc do warun- ków zachodnich. Aktualnie jest to 34,4 proc. pensji statystycz- nego Polaka. Dla porównania, w 2003 roku wydawał on na to aż 40,7 proc. całego swojego miesięcznego budżetu. W prognozach na przyszłość należy również uwzględnić, że aktywna działalność Funduszu Mieszkań na Wynajem powo- duje zwiększone zainteresowa- nie innych podmiotów, zarówno polskich jak i zagranicznych, wejściem na rynek najmu insty- tucjonalnego, co może skutko- wać zwiększeniem dostępności oferty mieszkań na wynajem oraz dalszym rozwojem tego segmentu rynku. Autor: Justyna Kwiek, Dyrektor ds. Komunikacji Marketingowej w BGK Nieruchomości
Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 rokuRaport strona 32 Rynek nieruchomości w2015i2016roku Podsumowanie 2015 r. Spróbuję ocenić ten rok z per- spektywy osoby, która pracuje w portalu ogłoszeniowym oraz spotyka się regularnie z użyt- kownikami i klientami profesjo- nalnymi – agencjami nierucho- mości i deweloperami. Szkolenia i lokalne inicjatywy To był na pewno rok szkoleń dla branży nieruchomości – podnio- sła się ich wartość merytorycz- na, zapraszani byli na nie na- prawdę świetni prelegenci (np. Gil Li-ran w ramach sieci Re- max, Paweł Tkaczyk w ramach recamp.pl). Część ze znanych i cenionych na rynku prakty- ków prowadziła bardzo dobrej jakości merytoryczne warsztaty (np. Adam Polanowski). Wiodą- ce portale ogłoszeniowe zaan- gażowały się w merytoryczny rozwój pośredników i dewelo- perów, np. Gratka organizowała śniadania biznesowe, a Otodom Akademię Rozwoju Agenta. Rangę zyskały oddolne inicjaty- wy środowiska nieruchomości, czego najlepszym przykładem jest recamp.pl – 5. edycja zgro- madziła ponad 300 uczestni- ków, którzy podczas dwóch dni zdobywali wiedzę marketin- gową, podglądali praktyków branży oraz nawiązywali relacje biznesowe. Pojawiały się także lokalne spotkania, skupiają- ce wokół siebie uczestników rynku: śniadania w Krakowie czy Poznaniu, lokalne recampy w Poznaniu i Wrocławiu, Aka- demia APZ Freedom Nieru- chomości, Cyfrowa rewolucja w branży nieruchomości w sie- – podsumowanie i prognoza Brand Managera Gratka Nieruchomości Krzysztofa Kowalkowskiego
Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 rokuRaport strona 33 dzibie Google, internetowa ak- cja wspolpracuje.pl czy trójmiej- ski system wymiany ofert – to tylko wybrane przykłady. Stabilizacja na rynku portali Rynek portali ogłoszeniowych nieruchomości w 2015 r. nale- żał do dwóch graczy – Gratki i Otodomu, co potwierdzają badania Instytutu PBS, a także systematycznie prowadzone wewnętrzne badania Gratka. pl. Oprócz walki o skuteczność ogłoszeń, serwisy angażowały się także w inny sposób, m.in. oferując swoim klientom szko- lenia branżowe, czy promując wartościowe inicjatywy (współ- praca, wyłączność, budowanie wizerunku). Media i wizerunek po- średników To był też ważny rok pod wzglę- dem budowania pozytywnego wizerunku pośredników jako specjalistów rynku nierucho- mości – w serwisach interne- towych i gazetach pojawiały się artykuły agentów lub o agentach, które przybliżały indywidualnym użytkownikom ich pracę. Pośrednicy zaczęli budować swój własny, osobisty wizerunek w mediach, wzorując się na najlepszych przykładach (success stories) z Zachodu. Prognozy na 2016 r. Podążając za myślą jednego z amerykańskich informatyków Alan’a Curtis’a Kay’a: “Jeśli chcesz przewidzieć przyszłość, stwórz ją”. Nowe gwiazdy i wizerunek osobisty W 2016 roku za sprawą me- diów i portali ogłoszeniowych na rynku pojawią się nowe nazwiska praktyków z branży, którzy będą dzielić się swo- ją wiedzą i doświadczeniem. Pośrednicy i deweloperzy jako indywidualne osoby zajmują- ce się rynkiem nieruchomości zauważą szansę, jaką dają im media i publicity na rozwój oso- bistego wizerunku i własnego biznesu, dzięki czemu odniosą sukces w branży. Wysyp ciekawych projektów Na rynku nieruchomości po- jawią się też nowe, ciekawe projekty, które dotychczas mo- gliśmy obserwować tylko i wy- łącznie na Zachodzie – mogą to być programy telewizyjne, związane z branżą nieruchomo- ści, ale także mniej lub bardziej profesjonalne vlogi i podcasty nieruchomościowe. Wielu eks- pertów z branży zacznie pisać własne blogi i teksty do mediów onlineowych. Wyższe oczekiwania klientów Użytkownicy internetu będą oczekiwać jeszcze lepszych usług portali ogłoszeniowych, co oznacza, że będą przykładać szczególną wagę do jakości wy- szukiwarek i ogłoszeń na
Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 rokuRaport strona 34 portalach, czy w końcu do poziomu samych ogłoszenio- dawców. Poszukujący będą też rezygnować z nieużytecznych serwisów, które publikują mar- nej jakości ogłoszenia (powiela- jące się oferty, bez zdjęć i do- brze opisanych lokalizacji) i nie promują profesjonalizmu. Potrzeba współpracy z pośrednikiem Pośrednicy zauważą koniecz- ność lepszego komunikowania korzyści, jakie daje klientom współpraca z nimi. Zaczną przywiązywać większą wagę do komunikacji marketingowej i zaczną silniej wykorzystywać social media i portale ogło- szeniowe, które dają im taką możliwość. Będą też więcej inwestować w swoją wiedzę, dzięki czemu wzrośnie popyt na działania szkoleniowe. W 2016 r. wzrośnie rola sieci brokerskich, a pośrednicy pra- cujący do tej pory w mniejszych biurach zaczną się przenosić do w pełni zorganizowanych i działających w sprawdzonych ramach struktur. Na pewno na rynku pojawią się nowe inicja- tywy zrzeszające pośredników, być może będą to duże orga- nizacje z naprawdę sporym kapitałem zachodnim. Nowe pokolenie na rynku W nowym roku odczujemy dużo silniej wzrost siły popytowej pokolenia Y (czyli tak zwanych milleniasów, osób urodzonych po 1984 roku). Deweloperzy, pośrednicy, ale także portale ogłoszeniowe będą musieli do- stosować do nich swoją ofertę i sposób komunikacji, który różni się od dotychczasowego, gdyż są to klienci bardziej wy- magający. Wzrost cen Już od początku roku zauwa- żymy lekki wzrost cen nieru- chomości. To będzie oznaczać, że kupujący będą szybciej podejmować decyzje zakupowe w obawie przed potencjalnym wzrostem cen. A te będą rosły szybciej niż płace, co spowoduje znaczny wzrost rynku wynajmu. First time buyers (w tym wła- śnie pokolenie Y) będą bardziej aktywni na rynku wynajmu niż sprzedaży, ponieważ ich siła nabywcza będzie malała. Frankowicze i podatek bankowy Mimo pojawiających się sygna- łów ze strony nowych władz, dotyczących ewentualnej pomocy osobom posiadającym kredyty we frankach, nie spo- dziewałbym się w tym temacie wiążących decyzji. Jednocze- śnie podatek bankowy spo- woduje przeniesienie kosztów obsługi kredytów na kredyto- biorców, jednak podwyżki nie będą stanowiły blokady dla kredytobiorców. Znaczenie przedmieść Wzrośnie rynek nieruchomości na przedmieściach. Dewelope- rzy będą budować tam więcej, jednak średni metraż nierucho- mości zdecydowanie spadnie. Wzrośnie popyt na mieszkania mniejsze (70–80 metrowe).
Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 rokuRaport strona 35 Zmiany na portalach ogłoszeniowych Część znanych do tej pory serwisów przestanie istnieć, pośrednicy zaczną lokować pieniądze w tych najskutecz- niejszych oraz tych, które są dla nich najbardziej wartościowe. Będzie to prawdopodobnie też rok podwyżek dla ogłoszenio- dawców. Zdecydowanie wzrośnie jakość publikowanych ogłoszeń. Portale będą doceniać tych ogłoszeniodawców, którzy będą prezentować je w lepszej jako- ści (dobre zdjęcia, oznaczone lokalizacje, dokładne opisy). Rok 2016 na portalach będzie należał do użytkownika indy- widualnego, który dzięki temu, że będzie chciał samodzielnie sprzedać nieruchomość przy wykorzystaniu ogłoszenia, dostanie możliwość zetknięcia się z pracą pośrednika i zrozu- mienia korzyści, jakie może mu dać współpraca z nim. Obecnie szacunkowo 30 proc. transakcji odbywa się we współpracy z po- średnikami. To będzie też rok dobrych pośredników, czyli zaangażowa- nych profesjonalistów działają- cych na rzecz swoich klientów. Będą oni w szczególny sposób wyróżniani i promowani przez portale. Rok 2016 będzie takim, jakim go sami stworzymy. Będzie zależny od naszej pracy za biurkiem, na ulicy, na konferen- cjach, podczas spotkań z klien- tami – wszędzie tam będziemy decydować, w którym kierunku pchamy rynek nieruchomości w Polsce. To my zdecydujemy ile pieniędzy zarobimy, czy nasi klienci będą szczęśliwi i czy to my staniemy się kołem zama- chowym tego rynku. Idźmy i rozwijajmy ten rynek, żeby ludzie mogli spełniać swo- je marzenia. Autor: Krzysztof Kowalkowski Brand Manager Gratka Nieruchomości
Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 36 Polskirynek nieruchomości okiemekspertów – podsumowanie roku 2015 i prognozy na 2016 Jaki był rok 2015 dla rynku i branży nierucho- mości i co nas czeka w 2016 roku? Swoje pod- sumowania i prognozy przedstawiają polscy eksperci rynku nierucho- mości. .............................................................. 2015: Rok 2015 był dla rynku nieruchomości okresem wielu rekordów. Deweloperzy co kwartał chwalili się kolejnymi rekordami sprzedaży i w od- powiedzi na nie rozpoczynali najwięcej nowych budów w hi- storii. Co ciekawe, to jednak nie tani kredyt był najczęściej spo- sobem na sfinansowanie zaku- pów. Przeciętna transakcja była bowiem aż w 2/3 finansowana gotówką. Co więcej, dane NBP pozwalają szacować, że w 2015 roku Polacy wyciągnęli ze skar- pet aż około 12 mld zł gotówki, aby kupić nowe mieszkania w zaledwie siedmiu miastach. Mimo tego ceny nie rosły. Nowe inwestycje nadążały bowiem za skokowym wzrostem popytu wywołanym niskimi stopami procentowymi. Te skutkowały głównie większymi zakupami gotówkowymi przez osoby po- siadające kapitał i poszukujące bardziej intratnych inwestycji niż lokaty oprocentowane na 2 proc. w skali roku. W efekcie dużą popularnością cieszyły się mieszkania na wynajem. Ważną zmianą był też wzrost zainteresowania kredytami hipotecznymi, które wg danych BIG rozpoczęło się w drugiej połowie roku. 2016: Czeka nas bardzo cieka- wy rok. Zmian będzie wiele, ale niestety większość z nich nega- tywnie odbije się na rynku nie- ruchomości. Kolejne obciążenia nakładane na banki spowodują, że mniej pieniędzy będą one mogły pożyczyć w formie Bartosz Turek, Analityk rynku nieruchomości w Lion’s Bank
Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 37 kredytów hipotecznych. Co więcej, wymaganie 15-proc. wkładu własnego i szybko top- niejące środki na dopłaty w pro- gramie Mieszkanie dla Młodych utrudnią przede wszystkim młodym osobom zakup wła- snych czterech kątów. To cie- szy chyba tylko inwestorów, którzy tłumnie wchodzili na rynek mieszkaniowy szukając w 2015 roku alternatywy dla niskooprocentowanych lokat. Młodzi ludzie, których nie bę- dzie stać na zakup mieszkania zasilą bowiem grono najem- ców. Jako ciekawostkę można jeszcze dodać nowe regulacje odnośnie obrotu ziemią rolną w Polsce. Znaczne utrudnienie zarówno po stronie kupujących, jak i sprzedających ma szan- se skutecznie utrudnić obrót ziemią i to nie tylko stricte rolną. Ustawa dotyczy bowiem też części parceli, dla których wydano warunki zabudowy, np. na budowę domu wielorodzin- nego. ............................................................. 2015: Kończący się rok był rekordowy w historii branży i naszej firmy pod względem liczby sprzedanych lokali i jed- nocześnie charakteryzował się równowagą pomiędzy popytem i podażą. Wysokiej sprzeda- ży sprzyjały utrzymujące się rekordowo niskie stopy pro- centowe, stabilne ceny i silny popyt we wszystkich segmen- tach rynku nowych mieszkań. Dodatkowo dobra koniunktura, stabilne ceny gruntów i surow- ców pozwoliły branży dewelo- perskiej utrzymać ceny miesz- kań na atrakcyjnym poziomie i jednocześnie rozszerzać oferty o nowe lokalizacje. Rządowy program MdM kolejny rok wspierał rynek mieszkanio- wy, mimo obniżenia limitów w IV kwartale 2015 i rozszerzenia programu – od września – o ry- nek wtórny. Dużą część zakupów miesz- kań w 2015 r. stanowiły lokale przeznaczone na inwestycje – przyczyniły się do tego korzyst- ny stan gospodarki i warunki finansowania zakupu lokali. W ubiegłym roku pobito rekord sprzedaży mieszkań w najwięk- szych miastach Polski, co było widoczne już po trzech kwarta- Jarosław Szanajca, Prezes Zarządu Dom Development S A. łach 2015 roku. Był on lepszy pod względem liczby sprze- danych lokali niż dotychczas rekordowy 2007 r. Utrzymujący się wysoki poziom popytu na mieszkania przy jednoczesnym utrzymaniu się cen na stałym poziomie może świadczyć o doj- rzałym rynku mieszkaniowym w Polsce. ............................................................ 2015: Rok 2015 na rynku nieruchomości i kredytów hipo- tecznych można nazwać rokiem zmian i rekordów. Zaczął się on od podwyższenia wymaga- nego wkładu własnego z 5 do 10 proc. Aby uzyskać kredyt na zakup mieszkania o wartości 200 tys. zł, należało posiadać przynajmniej 20 tys. zł oszczęd- ności. Na szczęście ta zmiana była zapowiadana od dawna, więc osoby planujące kupić mieszkanie zdążyły się do niej przygotować. Ubiegły rok może zostać za- pamiętany jako okres, kiedy oprocentowanie kredytów
Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 38 hipotecznych było najniższe w historii. W kwietniu średnio wynosiło ono zaledwie 3,65 proc. dla kredytów z wkładem własnym na poziomie 10 proc. W przypadku kredytów z wyż- szym wkładem własnym, mini- mum (3,43 proc.) odnotowali- śmy w październiku, po licznych obniżkach marż. Niestety tak niski poziom nie utrzymał się długo. Ze względu na planowane wprowadzenie podatku bankowego w grudniu aż 6 banków wprowadziło pod- wyżki marż, co spowodowało zwiększenie oprocentowania nowo udzielanych kredytów. Bardzo istotnym wydarzeniem było również wprowadzenie we Jarosław Sadowski, Główny analityk firmy Expander wrześniu 2015 r. zmian do założeń programu Mieszkanie dla Młodych. Najważniejszą z nich było umożliwienie otrzy- mania dopłaty nie tylko na mieszkania nowe, ale również te z rynku wtórnego. 2016: W tym roku po raz kolejny podwyższony zostanie wymagany wkład własny (z 10 do 15 proc.). Ta zmiana nie po- winna wywołać dużych proble- mów, gdyż nie jest to podwyżka bezwzględna, jak w ubiegłym roku. Tym razem banki nadal będą mogły udzielać kredytów na 90 proc. wartości nierucho- mości, ale pod warunkiem, że wykupią specjalne ubezpie- czenie. Być może o taki kredyt będzie nieco trudniej, ale nadal będą one dostępne. W związku z podatkiem banko- wym kolejne banki mogą zde- cydować się na podwyżki marż. Pojawienie się tego nowego obciążenia może też spowodo- wać, że część instytucji istotnie ograniczy udzielanie kredytów hipotecznych. Z drugiej jednak strony nie można wykluczyć, że nowa Rada Polityki Pieniężnej obniży stopy procentowe. To skutkowałoby zmniejszeniem oprocentowania kredytów i nie- co poprawiło ich dostępność. ................................................................ 2015: To nie był wyjątkowy rok dla rynku wtórnego. Upły- nął on pod dyktandem dewelo- perów, którzy idealnie wykorzy- stali monopol w postaci dopłat w ramach programu Mieszkanie dla Młodych. Właściwie dosto- sowane produkty odpowiada- jące potrzebom rynku, budowa (w końcu!) mieszkań odpowia- dających profilowi przeciętnego nabywcy i dość dobrze prowa- dzona polityka sprzedaży to powody, dla których dewelope- rzy zapewne w końcówce roku mogli odkorkować szampany. Nawet otwarcie MdM-u na ry- nek wtórny nie miało znaczenia dla rozpędzonej deweloperskiej maszyny. Zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym wart odnotowa- nia jest zwiększający się odse- tek kupujących mieszkania za gotówkę. Niskie oprocentowa- nie depozytów bankowych po- woduje, że poszukujemy innych miejsc na lokatę kapitału, a dla wielu właśnie rynek nierucho- mości (a zwłaszcza rynek miesz- kaniowy) był tą bezpieczną przystanią dla własnych pie- niędzy. Wraz ze zwiększonymi zakupami gotówkowymi zwięk- szyła się grupa inwestorów na rynku mieszkaniowym. Pozy- tywnym aspektem tego trendu jest poprawa standardu miesz- kań na wynajem i wzrost ocze- kiwań potencjalnych najemców względem wynajmowanego mieszkania. 2016: Aby mówić o stabil- ności rynku mieszkaniowego potrzebny jest stały, zrównowa- żony popyt na mieszkania. Czy o takim będzie można mówić
Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 39 Marcin Jańczuk, Dyrektor PR w Metrohouse w tym roku? Pewną niewiado- mą jest pojawienie się kolejnej bariery w dostępie do kredy- tów. Obligatoryjne 15 proc. wkładu własnego (nawet jeżeli część z tej kwoty będzie można zabezpieczyć w innej formie niż wkład gotówkowy) to kolejne schody w dostępie do własne- go M. Dla kupujących swoje pierwsze mieszkanie atrakcyjną propozycją będzie MdM, choć już dziś wiadomo, że nie starczy w tym roku środków na dopłaty dla wszystkich zainteresowa- nych. Podatek bankowy to jednocze- śnie wyższe marże kredytów oraz niższa zdolność kredytowa klientów zainteresowanych zakupem. Można się więc spo- dziewać, że w przypadku rynku wtórnego będziemy celować w oferty gotowe do wprowa- dzenia bez większych nakładów remontowych, ale jednocześnie o dość przeciętnym standardzie i lokalizacji. Presja na ceny spo- woduje, że deweloperzy będą penetrować peryferyjne lokali- zacje, skupiając się na segmen- cie mieszkań kompaktowych, co da im gwarancje płynnej sprze- daży. Moim zdaniem, skreślona kiedyś przez wielu wielka płyta zacznie przeżywać swój rene- sans. Już dziś wielu kupujących traktuje taki zakup jako miesz- kanie na start, docelowo myśląc o przeprowadzce w kolejnych kilku latach. ..................................................... 2015: Sytuację na polskim rynku nieruchomości w mijają- cym roku można uznać za jedną z najciekawszych od czasów boomu w latach 2006-2008 i potwierdzają to praktycznie wszyscy uczestnicy rynku. Wy- jątkowo dobrze zagrała relacja podaży z popytem wspierana dobrą gospodarczą koniunkturą oraz subsydiowaniem rynku nieruchomości. Zachętą do zakupu mieszkań były i są nadal stabilne od ponad dwóch lat ceny nieruchomości, rekordowo niskie stopy procentowe, które wpłynęły na relatywnie tanie kredyty hipoteczne oraz dopła- ty w ramach programu Miesz- kanie dla Młodych. Wielkimi wygranymi w 2015 roku są głównie deweloperzy, którzy odnotowali najwyższą od 2007 roku sprzedaż. W sześciu największych mia- stach w Polsce od października 2014 roku sprzedaż osiągnęła 46,8 tys. lokali i jest o 13 proc. większa niż w całym 2014 roku. Popytu nie osłabiła sukcesyw- nie realizowana polityka doty- cząca założeń Rekomendacji S, która wymaga od kredyto- biorców coraz to większych wkładów własnych. Ciężar ten rekompensuje wsparcie w ra- mach programu MdM, który od początku uruchomienia, czyli od stycznia 2014 roku, pomógł prawie 30 tys. kredytobiorców. Prognozy dotyczące spadku ilo- ści kupowanych kredytów hipo- tecznych spowodowane wymo- giem posiadania minimum 10 proc. wkładu własnego, które głoszono pod koniec 2014 roku, w ogóle się nie sprawdziły. Co więcej, banki nie zmniejszyły akcji kredytowej w ostatnich trzech kwartałach. Rok ten jest rekordowy nie tylko pod względem sprzedaży nowych mieszkań, ale także liczby lokali oddanych do użyt- kowania, wydanych pozwoleń na budowę oraz rozpoczętych budów. Według danych GUS w okresie od stycznia do paź- dziernika oddano do użytko- wania 115 tys. mieszkań, czyli o 0,2 proc. więcej w porówna- niu z analogicznym okresem w 2014 r. W czasie dziesięciu miesięcy 2015 r. wydano po- zwolenia lub dokonano zgłosze- nia z projektem budowlanym na budowę 157 tys. mieszkań, więc o 17,9 proc. więcej niż w analo- gicznym okresie 2014 r. Wzro- sła o 10,5 proc. również liczba mieszkań, których budowę
Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 40 rozpoczęto, do 142,5 tys. lokali. Najwięcej mieszkań oddano do użytkowania w województwie mazowieckim, wielkopolskim, małopolskim, dolnośląskim i pomorskim, czyli tam, gdzie najlepiej funkcjonuje program Mieszkanie dla Młodych. Część deweloperów może jednak być rozczarowana wy- nikami sprzedaży, jeżeli swoje realizacje oparło głównie na be- neficjentach programu, ponie- waż od września tego roku, czyli otwarcia programu na rynek wtórny, praktycznie 80 proc. kredytów w ramach wsparcia dotyczyła mieszkań używa- nych. Oznacza to, że klienci bez odpowiedniego wkładu wła- snego zmuszeni byli poniekąd do zakupu nowych mieszkań, mimo iż woleliby kupno używa- nego. Oczywiście z ust dewe- loperów nie usłyszymy obaw związanych z tym trendem, ale wielu już odczuwa jego skutki. Spadek zainteresowania ofertą mieszkań nowych, subsydiowa- nych pieniędzmi z programu, ale także wygenerowana nadpodaż lada moment zmobilizuje dewe- loperów do łagodniejszej poli- tyki rabatowej, ponieważ bez rosnącego popytu będą musieli agresywniej walczyć o klienta. Na pewno na poszerzeniu za- sięgu programu MdM zyskała oferta rynku wtórnego, szcze- gólnie w mniejszych miejsco- wościach, gdzie nie buduje się nowych mieszkań, a ceny spełniały kryteria wyznaczane przez limity. Niezależnie od źró- dła pochodzenia nieruchomości (wtórny, pierwotny) przez cały rok niezmiennie najchętniej poszukiwane były mieszkania 2 i 3 pokojowe w metrażach od 35 do 65 metrów kw. 2016: Prognoza przyszło- roczna już tak kolorowo się nie maluje, jak to miało miejsce w mijającym roku, ponieważ pojawiają się na horyzoncie pewne ryzyka gospodarcze, które mogą wpłynąć na popyt. Pierwszym zagrożeniem będzie znikome zainteresowanie zaku- pem mieszkań z rynku pierwot- nego wspieranych kredytem hipotecznym z dopłatą MdM, a to może skutkować gorszymi wynikami sprzedażowymi wielu deweloperów. Następne to drożejące już w tym momencie kredyty hipoteczne, które są pokłosiem pierwszych decyzji obronnych banków przeciw wprowadzeniu ustawy bankowej. Jeżeli ustawa wejdzie w życie w zgłoszonej przez komisję sejmową formie, to banki będą chciały szybciej zarabiać na kredytach i zmniej- szą akcję kredytową długoter- minowych hipotek. W ogóle ustawa budzi wiele kontro- wersji, gdyż mimo lamentu jaki słyszymy od przedstawicieli sektora bankowego, to właśnie banki będą głównymi benefi- cjentami ustawy. Kolejne perturbacje może wywołać owiana tajemnicą ewentualna ustawa ratowania frankowiczów, która najpraw- dopodobniej odbije się na klien- tach banków poprzez drożejące usługi oraz marże. Natomiast na sytuacji związanej z nadpo- dażą nowych mieszkań będą głównie wygrywać gotówkowcy oraz osoby posiłkujące się kre- dytem w minimalnym stopniu. Niestety musimy się liczyć, że w 2016 RPP w końcu podniesie stopy procentowe, a to realnie wpłynie na oprocentowanie kredytów. Wymienione scenariusze otwierają dodatkowe szanse dla profesjonalnych pośredników, którzy będą mogli lepiej mone- tyzować usługi consultingowe, nie koniecznie skupiając się na samym kojarzeniu stron. ............................................................... Maciej Górka, Ekspert ds. nieruchomości i PR Manager w Domiporta
Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 41 Marcin Krasoń, Analityk rynku nieruchomości w Home Broker 2015: Mimo wzrostu obowiąz- kowego wkładu własnego (od 1 stycznia 2015 r. było to 10 proc. zamiast wcześniejszego 5 proc.), liczba udzielonych przez banki kredytów w pierwszych trzech kwartałach 2015 r. była o 1,9 proc. wyższa niż w analo- gicznym okresie 2014 r. (dane z raportu AMRON-SARFiN). Wiele osób ratowało się bo- wiem programem Mieszkanie dla Młodych, z którego dofinan- sowanie jest liczone jako wkład własny. Od września popu- larność programu znacząco wzrosła, bo włączono do niego rynek wtórny, a dodatkowo zwiększyły się kwoty i dostęp- ność nieruchomości dla rodzin wielodzietnych. Równoważenie się sił działają- cych na popyt i podaż mieszkań sprawiło, że przez ostatni rok ceny w skali kraju były stabilne, z lekką tendencją wzrostową, zauważalną szczególnie na ryn- ku pierwotnym. Kończący się rok działający w Polsce dewe- loperzy zdecydowanie powinni zaliczyć do udanych. Większość głównych graczy zanotowała rekordowe wskaźniki sprzedaży mieszkań. Z punktu widzenia branży de- weloperskiej liczy się także to, że sprzedaż przełożyła się na wysoki poziom zakupów. Z sza- cunków Home Broker Business wynika, że był to rekordowy rok także pod względem zakupów terenów pod zabudowę miesz- kaniową. Największe firmy przeznaczyły nawet po ponad 200 mln zł na zakup działek, a rekordziści przekroczyli 250 mln zł. Łączne wydatki na dział- ki pod zabudowę mieszkanio- wą dokonane w 2015 r. przez działających w Polsce dewe- loperów przekroczyły miliard złotych. Warto zauważyć, że większość transakcji odbywała się na racjonalnych, rynkowych stawkach, bez przeszacowania wartości nieruchomości, co w szerszej perspektywie mo- głoby skutkować przegrzaniem rynku i nagłym wzrostem cen mieszkań. Dzięki temu staw- ki utrzymują się na stabilnym poziomie i nie powinno się to zmienić szybko. 2016: Ważnym tematem na 2016 r. będzie bez wątpienia podatek bankowy. Jego wpro- wadzenie w zapowiadanej ostatnio formie (procent od wartości aktywów) może być poważnym problemem. Trudno oczekiwać, że banki będą bier- nie przyglądały się spadkowi wyników, koszty zostaną więc w dużej części przerzucone dla klientów, a akcja kredyto- wa może zostać spowolniona. Część banków już podniosła marże (najczęściej o 0,4–0,5 p.p.), zapowiedziały też ograni- czenie akcji kredytowej. Należy też pamiętać o kolejnym zwiększeniu obowiązkowego wkładu własnego przy kredy- tach mieszkaniowych (do 15 proc.), choć tutaj banki posiłku- ją się ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego i prawdopo- dobnie nie będzie to większym problemem dla klientów. Nadal ważną rolę na rynku od- grywać będzie program Miesz- kanie dla Młodych, aczkolwiek warto zwrócić uwagę na fakt, że skokowy wzrost jego popular- ności wpłynie na to, że w poło- wie roku środki przeznaczone na 2016 mogą się wyczerpać i kupujący będą mogli wniosko- wać tylko o dopłaty w kolejnych latach. Oczekujemy dalszej stabiliza- cji cen mieszkań i rosnącego znaczenia rynku najmu. Dzia- łanie Funduszu Mieszkań na Wynajem może sprawić, że na rynku wreszcie poważną rolę zaczną odgrywać inwestorzy instytucjonalni, także z zagrani- cy. Nadal duże znaczenie będą mieć też inwestorzy indywidu- alni, którzy kupują mieszkania za gotówkę – ich decyzje nie są zależne od rynku kredyto- wego, a ograniczony dostęp do finansowania bankowego może jeszcze zwiększyć ich rolę.
Polacy inwestują w nieruchomości za granicąRaport strona 43 Polacyinwestują wnieruchomości zagranicą Wydawałoby się, że to Europa Zachodnia inwestuje w Polsce, a nie na odwrót. Tymczasem okazuje się, że wielu polskich inwestorów lokuje swoje środki na tamtejszych rynkach. Dom, apartament, czy nawet niewiel- kie mieszkanie za granicą to nie tylko prestiż, lecz również doskonała lokata kapitału. Deponowanie pieniędzy w ban- ku w obecnych czasach nie znajduje uzasadnienia finanso- wego, dlatego ciekawym sposo- bem dywersyfikacji ryzyka jest inwestowanie w nieruchomości w kraju i poza jego granicami. Za granicą, ponieważ w wielu krajach rynek nieruchomości przeżywa prawdziwy boom i roczne wzrosty wartości są dwucyfrowe, a ceny nierucho- mości są często niższe niż w Polsce. Z pierwszych stron gazet moż- na dowiedzieć się, że gwiazdy i znani biznesmeni posiadają domy i apartamenty w innych krajach. Najczęściej wybiera- ją oni europejskie wybrzeża turystyczne Hiszpanii, Włoch, Portugalii, Bułgarii, Grecji i Chorwacji. Apartament w nad- morskiej miejscowości w Hisz- panii kosztuje mniej niż porów- nywalne mieszkanie w dużym polskim mieście. Wysoka dostępność nieruchomości dla lepiej zarabiających Polaków powoduje spore zainteresowa- nie i liczne zakupy. Kluczowe znaczenie wyboru miejsca inwestycji ma klimat, przyna- leżność do Unii Europejskiej, korzystny system podatkowy i stabilna sytuacja polityczno- -gospodarcza.
