Resume gráfico da obra de Manolo Paz

3. • Cambados, 1957
• Estudou na escola de Artes e Oficios Mestre
Mateo de Santiago de Compostela entre os
anos 1978 e 1979. Despois foi profesor na
Escola de Canteiros de Poio.
• As súas primeiras obras enmárcanse nunha
linguaxe centrada no dominio do espazo e o
espazo aéreo. Serie Satélites de 1983.

8. Primeira estanza en Nova Iorque.

9. • Ao regreso de Nova Iorque reflexiona sobre o
valor da cultura autóctona, os seus símbolos,
o seu material (pedra, granito) e o seu diálogo
coa memoria do lugar onde vai colocar as
pezas.

12. • En 1984 participa nas exposicións “Encontros no
Espazo” e “Imaxes dos Oitenta”. Inicia a súa
colaboración co galerista madrileño Fernando
Vijande.
• Características da etapa: convivencia do oficio da
cantería e a conciencia dunha autonomía artística
que propón unha re-lectura da pedra como
material de significación propia. Os seus
monolitos están vencellados ao subconsciente
colectivo ancestral.

13. Ancla,
1984.
Granito marelo
verdoso
Granito,
180x100x60 cm.

14. Sen
título
1984
Granito marelo
125x60x37 cm.;
140x95x35 cm.

15. S.T.
1984
Granito marelo gris/
madeira
145x125x35 cm.

16. S.T.
1984
Granito vermello
45x35x20 cm

17. S.T.
1984
Ganito marelo
35x25x14 cm.

18. S.T.
1984
Granito marelo
verdoso/madeira
75x40x25 cm.

19. S. T.
1984
Granito dente de
cabalo/madeira
50x35x15 cm.

20. • En 1986 combina a madeira coa pedra. A madeira é
presentada como peaña, acadando tal grao de
integración, que as esculturas aprécianse como un
todo no que os materiais comparten protagonismo.
• Características da etapa: Estas pezas inciden no valor
totémico do tronco de madeira que se bifurca no
bloque de pedra. Nestas pezas predomina unha
estética ascensional relacionada coa verticalidade do
corpo, do corpo antropomórfico, non exenta de
connotacións fálicas.

21. Quincalleira
1986
Granito negro
Campolameiro/
madeira
165x65x25 cm
Cangalla
1986
Granito negro
Campolameiro
/madeira
160x80x30 cm

22. Pequeñote
1986
Granito vermello
carmiño/madeira
190x110x55 cm.

23. Boca
Rachada
1986
Granito vermello
carmiño/madeiro
214x120x25 cm.

24. Pachanca
1986
Ganito marelo
verdoso/madeira
133x80x45 cm

25. Pajarraco
1987
Granito negro
Campolameiro
190x100x40 cm.
Peito de
lata
1986
Granito negro
Campolameiro/
madeira
210x65x40 cm.

26. Ventanucos
1986
Ganito marelo/madeira
250x100x45 cm.

27. ST
1986
Granito negro cuarzoso
40x32x13 cm.

28. Fonte de Nin
1986
Granito marelo
180x10x60 cm.

29. Condenor
1987
Granito negro Campolameiro
600x220x110 cm.

30. Rabela
1987
Granito negro Campolameiro
400x130x80 cm.

31. Rabela
1987
Granito negro de
Campolameiro
400x130x80 cm.

32. • A partir de 1988 as súas obras entrarán en
xogo factores máis racionalistas, de
equilibrios, tensións e volumes, de
estabilidades horizontais, e consecución dun
espazo relaxado ao redor de moles líticas en
detrimento do límite da admiración que
impoñen os fitos verticais anteriores.