Polacy inwestują w nieruchomości za granicąRaport strona 44 Druga grupa inwestorów to typowi, liczący stopę zwrotu, ryzyko i perspektywy rynku klienci. Inwestują oni w dużych miastach europejskich, w do- brych lokalizacjach nawet przy wysokich cenach. Bodźcem są dla nich dobre perspektywy rynku, wysoki wzrost wartości nieruchomości ,niskie ryzyko i dywersyfikacja. Budżet, który klienci są gotowi przeznaczyć w inwestycje pod wynajem na rynkach zachod- nich jest mocno zróżnicowany. Największa grupa chce zainwe- stować od 100 do 150 tyś. euro. Na rynku pierwotnym można w tej cenie kupić np. kompak- towy apartament w centrum Berlina, na kampusie studenc- kim z pełną usługą zarządzania. Sprzedawane tam małe miesz- kania są w pełni urządzone, a umowy najmu są na rok czasu z możliwością przedłużenia. Wszystko to powoduje niskie ryzyko inwestycyjne przy stopie zwrotu na poziomie 5 proc. w skali roku. Spore zainteresowanie polskich inwestorów budzą mieszkania w rewitalizowanych kamieni- cach o powierzchniach 200-300 m kw. Tutaj niezbędny budżet wynosi powyżej 1 miliona euro. Pięknie odrestaurowane wnę- trza w centralnych lokalizacjach dużych europejskich miast znajdują szybko nabywców. Ci najbogatsi Polacy szukają luk- susowych domów i apartamen- tów, są to jednak sporadyczne zapytania. Coraz częściej zakupem nieru- chomości interesują się również Polacy pracujący za granicą, którzy nie planują powrotu do kraju oraz przedsiębiorcy pro- wadzący tam działalność gospo- darczą, głównie w Anglii, Fran- cji, Hiszpanii i Niemczech. Duża aktywność polskich przedsię- biorców na tym ostatnim rynku, gdzie zarejestrowanych jest ok. 180 tys. jednoosobowych przedsiębiorstw z udziałem pol- skich obywateli, w tym blisko 50 tys. firm rzemieślniczych, powoduje, że decydują się oni na zakup nieruchomości, a nie na wynajem.
Polacy inwestują w nieruchomości za granicąRaport strona 45 Niemcy to wyjątkowo atrak- cyjny rynek z silną gospodarką, która oparła się kryzysowi finansowemu, dlatego myśląc perspektywicznie inwestorzy akceptują tu niższą stopę zwro- tu w stosunku do polskiego ryn- ku nieruchomości, w zamian za stosunkowo małe ryzyko i wyż- szy wzrost wartości mieszkań. Polscy biznesmeni twierdzą, że prowadzenie w Niemczech działalności gospodarczej jest prostsze i bardziej zyskowne niż w Polsce, choć niemieckie podatki należą do najwyższych w Unii. W Polsce coraz trudniej jest pomnażać oszczędności. Ostat- nie zmiany polityczne, obniże- nie wartości złotówki i ratingu atrakcyjności inwestycyjnej naszego kraju powodują wzmo- żone obawy inwestorów co do stabilności politycznej i go- spodarczej Polski. Dodatkowo rekordowo niskie stopy pro- centowe powodują, że lokaty bankowe i obligacje przynoszą niewielkie zyski, fundusze inwestujące w polskie obligacje zarobiły jedynie 0,9 proc., a ak- cje wchodzące w skład indeksu WIG20 od maja 2015 roku potaniały o niemal 30 proc. Dotychczasowa atrakcyjność inwestowania na polskim rynku nieruchomości opierała się w głównej mierze na stabilności politycznej i stałym wzroście gospodarczym, wysokiej atrak- cyjności inwestycyjnej (rating A), dużej aktywności młodych przedsiębiorstw, poszanowaniu wartości rodzinnych i chrze- ścijańskich, które są mocnym fundamentem rozwoju gospo- darczego, niskim wsparciu so- cjalnym, powodującym koniecz- ność aktywności na rynku pracy oraz na cechach narodowych Polaków, których charakteryzu- je spryt, pomysłowość i pragnie- nie sukcesów globalnych. Na ile zmieni się klimat do inwestowania w nowej rze- czywistości politycznej 2016 roku zobaczymy. Póki co, może warto pomyśleć o dywersyfi- kacji. Praktycznie cały świat mamy przed sobą, możemy inwestować gdzie chcemy i w co chcemy. Warto jednak zadać sobie pytanie przed podjęciem każdej decyzji zakupowej – nie ile mogę na inwestycji zarobić, lecz ile mogę na niej stracić? Autor: Jarosława Ejsymont, NIERUCHOMOŚCI R.E.J.
MdM w dużym mieścieRaport strona 46 MdM wdużymmieście Po nowelizacji we wrześniu 2015 r. rządowy program dofinansowań Mieszkanie dla Młodych został rozszerzony o rynek wtórny. Wcześniej jego beneficjentami po stronie sprzedających byli wyłącznie deweloperzy, teraz ruch na ryn- ku odczuli również właściciele używanych mieszkań i pośred- nicy w obrocie nieruchomościa- mi. Wraz za zmianami lawinowo przybyła liczba składanych wniosków – program notuje rekordowe zainteresowanie, a zdaniem analityków pula pieniędzy zarezerwowana na dopłaty w 2016 roku może się skończyć już nawet w kwietniu. Nie wszędzie jednak MdM cie- szy się jednakowym zaintereso- waniem, co nierzadko bardziej wynika z niskiej dostępności lo- kali, które mieszczą się w usta- lanych co kwartał limitach, niż ze względu na zainteresowa- nie kupujących. Poprosiliśmy pośredników nieruchomości w największych miastach wo- jewódzkich o komentarze, jak wygląda sytuacja w ich regio- nie – jakie są możliwości kupna mieszkania z dopłatą w pro- gramie Mieszkanie dla Mło- dych, oraz jak dużo się takich mieszkań sprzedało w ostatnim kwartale 2015 roku? BIAŁYSTOK W Białymstoku sytuacja na rynku nieruchomości pozwala na szeroki wybór mieszkań w programie MDM na rynku pierwotnym, jak i wtórnym. Uwzględniając możliwości ne- gocjacyjne właścicieli nierucho- mości na rynku wtórnym szacu- je się, że w Białymstoku około 20–25 proc. lokali może zostać zakwalifikowana do progra- mu MdM. Statystyki wyraźnie pokazują, że tego typu mieszka- nia są bardzo popularne wśród potencjalnych klientów i dlate- go w ostatnim kwartale 2015 – jakie są możliwości kupna mieszkania z rządową dopłatą w wybranych miastach w Polsce?
MdM w dużym mieścieRaport strona 47 roku stanowiły one znaczącą część obrotu mieszkań na rynku wtórnym, jak i pierwotnym. GORZÓW WIELKOPOLSKI Głównym kryterium w progra- mie MdM jest oczywiście limit ceny za m kw. mieszkania. Jest to warunek, który automatycz- nie sprawdzamy jeżeli zakup ma zostać sfinansowany z kredytu wspartego dofinansowaniem. O ile w przypadku większych miast jego uzyskanie skazywało nabywców na zakup nierucho- mości na obrzeżach, a z pewno- ścią poza najatrakcyjniejszymi dzielnicami, o tyle w Gorzowie ustalone limity ceny metra kwa- dratowego dawały stosunkowo szerokie pole wyboru lokaliza- cji. Już określone na początku zaistnienia programu na rynku wtórnym granice cenowe dawa- ły spore możliwości w poszuki- waniu własnego lokum, jednak ogłoszona w czwartym kwar- tale podwyżka do blisko 3 500 zł dawała już właściwie pełną swobodę wyboru. Niedostępne pozostało praktycznie jedynie młode Osiedle Europejskie, jednak istniała już możliwość zakupu mieszkania na najpopu- larniejszym w naszym mieście Osiedlu Górczyn. KATOWICE Na katowickim rynku nierucho- mości zarówno w IV kwartale 2015 r., jak i w I kwartale 2016 r. dopłaty w programie MdM kształtują się na tym samym poziomie. Jeżeli chodzi o dopła- ty na rynku wtórnym obejmują one mieszkania, których cena 1 m kw. nie przekracza kwoty 3923,10 zł, natomiast na rynku wynosi ona 4794,90 zł. Przemysław Smalkowski, expressHOUSE Białystok Sławomir Moder, Moder Nieruchomości s c.
MdM w dużym mieścieRaport strona 48 Na katowickim rynku nieru- chomości ok. 60 proc. mieszkań spełniało kryteria cenowe i me- trażowe programu MdM. Dodatkowo informacja o moż- liwości dopłat dała efekt po drugiej stronie, czyli u osób sprzedających nieruchomość. Zdając sobie sprawę z możli- wości dofinansowania, jakie może otrzymać strona kupują- ca, właściciele nieruchomości o zbliżonej kryteriami cenie za m kw. byli wstanie dostosować się do sytuacji i obniżyć cenę by zamknąć transakcję sprzedaży. W ostatnim kwartale 2015 r. sprzedaż nieruchomości na ryn- ku katowickim była wzmożona. Wpłynęło na to z pewnością klika czynników, m.in. wejście we wrześniu nowelizacji ustawy o dopłatach w ramach progra- mu MdM, która objęła dopła- tami rynek wtórny i zniosła limit wiekowy dla rodzin wie- lodzietnych. Nie bez znaczenia była także informacja o wzro- ście wkładu własnego z 10 do 15 proc. od stycznia 2016 r. dla osób chcących ubiegać się o kredyt mieszkaniowy. KIELCE Możliwości kupna mieszkania z dopłatą w ramach MdM są bardzo duże, ponieważ limity wyznaczone na nasz rejon są przystępne dla sprzedających. Jeśli tylko jest małe odchyle- nie ceny, jaką chciałby uzyskać sprzedający, od limitu przewi- dzianego w programie MdM, klient zgadza się na lekką obniżkę, ponieważ zdaje sobie sprawę, że ta drobna korekta może w dużej mierze przyczy- nić się do szybszej sprzedaży. Oczywiście różnica w cenie nie może być drastyczna. Mieszka- nia kwalifikujące się do progra- mu MdM na rynku wtórnym Diana Polak, freedom nieruchomości Katowice
MdM w dużym mieścieRaport strona 49 LUBLIN Możliwości zakupu nierucho- mości w programie MdM w Lu- blinie są ograniczone ze wzglę- du na stosunkowo niewielką ilość ofert dostępnych na rynku. Limity obowiązujące w progra- mie nie pozostawiają wielkiego wyboru potencjalnemu na- bywcy. Jest to ok. 5 proc. ofert, głownie na obrzeżach miasta, w mniej popularnych dzielni- cach lub mieszkania do kapi- talnego remontu. Liczba osób, które skorzystały z programu w ostatnim kwartale 2015 r. była zdecydowanie większa ze względu na możliwość sfinan- sowania z MdM całości wkładu własnego dla singli i małżeństw bezdzietnych. ŁÓDŹ Skala zjawiska MdM w Łodzi jest na tyle mała, że na rynku łódzkim jego wpływ nie jest dostrzegalny w większy sposób. Program funkcjonuje bez więk- szej popularności i entuzjazmu wśród kupujących, nie wpłynął na zmiany cen mieszkań ani koniunktury ogólnie, są to poje- dyncze przypadki. W Łodzi jest to pochodna ogólnej sytuacji lokalnego rynku nieruchomości, w przeciwieństwie do niektó- rych dużych miast Polski, gdzie stanowią około 60 proc. ofert w naszym biurze. W ostatnim kwartale 2015 r. sprzedało się takich mieszkań około 25 proc. całości sprzedaży. KRAKÓW W Krakowie dostępność miesz- kań w programie MdM jest nie- wielka, ponieważ limity w sto- sunku do cen rynkowych są wyjątkowo niskie. Szacujemy, że na rynku wtórym ok. 1–2 proc. ofert spełnia kryteria cenowe, które wyniosły w IV kwartale 4293 zł/m kw. Takie miesz- kania można znaleźć przede wszystkim na obrzeżach miasta, m.in. na osiedlu Złocień, Rżon- ka, Swoszowice oraz przede wszystkim w Nowej Hucie. Są to mieszkania w większości do remontu. Zdecydowanie większy wybór mają klienci poszukujący miesz- kania od dewelopera. W tym przypadku ok. 10 proc. ofert spełnia kryteria programu. Najwięcej dostępnych mieszkań znajduje się w Czyżynach, Mi- strzejowicach oraz Bieżanowie, ale wraz z nowymi inwestycjami coraz więcej ofert pojawia się również na Prądniku Białym, Prądniku Czerwonym oraz Woli Duchackiej. Pojedyncze nieru- chomości można również zna- leźć w innych częściach miasta, w mniejszych inwestycjach, np. na ul. Petrażyckiego czy w rejo- nie Wieliczki. Stosunkowo niska podaż miesz- kań dostępnych w MdM przy bardzo dużym zainteresowaniu klientów na rynku w Krakowie sprawia, że lokale, które miesz- czą się w limitach szybko znaj- dują nabywców. Maciej Trela, Północ Nieruchomości Łukasz Józefczuk, Wojciech Goniewicz, expressHOUSE Lublin Agnieszka Banak, freedom nieruchomości Kielce
Ostatni kwartał 2015 r. był czasem, w którym zauważalne było bardzo duże ożywienie na rynku wtórnym. Klienci zain- teresowani byli szczególnie zakupem mieszkań z dopłatą. Praktycznie większość klientów kredytowych decydowała się na złożenie wniosków w ramach programu MdM. Kwota dofi- nansowania zachęcała do zaku- pu szczególnie rodziny wielo- dzietne, w przypadku których sięgała w Olsztynie nawet do 95 tys. zł. W rodzinach z trójką dzieci dodatkowo zniesiono limit wieku kredytobiorcy oraz warunek braku innej nieru- chomości, co przełożyło się na zwiększenie liczby składanych wniosków. W obawie przed podniesieniem wysokości wkładu własnego z obecnych 10 do 15 proc. oraz zwiększeniem wysokości marż na skutek zapowiadanego wprowadzenia podatku ban- kowego, klienci chcieli zdążyć z kupnem mieszkania jeszcze przed końcem roku. OPOLE W pierwszych trzech kwarta- łach 2015 roku wartość śred- nich wskaźników przeliczenio- wych była wielkim problemem w przypadku Opola. Niestety limity cen m kw. nie przysta- wały do warunków rynkowych – podaż nowych mieszkań w ce- MdM w dużym mieścieRaport strona 50 wpływ MdM jest istotny, ale to dotyczy tylko pewnych miejsc w kraju. W Łodzi oferta mieszkań speł- niających kryteria programu MdM jest zróżnicowana. Takie nieruchomości, spełniające limity wielkości i ceny, moż- na znaleźć niemal wszędzie na terenie miasta – zarówno w śródmieściu, jak i w bardziej peryferyjnych dzielnicach. Łódź jest jednak na tym polu wyjąt- kiem, poziom cen jest względ- nie wyrównany w stosunku do innych ośrodków w Polsce. OLSZTYN W Olsztynie możliwość kupna mieszkania z dopłatą w pro- gramie MdM istnieje w przy- padku nieruchomości, których cena za 1 m kw. nie przekracza w przypadku rynku pierwot- nego – 5379,55 zł, natomiast w przypadku rynku wtórnego – 4401,45 zł. Śledząc liczbę ogłoszeń sprze- daży mieszkań z rynku wtórne- go w Olsztynie można stwier- dzić, że ponad połowa z tych nieruchomości spełnia kryteria uzyskania dopłat w rządowym programie MdM. W przewa- żającej większości są to miesz- kania dwu- i trzypokojowe, na które w ostatnim kwartale 2015 r. popyt był największy. nie do 3900 zł była minimalna, natomiast średnia cena za metr wynosiła ok. 4400 zł. W efekcie mieszkańcy Opola byli niemal odcięci od możliwości skorzy- stania z dopłat. Nasz region był na ostatnim miejscu w Polsce pod względem uczestnictwa w programie MdM. Anna Lewandowska, freedom nieruchomości Olsztyn Paweł Kolasiński, ARLI Nieruchomości
Jeżeli chodzi o mieszkania uży- wane, to te objęte programem są jednak w słabym stanie tech- nicznym lub do remontu. Wy- jątkiem są mieszkania o więk- szych metrażach, powyżej 70 m kw., wtedy cena za 1 m kw. jest relatywnie niższa od mniej- szych lokali. Według szacunków nawet 30 proc. mieszkań na rynku wtórnym może zostać sfinansowana kredytem z do- płatą MdM. Właściciele są też bardziej skorzy do korekty cen nieruchomości, aby spełniały kryterium ceny maksymalnej. Pod koniec 2015 roku można było zaobserwować znaczny wzrost zainteresowania miesz- kaniami z dopłatami, szczegól- nie w IV kwartale. Nie każdy zainteresowany jednak sfinali- zował zakup w ubiegłym roku, część popytu przeniosła się już na rok 2016. RZESZÓW Program MdM w Rzeszowie można krótko opisać „z dużej chmury mały deszcz”. Na papie- rze założenia wyglądają bardzo optymistycznie, dopłaty wy- sokości kilkudziesięciu tysięcy złotych działają na wyobraźnię każdej osoby poszukującej własne M. Niestety limit ce- nowy całkowicie nie pokrywa się z rzeczywistymi cenami, co gorsza warunki programu Sytuacja w ostatnim kwarta- le 2015 roku uległa znacznej poprawie dzięki zmianie usta- wy, której zapisy zaczęły obo- wiązywać od dnia września. Wprowadzenie do programu mieszkań z rynku wtórnego oraz wyższe limity w czwartym kwartale, które w przypadku rynku pierwotnego wynosiły 4233,35 zł oraz 3463,65 zł dla rynku wtórnego, spowodowały, że mieszkańcy Opola zaczęli na- bywać mieszkania korzystając z dopłat w programie MdM. W chwili obecnej w Opolu 55 proc. mieszkań z rynku pier- wotnego oraz 26 proc. miesz- kań z rynku wtórnego spełnia kryteria programu MdM. W ostatnim kwartale 2015 roku co drugi kredyt na zakup miesz- kania w Opolu został udzielony z dopłatami w ramach MdM. POZNAŃ W Poznaniu można skorzystać z programu MdM zarówno kupując mieszkanie na rynku pierwotnym, jak i wtórnym. Pra- wie każda inwestycja dewelo- perska posiada pulę mieszkań, które spełniają kryteria progra- mu, a deweloperzy są bardziej skłonni do negocjacji cen tak, aby także te nieznacznie wykra- czające poza limity zostały nimi objęte. MdM w dużym mieścieRaport strona 51 Piotr Ociepa, INVESTOR NIERUCHOMOŚCI Anna Rosa-Michalak, expressHOUSE Poznań
MdM w dużym mieścieRaport strona 52 MdM nie uwzględniają danych dotyczących rozwoju polskich miast, który jasno pokazuje, że najbardziej dynamicznie rozwija się Warszawa i Rze- szów. Szybki rozwój miasta oraz wzrost populacji sprawia, że ceny nieruchomości syste- matycznie rosną, a możliwość zakupu mieszkania przez rodzi- ny, do których program miał być skierowany, niestety oddala się. Realna dostępność mieszkań na rynku wtórnym zależy przede wszystkim od metrażu oraz licz- by pokoi. Małe mieszkania (1–2 pokojowe) spełniające warunki MdM to ok. 5 proc. rynku, zaś większe (3–4 pokojowe) to ok. 15 proc. dostępnych ofert. Podniesienie limitu cen dla nowych mieszkań sprawiło, że deweloperzy mogli odczuć realny wzrost sprzedaży na po- ziomie ok 20 proc. To pokazuje, jak bardzo tego typu program jest potrzebny, ale aby działał na 100 % musi być oparty na rzeczywistych warunkach ryn- kowych. SZCZECIN Włączenie rynku wtórnego do programu MdM spowodowało duże zainteresowanie klien- tów tą formą pomocy państwa. Bardzo wielu klientów zaczyna kontakt od pytania o mieszka- nia objęte programem. Niestety nie ma na szczecińskim rynku wielu takich ofert. Powodem jest limit ustawiony na poziomie około 3 600 zł za m kw. Wa- runek ceny spełniony zostaje najczęściej przy dużych miesz- kaniach, które z kolei nie speł- niają warunku powierzchni lub ich standard jest niski. Kredyt z dopłatą MdM nie umożliwia finansowania remontu. W ogólnej liczbie około 200 transakcji zrealizowanych przez nasza firmę w IV kwartale 2015 roku, transakcje z MdM stanowiły kilka proc. ogólnej liczby transakcji. Wielu klien- tów rozpoczyna poszukiwania mieszkania od ofert łapiących się na MdM, jednak w rezultacie kupują mieszkanie z normalnym kredytem. Paweł Gancarz, Super Nieruchomości
MdM w dużym mieścieRaport strona 53 W naszej ocenie objęcie rynku wtórnego dopłatami MDM na pewno wpłynęło na ożywienie na rynku, większa liczba mło- dych ludzi zaczęła rozważać zakup lub zmianę mieszkania. TORUŃ Możliwości kupna mieszkania z dopłatą w ramach MdM w To- runiu są nie małe w porównaniu do innych miast. Szacujemy, że około 65 proc. przeprowadzo- nych transakcji spełnia warunki programu. Trudno jest podać dokładną liczbę transakcji zrealizowanych przy wspar- ciu MdM na rynku wtórnym w ostatnim kwartale. Z całą pewnością można powiedzieć, że było ich sporo. Niektórzy klienci wręcz wstrzymywali się z kupnem mieszkania do IV kwartału, aby móc skorzystać z programu MdM. Wg badań NBP w Bydgoszczy i w Toruniu wymogi programu MdM spełniało ok. 60–70 proc. przeprowadzonych transakcji w III kwartale 2015 roku i tak też jest w praktyce. Uśrednio- ne dane z internetu szacują tę liczbę na poziomie 50–55 proc. Należy jednak zaznaczyć, że szacunki te są oparte na cenach ofertowych ogłoszeń w Inter- necie. Największy problem tego typu opracowań polega na tym, że badania te robione są w oparciu o ceny ofertowe danej firmy lub portalu ogło- szeniowego. Nawet jeśli dla celów opracowania ktoś przy- jął obniżenie ceny ofertowej o 5–10 proc., to i tak nie można uznać tego typu wyliczeń za wiarygodne, ponieważ wg. NBP w największych miastach róż- nica pomiędzy ceną ofertową a transakcyjną wynosi od 10,4 do 22 proc. (!). TRÓJMIASTO Po wprowadzeniu nowelizacji, pozwalającej na zakup mieszka- nia również na rynku wtórnym, w III kwartale poprzedniego roku limity dotyczące po- wierzchni wynosiły kolejno: Gdańsk – maksymalnie 4282,65 zł za m kw., gminy sąsiadujące z Gdańskiem (w tym Sopot, Gdynia, Pruszcz Gdański) mak- symalnie 4000,50 zł za m kw. Dla porównania, wartości te na rynku pierwotnym wyno- siły: 5234,35 zł dla Gdańska i 4889,50 zł w gminach sąsiadu- jących ze stolicą województwa. Ustalone limity cenowe powo- dują, że potencjalnym bene- ficjentom programu, niestety trudno się w nich zmieścić. Oprócz tego, według raportu NBP, średnia cena transakcyj- na w Gdańsku, jeszcze przed wprowadzeniem MdM, na rynku wtórnym wynosiła ponad 5 tys. zł, czyli dużo więcej niż maksymalne kryterium dofinan- sowania. W całym Trójmieście i okolicach, gdzie działa biuro Tyszkiewicz Nieruchomości, tendencja jest zbliżona i część mieszkań na rynku wtórnym, która spełnia kryteria MdM niestety należy do mniejszo- ści. Dlatego stosunkowo mało takich nieruchomości sprzedało się w ostatnich trzech miesią- cach 2015 r., czyli w pierwszym kwartale obowiązywania nowe- lizacji. W samym Gdańsku oferta jest dość mocno ograniczona. Mieszkania dostępne w MdM, które spełniają wszystkie wymagane kryteria, zazwyczaj przeznaczone są do kapital- nego lub chociaż częściowego remontu. Większość z nich Wojciech Walasik, BONUS nieruchomości Leszek A. Hardek, Intercentrum
MdM w dużym mieścieRaport strona 54 obejmuje nieruchomości zlo- kalizowane w nieco starszych budynkach oraz w blokach z tzw. wielkiej płyty. Stosunko- wo łatwiej o mieszkania m.in. w Gdyni, Rumi czy Redzie, gdzie ofert w MdM można znaleźć o wiele więcej. WARSZAWA Limity cen mieszkań objętych programem MdM dla Warsza- wy na koniec roku 2015 wy- nosiły odpowiednio 6417,49 zł/m kw. dla rynku pierwotnego oraz 5250,68 zł/m kw. dla rynku wtórnego. Tymczasem wg AMRON SARFIN średnia cena transakcyjna mieszkań w War- szawie, jaką zarejestrowano dla III kwartału 2015 roku to 7463 zł/m kw. Zgodnie zaś z danymi NBP średnia cena dla miesz- kań (II kwartał 2015) dla rynku pierwotnego wyniosła 7800 zł/m kw. i 8100 zł/m kw. dla ryn- ku wtórnego. Analizując powyższe, nietrud- no zauważyć, że średnie ceny transakcyjne plasują się znacz- nie powyżej limitów przyjętych dla MdM. Na rynku jest jednak pewna ilość ofert, których ceny (nawet ofertowe) mieszczą się w przyjętych przez MdM zało- żeniach, aczkolwiek jest to nie- wielki procent, a nieruchomości te znajdują się w peryferyjnych dzielnicach stolicy, bądź są to mieszkania do generalnego remontu. Spoglądając jednak na przyjęte limity dla Warszawy oraz dane statystyczne wykazane przez banki, nietrudno o wnioski, że w przypadku Warszawy liczba transakcji z udziałem MdM nie stanowiła w roku 2015 istot- nego procentu w stosunku do wszystkich zarejestrowanych transakcji. Z pewnością więcej Iwona Żabowska, Tyszkiewicz nieruchomości zakupów w tym programie od- było się na rynku pierwotnym aniżeli na wtórnym. Dewelope- rzy bowiem reagują na wszel- kie zmiany, tak koniunktury, jak i uwarunkowań prawnych, o wiele bardziej elastycznie niż klient indywidualny. Mogą też wpływać na wielkość i rodzaj oraz lokalizację realizowanych projektów, analizując popyt czy średnie wartości kredytów udzielnych na cele mieszkanio- we. Stąd zapewne dość duży sukces deweloperów, dla któ- rych tworzenie i upłynnianie kolejnych inwestycji jest oparte na modelu czysto biznesowym, a nie – jak w przypadku sprze- daży indywidualnej – o wartości emocjonalno-sentymentalne. Joanna Lebiedź, RE/MAX Action
bardzo daleko od centrum, w lo- kalizacjach źle skomunikowa- nych lub po prostu niemodnych, z dala od szkół i przedszkoli. W przypadku naszego biura w ostatnim kwartale ub. roku udział sprzedaży mieszkań z rynku wtórnego w MdM wy- niósł 18 proc., niemniej jednak jest to zbyt mała liczba, nie odzwierciedlająca ogólnej sta- tystyki. Kontynuacja programu jest wskazana. Opracował: Michał Nitychoruk, Gratka. pl Iwona Grześkowiak, PÓŁNOC Nieruchomości Wrocław WROCŁAW Obecne możliwości zakupu mieszkania w ramach programu MdM we Wrocławiu można określić jako dość ograniczone ze względu na niewielką ilość mieszkań spełniających kryteria MdM. Na rynku wtórnym kwo- ta, przy której można ubiegać się o dopłatę w ramach MdM wynosi 4290,30 zł/m kw. Odsetek mieszkań z rynku wtórnego spełniających powyż- sze kryterium można określić na maksymalnie 10 proc. Kry- terium metrażu (75 m kw.) ma tutaj drugorzędne znaczenie, ponieważ rzadko kiedy młode osoby stać na zakup większych mieszkań. Są to najczęściej lokale do gruntownego remon- tu, położone wysoko bez windy, MdM w dużym mieścieRaport strona 55
Zarządzanie najmem nieruchomościRaport strona 56 Zarządzanie najmem nieruchomości czyli o wciąż mało popularnej na polskim rynku usłudze Czas to pieniądz, dla- tego na popularności zyskuje usługa zarzą- dzania najmem. Dobry zarządca pomoże już na etapie inwestowania w nieruchomość, w jego wykończeniu, a wreszcie w poszukiwaniu, ocenie i weryfikacji najemcy. Po tym zajmie się tym, co robi najlepiej – będzie sprawnie za- rządzał nieruchomością, aby przynosiła właści- -cielowi jak najmniej problemów, a jak naj- większe zyski. W czasach niepewności na rynkach kapitałowych do łask inwestorów powróciły nieruchomości na wynajem, traktowane jako lokata ka- pitału. Kupujemy zarówno nieruchomości mieszkaniowe, jak i komercyjne. Początkujący rentierzy często są zaskoczeni tym, że taka inwestycja to nie „samograj” – co więcej, wymaga często naprawdę dużych nakła- dów czasu i pracy. Odpowiedzią na ten problem, na Zachodzie dawno uznaną za „oczywistą oczywistość”, jest usługa zarzą- dzania najmem nieruchomości. Inwestycyjni wyjadacze już ją znają, jednak inwestorzy de- taliczni czy początkujący nie zawsze, dlatego chcielibyśmy przybliżyć wszystkim, na czym to polega. Wielu inwestorów, zwłaszcza z niewielkim portfolio (lub po
Zarządzanie najmem nieruchomościRaport strona 57 prostu z jednym lokalem), myśli, że zarządzanie najmem to usłu- ga nie dla nich – bo z jednym, dwoma lokalami nie ma wiele pracy, a sama usługa jest pew- nie droga. Jednak to niepraw- da – dobry zarządca potrafi na siebie zarobić, a skorzystanie z jego usług się najzwyczajniej w świecie opłaca. Zwłaszcza, że ich cena jest zawsze dosto- sowana do typu nieruchomości i przepływów finansowych przez nią generowanych. Doradztwo i znalezienie najemcy Doświadczony zarządca jest nieocenioną pomocą już na etapie zakupu mieszkania (lo- kalizacja, rozkład mieszkania, aspekty prawne), jego wykoń- czenia (racjonalizacja kosztu, dostosowanie projektu pod kątem wybranej grupy doce- lowej najemców) czy w końcu – last but not least – poszu- kiwaniu, ocenie i weryfikacji najemcy. Nierzetelny najemca to największy stres i ryzyko każdego wynajmującego. Dzięki zaangażowaniu zarządcy, który współpracuje z profesjonalnymi pośrednikami i reprezentuje jedynie interesy właściciela, to ryzyko jest znacznie minimali- zowane. Kontrola i opieka Sporządzenie szczegółowego protokołu przy przekazaniu lokalu, a także zadbanie o otrzy- manie od najemcy niezbędnych dokumentów, pozwala uniknąć późniejszych nieporozumień i kłopotów. Jasne zdefiniowanie obowiązków obu stron, ustale- nie terminu przekazania lokalu, wizyt inspekcyjnych oraz koor- dynacja niezbędnych napraw, organizacja ewentualnych zakupów dodatkowego wypo- sażenia – wszystko to kwestie, którymi kompleksowo zajmie się zarządca nieruchomością.
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015
Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015

Recommended

Raport z rynku_nieruchomosci_II_kwartal_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_II_kwartal_2014Raport z rynku_nieruchomosci_II_kwartal_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_II_kwartal_2014
Artur Osak
 
Raport z rynku nieruchomości - II kwartał 2014 r.
Raport z rynku nieruchomości - II kwartał 2014 r.Raport z rynku nieruchomości - II kwartał 2014 r.
Raport z rynku nieruchomości - II kwartał 2014 r.
Gratkapl
 
Raport z rynku_nieruchomosci_i_kwartal_2015
Raport z rynku_nieruchomosci_i_kwartal_2015Raport z rynku_nieruchomosci_i_kwartal_2015
Raport z rynku_nieruchomosci_i_kwartal_2015
Artur Osak
 
Raport z rynku nieruchomości - podsumowanie 2014 roku
Raport z rynku nieruchomości - podsumowanie 2014 rokuRaport z rynku nieruchomości - podsumowanie 2014 roku
Raport z rynku nieruchomości - podsumowanie 2014 roku
Gratkapl
 
Raport z rynku_nieruchomosci_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_2014Raport z rynku_nieruchomosci_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_2014
Artur Osak
 
Raport z rynku nieruchomości podsumowanie 2013 r.
Raport z rynku nieruchomości podsumowanie 2013 r.Raport z rynku nieruchomości podsumowanie 2013 r.
Raport z rynku nieruchomości podsumowanie 2013 r.
Gratkapl
 
Technology Vision 2017 - Overview
Technology Vision 2017 - OverviewTechnology Vision 2017 - Overview
Technology Vision 2017 - Overview
Accenture Technology
 
Raport z rynku nieruchomości - I kwartał 2015 r.
Raport z rynku nieruchomości - I kwartał 2015 r.Raport z rynku nieruchomości - I kwartał 2015 r.
Raport z rynku nieruchomości - I kwartał 2015 r.
Gratkapl
 

Recommended

Raport z rynku_nieruchomosci_II_kwartal_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_II_kwartal_2014Raport z rynku_nieruchomosci_II_kwartal_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_II_kwartal_2014
Artur Osak
 
Raport z rynku nieruchomości - II kwartał 2014 r.
Raport z rynku nieruchomości - II kwartał 2014 r.Raport z rynku nieruchomości - II kwartał 2014 r.
Raport z rynku nieruchomości - II kwartał 2014 r.
Gratkapl
 
Raport z rynku_nieruchomosci_i_kwartal_2015
Raport z rynku_nieruchomosci_i_kwartal_2015Raport z rynku_nieruchomosci_i_kwartal_2015
Raport z rynku_nieruchomosci_i_kwartal_2015
Artur Osak
 
Raport z rynku nieruchomości - podsumowanie 2014 roku
Raport z rynku nieruchomości - podsumowanie 2014 rokuRaport z rynku nieruchomości - podsumowanie 2014 roku
Raport z rynku nieruchomości - podsumowanie 2014 roku
Gratkapl
 
Raport z rynku_nieruchomosci_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_2014Raport z rynku_nieruchomosci_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_2014
Artur Osak
 
Raport z rynku nieruchomości podsumowanie 2013 r.
Raport z rynku nieruchomości podsumowanie 2013 r.Raport z rynku nieruchomości podsumowanie 2013 r.
Raport z rynku nieruchomości podsumowanie 2013 r.
Gratkapl
 
Technology Vision 2017 - Overview
Technology Vision 2017 - OverviewTechnology Vision 2017 - Overview
Technology Vision 2017 - Overview
Accenture Technology
 
Raport z rynku nieruchomości - I kwartał 2015 r.
Raport z rynku nieruchomości - I kwartał 2015 r.Raport z rynku nieruchomości - I kwartał 2015 r.
Raport z rynku nieruchomości - I kwartał 2015 r.
Gratkapl
 
Raport z rynku_nieruchomosci_podsumowanie_2013
Raport z rynku_nieruchomosci_podsumowanie_2013Raport z rynku_nieruchomosci_podsumowanie_2013
Raport z rynku_nieruchomosci_podsumowanie_2013
Artur Osak
 
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Metrohouse
 
Rynek mieszkaniowy w Polsce po I kwartale 2015 roku - prezentacja 2015-05
Rynek mieszkaniowy w Polsce po I kwartale 2015 roku - prezentacja 2015-05Rynek mieszkaniowy w Polsce po I kwartale 2015 roku - prezentacja 2015-05
Rynek mieszkaniowy w Polsce po I kwartale 2015 roku - prezentacja 2015-05
REAS
 
ARA Otodom_Bydgoszcz 10 czerwca
ARA Otodom_Bydgoszcz 10 czerwcaARA Otodom_Bydgoszcz 10 czerwca
ARA Otodom_Bydgoszcz 10 czerwca
Otodom
 
Emerging Trends in Real Estate 2016
Emerging Trends in Real Estate 2016Emerging Trends in Real Estate 2016
Emerging Trends in Real Estate 2016
PwC Polska
 
Puls Rynku Nieruchomości I kw. 2019 - Raport Metrohouse i Gold Finance
Puls Rynku Nieruchomości I kw. 2019 - Raport Metrohouse i Gold FinancePuls Rynku Nieruchomości I kw. 2019 - Raport Metrohouse i Gold Finance
Puls Rynku Nieruchomości I kw. 2019 - Raport Metrohouse i Gold Finance
Metrohouse
 
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Łodź 7maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Łodź 7majaAkademia Rozwoju Agenta Otodom_Łodź 7maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Łodź 7maja
Otodom
 
ARA Otodom_Lublin_maj
ARA Otodom_Lublin_majARA Otodom_Lublin_maj
ARA Otodom_Lublin_maj
Otodom
 
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
Metrohouse
 
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateliASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
SPIUG
 
ARA Otodom Poznań czerwiec
ARA Otodom Poznań czerwiecARA Otodom Poznań czerwiec
ARA Otodom Poznań czerwiec
Otodom
 
ARA Otodom_Białystok_26 maja
ARA Otodom_Białystok_26 majaARA Otodom_Białystok_26 maja
ARA Otodom_Białystok_26 maja
Otodom
 
Raport AMRON-SARFiN 2010
Raport AMRON-SARFiN 2010Raport AMRON-SARFiN 2010
Raport AMRON-SARFiN 2010
Wojciech Boczoń
 
Raport m-commerce w praktyce 2013 - PEŁNA WERSJA
Raport m-commerce w praktyce 2013 - PEŁNA WERSJARaport m-commerce w praktyce 2013 - PEŁNA WERSJA
Raport m-commerce w praktyce 2013 - PEŁNA WERSJA
Praktycy.com
 
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
Metrohouse
 
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Kraków 7 maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Kraków 7 majaAkademia Rozwoju Agenta Otodom_Kraków 7 maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Kraków 7 maja
Otodom
 
Raport Metrohouse i Expandera Lipiec 2018
Raport Metrohouse i Expandera Lipiec 2018Raport Metrohouse i Expandera Lipiec 2018
Raport Metrohouse i Expandera Lipiec 2018
Metrohouse
 
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Poznań 6_maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Poznań 6_majaAkademia Rozwoju Agenta Otodom_Poznań 6_maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Poznań 6_maja
Otodom
 
ARA Otodom Toruń czerwiec
ARA Otodom Toruń czerwiecARA Otodom Toruń czerwiec
ARA Otodom Toruń czerwiec
Otodom
 
ARA Otodom_Rzeszow_26 maja
ARA Otodom_Rzeszow_26 majaARA Otodom_Rzeszow_26 maja
ARA Otodom_Rzeszow_26 maja
Otodom
 
Śniadanie z Gratka.pl Warszawa 8.03.2016
Śniadanie z Gratka.pl Warszawa 8.03.2016Śniadanie z Gratka.pl Warszawa 8.03.2016
Śniadanie z Gratka.pl Warszawa 8.03.2016
Artur Osak
 
Śniadanie z Gratka.pl Katowice 8.03.2016
Śniadanie z Gratka.pl Katowice 8.03.2016Śniadanie z Gratka.pl Katowice 8.03.2016
Śniadanie z Gratka.pl Katowice 8.03.2016
Artur Osak
 

More Related Content

Similar to Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015

Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Metrohouse
 
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
Metrohouse
 
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
Metrohouse
 

Similar to Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015 (20)

Raport z rynku_nieruchomosci_podsumowanie_2013
Raport z rynku_nieruchomosci_podsumowanie_2013Raport z rynku_nieruchomosci_podsumowanie_2013
Raport z rynku_nieruchomosci_podsumowanie_2013
 
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
 
Rynek mieszkaniowy w Polsce po I kwartale 2015 roku - prezentacja 2015-05
Rynek mieszkaniowy w Polsce po I kwartale 2015 roku - prezentacja 2015-05Rynek mieszkaniowy w Polsce po I kwartale 2015 roku - prezentacja 2015-05
Rynek mieszkaniowy w Polsce po I kwartale 2015 roku - prezentacja 2015-05
 
ARA Otodom_Bydgoszcz 10 czerwca
ARA Otodom_Bydgoszcz 10 czerwcaARA Otodom_Bydgoszcz 10 czerwca
ARA Otodom_Bydgoszcz 10 czerwca
 
Emerging Trends in Real Estate 2016
Emerging Trends in Real Estate 2016Emerging Trends in Real Estate 2016
Emerging Trends in Real Estate 2016
 
Puls Rynku Nieruchomości I kw. 2019 - Raport Metrohouse i Gold Finance
Puls Rynku Nieruchomości I kw. 2019 - Raport Metrohouse i Gold FinancePuls Rynku Nieruchomości I kw. 2019 - Raport Metrohouse i Gold Finance
Puls Rynku Nieruchomości I kw. 2019 - Raport Metrohouse i Gold Finance
 
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Łodź 7maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Łodź 7majaAkademia Rozwoju Agenta Otodom_Łodź 7maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Łodź 7maja
 
ARA Otodom_Lublin_maj
ARA Otodom_Lublin_majARA Otodom_Lublin_maj
ARA Otodom_Lublin_maj
 
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera Czerwiec 2015
 
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateliASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
 
ARA Otodom Poznań czerwiec
ARA Otodom Poznań czerwiecARA Otodom Poznań czerwiec
ARA Otodom Poznań czerwiec
 
ARA Otodom_Białystok_26 maja
ARA Otodom_Białystok_26 majaARA Otodom_Białystok_26 maja
ARA Otodom_Białystok_26 maja
 
Raport AMRON-SARFiN 2010
Raport AMRON-SARFiN 2010Raport AMRON-SARFiN 2010
Raport AMRON-SARFiN 2010
 
Raport m-commerce w praktyce 2013 - PEŁNA WERSJA
Raport m-commerce w praktyce 2013 - PEŁNA WERSJARaport m-commerce w praktyce 2013 - PEŁNA WERSJA
Raport m-commerce w praktyce 2013 - PEŁNA WERSJA
 
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
Raport szybko pl, metrohouse i expandera wrzesien 2013
 
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Kraków 7 maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Kraków 7 majaAkademia Rozwoju Agenta Otodom_Kraków 7 maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Kraków 7 maja
 
Raport Metrohouse i Expandera Lipiec 2018
Raport Metrohouse i Expandera Lipiec 2018Raport Metrohouse i Expandera Lipiec 2018
Raport Metrohouse i Expandera Lipiec 2018
 
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Poznań 6_maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Poznań 6_majaAkademia Rozwoju Agenta Otodom_Poznań 6_maja
Akademia Rozwoju Agenta Otodom_Poznań 6_maja
 
ARA Otodom Toruń czerwiec
ARA Otodom Toruń czerwiecARA Otodom Toruń czerwiec
ARA Otodom Toruń czerwiec
 
ARA Otodom_Rzeszow_26 maja
ARA Otodom_Rzeszow_26 majaARA Otodom_Rzeszow_26 maja
ARA Otodom_Rzeszow_26 maja
 

More from Artur Osak

Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Gdańsk 11.02.2016
Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Gdańsk 11.02.2016Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Gdańsk 11.02.2016
Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Gdańsk 11.02.2016
Artur Osak
 

More from Artur Osak (7)

Śniadanie z Gratka.pl Warszawa 8.03.2016
Śniadanie z Gratka.pl Warszawa 8.03.2016Śniadanie z Gratka.pl Warszawa 8.03.2016
Śniadanie z Gratka.pl Warszawa 8.03.2016
 
Śniadanie z Gratka.pl Katowice 8.03.2016
Śniadanie z Gratka.pl Katowice 8.03.2016Śniadanie z Gratka.pl Katowice 8.03.2016
Śniadanie z Gratka.pl Katowice 8.03.2016
 
Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Kraków 18.02.2016
Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Kraków 18.02.2016Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Kraków 18.02.2016
Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Kraków 18.02.2016
 
Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Gdańsk 11.02.2016
Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Gdańsk 11.02.2016Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Gdańsk 11.02.2016
Śniadanie biznesowe z Gratka.pl - Gdańsk 11.02.2016
 
Raport z rynku_nieruchomosci_ii_kwartal_2015
Raport z rynku_nieruchomosci_ii_kwartal_2015Raport z rynku_nieruchomosci_ii_kwartal_2015
Raport z rynku_nieruchomosci_ii_kwartal_2015
 
Raport z rynku_nieruchomosci_iii_kwartal_2015
Raport z rynku_nieruchomosci_iii_kwartal_2015Raport z rynku_nieruchomosci_iii_kwartal_2015
Raport z rynku_nieruchomosci_iii_kwartal_2015
 
Raport z rynku_nieruchomosci_iii_kwartal_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_iii_kwartal_2014Raport z rynku_nieruchomosci_iii_kwartal_2014
Raport z rynku_nieruchomosci_iii_kwartal_2014
 

Raport z rynku nieruchomosci roczny 2015

  • 1. RAPORT2015 Kredyt na mieszkanie w 2016 roku Polski rynek nieruchomości okiem ekspertów MdM w dużym mieście Rynek najmu w Polsce
  • 2.
  • 3. 20. Kredyt na mieszkanie w 2016 46. MdM w dużym mieście 5. Jakich nieruchomości szukali Polacy w 2015 roku? 7. Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnym 11. Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku 16. Podsumowanie ryn- ku kredytów hipotecznych w 2015 roku 20. Kredyt na mieszkanie w 2016 roku – jakie zmiany nas czekają? 22. Współpraca między biurami nieruchomości – klucz do satysfakcji klienta 26. Co dzisiaj pomaga w sprzedaży nieruchomo- ści? Innowacje w zawodzie pośrednika 29. Dynamiczny rozwój rynku najmu w Polsce 32. Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 roku – podsumo- wanie i prognoza Brand Ma- nagera Gratki Nieruchomości Krzysztofa Kowalkowskiego 36. Polski rynek nierucho- mości okiem ekspertów – podsumowanie roku 2015 i prognozy na 2016 43. Polacy inwestują w nie- ruchomości za granicą 46. MdM w dużym mieście – jakie są możliwości kupna mieszkania z dopłatą w wybra- -nych miastach w Polsce 56. Zarządzanie najmem nieruchomości, czyli o mało popularnej na polskim rynku usłudze 59. Dobry lokal usługowo- -handlowy – co warto wiedzieć, zanim go wynajmiemy? 61. Wywiady Gratki – podsumowujemy rok 2015 z przedstawicielami rynku wtórnego i pierwotnego: Prezydentem PFRN Leszkiem A. Hardkiem Dyrektorem Generalnym PZFD Konradem Płochockim 67. Śniadania biznesowe Gratka.pl w 2015 roku Spis treściRaport strona 3
  • 4. .................................................................................................................................................... Gratka.pl to jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich serwisów z ogłoszeniami nieruchomości. Od ponad 15 lat koncentrujemy się na efekcie finalnym, jakim jest doprowadzenie do skojarzenia obu stron transakcji kupna/sprzedaży nieruchomości. Gratka.pl to ponad milion ofert nieruchomości z kategorii mieszkań, działek, gruntów, garaży i  lokali użytkowych, które można wyszukiwać na mapie w interesującym użytkownika obszarze. Z serwisem współpracuje ponad 3600 biur nieruchomości i ponad 500 deweloperów. Serwis jest dostosowany do wszystkich urządzeń mobilnych. W przeglądarkach mobilnych użyteczność zapewnia technologia RWD. Na urządzenia z systemami iOS, Android i Windows Phone - powstała dar- mowa aplikacja, dobrze oceniona przez użytkowników i klientów za ułatwienie kontaktu między nimi. Metodologia analiz: Gratka.pl Opracowanie: zespół redakcyjny: Gratka.pl Serwis Gratka.pl należy do Raport strona 4
  • 5. Jakich nieruchomości szukali Polacy w 2015 roku?Raport strona 5 Jakich nieruchomości szukaliPolacyw2015? Według danych z serwisu Grat- ka.pl, Polacy szukają głównie nieruchomości mieszkalnych. Większość transakcji, które odbywają się na rynku to za- kup mieszkań lub ich najem. Najwięcej osób, poszukujących mieszkań do zakupu jest w województwie łódzkim – to aż 57 proc. wszystkich osób od- wiedzających serwis Gratka. pl z tego regionu. Natomiast najwięcej chętnych na najem mieszkania jest w wojewódz- twie opolskim – 27 proc. Specyficznym rynkiem w skali całego kraju jest region podkar- packi – tam aż 33 proc. wszyst- kich poszukujących jest zain- teresowanych zakupem domu. Najemców tego typu nierucho- mości jest niewielu – najwięcej jest ich w województwach: lubuskim, opolskim czy warmiń- sko – mazurskim (po 3 proc.). Mniejsze znaczenie wśród po- szukujących mają takie nieru- chomości jak: lokale użytkowe na sprzedaż lub wynajem, a także działki na sprzedaż lub do wydzierżawienia. Lokalami użytkowymi do zakupu zainteresowane najbardziej są osoby w wo- jewództwach: kujawsko – pomorskim i lubelskim (5 proc.)., najem tego typu nieruchomości atrakcyjny jest dla osób z województwa opolskiego – 16 proc. Działki do zakupu najbar- dziej poszukiwane są w województwie podkarpac- kim – 16 proc., a do wydzier- żawienia w województwie opolskim – 3 proc.
  • 6. Jakich nieruchomości szukali Polacy w 2015 roku?Raport strona 6 dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Województwo Zakup Najem 47% 48% 43% 55% 57% 56% 49% 39% 14% 50% 51% 48% 56% 47% 52% 49% 21% 20% 17% 21% 15% 16% 23% 27% 21% 9% 20% 23% 15% 19% 19% 20% Mieszkanie Zakup Najem 14% 10% 17% 6% 12% 8% 7% 3% 33% 19% 10% 14% 12% 8% 13% 12% 1% 2% 2% 3% 1% 1% 2% 3% 2% 1% 2% 1% 2% 3% 1% 2% Dom Zakup Najem 1% 5% 5% 3% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 2% 1% 5% 1% 1% 5% 4% 6% 8% 16% 11% 6% 5% 5% 5% 6% 4% 4% Lokal użytkowy Zakup Najem 3% 6% 5% 1% 4% 3% 4% 2% 14% 9% 5% 3% 5% 7% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% 2% 1% 3% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 1% 2% Działka Inne 6% 6% 8% 5% 1% 7% 5% 5% 3% 4% 3% 4% 3% 6% 5% 7%
  • 7. Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnymRaport strona 7 średnia cena styczeń 2015 średnia cena grudzień 2015 Różnica styczeń/grudzień 2015 279 460 225 420 285 130 186 610 210 990 398 840 540 560 220 900 242 580 230 530 378 280 182 290 239 480 221 540 297 570 272 440 273200 233520 284810 187300 223230 394630 552820 216100 253090 232420 383580 183850 224580 223150 309690 273060 -2,3% 3,5% -0,1% 0,4% 5,5% -1,1% 2,2% -2,2% 4,2% 0,8% 1,4% 0,8% -6,6% 0,7% 3,9% 0,2% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Województwo Średnie ceny ofertowe mieszkań w poszczególnych województwach Cenynieruchomości w2015rokunarynku wtórnym
  • 8. Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnymRaport strona 8 Zmiany cen ofertowych m kw. mieszkania w miastach wojewódzkich na rynku wtórnym, styczeń/grudzień 2015 Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław Miasto Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 5 047 3 830 6 603 3 180 4 463 4 193 6 958 5 164 4 360 4 663 4 973 5 917 5 430 4 784 8 941 6 539 5012 3800 6630 3100 4430 4201 6940 5105 4370 4660 4980 5940 5420 4800 8900 6528 -1% -1% 0% -3% -1% 0% 0% -1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1 pokojowe Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 4 891 4 177 6 310 3 454 4 789 4 296 7 043 5 110 4 476 4 604 4 444 6 422 5 160 4 333 8 453 6 138 4899 4160 6300 3450 4790 4300 7060 5115 4486 4640 4500 6430 5170 4350 8456 6150 0,2% -0,4% -0,2% -0,1% 0,0% 0,1% 0,2% 0,1% 0,2% 0,8% 1,2% 0,1% 0,2% 0,4% 0,0% 0,2% 2 pokojowe Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 4 578 3 994 5 800 3 017 4 502 4 340 6 580 5 028 4 537 4 445 4 560 5 792 4 618 4 347 8 573 5 769 4570 4000 5790 3025 4500 4350 6590 5040 4520 4440 4570 5790 4600 4320 8560 5750 -0,2% 0,2% -0,2% 0,3% 0,0% 0,2% 0,2% 0,2% -0,4% -0,1% 0,2% 0,0% -0,4% -0,6% -0,2% -0,3% 3 pokojowe
  • 9. Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnymRaport strona 9 Zmiany cen ofertowych m kw. domu w miastach wojewódzkich na rynku wtórnym, styczeń/grudzień 2015 Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław Miasto Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 2223 3177 4536 2352 3573 3294 4639 3252 3508 3079 2999 3649 3063 3369 5555 4054 2300 3100 4580 2395 3700 3140 4530 3455 3470 3140 3050 3740 3190 3390 5400 4060 3,3% -2,5% 1,0% 1,8% 3,4% -4,9% -2,4% 5,9% -1,1% 1,9% 1,7% 2,4% 4,0% 0,6% -2,9% 0,1% Bliźniak Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 2733 2975 3894 2595 3932 3216 4893 3487 3100 3379 3526 3500 2934 3364 5704 4098 2744 2920 3996 2455 3900 3040 4904 3333 3000 3305 3620 3600 2930 3340 5759 4080 0,4% -1,9% 2,6% -5,7% -0,8% -5,8% 0,2% -4,6% -3,3% -2,2% 2,6% 2,8% -0,1% -0,7% 1,0% -0,4% Szeregowy Styczeń 2015 Grudzień 2015 Zmiana ceny styczeń /grudzień 3237 3317 4650 2699 3910 3603 4455 3715 3658 3562 2771 4298 3652 3984 5673 4526 3122 3270 4700 2740 4001 3605 4500 3700 3745 3640 2770 4258 3650 3969 5650 4430 -3,7% -1,4% 1,1% 1,5% 2,3% 0,1% 1,0% -0,4% 2,3% 2,1% 0,0% -0,9% -0,1% -0,4% -0,4% -2,2% Wolnostojący
  • 10. Ceny nieruchomości w 2015 roku na rynku wtórnymRaport strona 10 średnia cena styczeń 2015 średnia cena grudzień 2015 Różnica styczeń/grudzień 2015 279 460 225 420 285 130 186 610 210 990 398 840 540 560 220 900 242 580 230 530 378 280 182 290 239 480 221 540 297 570 272 440 273200 233520 284810 187300 223230 394630 552820 216100 253090 232420 383580 183850 224580 223150 309690 273060 -2,3% 3,5% -0,1% 0,4% 5,5% -1,1% 2,2% -2,2% 4,2% 0,8% 1,4% 0,8% -6,6% 0,7% 3,9% 0,2% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Województwo Średnie ceny ofertowe domów w poszczególnych województwach
  • 11. Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku Raport strona 11 Strukturasprzedaży nieruchomości w2015roku Około 65 proc. pol- skich mieszkań z rynku wtórnego, oferowanych w 2015 roku do sprze- daży, miało ponad 14 lat, reszta to lokale wybu- dowane po roku 2000. Najwięcej lokali ponad czternastoletnich pro- ponowano do sprzedaży w Opolu – 85 proc. całej oferty rynkowej w tej lokalizacji. Z drugiej strony – najwię- cej mieszkań wybudowa- nych w ostatnich czter- nastu latach oferowano do sprzedaży w Krako- wie - 46 proc. całej oferty sprzedażowej mieszkań na rynku wtórnym w tym mieście. Jeśli chodzi o strukturę sprzedaży mieszkań ze względu na liczbę po- koi to dominowały we wszystkich analizowa- nych miastach mieszka- nia 2- i 3-pokojowe. Mieszkania wybudowane przed rokiem 2000 Mieszkania wybudowane między latami 2000 - 2015 78% 72% 65% 70% 75% 76% 54% 78% 77% 64% 85% 64% 64% 77% 60% 66% 65% 22% 28% 35% 30% 25% 24% 46% 22% 23% 36% 15% 36% 36% 23% 40% 34% 35% Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław OGÓŁEM Miasto Struktura mieszkań na sprzedaż na rynku wtórnym
  • 12. Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku Raport strona 12 1 pokój 2 pokoje 3 pokoje Więcej niż 3 pokoje 4% 14% 9% 17% 14% 18% 15% 10% 14% 18% 21% 19% 8% 15% 5% 9% 10% 59% 52% 58% 39% 53% 48% 50% 48% 45% 52% 35% 55% 55% 49% 41% 47% 46% 32% 25% 26% 35% 27% 27% 27% 28% 30% 26% 34% 20% 33% 25% 35% 33% 31% 5% 9% 7% 9% 6% 6% 8% 14% 10% 5% 10% 6% 4% 11% 18% 11% 13% Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław OGÓŁEM Miasto Struktura wynajmu mieszkań ze względu na liczbę pokoi
  • 13. 1 pokój 2 pokoje 3 pokoje Więcej niż 3 pokoje 12% 8% 6% 7% 9% 9% 14% 7% 11% 10% 6% 10% 9% 8% 9% 10% 10% 35% 40% 38% 32% 34% 38% 39% 32% 43% 39% 36% 39% 36% 34% 34% 41% 36% 38% 40% 36% 43% 40% 37% 34% 43% 35% 35% 40% 36% 40% 38% 38% 36% 36% 15% 12% 20% 18% 17% 16% 14% 19% 10% 16% 18% 15% 20% 20% 18% 13% 18% Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław OGÓŁEM Miasto Struktura sprzedaży mieszkań ze względu na liczbę pokoi Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku Raport strona 13
  • 14. Struktura sprzedaży nieruchomości w 2015 roku Raport strona 14 bliźniak szeregowy wolnostojący 8% 24% 24% 7% 20% 28% 18% 26% 11% 10% 8% 22% 4% 27% 27% 26% 22% 5% 8% 12% 3% 13% 1% 3% 8% 2% 2% 18% 11% 10% 2% 3% 7% 6% 87% 68% 64% 90% 67% 70% 79% 67% 88% 88% 74% 67% 86% 71% 70% 68% 72% Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław OGÓŁEM Miasto Struktura sprzedaży domów ze względu na typ budynku
  • 15.
  • 16. Podsumowanie rynku kredytów hipotecznych w 2015 rokuRaport strona 16 Podsumowanie rynkukredytów hipotecznych w2015roku Za nami rok 2015 pełen no- wych regulacji na rynku kre- dytowym oraz zaskakujących zdarzeń na rynku walutowym. Ostatnie miesiące okazały się dość burzliwe przede wszyst- kim dla posiadaczy kredytów hipotecznych. Jednym z powo- dów był wprowadzony przez Komisję Nadzoru Finansowego wymóg posiadania 10-procen- towego minimalnego wkładu własnego. Dla potencjalnego kredytobiorcy, zainteresowa- nego kredytem mieszkaniowym w wysokości 300 tys. złotych, oznaczało to konieczność wnie- sienia kwoty 30 tys. złotych ze środków własnych. To dość znaczne obciążenie, zważywszy na fakt, że w 2014 r. opera- cja taka kosztowała dwa razy mniej, czyli 15 tys. złotych. Wyższy wkład własny Obowiązek zapłaty wyższego wkładu własnego nie wpłynął jednak negatywnie na zain- teresowanie kredytami hipo- tecznymi. Jak wynika z raportu Związku Banków Polskich AMRON SARFiN, podsumo- wującego rynek hipoteczny po III kwartałach 2015 roku, od stycznia do września ubiegłego roku podpisano 132 618 umów kredytowych na łączną kwotę 28,7 mld złotych. Warto zazna- czyć, że w analogicznym okresie 2014 roku liczba zawartych umów była mniejsza i wyniosła 131 094, a ich wartość 27,7 mld złotych. Niestety według zaleceń Re- komendacji S w 2016 r. nastąpi dalszy wzrost wymaganego wkładu własnego i będzie wynosić odpowiednio 15 proc., a w 2017 r. 20 proc. Nowe regulacje pozostawiają jednak bankom możliwość dalszego udzielania kredytów z 10 proc. wkładem własnym przy opcji z dodatkowym ubezpieczeniem brakującej kwoty. Dobrą infor- macją dla osób nie
  • 17. posiadających wystarczających środków jest to, że już grudniu 2015 r. część banków zapowie- działa, że nadal będzie udzielać kredyty z 10 proc. wkładem własnym, oczywiście przy speł- nieniu wymogów stawianych przez KNF, czyli zastosowaniu odpowiedniego ubezpieczenia. Pamiętajmy również o funk- cjonowaniu programu MdM, w ramach którego istnieje moż- liwość rządowego dofinanso- wania wkładu własnego nawet do 30 proc. Niskie stopy procentowe, tanie kredyty Rok 2015 należy uznać za jeden z najlepszych okresów dla posiadaczy zobowiązań miesz- kaniowych wyrażonych w PLN. W marcu ubiegłego roku miała bowiem miejsce obniżka stóp procentowych dokonana przez Narodowy Bank Polski i to aż o 50 pkt. bazowych. Na skutek tego wydarzenia podstawowa stopa NBP (stopa referencyjna), będąca jednocześnie bench- markiem dla stóp obowiązują- cych na rynku międzybanko- wym, zaczęła wynosić równe 1,50 proc. Operacja ta sprawiła, że stopa WIBOR 3M, która wraz z marżą kredytową stano- wi oprocentowanie kredytów hipotecznych, od marca 2015 zaczęła poruszać się w wąskim przedziale 1,65 - 1,73 proc. Bardzo niska wartość stopy WI- BOR 3M oraz stabilny poziom marż kredytowych sprawiły, że w 2015 roku kredyty hipotecz- ne w PLN były jednymi z najtań- szych w historii polskiego rynku finansowego. Zły rok dla frankowiczów W zupełnie innej sytuacji zna- leźli się posiadacze kredytów denominowanych we frankach szwajcarskich. Na skutek nie- korzystnych zmian, które miały miejsce na rynku walutowym, podwyższeniu uległa zarówno miesięczna rata związana ze spłatą zobowiązania, jak i całko- wite saldo zadłużenia. Na długo w pamięci kredyto- biorców frankowych pozostanie głośne wydarzenie ze stycznia 2015 roku, kiedy to na skutek decyzji SNB (Szwajcarski Bank Narodowy), dotyczącej uwol- nienia kursu franka szwajcar- skiego względem innym walut, kurs wymiany CHF/PLN wzrósł z poziomu 3,50 zł do ponad 4,30 zł, momentami przekra- czając poziom 5 złotych. Sytu- acja ta wywołała nagły wzrost rat płaconych przez kredyto- biorców oraz salda zadłużenia. Podsumowanie rynku kredytów hipotecznych w 2015 rokuRaport strona 17 Artykuł sponsorowany
  • 18. Podsumowanie rynku kredytów hipotecznych w 2015 rokuRaport strona 18 Problem okazał się poważny także dla samych banków, w przypadku których nastąpił spadek wartości zabezpieczeń (nieruchomości) w stosunku do udzielonych kredytów. Niedługo po tym wydarzeniu w mediach burzliwie dyskuto- wano na temat tzw. pomocy dla frankowiczów. Najwięksi eko- nomiści oraz politycy wyprze- dzali się w formułowaniu pomy- słów rozwiązujących tę kwestię. Wśród haseł, które pojawiały się najczęściej, było przewalu- towanie po kursie z dnia uru- chomienia kredytu, umorzenie części zadłużenia, czy powoła- nie specjalnych funduszy mają- cych wspierać kredytobiorców, którzy znajdą się w trudnej sytuacji materialnej. Oczywiście najbardziej gorące dyskusje dotyczyły tematu źró- deł finansowania tej pomocy. Najczęściej stawianym pyta- niem pozostawała kwestia, czy tylko banki powinny ponieść koszty wprowadzenia progra- mu wspierającego frankowi- czów, oraz ewentualnie w jakiej wysokości miałyby w nich partycypować. Należy zaznaczyć, że problem zobowiązań frankowych może stanowić duże zagrożenie dla stabilności całego sektora fi- nansowego. Z raportu AMRON SARFiN wynika, że udział kre- dytów zagrożonych, denomino- wanych w CHF w pierwszych trzech kwartałach 2015 roku był nieco wyższy, niż takich sa- mych zobowiązań udzielonych w PLN. W samym III kwartale zmienne te przyjmowały warto- ści 3,42 proc. (kredyty złotowe) i 3,54 proc. (kredyty frankowe). Nie oznacza to jednak, że wszy- scy frankowicze są w bardzo trudnej sytuacji, ponieważ to oni w ostatnich latach płacili dużo niższe raty w stosunku do osób posiadających kredyty w złotówkach. Do końca 2015 r. rząd nie sfor- mułował ostatecznego stanowi- ska w sprawie kredytów udzie- lanych we frankach i przełożył wprowadzenie ewentualnej pomocy na 2016 rok. Nowelizacja MdM pobu- dziła rynek Ostatnie dwanaście miesięcy to również kontynuacja rozpo- czętego w 2014 roku rządowe- go programu Mieszkanie dla Młodych, który miał wspierać
  • 19. młodych ludzi w zakupie nie- ruchomości. Jednak prawdzi- wy rozkwit tego rozwiązania nastąpił dopiero od września 2015 roku, kiedy to na skutek nowelizacji ustawy program objął swoim zasięgiem nieru- chomości z rynku wtórnego. W samym tylko listopadzie kredytobiorcy złożyli wnioski o dopłaty z MdM na łączną kwotę 125,1 mln zł. W po- przednich miesiącach zainte- resowanie programem było ponad trzykrotnie niższe. Warto zaznaczyć, że pula środ- ków jest jednak ograniczona. Według danych BGK na dzień 31.12.2015 (na podstawie prze- kazanych wniosków nabywców) poziom wykorzystanego limitu środków na 2016 r. osiągnął 50,24 proc. Szacuje się, że przy tak rosnącej skali zaintereso- wania środków może zabraknąć nawet do połowy 2016 roku. Podsumowując powyższe rozważania, bez wątpienia należy stwierdzić, że rok 2015 przyniósł spore zamieszanie na rynku kredytów hipotecz- nych. Z jednej strony był on wyjątkowo przychylny dla osób zadłużonych w polskim złotym, a z drugiej budził wiele emocji wśród posiadaczy kredytów walutowych. Widmo podatku banko- wego Ostatnie miesiące 2015 roku okazały się również okresem dość nieprzewidywalnym dla całego sektora bankowego. Wraz z nowym rządem pojawiły się nowe pomysły dotyczące całej branży finansowej. Wid- mo zbliżającego się podatku bankowego wywołało niepokój pośród banków. Na koniec roku część z nich pogorszyła warunki cenowe dla kredytów hipotecz- nych. Dodatkowo w ostatnich dniach 2015 roku pojawiła się informacja, że podatek banko- wy został ustalony na najwyż- szym zakładanym poziomie 0,44% wartości aktywów, co negatywnie odbije się nie tylko na bankach, ale również na samych klientach. O ile rok 2015 możemy zaliczyć do dość stabilnego okresu dla branży kredytów hipotecznych, to ostatnie miesiące skłaniają nas do głębszych refleksji na te- mat przyszłości sektora banko- wego. Przed bankami stoją duże wyzwania związane z utrzyma- niem rentowności oraz minima- lizacją kosztów prowadzenia działalności, co bez wątpienia przełoży się na cenę dla klienta korzystającego z różnorodnych usług bankowych: kont, kart, kredytów czy lokat. W 2016 roku Kredytobiorcy będą zmuszeni dostosować się do nowych warunków kredytowa- nia. Spodziewamy się jednak, że będzie to również czas dalszego rozkwitu programu MdM oraz niskich stóp procentowych, czyli niskich rat dla posiadaczy kredytów w złotówkach. Autor: Magdalena Mrozowska, wiceprezes zarządu Feniks Finanse Podsumowanie rynku kredytów hipotecznych w 2015 rokuRaport strona 19
  • 20. Kredytna mieszkanie w2016roku Nie ulega wątpliwości, że przy dość złożonej sytuacji poli- tycznej i gospodarczej, w jakiej obecnie znajduje się Polska, trudno pokusić się o długo- falowe prognozy, dotyczące zarówno rynku nieruchomości (zwłaszcza rynku pierwotnego), jak i silnie związanego z nim rynku kredytów hipotecznych. Dostępne dane wskazują, że ubiegły rok był jednym z naj- lepszych w historii polskiego budownictwa mieszkaniowego, potwierdzają to z resztą sami deweloperzy. Wielu Polaków, dostrzegając znaczący spadek rentowności lokat bankowych, decydowało się w 2015 roku zainwestować zgromadzony kapitał w zakup nowego miesz- kania, głównie pod wynajem. To naturalne i dość logiczne rozwiązanie, zważywszy, że inwestycja w nieruchomość od wielu lat postrzegana jest jako bezpieczne rozwiązanie na trudne, niepewne czasy. Polacy postanowili uruchomić w tym celu całkiem sporo własnych oszczędności, stąd duża zmiana proporcji w zakupach mieszkań na kredyt w stosun- ku do zakupów gotówkowych. Oczywiście, był to równie dobry czas dla rynku kredy- tów mieszkaniowych, o czym najlepiej mówią surowe liczby – w końcu III kwartału 2015 roku banki obsługiwały blisko milion kredytów hipotecz- nych. Czy rozpoczynający się rok będzie stabilny dla rynku kredytów miesz- kaniowych? Jakich zmian spodziewać się mogą w najbliższych miesiącach przyszli kredytobiorcy? Na te pytania odpowiada specjalista ds. kredytowania zaku- pów nieruchomości. Kredyt na mieszkanie w 2016 rokuRaport strona 20 Czy bieżący rok będzie dla obu rynków – nie- ruchomości i kredytów mieszkaniowych – równie udany? Z całą pewnością trudno bę- dzie zbliżyć się do tych rekordowych wyników, zarówno jeśli idzie o liczbę wybudowa- nych, jak i sprzedanych lokali.
  • 21. Na drodze staje tu przede wszystkim zapowiedź wpro- wadzenia podatku bankowego, na którą dość szybko zareago- wały banki – kilka z nich już w końcu ubiegłego roku podnio- sło marżę dla kredytów hipo- tecznych, zapewne wkrótce dołączą do nich kolejne. Dodat- kowo, część banków przyjęło w tym samym czasie wyższy poziom kosztów utrzymania dla osób starających się o kredyt mieszkaniowy. W praktyce zmiany te obniżają zdolność kredytową wielu potencjalnych klientów, zmniejszając tym samym ruch na rynku kredytów i rynku nieruchomości. Pamiętajmy też o zmianach narzuconych przez Komisję Nadzoru Finansowego, które funkcjonują od początku tego roku i dotyczą obowiązkowego wyższego wkładu własnego do kredytu mieszkaniowego. To z resztą rozwiązanie charak- terystyczne dla wielu innych krajów – pozwala ono zabezpie- czyć kapitał kredytodawcy, ale jednocześnie uczy kredytobior- cę większej odpowiedzialności za zobowiązanie finansowe. Czy zatem dodatkowe 5 procent kapitału, jakie należy wnieść do kredytu z własnej kieszeni (plus obowiązujące wcześniej 10 proc.), wyhamuje rynek? Niekoniecznie, bowiem reakcją na powyższe zmiany jest moż- liwość dodatkowego ubezpie- czenia brakującej kwoty, jaką zaoferowało kilka ważnych na rynku banków. Tym samym w ich ofercie wysokość wkładu własnego pozostaje na niezmie- nionym poziomie 10 procent. Mimo wszystko, należy się liczyć z tym, że w najbliższych miesiącach potencjalni klien- ci będą znacznie rozważniej podejmować decyzję o zakupie mieszkania. Z drugiej strony, na rynku do- stępna jest obecnie spora nad- podaż wolnych lokali, a wkrótce pojawią się kolejne, których realizację rozpoczęto w czasie największej prosperity, czyli w połowie ubiegłego roku. Jest więc szansa, że wyższy koszt kredytu mieszkaniowego zrów- noważy obniżka cen mieszkań, na którą może zdecydować się część deweloperów, którzy będą chcieli jak najszybciej spie- niężyć swoje inwestycje. Na koniec warto jeszcze wspo- mnieć o zmiennych wskaźni- kach ustalanych kwartalnie dla programu Mieszkanie dla Mło- dych. One także mają bezpo- średnie przełożenie na zacho- wanie rynku. I tak dla przykładu – wskaźnik dla miasta Gdańska w bieżącym kwartale został ob- niżony o blisko 200 zł w stosun- ku do IV kwartału 2015 roku. Tym samym dodatkowa pula mieszkań wpisuje się w ramy rządowego programu MdM, co w sposób pośredni obniża ich cenę, a zatem – zwiększa atrakcyjność dla klienta. Mó- wiąc o tym, chcę zwrócić uwagę na liczne zmiany na rynkach lokalnych, bo to one ostatecznie kształtują wynik w skali całego kraju. Trudno zatem pokusić się o precyzyjną, jednoznaczną prognozę dotyczącą zachowań obu tych komplementarnych rynków. Pewne jest natomiast, że rozpędzona w 2015 roku sprzedaż mieszkań i kredytów nie wyhamuje zbyt gwałtownie, a dostępne obecnie na rynku lokale z całą pewnością znajdą jeszcze swoich nabywców. Autor: Radosław Olszewicz, doradca bankowości hipotecznej Alex T. Great Doradcy Finansowi Kredyt na mieszkanie w 2016 rokuRaport strona 21
  • 22. Współpraca między biurami nieruchomościRaport strona 22 Współpraca międzybiurami nieruchomości Współpraca buduje – ta mak- syma jest powszechnie znana i stosowana w biznesie i wielu innych sferach życia, jest też filarem silnej i szybko rozwija- jącej się gospodarki. Są jednak zawody, gdzie współpraca ma szczególne znaczenie – na pewno należy do nich pośrednik nieruchomości. Z jednej strony jest ona ważna z punku interesu klienta, który dzięki temu może szybciej sprzedać lub kupić nieruchomość, z drugiej jest gwarantem sukcesu pośrednika, który czyni swoją pracę znacz- nie efektywniejszą, a przez to też lepiej wynagradzaną. – Współpraca między biurami nieruchomości to fantastyczny sposób na zwiększenie dotarcia do klienta popytowego i przy- spieszenie realizacji transakcji. To działanie na korzyść klienta – przekonuje Katarzyna Sieczko z Sas Nieruchomości. I dodaje: – Pośrednicy rozmawiają zro- zumiałym dla siebie językiem, co również powoduje, że trans- akcja przebiega sprawnie i bez zakłóceń. Warto, żeby każdy pośrednik miał kilka zaprzy- jaźnionych biur, działających na podobnym obszarze, gdyż znacząco ułatwia to pracę. Z kolei zdaniem Joanny Lebiedź z biura RE/MAX Action, nawet najbardziej wszechstronny pośrednik znacząco ogranicza wachlarz świadczonych przez siebie usług, jeśli nie podejmuje szeroko rozumianej współpracy z innymi agentami nieruchomo- ści. Klient najważniejszy Warto mieć w głowie to, jak na współpracę zapatrują się klien- ci, ponieważ to na ich opinii po- winno nam najbardziej zależeć. – Gdy sama byłam klientką, za- nim jeszcze zaczęłam pracować w zawodzie, współpraca między agencjami była dla mnie czymś oczywistym. Byłam przekonana, że pośrednicy wymieniają się informacjami o ofertach, tworzą wspólne bazy, współdziałają – mówi Barbara Chalińska z biura MOJE nowe M Nieruchomości, – klucz do satysfakcji klienta Udostępniając ofertę sprzedaży nierucho- mości innym agen- cjom, skutecznie przy- spieszysz transakcję. Współpraca między biurami nieruchomości to sprawniejsze działa- nie w imieniu i na rzecz klientów. To inicjatywa, która sprawia, że klient wraca do swojego agen- ta i poleca go znajomym. Jak działa i czy działa opowiadają pośrednicy nieruchomości.
  • 23. inicjatorka i założycielka strony www.wspolpracuje.pl. – Teraz, gdy już jestem w branży i mam kontakt z klientami, nadal mię- dzy słowami słyszę „bo wy [po- średnicy] tam między biurami na pewno macie lepszy dostęp do informacji, nowych ofert, pe- rełek”. Owszem, mamy – w ra- mach biur, które współpracują i udostępniają oferty. Dlatego warto zawsze dopytać swojego pośrednika, czy przy naszej nie- ruchomości będzie współpra- cował z innymi agencjami. Jeśli tak, to daje dopiero klientowi pewność, że pośrednik zrobi wszystko, aby jak najszybciej i najlepiej sfinalizować transak- cję – przekonuje Chalińska. Jak ważna jest dla klienta współpraca pomiędzy pośredni- kami podkreśla Joanna Lebiedź: - Brak współpracy, niechęć do prezentowania własnych ofert klientom innych biur, czy brak podejmowania poszukiwań dla własnego nabywcy ofert znaj- dujących się w bazach kolegów- -pośredników jest w pierwszej kolejności działaniem na szkodę swojego Klienta, po wtóre zaś, działaniem ewidentnie na swoją własną niekorzyść, ponieważ nie doprowadzając do trans- akcji - pośrednik taki, de facto, poza zadowoleniem Klienta, sam siebie pozbawia wynagro- dzenia. Współpraca pomiędzy agencja- mi jest kluczowa zwłaszcza przy ofertach na wyłączność, czyli takich, w których tylko jedno z biur reprezentuje sprzedają- cego. Taka nieruchomość ma wtedy okazję zostać zaprezen- towana w ofercie wielu agencji, a dzięki może temu trafić do znacznie większego grona po- tencjalnych klientów. Pozwoli to na znacznie szybsze znale- zienie nabywcy, a często rów- nież utrzymanie wyższej ceny nieruchomości, która nie będzie musiała konkurować taniością, aby się sprzedać. - Współpraca między pośrednikami umożliwia prezentację nieruchomości nie tylko klientom danego biura, do którego zgłosił ją właściciel, ale także klientom wszystkich biur współpracujących. Podpisanie umów na wyłączność umożliwia dokładne poznanie i przygo- towanie oferty oraz przekaza- nie jej pośrednikom w innych biurach w ten sposób, że mogą oni prezentować ją jak swoją własną. W ten sposób zwiększa się zdecydowanie liczba osób, którym oferta jest przedstawia- na, co w konsekwencji zdecydo- wanie przyspiesza jej sprzedaż – mówi Anna Rosa-Michalak z biura Express House Nieru- chomości. Kiedy jeszcze współpraca między pośrednikami się opła- ca? – Warto współpracować również wtedy, gdy trafia się transakcja w rejonie mniej nam znanym (np. inna dzielnica). Wówczas wystarczy jeden te- lefon i już wiadomo, jakie para- metry powinna spełniać trans- akcja, żeby korzyść dla klienta była optymalna – zdradza Ka- tarzyna Sieczko, warszawska pośredniczka nieruchomości. Współpraca między biurami nieruchomościRaport strona 23
  • 24. Współpraca między biurami nieruchomościRaport strona 24 (Współ) praca u podstaw Potrzeba współpracy między biurami w branży nierucho- mości nie jest niczym nowym, wręcz przeciwnie – leży u pod- staw tego zawodu w Polsce. – To było standardem od za- wsze. Idei współpracy uczono mnie, kiedy zdobywałam licen- cje zawodową pośrednika, jako kluczowego elementu w tej pra- cy. Biura nieruchomości zaczęły jednak później powstawać jak grzyby po deszczu i pierwotne standardy i założenia zaczę- ły wymykać się spod kontroli – konstatuje Barbara Chalińska, pośredniczka z Poznania. Dlaczego tak się stało? – Powo- dów może być kilka, najczęściej to brak gwarancji wynagro- dzenia ze strony właściciela nieruchomości. Ale środowisko pośredników szybko reaguje na takie sygnały – widać to po spotkaniach i dyskusjach bran- żowych, np. przy stowarzysze- niu pośredników w Poznaniu odbyły się konsultacje, mające na celu znalezienie sposobu na to, żeby takie praktyki nie miały miejsca. O współpracy coraz więcej mówi się też na szkole- niach, pokazując dobre wzor- ce, warte naśladowania. A to wszystko z korzyścią dla obu stron transakcji na rynku nie- ruchomości i z zadowoleniem powracającego do nas Klienta. Sam fakt, że o tym teraz rozma- wiamy pokazuje, że współpraca między biurami jest to temat, który chcemy aby stał się stan- dardem pracy każdego biura – podkreśla Chalińska. – Reasumując: pośrednictwo w obrocie nieruchomościami z punktu widzenia logicznego, ekonomicznego, jak również należytej staranności działania, powinno opierać się na współ- pracy, opartej o rzetelnie pro- wadzone bazy ofert – zawsze aktualne, zbadane pod kątem prawnym, i prezentowane w sposób pozwalający dokonać oceny danej Nieruchomości pod kątem jej przydatności dla konkretnego Klienta – podsu- mowuje Joanna Lebiedź. Autor: Michał Nitychoruk, Gratka.pl
  • 25.
  • 26. Codzisiaj pomaga wsprzedaży nieruchomości? Co dzisiaj pomaga w sprzedaży nieruchomości?Raport strona 26 Kiedy zaczynałem swoją przygodę z nieruchomościa- mi powszechne były ogło- szenia prasowe, w których szczególną wagę przywią- zywano do treści i formy. Bardzo szybko ich uzupeł- nieniem stały się ogłoszenia w portalach internetowych. Gdy pojawiły się aparaty cy- frowe, te papierowe trafiły do lamusa. Dziś nie jesteśmy już w stanie wyobrazić sobie oferty bez zdjęć, biorąc pod uwagę, że lepszy aparat moż- na mieć w telefonie niż ten, którym kiedyś dysponował pośrednik. Jak ktoś kiedyś powiedział, opis oferty to kilka wyrazów, zdjęcie to kilka opisów, a film Świat się zmienia... nieustannie docierają do nas nowe rozwiązania i technologie. Jak w każdej branży, tak też w pośrednictwie nieruchomości innowacyjność i podążanie za tzw. duchem czasu pozwala nam stanąć na wysokości zadania wśród coraz to młodszych i bardziej wymagających klientów.
  • 27. Nasuwa się na myśl znane powiedzenie ,,kto się nie roz- wija ten się zwija”. Dotyczy to każdej branży, każdej gałęzi gospodarki, a tym samym też pośredników, którzy powinni być przede wszystkim zorien- towani w tym co robią, obra- cając często całym majątkiem swojego klienta. Ciągły rozwój i wykorzystywanie możliwości oferowanych m.in. przez me- dia społecznościowe, portale czy multimedia dają nad wyraz duże korzyści we współpracy z klientem, pozwalając w bar- to kilka zdjęć. Jesteśmy w dobie przedstawienia ofert w bardzo profesjonalny i ciekawy sposób z użyciem filmu, technik home stagingu i profesjonalnych sesji fotograficznych. Nie więcej niż 8-10 lat temu byłoby to dla pośredników niewyobrażalne. Jako profesjonaliści i osoby posiadające wiedzę w zakresie obrotu nieruchomościami nie możemy pozostać obojętni na zmiany, które nas otaczają. To właściciele nieruchomości, nasi klienci, oczekują od nas coraz to nowych pomysłów. dzo ciekawy sposób zaprezen- tować nieruchomość. To bardzo często argument do zawarcia wyłączności – by nadać ofercie świeżości czy zaprezentować ją w ciekawy, nowatorski sposób. To też informacja dla poten- cjalnego klienta, że pośrednik jest kimś więcej niż kojarzącym ze sobą strony, że dobrze zna ofertę, włożył w to swoją pasję i podąża za nowymi rozwiąza- niami nie tylko na rzecz sprze- dającego. Wiedza merytoryczna jest bardzo ważna i pozwala nam na swobodne poruszanie się w gąszczu formalności praw- nych w obszarach współpracy z klientem, dając mu bezpie- czeństwo i budując nasz prestiż. Niedoceniona niestety pozo- staje działalność marketingowa pośrednika, który w innowa- cyjny sposób potrafi dokonać sprzedaży na pierwszym miej- scu stawiając skuteczność, przy okazji budując swój własny PR. Dziś w ramach samego po- średnictwa powstają nowe, uzupełniające je zawody. Home stagerzy, fotografowie wnętrz Co dzisiaj pomaga w sprzedaży nieruchomości?Raport strona 27
  • 28. czy graficy wspierają działania pośrednika, dając mu więcej możliwości lepszego zapre- zentowania sprzedawanej nieruchomości. To świetnie, że wiele firm zdecydowało się na współpracę z tego typu specja- listami pomimo tego, że koszty ich usług wzrosły, ale wzrosła też jakość obsługi i prezenta- cji nieruchomości. Nie każdy profesjonalny sprzedawca nieruchomości będzie dobrym fotografem, a nie każdy home stager będzie dobrym handlow- cem. Współpraca tych ludzi i wykorzystanie ich umiejętności do tworzenia atrakcyjnych ofert zagwarantują nam sukces. W tak zmieniającym się świecie bardzo ważne jest śledzenie i wykorzystywanie nowocze- snych technologii i innowa- cyjnych rozwiązań w pośred- nictwie nieruchomości, aby podkreślić swoją skuteczność i konkurencyjność. Wspomniany home staging, filmy z dronów, profesjonalne sesje zdjęciowe, media społecznościowe, akcje w sieci czy wreszcie wykorzy- stanie szerokiej oferty marke- tingowej portali internetowych to tylko zarys możliwości, jakimi dysponujemy na wyciągniecie ręki. Rozwijajmy skrzydła w duchu innowacyjności, podążając za coraz młodszymi pokoleniami, kreując wizerunek nowocze- snego pośrednika zaopatrzone- go w wiedzę i nowe technologie. Co dzisiaj pomaga w sprzedaży nieruchomości?Raport strona 28 Autor: Radosław Musiał, MUSIAŁ Nieruchomości
  • 29. Dynamiczny rozwój rynku najmu w PolsceRaport strona 29 Dynamiczny rozwójrynku najmuwPolsce Rok 2015 był wyjątkowo udany dla branży deweloperskiej pod względem liczby sprzedanych mieszkań, w tym tych kupowa- nych w celach inwestycyjnych, przeznaczonych na wynajem, które stanowią coraz częściej alternatywę dla lokat. Choć na- jem w Polsce wciąż znajduje się na stosunkowo niskim poziomie ok. 4,3 proc. wobec średniej unijnej w wysokości 19 proc., to jednak należy zaznaczyć, że wykazuje on coraz większą tendencję wzrostową. W latach 2009-2014 aż o 95 proc. wzro- sła w Polsce liczba najemców – wynika z danych Eurostatu na temat najmu na zasadach rynkowych. Oznacza to, że ko- rzysta z niego aktualnie ponad 1,6 mln Polaków. Wzrost liczeb- ności tej grupy o 800 tys. osób w ciągu ostatnich pięciu lat jest znaczący i świadczy o rosnącej popularności najmu w Polsce. Najem alternatywą dla kredytu Zauważalny wzrost zaintereso- wania najmem mieszkań wyni- kać może z kilku kwestii. Jedną z nich jest niewątpliwie rosnąca mobilność młodych ludzi za pracą, która przyczynia się do wzrostu popytu na mieszkania na wynajem szczególnie w du- żych aglomeracjach. Magne- sem dla zmieniających miejsce zamieszkania są większe możli- wości rozwoju zawodowego czy dostęp do edukacji. Jak podaje GUS najczęściej wybierane na przeprowadzkę są największe
  • 30. Dynamiczny rozwój rynku najmu w PolsceRaport strona 30 województwa: mazowieckie, śląskie oraz wielkopolskie. Sta- tystycznie najczęściej migrującą grupą są Polacy w wieku 25-29 lat – jest to prawie 20 proc. wszystkich migrujących w kra- ju. Kolejną są osoby między 30 a 34 rokiem życia, zaś trzecia w rankingu jest grupa w prze- dziale wiekowym 35-39 lat. Co ciekawe, częściej miejsce sta- łego pobytu zmieniają kobiety. Według danych GUS stanowią one prawie 54 proc. wszystkich migrujących. Kolejnym czynnikiem wpływa- jącym na rosnącą popularność najmu w Polsce jest powoli zmieniające się podejście, szczególnie wśród osób mło- dych, do kwestii posiadania własnego mieszkania, poprze- dzone zaciągnięciem kredytu wiążącego na długi okres życia z jednym miejscem zamieszka- nia. Coraz więcej osób mając do wyboru kredyt lub najem, wybiera tą drugą opcję. Sprzyja temu także poszerzająca się oferta na rynku wysokiej jako- ści mieszkań na wynajem. Coraz częściej oprócz odpowiedniego metrażu czy dobrej lokalizacji, decydujący dla najemców jest dobry standard wykończenia mieszkania. Udany debiut Funduszu Mieszkań na Wynajem Odpowiedzią na rosnące wy- magania mieszkaniowe Pola- ków jest Fundusz Mieszkań na Wynajem, który rozpoczął swoją działalność w styczniu 2015 r. Ten komercyjny projekt BGK to nowatorskie na polskim rynku przedsięwzięcie najmu instytucjonalnego, mające na celu poszerzenie oferty atrak- cyjnych jakościowo mieszkań do wynajęcia w największych aglomeracjach. Działalność Funduszu, obok założeń ekono- micznych, ma przynosić korzy- ści społeczne, m.in. wspierać mobilność zawodową Polaków i tworzyć alternatywę dla osób szukających mieszkania, któ- re nie mogą lub nie chcą brać długoletnich kredytów na jego zakup. Bardzo ważnym celem jest również uregulowanie ryn- ku najmu poprzez stworzenie nowych standardów, nie tylko prawnych, ale i jakościowych. Oferta Funduszu obejmuje wynajem dobrego jakościowo mieszkania na bezpiecznych i stabilnych warunkach w ra- mach kompleksowej i unikalnej na polskim rynku usługi naj- mu. Mieszkania są w nowych budynkach, położonych w atrakcyjnych pod kątem ko- munikacyjnym lokalizacjach, wykończone „pod klucz”. W ra- mach współpracy oferowane jest również wsparcie najemcy przez Centrum Obsługi Klienta i zarządcę budynku. Fundusz Mieszkań na Wynajem zamknął 2015 rok liczbą 2400 zakontraktowanych mieszkań, z czego 380 zostało już wynaję-
  • 31. Dynamiczny rozwój rynku najmu w PolsceRaport strona 31 tych: 124 mieszkania w Pozna- niu, 122 w Piasecznie, oraz 134 w Gdańsku. O zmieniającej się tendencji i zapotrzebowaniu świadczyć może fakt, że w cią- gu roku działalności blisko 80 proc. oferowanych przez niego lokali zostało wynaję- tych. Fundusz już zapowiedział oddanie kolejnych mieszkań: 45 w Krakowie, 146 w Katowi- cach, ponad 100 we Wrocła- wiu, oraz 229 w Warszawie. Inwestycja w Krakowie ma być gotowa w pierwszym kwarta- le 2016 roku, we Wrocławiu i w Warszawie rok później – w pierwszym kwartale 2017 roku, a  w Katowicach w drugim kwartale 2017 roku. Nie jest to jednak koniec pla- nów Funduszu, który od począt- ku istnienia zakładał inwestycje w największych polskich aglo- meracjach. W tej chwili za- kontraktowane są już budowy na warszawskim Mokotowie, Żoliborzu, Pradze Południe oraz kolejne w Poznaniu, Krakowie i Katowicach. Prognozy na 2016 r. Biorąc pod uwagę aktualną sytuację na rynku kredytów hi- potecznych, może być ona mniej korzystna dla osób planujących zakup własnego mieszkania niż w ubiegłym roku. Podniesienie wkładu własnego o kolejne 5 proc. w połączeniu z rosną- cymi marżami, wymuszonymi podatkiem bankowym, może istotnie podnieść poprzeczkę dostępności kredytów miesz- kaniowych. W konsekwencji, osoby do tej pory zaintereso- wane zakupem mieszkania na kredyt będą musiały rozważyć zasadność swojej decyzji i nie- wykluczone, że w takiej sytuacji zdecydują się na alternatywę, jaką jest najem mieszkania. Innym czynnikiem przemawia- jącym za dalszym rozwojem rynku najmu mieszkań w Polsce jest to, że w ostatnich latach wynagrodzenia rosły szybciej niż stawki czynszów. Dzięki temu – jak wynika ze statystyk GUS i Eurostatu – w wydat- kach rodziny, która wynajmuje mieszkanie, czynsz zajmuje co- raz mniejszą część comiesięcz- nych kosztów, dążąc do warun- ków zachodnich. Aktualnie jest to 34,4 proc. pensji statystycz- nego Polaka. Dla porównania, w 2003 roku wydawał on na to aż 40,7 proc. całego swojego miesięcznego budżetu. W prognozach na przyszłość należy również uwzględnić, że aktywna działalność Funduszu Mieszkań na Wynajem powo- duje zwiększone zainteresowa- nie innych podmiotów, zarówno polskich jak i zagranicznych, wejściem na rynek najmu insty- tucjonalnego, co może skutko- wać zwiększeniem dostępności oferty mieszkań na wynajem oraz dalszym rozwojem tego segmentu rynku. Autor: Justyna Kwiek, Dyrektor ds. Komunikacji Marketingowej w BGK Nieruchomości
  • 32. Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 rokuRaport strona 32 Rynek nieruchomości w2015i2016roku Podsumowanie 2015 r. Spróbuję ocenić ten rok z per- spektywy osoby, która pracuje w portalu ogłoszeniowym oraz spotyka się regularnie z użyt- kownikami i klientami profesjo- nalnymi – agencjami nierucho- mości i deweloperami. Szkolenia i lokalne inicjatywy To był na pewno rok szkoleń dla branży nieruchomości – podnio- sła się ich wartość merytorycz- na, zapraszani byli na nie na- prawdę świetni prelegenci (np. Gil Li-ran w ramach sieci Re- max, Paweł Tkaczyk w ramach recamp.pl). Część ze znanych i cenionych na rynku prakty- ków prowadziła bardzo dobrej jakości merytoryczne warsztaty (np. Adam Polanowski). Wiodą- ce portale ogłoszeniowe zaan- gażowały się w merytoryczny rozwój pośredników i dewelo- perów, np. Gratka organizowała śniadania biznesowe, a Otodom Akademię Rozwoju Agenta. Rangę zyskały oddolne inicjaty- wy środowiska nieruchomości, czego najlepszym przykładem jest recamp.pl – 5. edycja zgro- madziła ponad 300 uczestni- ków, którzy podczas dwóch dni zdobywali wiedzę marketin- gową, podglądali praktyków branży oraz nawiązywali relacje biznesowe. Pojawiały się także lokalne spotkania, skupiają- ce wokół siebie uczestników rynku: śniadania w Krakowie czy Poznaniu, lokalne recampy w Poznaniu i Wrocławiu, Aka- demia APZ Freedom Nieru- chomości, Cyfrowa rewolucja w branży nieruchomości w sie- – podsumowanie i prognoza Brand Managera Gratka Nieruchomości Krzysztofa Kowalkowskiego
  • 33. Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 rokuRaport strona 33 dzibie Google, internetowa ak- cja wspolpracuje.pl czy trójmiej- ski system wymiany ofert – to tylko wybrane przykłady. Stabilizacja na rynku portali Rynek portali ogłoszeniowych nieruchomości w 2015 r. nale- żał do dwóch graczy – Gratki i Otodomu, co potwierdzają badania Instytutu PBS, a także systematycznie prowadzone wewnętrzne badania Gratka. pl. Oprócz walki o skuteczność ogłoszeń, serwisy angażowały się także w inny sposób, m.in. oferując swoim klientom szko- lenia branżowe, czy promując wartościowe inicjatywy (współ- praca, wyłączność, budowanie wizerunku). Media i wizerunek po- średników To był też ważny rok pod wzglę- dem budowania pozytywnego wizerunku pośredników jako specjalistów rynku nierucho- mości – w serwisach interne- towych i gazetach pojawiały się artykuły agentów lub o agentach, które przybliżały indywidualnym użytkownikom ich pracę. Pośrednicy zaczęli budować swój własny, osobisty wizerunek w mediach, wzorując się na najlepszych przykładach (success stories) z Zachodu. Prognozy na 2016 r. Podążając za myślą jednego z amerykańskich informatyków Alan’a Curtis’a Kay’a: “Jeśli chcesz przewidzieć przyszłość, stwórz ją”. Nowe gwiazdy i wizerunek osobisty W 2016 roku za sprawą me- diów i portali ogłoszeniowych na rynku pojawią się nowe nazwiska praktyków z branży, którzy będą dzielić się swo- ją wiedzą i doświadczeniem. Pośrednicy i deweloperzy jako indywidualne osoby zajmują- ce się rynkiem nieruchomości zauważą szansę, jaką dają im media i publicity na rozwój oso- bistego wizerunku i własnego biznesu, dzięki czemu odniosą sukces w branży. Wysyp ciekawych projektów Na rynku nieruchomości po- jawią się też nowe, ciekawe projekty, które dotychczas mo- gliśmy obserwować tylko i wy- łącznie na Zachodzie – mogą to być programy telewizyjne, związane z branżą nieruchomo- ści, ale także mniej lub bardziej profesjonalne vlogi i podcasty nieruchomościowe. Wielu eks- pertów z branży zacznie pisać własne blogi i teksty do mediów onlineowych. Wyższe oczekiwania klientów Użytkownicy internetu będą oczekiwać jeszcze lepszych usług portali ogłoszeniowych, co oznacza, że będą przykładać szczególną wagę do jakości wy- szukiwarek i ogłoszeń na
  • 34. Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 rokuRaport strona 34 portalach, czy w końcu do poziomu samych ogłoszenio- dawców. Poszukujący będą też rezygnować z nieużytecznych serwisów, które publikują mar- nej jakości ogłoszenia (powiela- jące się oferty, bez zdjęć i do- brze opisanych lokalizacji) i nie promują profesjonalizmu. Potrzeba współpracy z pośrednikiem Pośrednicy zauważą koniecz- ność lepszego komunikowania korzyści, jakie daje klientom współpraca z nimi. Zaczną przywiązywać większą wagę do komunikacji marketingowej i zaczną silniej wykorzystywać social media i portale ogło- szeniowe, które dają im taką możliwość. Będą też więcej inwestować w swoją wiedzę, dzięki czemu wzrośnie popyt na działania szkoleniowe. W 2016 r. wzrośnie rola sieci brokerskich, a pośrednicy pra- cujący do tej pory w mniejszych biurach zaczną się przenosić do w pełni zorganizowanych i działających w sprawdzonych ramach struktur. Na pewno na rynku pojawią się nowe inicja- tywy zrzeszające pośredników, być może będą to duże orga- nizacje z naprawdę sporym kapitałem zachodnim. Nowe pokolenie na rynku W nowym roku odczujemy dużo silniej wzrost siły popytowej pokolenia Y (czyli tak zwanych milleniasów, osób urodzonych po 1984 roku). Deweloperzy, pośrednicy, ale także portale ogłoszeniowe będą musieli do- stosować do nich swoją ofertę i sposób komunikacji, który różni się od dotychczasowego, gdyż są to klienci bardziej wy- magający. Wzrost cen Już od początku roku zauwa- żymy lekki wzrost cen nieru- chomości. To będzie oznaczać, że kupujący będą szybciej podejmować decyzje zakupowe w obawie przed potencjalnym wzrostem cen. A te będą rosły szybciej niż płace, co spowoduje znaczny wzrost rynku wynajmu. First time buyers (w tym wła- śnie pokolenie Y) będą bardziej aktywni na rynku wynajmu niż sprzedaży, ponieważ ich siła nabywcza będzie malała. Frankowicze i podatek bankowy Mimo pojawiających się sygna- łów ze strony nowych władz, dotyczących ewentualnej pomocy osobom posiadającym kredyty we frankach, nie spo- dziewałbym się w tym temacie wiążących decyzji. Jednocze- śnie podatek bankowy spo- woduje przeniesienie kosztów obsługi kredytów na kredyto- biorców, jednak podwyżki nie będą stanowiły blokady dla kredytobiorców. Znaczenie przedmieść Wzrośnie rynek nieruchomości na przedmieściach. Dewelope- rzy będą budować tam więcej, jednak średni metraż nierucho- mości zdecydowanie spadnie. Wzrośnie popyt na mieszkania mniejsze (70–80 metrowe).
  • 35. Rynek nieruchomości w 2015 i 2016 rokuRaport strona 35 Zmiany na portalach ogłoszeniowych Część znanych do tej pory serwisów przestanie istnieć, pośrednicy zaczną lokować pieniądze w tych najskutecz- niejszych oraz tych, które są dla nich najbardziej wartościowe. Będzie to prawdopodobnie też rok podwyżek dla ogłoszenio- dawców. Zdecydowanie wzrośnie jakość publikowanych ogłoszeń. Portale będą doceniać tych ogłoszeniodawców, którzy będą prezentować je w lepszej jako- ści (dobre zdjęcia, oznaczone lokalizacje, dokładne opisy). Rok 2016 na portalach będzie należał do użytkownika indy- widualnego, który dzięki temu, że będzie chciał samodzielnie sprzedać nieruchomość przy wykorzystaniu ogłoszenia, dostanie możliwość zetknięcia się z pracą pośrednika i zrozu- mienia korzyści, jakie może mu dać współpraca z nim. Obecnie szacunkowo 30 proc. transakcji odbywa się we współpracy z po- średnikami. To będzie też rok dobrych pośredników, czyli zaangażowa- nych profesjonalistów działają- cych na rzecz swoich klientów. Będą oni w szczególny sposób wyróżniani i promowani przez portale. Rok 2016 będzie takim, jakim go sami stworzymy. Będzie zależny od naszej pracy za biurkiem, na ulicy, na konferen- cjach, podczas spotkań z klien- tami – wszędzie tam będziemy decydować, w którym kierunku pchamy rynek nieruchomości w Polsce. To my zdecydujemy ile pieniędzy zarobimy, czy nasi klienci będą szczęśliwi i czy to my staniemy się kołem zama- chowym tego rynku. Idźmy i rozwijajmy ten rynek, żeby ludzie mogli spełniać swo- je marzenia. Autor: Krzysztof Kowalkowski Brand Manager Gratka Nieruchomości
  • 36. Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 36 Polskirynek nieruchomości okiemekspertów – podsumowanie roku 2015 i prognozy na 2016 Jaki był rok 2015 dla rynku i branży nierucho- mości i co nas czeka w 2016 roku? Swoje pod- sumowania i prognozy przedstawiają polscy eksperci rynku nierucho- mości. .............................................................. 2015: Rok 2015 był dla rynku nieruchomości okresem wielu rekordów. Deweloperzy co kwartał chwalili się kolejnymi rekordami sprzedaży i w od- powiedzi na nie rozpoczynali najwięcej nowych budów w hi- storii. Co ciekawe, to jednak nie tani kredyt był najczęściej spo- sobem na sfinansowanie zaku- pów. Przeciętna transakcja była bowiem aż w 2/3 finansowana gotówką. Co więcej, dane NBP pozwalają szacować, że w 2015 roku Polacy wyciągnęli ze skar- pet aż około 12 mld zł gotówki, aby kupić nowe mieszkania w zaledwie siedmiu miastach. Mimo tego ceny nie rosły. Nowe inwestycje nadążały bowiem za skokowym wzrostem popytu wywołanym niskimi stopami procentowymi. Te skutkowały głównie większymi zakupami gotówkowymi przez osoby po- siadające kapitał i poszukujące bardziej intratnych inwestycji niż lokaty oprocentowane na 2 proc. w skali roku. W efekcie dużą popularnością cieszyły się mieszkania na wynajem. Ważną zmianą był też wzrost zainteresowania kredytami hipotecznymi, które wg danych BIG rozpoczęło się w drugiej połowie roku. 2016: Czeka nas bardzo cieka- wy rok. Zmian będzie wiele, ale niestety większość z nich nega- tywnie odbije się na rynku nie- ruchomości. Kolejne obciążenia nakładane na banki spowodują, że mniej pieniędzy będą one mogły pożyczyć w formie Bartosz Turek, Analityk rynku nieruchomości w Lion’s Bank
  • 37. Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 37 kredytów hipotecznych. Co więcej, wymaganie 15-proc. wkładu własnego i szybko top- niejące środki na dopłaty w pro- gramie Mieszkanie dla Młodych utrudnią przede wszystkim młodym osobom zakup wła- snych czterech kątów. To cie- szy chyba tylko inwestorów, którzy tłumnie wchodzili na rynek mieszkaniowy szukając w 2015 roku alternatywy dla niskooprocentowanych lokat. Młodzi ludzie, których nie bę- dzie stać na zakup mieszkania zasilą bowiem grono najem- ców. Jako ciekawostkę można jeszcze dodać nowe regulacje odnośnie obrotu ziemią rolną w Polsce. Znaczne utrudnienie zarówno po stronie kupujących, jak i sprzedających ma szan- se skutecznie utrudnić obrót ziemią i to nie tylko stricte rolną. Ustawa dotyczy bowiem też części parceli, dla których wydano warunki zabudowy, np. na budowę domu wielorodzin- nego. ............................................................. 2015: Kończący się rok był rekordowy w historii branży i naszej firmy pod względem liczby sprzedanych lokali i jed- nocześnie charakteryzował się równowagą pomiędzy popytem i podażą. Wysokiej sprzeda- ży sprzyjały utrzymujące się rekordowo niskie stopy pro- centowe, stabilne ceny i silny popyt we wszystkich segmen- tach rynku nowych mieszkań. Dodatkowo dobra koniunktura, stabilne ceny gruntów i surow- ców pozwoliły branży dewelo- perskiej utrzymać ceny miesz- kań na atrakcyjnym poziomie i jednocześnie rozszerzać oferty o nowe lokalizacje. Rządowy program MdM kolejny rok wspierał rynek mieszkanio- wy, mimo obniżenia limitów w IV kwartale 2015 i rozszerzenia programu – od września – o ry- nek wtórny. Dużą część zakupów miesz- kań w 2015 r. stanowiły lokale przeznaczone na inwestycje – przyczyniły się do tego korzyst- ny stan gospodarki i warunki finansowania zakupu lokali. W ubiegłym roku pobito rekord sprzedaży mieszkań w najwięk- szych miastach Polski, co było widoczne już po trzech kwarta- Jarosław Szanajca, Prezes Zarządu Dom Development S A. łach 2015 roku. Był on lepszy pod względem liczby sprze- danych lokali niż dotychczas rekordowy 2007 r. Utrzymujący się wysoki poziom popytu na mieszkania przy jednoczesnym utrzymaniu się cen na stałym poziomie może świadczyć o doj- rzałym rynku mieszkaniowym w Polsce. ............................................................ 2015: Rok 2015 na rynku nieruchomości i kredytów hipo- tecznych można nazwać rokiem zmian i rekordów. Zaczął się on od podwyższenia wymaga- nego wkładu własnego z 5 do 10 proc. Aby uzyskać kredyt na zakup mieszkania o wartości 200 tys. zł, należało posiadać przynajmniej 20 tys. zł oszczęd- ności. Na szczęście ta zmiana była zapowiadana od dawna, więc osoby planujące kupić mieszkanie zdążyły się do niej przygotować. Ubiegły rok może zostać za- pamiętany jako okres, kiedy oprocentowanie kredytów
  • 38. Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 38 hipotecznych było najniższe w historii. W kwietniu średnio wynosiło ono zaledwie 3,65 proc. dla kredytów z wkładem własnym na poziomie 10 proc. W przypadku kredytów z wyż- szym wkładem własnym, mini- mum (3,43 proc.) odnotowali- śmy w październiku, po licznych obniżkach marż. Niestety tak niski poziom nie utrzymał się długo. Ze względu na planowane wprowadzenie podatku bankowego w grudniu aż 6 banków wprowadziło pod- wyżki marż, co spowodowało zwiększenie oprocentowania nowo udzielanych kredytów. Bardzo istotnym wydarzeniem było również wprowadzenie we Jarosław Sadowski, Główny analityk firmy Expander wrześniu 2015 r. zmian do założeń programu Mieszkanie dla Młodych. Najważniejszą z nich było umożliwienie otrzy- mania dopłaty nie tylko na mieszkania nowe, ale również te z rynku wtórnego. 2016: W tym roku po raz kolejny podwyższony zostanie wymagany wkład własny (z 10 do 15 proc.). Ta zmiana nie po- winna wywołać dużych proble- mów, gdyż nie jest to podwyżka bezwzględna, jak w ubiegłym roku. Tym razem banki nadal będą mogły udzielać kredytów na 90 proc. wartości nierucho- mości, ale pod warunkiem, że wykupią specjalne ubezpie- czenie. Być może o taki kredyt będzie nieco trudniej, ale nadal będą one dostępne. W związku z podatkiem banko- wym kolejne banki mogą zde- cydować się na podwyżki marż. Pojawienie się tego nowego obciążenia może też spowodo- wać, że część instytucji istotnie ograniczy udzielanie kredytów hipotecznych. Z drugiej jednak strony nie można wykluczyć, że nowa Rada Polityki Pieniężnej obniży stopy procentowe. To skutkowałoby zmniejszeniem oprocentowania kredytów i nie- co poprawiło ich dostępność. ................................................................ 2015: To nie był wyjątkowy rok dla rynku wtórnego. Upły- nął on pod dyktandem dewelo- perów, którzy idealnie wykorzy- stali monopol w postaci dopłat w ramach programu Mieszkanie dla Młodych. Właściwie dosto- sowane produkty odpowiada- jące potrzebom rynku, budowa (w końcu!) mieszkań odpowia- dających profilowi przeciętnego nabywcy i dość dobrze prowa- dzona polityka sprzedaży to powody, dla których dewelope- rzy zapewne w końcówce roku mogli odkorkować szampany. Nawet otwarcie MdM-u na ry- nek wtórny nie miało znaczenia dla rozpędzonej deweloperskiej maszyny. Zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym wart odnotowa- nia jest zwiększający się odse- tek kupujących mieszkania za gotówkę. Niskie oprocentowa- nie depozytów bankowych po- woduje, że poszukujemy innych miejsc na lokatę kapitału, a dla wielu właśnie rynek nierucho- mości (a zwłaszcza rynek miesz- kaniowy) był tą bezpieczną przystanią dla własnych pie- niędzy. Wraz ze zwiększonymi zakupami gotówkowymi zwięk- szyła się grupa inwestorów na rynku mieszkaniowym. Pozy- tywnym aspektem tego trendu jest poprawa standardu miesz- kań na wynajem i wzrost ocze- kiwań potencjalnych najemców względem wynajmowanego mieszkania. 2016: Aby mówić o stabil- ności rynku mieszkaniowego potrzebny jest stały, zrównowa- żony popyt na mieszkania. Czy o takim będzie można mówić
  • 39. Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 39 Marcin Jańczuk, Dyrektor PR w Metrohouse w tym roku? Pewną niewiado- mą jest pojawienie się kolejnej bariery w dostępie do kredy- tów. Obligatoryjne 15 proc. wkładu własnego (nawet jeżeli część z tej kwoty będzie można zabezpieczyć w innej formie niż wkład gotówkowy) to kolejne schody w dostępie do własne- go M. Dla kupujących swoje pierwsze mieszkanie atrakcyjną propozycją będzie MdM, choć już dziś wiadomo, że nie starczy w tym roku środków na dopłaty dla wszystkich zainteresowa- nych. Podatek bankowy to jednocze- śnie wyższe marże kredytów oraz niższa zdolność kredytowa klientów zainteresowanych zakupem. Można się więc spo- dziewać, że w przypadku rynku wtórnego będziemy celować w oferty gotowe do wprowa- dzenia bez większych nakładów remontowych, ale jednocześnie o dość przeciętnym standardzie i lokalizacji. Presja na ceny spo- woduje, że deweloperzy będą penetrować peryferyjne lokali- zacje, skupiając się na segmen- cie mieszkań kompaktowych, co da im gwarancje płynnej sprze- daży. Moim zdaniem, skreślona kiedyś przez wielu wielka płyta zacznie przeżywać swój rene- sans. Już dziś wielu kupujących traktuje taki zakup jako miesz- kanie na start, docelowo myśląc o przeprowadzce w kolejnych kilku latach. ..................................................... 2015: Sytuację na polskim rynku nieruchomości w mijają- cym roku można uznać za jedną z najciekawszych od czasów boomu w latach 2006-2008 i potwierdzają to praktycznie wszyscy uczestnicy rynku. Wy- jątkowo dobrze zagrała relacja podaży z popytem wspierana dobrą gospodarczą koniunkturą oraz subsydiowaniem rynku nieruchomości. Zachętą do zakupu mieszkań były i są nadal stabilne od ponad dwóch lat ceny nieruchomości, rekordowo niskie stopy procentowe, które wpłynęły na relatywnie tanie kredyty hipoteczne oraz dopła- ty w ramach programu Miesz- kanie dla Młodych. Wielkimi wygranymi w 2015 roku są głównie deweloperzy, którzy odnotowali najwyższą od 2007 roku sprzedaż. W sześciu największych mia- stach w Polsce od października 2014 roku sprzedaż osiągnęła 46,8 tys. lokali i jest o 13 proc. większa niż w całym 2014 roku. Popytu nie osłabiła sukcesyw- nie realizowana polityka doty- cząca założeń Rekomendacji S, która wymaga od kredyto- biorców coraz to większych wkładów własnych. Ciężar ten rekompensuje wsparcie w ra- mach programu MdM, który od początku uruchomienia, czyli od stycznia 2014 roku, pomógł prawie 30 tys. kredytobiorców. Prognozy dotyczące spadku ilo- ści kupowanych kredytów hipo- tecznych spowodowane wymo- giem posiadania minimum 10 proc. wkładu własnego, które głoszono pod koniec 2014 roku, w ogóle się nie sprawdziły. Co więcej, banki nie zmniejszyły akcji kredytowej w ostatnich trzech kwartałach. Rok ten jest rekordowy nie tylko pod względem sprzedaży nowych mieszkań, ale także liczby lokali oddanych do użyt- kowania, wydanych pozwoleń na budowę oraz rozpoczętych budów. Według danych GUS w okresie od stycznia do paź- dziernika oddano do użytko- wania 115 tys. mieszkań, czyli o 0,2 proc. więcej w porówna- niu z analogicznym okresem w 2014 r. W czasie dziesięciu miesięcy 2015 r. wydano po- zwolenia lub dokonano zgłosze- nia z projektem budowlanym na budowę 157 tys. mieszkań, więc o 17,9 proc. więcej niż w analo- gicznym okresie 2014 r. Wzro- sła o 10,5 proc. również liczba mieszkań, których budowę
  • 40. Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 40 rozpoczęto, do 142,5 tys. lokali. Najwięcej mieszkań oddano do użytkowania w województwie mazowieckim, wielkopolskim, małopolskim, dolnośląskim i pomorskim, czyli tam, gdzie najlepiej funkcjonuje program Mieszkanie dla Młodych. Część deweloperów może jednak być rozczarowana wy- nikami sprzedaży, jeżeli swoje realizacje oparło głównie na be- neficjentach programu, ponie- waż od września tego roku, czyli otwarcia programu na rynek wtórny, praktycznie 80 proc. kredytów w ramach wsparcia dotyczyła mieszkań używa- nych. Oznacza to, że klienci bez odpowiedniego wkładu wła- snego zmuszeni byli poniekąd do zakupu nowych mieszkań, mimo iż woleliby kupno używa- nego. Oczywiście z ust dewe- loperów nie usłyszymy obaw związanych z tym trendem, ale wielu już odczuwa jego skutki. Spadek zainteresowania ofertą mieszkań nowych, subsydiowa- nych pieniędzmi z programu, ale także wygenerowana nadpodaż lada moment zmobilizuje dewe- loperów do łagodniejszej poli- tyki rabatowej, ponieważ bez rosnącego popytu będą musieli agresywniej walczyć o klienta. Na pewno na poszerzeniu za- sięgu programu MdM zyskała oferta rynku wtórnego, szcze- gólnie w mniejszych miejsco- wościach, gdzie nie buduje się nowych mieszkań, a ceny spełniały kryteria wyznaczane przez limity. Niezależnie od źró- dła pochodzenia nieruchomości (wtórny, pierwotny) przez cały rok niezmiennie najchętniej poszukiwane były mieszkania 2 i 3 pokojowe w metrażach od 35 do 65 metrów kw. 2016: Prognoza przyszło- roczna już tak kolorowo się nie maluje, jak to miało miejsce w mijającym roku, ponieważ pojawiają się na horyzoncie pewne ryzyka gospodarcze, które mogą wpłynąć na popyt. Pierwszym zagrożeniem będzie znikome zainteresowanie zaku- pem mieszkań z rynku pierwot- nego wspieranych kredytem hipotecznym z dopłatą MdM, a to może skutkować gorszymi wynikami sprzedażowymi wielu deweloperów. Następne to drożejące już w tym momencie kredyty hipoteczne, które są pokłosiem pierwszych decyzji obronnych banków przeciw wprowadzeniu ustawy bankowej. Jeżeli ustawa wejdzie w życie w zgłoszonej przez komisję sejmową formie, to banki będą chciały szybciej zarabiać na kredytach i zmniej- szą akcję kredytową długoter- minowych hipotek. W ogóle ustawa budzi wiele kontro- wersji, gdyż mimo lamentu jaki słyszymy od przedstawicieli sektora bankowego, to właśnie banki będą głównymi benefi- cjentami ustawy. Kolejne perturbacje może wywołać owiana tajemnicą ewentualna ustawa ratowania frankowiczów, która najpraw- dopodobniej odbije się na klien- tach banków poprzez drożejące usługi oraz marże. Natomiast na sytuacji związanej z nadpo- dażą nowych mieszkań będą głównie wygrywać gotówkowcy oraz osoby posiłkujące się kre- dytem w minimalnym stopniu. Niestety musimy się liczyć, że w 2016 RPP w końcu podniesie stopy procentowe, a to realnie wpłynie na oprocentowanie kredytów. Wymienione scenariusze otwierają dodatkowe szanse dla profesjonalnych pośredników, którzy będą mogli lepiej mone- tyzować usługi consultingowe, nie koniecznie skupiając się na samym kojarzeniu stron. ............................................................... Maciej Górka, Ekspert ds. nieruchomości i PR Manager w Domiporta
  • 41. Polski rynek nieruchomości okiem ekspertówRaport strona 41 Marcin Krasoń, Analityk rynku nieruchomości w Home Broker 2015: Mimo wzrostu obowiąz- kowego wkładu własnego (od 1 stycznia 2015 r. było to 10 proc. zamiast wcześniejszego 5 proc.), liczba udzielonych przez banki kredytów w pierwszych trzech kwartałach 2015 r. była o 1,9 proc. wyższa niż w analo- gicznym okresie 2014 r. (dane z raportu AMRON-SARFiN). Wiele osób ratowało się bo- wiem programem Mieszkanie dla Młodych, z którego dofinan- sowanie jest liczone jako wkład własny. Od września popu- larność programu znacząco wzrosła, bo włączono do niego rynek wtórny, a dodatkowo zwiększyły się kwoty i dostęp- ność nieruchomości dla rodzin wielodzietnych. Równoważenie się sił działają- cych na popyt i podaż mieszkań sprawiło, że przez ostatni rok ceny w skali kraju były stabilne, z lekką tendencją wzrostową, zauważalną szczególnie na ryn- ku pierwotnym. Kończący się rok działający w Polsce dewe- loperzy zdecydowanie powinni zaliczyć do udanych. Większość głównych graczy zanotowała rekordowe wskaźniki sprzedaży mieszkań. Z punktu widzenia branży de- weloperskiej liczy się także to, że sprzedaż przełożyła się na wysoki poziom zakupów. Z sza- cunków Home Broker Business wynika, że był to rekordowy rok także pod względem zakupów terenów pod zabudowę miesz- kaniową. Największe firmy przeznaczyły nawet po ponad 200 mln zł na zakup działek, a rekordziści przekroczyli 250 mln zł. Łączne wydatki na dział- ki pod zabudowę mieszkanio- wą dokonane w 2015 r. przez działających w Polsce dewe- loperów przekroczyły miliard złotych. Warto zauważyć, że większość transakcji odbywała się na racjonalnych, rynkowych stawkach, bez przeszacowania wartości nieruchomości, co w szerszej perspektywie mo- głoby skutkować przegrzaniem rynku i nagłym wzrostem cen mieszkań. Dzięki temu staw- ki utrzymują się na stabilnym poziomie i nie powinno się to zmienić szybko. 2016: Ważnym tematem na 2016 r. będzie bez wątpienia podatek bankowy. Jego wpro- wadzenie w zapowiadanej ostatnio formie (procent od wartości aktywów) może być poważnym problemem. Trudno oczekiwać, że banki będą bier- nie przyglądały się spadkowi wyników, koszty zostaną więc w dużej części przerzucone dla klientów, a akcja kredyto- wa może zostać spowolniona. Część banków już podniosła marże (najczęściej o 0,4–0,5 p.p.), zapowiedziały też ograni- czenie akcji kredytowej. Należy też pamiętać o kolejnym zwiększeniu obowiązkowego wkładu własnego przy kredy- tach mieszkaniowych (do 15 proc.), choć tutaj banki posiłku- ją się ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego i prawdopo- dobnie nie będzie to większym problemem dla klientów. Nadal ważną rolę na rynku od- grywać będzie program Miesz- kanie dla Młodych, aczkolwiek warto zwrócić uwagę na fakt, że skokowy wzrost jego popular- ności wpłynie na to, że w poło- wie roku środki przeznaczone na 2016 mogą się wyczerpać i kupujący będą mogli wniosko- wać tylko o dopłaty w kolejnych latach. Oczekujemy dalszej stabiliza- cji cen mieszkań i rosnącego znaczenia rynku najmu. Dzia- łanie Funduszu Mieszkań na Wynajem może sprawić, że na rynku wreszcie poważną rolę zaczną odgrywać inwestorzy instytucjonalni, także z zagrani- cy. Nadal duże znaczenie będą mieć też inwestorzy indywidu- alni, którzy kupują mieszkania za gotówkę – ich decyzje nie są zależne od rynku kredyto- wego, a ograniczony dostęp do finansowania bankowego może jeszcze zwiększyć ich rolę.
  • 42.
  • 43. Polacy inwestują w nieruchomości za granicąRaport strona 43 Polacyinwestują wnieruchomości zagranicą Wydawałoby się, że to Europa Zachodnia inwestuje w Polsce, a nie na odwrót. Tymczasem okazuje się, że wielu polskich inwestorów lokuje swoje środki na tamtejszych rynkach. Dom, apartament, czy nawet niewiel- kie mieszkanie za granicą to nie tylko prestiż, lecz również doskonała lokata kapitału. Deponowanie pieniędzy w ban- ku w obecnych czasach nie znajduje uzasadnienia finanso- wego, dlatego ciekawym sposo- bem dywersyfikacji ryzyka jest inwestowanie w nieruchomości w kraju i poza jego granicami. Za granicą, ponieważ w wielu krajach rynek nieruchomości przeżywa prawdziwy boom i roczne wzrosty wartości są dwucyfrowe, a ceny nierucho- mości są często niższe niż w Polsce. Z pierwszych stron gazet moż- na dowiedzieć się, że gwiazdy i znani biznesmeni posiadają domy i apartamenty w innych krajach. Najczęściej wybiera- ją oni europejskie wybrzeża turystyczne Hiszpanii, Włoch, Portugalii, Bułgarii, Grecji i Chorwacji. Apartament w nad- morskiej miejscowości w Hisz- panii kosztuje mniej niż porów- nywalne mieszkanie w dużym polskim mieście. Wysoka dostępność nieruchomości dla lepiej zarabiających Polaków powoduje spore zainteresowa- nie i liczne zakupy. Kluczowe znaczenie wyboru miejsca inwestycji ma klimat, przyna- leżność do Unii Europejskiej, korzystny system podatkowy i stabilna sytuacja polityczno- -gospodarcza.
  • 44. Polacy inwestują w nieruchomości za granicąRaport strona 44 Druga grupa inwestorów to typowi, liczący stopę zwrotu, ryzyko i perspektywy rynku klienci. Inwestują oni w dużych miastach europejskich, w do- brych lokalizacjach nawet przy wysokich cenach. Bodźcem są dla nich dobre perspektywy rynku, wysoki wzrost wartości nieruchomości ,niskie ryzyko i dywersyfikacja. Budżet, który klienci są gotowi przeznaczyć w inwestycje pod wynajem na rynkach zachod- nich jest mocno zróżnicowany. Największa grupa chce zainwe- stować od 100 do 150 tyś. euro. Na rynku pierwotnym można w tej cenie kupić np. kompak- towy apartament w centrum Berlina, na kampusie studenc- kim z pełną usługą zarządzania. Sprzedawane tam małe miesz- kania są w pełni urządzone, a umowy najmu są na rok czasu z możliwością przedłużenia. Wszystko to powoduje niskie ryzyko inwestycyjne przy stopie zwrotu na poziomie 5 proc. w skali roku. Spore zainteresowanie polskich inwestorów budzą mieszkania w rewitalizowanych kamieni- cach o powierzchniach 200-300 m kw. Tutaj niezbędny budżet wynosi powyżej 1 miliona euro. Pięknie odrestaurowane wnę- trza w centralnych lokalizacjach dużych europejskich miast znajdują szybko nabywców. Ci najbogatsi Polacy szukają luk- susowych domów i apartamen- tów, są to jednak sporadyczne zapytania. Coraz częściej zakupem nieru- chomości interesują się również Polacy pracujący za granicą, którzy nie planują powrotu do kraju oraz przedsiębiorcy pro- wadzący tam działalność gospo- darczą, głównie w Anglii, Fran- cji, Hiszpanii i Niemczech. Duża aktywność polskich przedsię- biorców na tym ostatnim rynku, gdzie zarejestrowanych jest ok. 180 tys. jednoosobowych przedsiębiorstw z udziałem pol- skich obywateli, w tym blisko 50 tys. firm rzemieślniczych, powoduje, że decydują się oni na zakup nieruchomości, a nie na wynajem.
  • 45. Polacy inwestują w nieruchomości za granicąRaport strona 45 Niemcy to wyjątkowo atrak- cyjny rynek z silną gospodarką, która oparła się kryzysowi finansowemu, dlatego myśląc perspektywicznie inwestorzy akceptują tu niższą stopę zwro- tu w stosunku do polskiego ryn- ku nieruchomości, w zamian za stosunkowo małe ryzyko i wyż- szy wzrost wartości mieszkań. Polscy biznesmeni twierdzą, że prowadzenie w Niemczech działalności gospodarczej jest prostsze i bardziej zyskowne niż w Polsce, choć niemieckie podatki należą do najwyższych w Unii. W Polsce coraz trudniej jest pomnażać oszczędności. Ostat- nie zmiany polityczne, obniże- nie wartości złotówki i ratingu atrakcyjności inwestycyjnej naszego kraju powodują wzmo- żone obawy inwestorów co do stabilności politycznej i go- spodarczej Polski. Dodatkowo rekordowo niskie stopy pro- centowe powodują, że lokaty bankowe i obligacje przynoszą niewielkie zyski, fundusze inwestujące w polskie obligacje zarobiły jedynie 0,9 proc., a ak- cje wchodzące w skład indeksu WIG20 od maja 2015 roku potaniały o niemal 30 proc. Dotychczasowa atrakcyjność inwestowania na polskim rynku nieruchomości opierała się w głównej mierze na stabilności politycznej i stałym wzroście gospodarczym, wysokiej atrak- cyjności inwestycyjnej (rating A), dużej aktywności młodych przedsiębiorstw, poszanowaniu wartości rodzinnych i chrze- ścijańskich, które są mocnym fundamentem rozwoju gospo- darczego, niskim wsparciu so- cjalnym, powodującym koniecz- ność aktywności na rynku pracy oraz na cechach narodowych Polaków, których charakteryzu- je spryt, pomysłowość i pragnie- nie sukcesów globalnych. Na ile zmieni się klimat do inwestowania w nowej rze- czywistości politycznej 2016 roku zobaczymy. Póki co, może warto pomyśleć o dywersyfi- kacji. Praktycznie cały świat mamy przed sobą, możemy inwestować gdzie chcemy i w co chcemy. Warto jednak zadać sobie pytanie przed podjęciem każdej decyzji zakupowej – nie ile mogę na inwestycji zarobić, lecz ile mogę na niej stracić? Autor: Jarosława Ejsymont, NIERUCHOMOŚCI R.E.J.
  • 46. MdM w dużym mieścieRaport strona 46 MdM wdużymmieście Po nowelizacji we wrześniu 2015 r. rządowy program dofinansowań Mieszkanie dla Młodych został rozszerzony o rynek wtórny. Wcześniej jego beneficjentami po stronie sprzedających byli wyłącznie deweloperzy, teraz ruch na ryn- ku odczuli również właściciele używanych mieszkań i pośred- nicy w obrocie nieruchomościa- mi. Wraz za zmianami lawinowo przybyła liczba składanych wniosków – program notuje rekordowe zainteresowanie, a zdaniem analityków pula pieniędzy zarezerwowana na dopłaty w 2016 roku może się skończyć już nawet w kwietniu. Nie wszędzie jednak MdM cie- szy się jednakowym zaintereso- waniem, co nierzadko bardziej wynika z niskiej dostępności lo- kali, które mieszczą się w usta- lanych co kwartał limitach, niż ze względu na zainteresowa- nie kupujących. Poprosiliśmy pośredników nieruchomości w największych miastach wo- jewódzkich o komentarze, jak wygląda sytuacja w ich regio- nie – jakie są możliwości kupna mieszkania z dopłatą w pro- gramie Mieszkanie dla Mło- dych, oraz jak dużo się takich mieszkań sprzedało w ostatnim kwartale 2015 roku? BIAŁYSTOK W Białymstoku sytuacja na rynku nieruchomości pozwala na szeroki wybór mieszkań w programie MDM na rynku pierwotnym, jak i wtórnym. Uwzględniając możliwości ne- gocjacyjne właścicieli nierucho- mości na rynku wtórnym szacu- je się, że w Białymstoku około 20–25 proc. lokali może zostać zakwalifikowana do progra- mu MdM. Statystyki wyraźnie pokazują, że tego typu mieszka- nia są bardzo popularne wśród potencjalnych klientów i dlate- go w ostatnim kwartale 2015 – jakie są możliwości kupna mieszkania z rządową dopłatą w wybranych miastach w Polsce?
  • 47. MdM w dużym mieścieRaport strona 47 roku stanowiły one znaczącą część obrotu mieszkań na rynku wtórnym, jak i pierwotnym. GORZÓW WIELKOPOLSKI Głównym kryterium w progra- mie MdM jest oczywiście limit ceny za m kw. mieszkania. Jest to warunek, który automatycz- nie sprawdzamy jeżeli zakup ma zostać sfinansowany z kredytu wspartego dofinansowaniem. O ile w przypadku większych miast jego uzyskanie skazywało nabywców na zakup nierucho- mości na obrzeżach, a z pewno- ścią poza najatrakcyjniejszymi dzielnicami, o tyle w Gorzowie ustalone limity ceny metra kwa- dratowego dawały stosunkowo szerokie pole wyboru lokaliza- cji. Już określone na początku zaistnienia programu na rynku wtórnym granice cenowe dawa- ły spore możliwości w poszuki- waniu własnego lokum, jednak ogłoszona w czwartym kwar- tale podwyżka do blisko 3 500 zł dawała już właściwie pełną swobodę wyboru. Niedostępne pozostało praktycznie jedynie młode Osiedle Europejskie, jednak istniała już możliwość zakupu mieszkania na najpopu- larniejszym w naszym mieście Osiedlu Górczyn. KATOWICE Na katowickim rynku nierucho- mości zarówno w IV kwartale 2015 r., jak i w I kwartale 2016 r. dopłaty w programie MdM kształtują się na tym samym poziomie. Jeżeli chodzi o dopła- ty na rynku wtórnym obejmują one mieszkania, których cena 1 m kw. nie przekracza kwoty 3923,10 zł, natomiast na rynku wynosi ona 4794,90 zł. Przemysław Smalkowski, expressHOUSE Białystok Sławomir Moder, Moder Nieruchomości s c.
  • 48. MdM w dużym mieścieRaport strona 48 Na katowickim rynku nieru- chomości ok. 60 proc. mieszkań spełniało kryteria cenowe i me- trażowe programu MdM. Dodatkowo informacja o moż- liwości dopłat dała efekt po drugiej stronie, czyli u osób sprzedających nieruchomość. Zdając sobie sprawę z możli- wości dofinansowania, jakie może otrzymać strona kupują- ca, właściciele nieruchomości o zbliżonej kryteriami cenie za m kw. byli wstanie dostosować się do sytuacji i obniżyć cenę by zamknąć transakcję sprzedaży. W ostatnim kwartale 2015 r. sprzedaż nieruchomości na ryn- ku katowickim była wzmożona. Wpłynęło na to z pewnością klika czynników, m.in. wejście we wrześniu nowelizacji ustawy o dopłatach w ramach progra- mu MdM, która objęła dopła- tami rynek wtórny i zniosła limit wiekowy dla rodzin wie- lodzietnych. Nie bez znaczenia była także informacja o wzro- ście wkładu własnego z 10 do 15 proc. od stycznia 2016 r. dla osób chcących ubiegać się o kredyt mieszkaniowy. KIELCE Możliwości kupna mieszkania z dopłatą w ramach MdM są bardzo duże, ponieważ limity wyznaczone na nasz rejon są przystępne dla sprzedających. Jeśli tylko jest małe odchyle- nie ceny, jaką chciałby uzyskać sprzedający, od limitu przewi- dzianego w programie MdM, klient zgadza się na lekką obniżkę, ponieważ zdaje sobie sprawę, że ta drobna korekta może w dużej mierze przyczy- nić się do szybszej sprzedaży. Oczywiście różnica w cenie nie może być drastyczna. Mieszka- nia kwalifikujące się do progra- mu MdM na rynku wtórnym Diana Polak, freedom nieruchomości Katowice
  • 49. MdM w dużym mieścieRaport strona 49 LUBLIN Możliwości zakupu nierucho- mości w programie MdM w Lu- blinie są ograniczone ze wzglę- du na stosunkowo niewielką ilość ofert dostępnych na rynku. Limity obowiązujące w progra- mie nie pozostawiają wielkiego wyboru potencjalnemu na- bywcy. Jest to ok. 5 proc. ofert, głownie na obrzeżach miasta, w mniej popularnych dzielni- cach lub mieszkania do kapi- talnego remontu. Liczba osób, które skorzystały z programu w ostatnim kwartale 2015 r. była zdecydowanie większa ze względu na możliwość sfinan- sowania z MdM całości wkładu własnego dla singli i małżeństw bezdzietnych. ŁÓDŹ Skala zjawiska MdM w Łodzi jest na tyle mała, że na rynku łódzkim jego wpływ nie jest dostrzegalny w większy sposób. Program funkcjonuje bez więk- szej popularności i entuzjazmu wśród kupujących, nie wpłynął na zmiany cen mieszkań ani koniunktury ogólnie, są to poje- dyncze przypadki. W Łodzi jest to pochodna ogólnej sytuacji lokalnego rynku nieruchomości, w przeciwieństwie do niektó- rych dużych miast Polski, gdzie stanowią około 60 proc. ofert w naszym biurze. W ostatnim kwartale 2015 r. sprzedało się takich mieszkań około 25 proc. całości sprzedaży. KRAKÓW W Krakowie dostępność miesz- kań w programie MdM jest nie- wielka, ponieważ limity w sto- sunku do cen rynkowych są wyjątkowo niskie. Szacujemy, że na rynku wtórym ok. 1–2 proc. ofert spełnia kryteria cenowe, które wyniosły w IV kwartale 4293 zł/m kw. Takie miesz- kania można znaleźć przede wszystkim na obrzeżach miasta, m.in. na osiedlu Złocień, Rżon- ka, Swoszowice oraz przede wszystkim w Nowej Hucie. Są to mieszkania w większości do remontu. Zdecydowanie większy wybór mają klienci poszukujący miesz- kania od dewelopera. W tym przypadku ok. 10 proc. ofert spełnia kryteria programu. Najwięcej dostępnych mieszkań znajduje się w Czyżynach, Mi- strzejowicach oraz Bieżanowie, ale wraz z nowymi inwestycjami coraz więcej ofert pojawia się również na Prądniku Białym, Prądniku Czerwonym oraz Woli Duchackiej. Pojedyncze nieru- chomości można również zna- leźć w innych częściach miasta, w mniejszych inwestycjach, np. na ul. Petrażyckiego czy w rejo- nie Wieliczki. Stosunkowo niska podaż miesz- kań dostępnych w MdM przy bardzo dużym zainteresowaniu klientów na rynku w Krakowie sprawia, że lokale, które miesz- czą się w limitach szybko znaj- dują nabywców. Maciej Trela, Północ Nieruchomości Łukasz Józefczuk, Wojciech Goniewicz, expressHOUSE Lublin Agnieszka Banak, freedom nieruchomości Kielce
  • 50. Ostatni kwartał 2015 r. był czasem, w którym zauważalne było bardzo duże ożywienie na rynku wtórnym. Klienci zain- teresowani byli szczególnie zakupem mieszkań z dopłatą. Praktycznie większość klientów kredytowych decydowała się na złożenie wniosków w ramach programu MdM. Kwota dofi- nansowania zachęcała do zaku- pu szczególnie rodziny wielo- dzietne, w przypadku których sięgała w Olsztynie nawet do 95 tys. zł. W rodzinach z trójką dzieci dodatkowo zniesiono limit wieku kredytobiorcy oraz warunek braku innej nieru- chomości, co przełożyło się na zwiększenie liczby składanych wniosków. W obawie przed podniesieniem wysokości wkładu własnego z obecnych 10 do 15 proc. oraz zwiększeniem wysokości marż na skutek zapowiadanego wprowadzenia podatku ban- kowego, klienci chcieli zdążyć z kupnem mieszkania jeszcze przed końcem roku. OPOLE W pierwszych trzech kwarta- łach 2015 roku wartość śred- nich wskaźników przeliczenio- wych była wielkim problemem w przypadku Opola. Niestety limity cen m kw. nie przysta- wały do warunków rynkowych – podaż nowych mieszkań w ce- MdM w dużym mieścieRaport strona 50 wpływ MdM jest istotny, ale to dotyczy tylko pewnych miejsc w kraju. W Łodzi oferta mieszkań speł- niających kryteria programu MdM jest zróżnicowana. Takie nieruchomości, spełniające limity wielkości i ceny, moż- na znaleźć niemal wszędzie na terenie miasta – zarówno w śródmieściu, jak i w bardziej peryferyjnych dzielnicach. Łódź jest jednak na tym polu wyjąt- kiem, poziom cen jest względ- nie wyrównany w stosunku do innych ośrodków w Polsce. OLSZTYN W Olsztynie możliwość kupna mieszkania z dopłatą w pro- gramie MdM istnieje w przy- padku nieruchomości, których cena za 1 m kw. nie przekracza w przypadku rynku pierwot- nego – 5379,55 zł, natomiast w przypadku rynku wtórnego – 4401,45 zł. Śledząc liczbę ogłoszeń sprze- daży mieszkań z rynku wtórne- go w Olsztynie można stwier- dzić, że ponad połowa z tych nieruchomości spełnia kryteria uzyskania dopłat w rządowym programie MdM. W przewa- żającej większości są to miesz- kania dwu- i trzypokojowe, na które w ostatnim kwartale 2015 r. popyt był największy. nie do 3900 zł była minimalna, natomiast średnia cena za metr wynosiła ok. 4400 zł. W efekcie mieszkańcy Opola byli niemal odcięci od możliwości skorzy- stania z dopłat. Nasz region był na ostatnim miejscu w Polsce pod względem uczestnictwa w programie MdM. Anna Lewandowska, freedom nieruchomości Olsztyn Paweł Kolasiński, ARLI Nieruchomości
  • 51. Jeżeli chodzi o mieszkania uży- wane, to te objęte programem są jednak w słabym stanie tech- nicznym lub do remontu. Wy- jątkiem są mieszkania o więk- szych metrażach, powyżej 70 m kw., wtedy cena za 1 m kw. jest relatywnie niższa od mniej- szych lokali. Według szacunków nawet 30 proc. mieszkań na rynku wtórnym może zostać sfinansowana kredytem z do- płatą MdM. Właściciele są też bardziej skorzy do korekty cen nieruchomości, aby spełniały kryterium ceny maksymalnej. Pod koniec 2015 roku można było zaobserwować znaczny wzrost zainteresowania miesz- kaniami z dopłatami, szczegól- nie w IV kwartale. Nie każdy zainteresowany jednak sfinali- zował zakup w ubiegłym roku, część popytu przeniosła się już na rok 2016. RZESZÓW Program MdM w Rzeszowie można krótko opisać „z dużej chmury mały deszcz”. Na papie- rze założenia wyglądają bardzo optymistycznie, dopłaty wy- sokości kilkudziesięciu tysięcy złotych działają na wyobraźnię każdej osoby poszukującej własne M. Niestety limit ce- nowy całkowicie nie pokrywa się z rzeczywistymi cenami, co gorsza warunki programu Sytuacja w ostatnim kwarta- le 2015 roku uległa znacznej poprawie dzięki zmianie usta- wy, której zapisy zaczęły obo- wiązywać od dnia września. Wprowadzenie do programu mieszkań z rynku wtórnego oraz wyższe limity w czwartym kwartale, które w przypadku rynku pierwotnego wynosiły 4233,35 zł oraz 3463,65 zł dla rynku wtórnego, spowodowały, że mieszkańcy Opola zaczęli na- bywać mieszkania korzystając z dopłat w programie MdM. W chwili obecnej w Opolu 55 proc. mieszkań z rynku pier- wotnego oraz 26 proc. miesz- kań z rynku wtórnego spełnia kryteria programu MdM. W ostatnim kwartale 2015 roku co drugi kredyt na zakup miesz- kania w Opolu został udzielony z dopłatami w ramach MdM. POZNAŃ W Poznaniu można skorzystać z programu MdM zarówno kupując mieszkanie na rynku pierwotnym, jak i wtórnym. Pra- wie każda inwestycja dewelo- perska posiada pulę mieszkań, które spełniają kryteria progra- mu, a deweloperzy są bardziej skłonni do negocjacji cen tak, aby także te nieznacznie wykra- czające poza limity zostały nimi objęte. MdM w dużym mieścieRaport strona 51 Piotr Ociepa, INVESTOR NIERUCHOMOŚCI Anna Rosa-Michalak, expressHOUSE Poznań
  • 52. MdM w dużym mieścieRaport strona 52 MdM nie uwzględniają danych dotyczących rozwoju polskich miast, który jasno pokazuje, że najbardziej dynamicznie rozwija się Warszawa i Rze- szów. Szybki rozwój miasta oraz wzrost populacji sprawia, że ceny nieruchomości syste- matycznie rosną, a możliwość zakupu mieszkania przez rodzi- ny, do których program miał być skierowany, niestety oddala się. Realna dostępność mieszkań na rynku wtórnym zależy przede wszystkim od metrażu oraz licz- by pokoi. Małe mieszkania (1–2 pokojowe) spełniające warunki MdM to ok. 5 proc. rynku, zaś większe (3–4 pokojowe) to ok. 15 proc. dostępnych ofert. Podniesienie limitu cen dla nowych mieszkań sprawiło, że deweloperzy mogli odczuć realny wzrost sprzedaży na po- ziomie ok 20 proc. To pokazuje, jak bardzo tego typu program jest potrzebny, ale aby działał na 100 % musi być oparty na rzeczywistych warunkach ryn- kowych. SZCZECIN Włączenie rynku wtórnego do programu MdM spowodowało duże zainteresowanie klien- tów tą formą pomocy państwa. Bardzo wielu klientów zaczyna kontakt od pytania o mieszka- nia objęte programem. Niestety nie ma na szczecińskim rynku wielu takich ofert. Powodem jest limit ustawiony na poziomie około 3 600 zł za m kw. Wa- runek ceny spełniony zostaje najczęściej przy dużych miesz- kaniach, które z kolei nie speł- niają warunku powierzchni lub ich standard jest niski. Kredyt z dopłatą MdM nie umożliwia finansowania remontu. W ogólnej liczbie około 200 transakcji zrealizowanych przez nasza firmę w IV kwartale 2015 roku, transakcje z MdM stanowiły kilka proc. ogólnej liczby transakcji. Wielu klien- tów rozpoczyna poszukiwania mieszkania od ofert łapiących się na MdM, jednak w rezultacie kupują mieszkanie z normalnym kredytem. Paweł Gancarz, Super Nieruchomości
  • 53. MdM w dużym mieścieRaport strona 53 W naszej ocenie objęcie rynku wtórnego dopłatami MDM na pewno wpłynęło na ożywienie na rynku, większa liczba mło- dych ludzi zaczęła rozważać zakup lub zmianę mieszkania. TORUŃ Możliwości kupna mieszkania z dopłatą w ramach MdM w To- runiu są nie małe w porównaniu do innych miast. Szacujemy, że około 65 proc. przeprowadzo- nych transakcji spełnia warunki programu. Trudno jest podać dokładną liczbę transakcji zrealizowanych przy wspar- ciu MdM na rynku wtórnym w ostatnim kwartale. Z całą pewnością można powiedzieć, że było ich sporo. Niektórzy klienci wręcz wstrzymywali się z kupnem mieszkania do IV kwartału, aby móc skorzystać z programu MdM. Wg badań NBP w Bydgoszczy i w Toruniu wymogi programu MdM spełniało ok. 60–70 proc. przeprowadzonych transakcji w III kwartale 2015 roku i tak też jest w praktyce. Uśrednio- ne dane z internetu szacują tę liczbę na poziomie 50–55 proc. Należy jednak zaznaczyć, że szacunki te są oparte na cenach ofertowych ogłoszeń w Inter- necie. Największy problem tego typu opracowań polega na tym, że badania te robione są w oparciu o ceny ofertowe danej firmy lub portalu ogło- szeniowego. Nawet jeśli dla celów opracowania ktoś przy- jął obniżenie ceny ofertowej o 5–10 proc., to i tak nie można uznać tego typu wyliczeń za wiarygodne, ponieważ wg. NBP w największych miastach róż- nica pomiędzy ceną ofertową a transakcyjną wynosi od 10,4 do 22 proc. (!). TRÓJMIASTO Po wprowadzeniu nowelizacji, pozwalającej na zakup mieszka- nia również na rynku wtórnym, w III kwartale poprzedniego roku limity dotyczące po- wierzchni wynosiły kolejno: Gdańsk – maksymalnie 4282,65 zł za m kw., gminy sąsiadujące z Gdańskiem (w tym Sopot, Gdynia, Pruszcz Gdański) mak- symalnie 4000,50 zł za m kw. Dla porównania, wartości te na rynku pierwotnym wyno- siły: 5234,35 zł dla Gdańska i 4889,50 zł w gminach sąsiadu- jących ze stolicą województwa. Ustalone limity cenowe powo- dują, że potencjalnym bene- ficjentom programu, niestety trudno się w nich zmieścić. Oprócz tego, według raportu NBP, średnia cena transakcyj- na w Gdańsku, jeszcze przed wprowadzeniem MdM, na rynku wtórnym wynosiła ponad 5 tys. zł, czyli dużo więcej niż maksymalne kryterium dofinan- sowania. W całym Trójmieście i okolicach, gdzie działa biuro Tyszkiewicz Nieruchomości, tendencja jest zbliżona i część mieszkań na rynku wtórnym, która spełnia kryteria MdM niestety należy do mniejszo- ści. Dlatego stosunkowo mało takich nieruchomości sprzedało się w ostatnich trzech miesią- cach 2015 r., czyli w pierwszym kwartale obowiązywania nowe- lizacji. W samym Gdańsku oferta jest dość mocno ograniczona. Mieszkania dostępne w MdM, które spełniają wszystkie wymagane kryteria, zazwyczaj przeznaczone są do kapital- nego lub chociaż częściowego remontu. Większość z nich Wojciech Walasik, BONUS nieruchomości Leszek A. Hardek, Intercentrum
  • 54. MdM w dużym mieścieRaport strona 54 obejmuje nieruchomości zlo- kalizowane w nieco starszych budynkach oraz w blokach z tzw. wielkiej płyty. Stosunko- wo łatwiej o mieszkania m.in. w Gdyni, Rumi czy Redzie, gdzie ofert w MdM można znaleźć o wiele więcej. WARSZAWA Limity cen mieszkań objętych programem MdM dla Warsza- wy na koniec roku 2015 wy- nosiły odpowiednio 6417,49 zł/m kw. dla rynku pierwotnego oraz 5250,68 zł/m kw. dla rynku wtórnego. Tymczasem wg AMRON SARFIN średnia cena transakcyjna mieszkań w War- szawie, jaką zarejestrowano dla III kwartału 2015 roku to 7463 zł/m kw. Zgodnie zaś z danymi NBP średnia cena dla miesz- kań (II kwartał 2015) dla rynku pierwotnego wyniosła 7800 zł/m kw. i 8100 zł/m kw. dla ryn- ku wtórnego. Analizując powyższe, nietrud- no zauważyć, że średnie ceny transakcyjne plasują się znacz- nie powyżej limitów przyjętych dla MdM. Na rynku jest jednak pewna ilość ofert, których ceny (nawet ofertowe) mieszczą się w przyjętych przez MdM zało- żeniach, aczkolwiek jest to nie- wielki procent, a nieruchomości te znajdują się w peryferyjnych dzielnicach stolicy, bądź są to mieszkania do generalnego remontu. Spoglądając jednak na przyjęte limity dla Warszawy oraz dane statystyczne wykazane przez banki, nietrudno o wnioski, że w przypadku Warszawy liczba transakcji z udziałem MdM nie stanowiła w roku 2015 istot- nego procentu w stosunku do wszystkich zarejestrowanych transakcji. Z pewnością więcej Iwona Żabowska, Tyszkiewicz nieruchomości zakupów w tym programie od- było się na rynku pierwotnym aniżeli na wtórnym. Dewelope- rzy bowiem reagują na wszel- kie zmiany, tak koniunktury, jak i uwarunkowań prawnych, o wiele bardziej elastycznie niż klient indywidualny. Mogą też wpływać na wielkość i rodzaj oraz lokalizację realizowanych projektów, analizując popyt czy średnie wartości kredytów udzielnych na cele mieszkanio- we. Stąd zapewne dość duży sukces deweloperów, dla któ- rych tworzenie i upłynnianie kolejnych inwestycji jest oparte na modelu czysto biznesowym, a nie – jak w przypadku sprze- daży indywidualnej – o wartości emocjonalno-sentymentalne. Joanna Lebiedź, RE/MAX Action
  • 55. bardzo daleko od centrum, w lo- kalizacjach źle skomunikowa- nych lub po prostu niemodnych, z dala od szkół i przedszkoli. W przypadku naszego biura w ostatnim kwartale ub. roku udział sprzedaży mieszkań z rynku wtórnego w MdM wy- niósł 18 proc., niemniej jednak jest to zbyt mała liczba, nie odzwierciedlająca ogólnej sta- tystyki. Kontynuacja programu jest wskazana. Opracował: Michał Nitychoruk, Gratka. pl Iwona Grześkowiak, PÓŁNOC Nieruchomości Wrocław WROCŁAW Obecne możliwości zakupu mieszkania w ramach programu MdM we Wrocławiu można określić jako dość ograniczone ze względu na niewielką ilość mieszkań spełniających kryteria MdM. Na rynku wtórnym kwo- ta, przy której można ubiegać się o dopłatę w ramach MdM wynosi 4290,30 zł/m kw. Odsetek mieszkań z rynku wtórnego spełniających powyż- sze kryterium można określić na maksymalnie 10 proc. Kry- terium metrażu (75 m kw.) ma tutaj drugorzędne znaczenie, ponieważ rzadko kiedy młode osoby stać na zakup większych mieszkań. Są to najczęściej lokale do gruntownego remon- tu, położone wysoko bez windy, MdM w dużym mieścieRaport strona 55
  • 56. Zarządzanie najmem nieruchomościRaport strona 56 Zarządzanie najmem nieruchomości czyli o wciąż mało popularnej na polskim rynku usłudze Czas to pieniądz, dla- tego na popularności zyskuje usługa zarzą- dzania najmem. Dobry zarządca pomoże już na etapie inwestowania w nieruchomość, w jego wykończeniu, a wreszcie w poszukiwaniu, ocenie i weryfikacji najemcy. Po tym zajmie się tym, co robi najlepiej – będzie sprawnie za- rządzał nieruchomością, aby przynosiła właści- -cielowi jak najmniej problemów, a jak naj- większe zyski. W czasach niepewności na rynkach kapitałowych do łask inwestorów powróciły nieruchomości na wynajem, traktowane jako lokata ka- pitału. Kupujemy zarówno nieruchomości mieszkaniowe, jak i komercyjne. Początkujący rentierzy często są zaskoczeni tym, że taka inwestycja to nie „samograj” – co więcej, wymaga często naprawdę dużych nakła- dów czasu i pracy. Odpowiedzią na ten problem, na Zachodzie dawno uznaną za „oczywistą oczywistość”, jest usługa zarzą- dzania najmem nieruchomości. Inwestycyjni wyjadacze już ją znają, jednak inwestorzy de- taliczni czy początkujący nie zawsze, dlatego chcielibyśmy przybliżyć wszystkim, na czym to polega. Wielu inwestorów, zwłaszcza z niewielkim portfolio (lub po
  • 57. Zarządzanie najmem nieruchomościRaport strona 57 prostu z jednym lokalem), myśli, że zarządzanie najmem to usłu- ga nie dla nich – bo z jednym, dwoma lokalami nie ma wiele pracy, a sama usługa jest pew- nie droga. Jednak to niepraw- da – dobry zarządca potrafi na siebie zarobić, a skorzystanie z jego usług się najzwyczajniej w świecie opłaca. Zwłaszcza, że ich cena jest zawsze dosto- sowana do typu nieruchomości i przepływów finansowych przez nią generowanych. Doradztwo i znalezienie najemcy Doświadczony zarządca jest nieocenioną pomocą już na etapie zakupu mieszkania (lo- kalizacja, rozkład mieszkania, aspekty prawne), jego wykoń- czenia (racjonalizacja kosztu, dostosowanie projektu pod kątem wybranej grupy doce- lowej najemców) czy w końcu – last but not least – poszu- kiwaniu, ocenie i weryfikacji najemcy. Nierzetelny najemca to największy stres i ryzyko każdego wynajmującego. Dzięki zaangażowaniu zarządcy, który współpracuje z profesjonalnymi pośrednikami i reprezentuje jedynie interesy właściciela, to ryzyko jest znacznie minimali- zowane. Kontrola i opieka Sporządzenie szczegółowego protokołu przy przekazaniu lokalu, a także zadbanie o otrzy- manie od najemcy niezbędnych dokumentów, pozwala uniknąć późniejszych nieporozumień i kłopotów. Jasne zdefiniowanie obowiązków obu stron, ustale- nie terminu przekazania lokalu, wizyt inspekcyjnych oraz koor- dynacja niezbędnych napraw, organizacja ewentualnych zakupów dodatkowego wypo- sażenia – wszystko to kwestie, którymi kompleksowo zajmie się zarządca nieruchomością.