33. Familia
1988
Granito grisáceo
210x320x125 cm.

34. Atios
1988. Granito rosa Porriño, 300x500x270 cm.

35. Mesa de Con
S.D. Granito negro Campolameiro, 300x600x120 cm.

36. • O descubrimento do interior da pedra, a partir da
serie das Pepitas frescas, e a conquista plena da
escala monumental coincidiron con algo de
grandísima importancia na evolución posterior de
Manolo Paz: a eliminación do pedestal e a
recuperación do contacto co chan, que non é só
un recurso que favorece a ocupación do espazo
circundante, senón que supón o respecto pola
posición natural da roca, ancorada na terra, de
maneira que, como dixo, poida “botar raíz e
crecer”.
• Elena Vozmediano. A vida das pedras. Catálogo
exposición Estación Marítima. 1999, Concello da
Coruña.

37. Pepitas frescas
1990. Granito negro.

38. S.T.
1990. Granito negro de Campolameiro. 60x130x80 cm.

39. Tensión
1991
Granito negro de
Campolameiro
60x170x10 cm.
Pepitas
frescas
1990
Granito negro de
Campolameiro/cerámica
60x380x280 cm.

40. Pepitas frescas
1990. Granito negro de Campolameiro/cerámica. 60x380x280 cm.

41. Pepitas fresca III
1991. Granito negro de Campolameiro/Cerámica. 45x300x110 cm.

42. • En 1992 consegue a Bolsa Unión Fenosa de
Creación Artística no Estranxeiro e regresa a
Nova Iorque. Realiza esculturas ensambladas
de base xeométrica e construtivista. Tamén
experimenta co metal.

43. Contenido
1992
Granito negro Brooklyn
35x95x80 cm.

44. S.T.
1992. Granito negro de Campolameiro. 35x75x24 cm.

45. S.T.
1992. Granito negro de Campolameiro. 35x35x15 cm.

46. S.T.
1992
Granito marelo gris
200x130x55 cm.

47. S.T.
1992
Granito marelo gris
175x180x92 cm.

48. S.T.
1992
Granito negro. Brooklyn e madeira.
155x70x30 cm.

49. S.T.
1992
Granito negro. Brooklyn e
madeira
125x40x35 cm.

50. • En 1994 realiza unha das súas obras máis
representativas: Familia de Menhires ou
Menhires por la Paz, un conxunto escultórico
de 12 pezas situado fronte á Torre de
Hércules, na Coruña.

51. Familia de menhires
1994. Granito marelo verdoso. 600x30.000x30.000 cm.

52. Manolo Paz
Familia de Menhires

53. Debuxo Familia de Menhires
1993. Papel. 42x29 cm.

58. Con acerto estratéxico, Paz optou, de entrada, por
distanciarse, na medida do posible, da Torre,
elixindo como territorio o lugar coñecido polo
suxerente nome de Península das Adormideiras.
Unha vez alí, o envite quedaba circunscrito polo
vértigo do océano. Un rival que, no caso do noso
escultor, cuxo medio natural foi tamén, desde as
súas orixes mesmas, unha invocación ritualizada do
espectáculo da Natureza e das arcanas forzas que
cifran a súa alma interior, converteríase, ao cabo, en
segredo cómplice.
Fernando Huici. “Corazón de piedra” en Manolo Paz. Esculturas. 1996,
Deputación de Pontevedra.

64. Baixo a denominación de Menhires, o noso escultor
dispón en círculo unha ducia de estilizados monolitos
previamente seccionados na súa franxa central, na que
abriu en cruz dúas xanelas transversais, e finalmente de
novo reconstruidos. Nesa estática danza sacra que parece
suspendida nun instante perpetuo, os doce menhires
recrean o rito da roda do tempo que xira eternamente ó
redor dun centro inmóbil e abren o seu corazón de pedra,
encarnado agora no a baleiro, á circulación errante das
miradas coas que o espectador traza no seu deambular a
figura que ordena o fragor natural na imaxe do cosmos.
Fernando Huici. “Corazón de piedra” en Manolo Paz. Esculturas. 1996,
Deputación de Pontevedra.

69. Unha das esculturas máis importantes de
Manolo Paz e certamente na que a poetización
do lugar se produce con máis intensidade é
Familia de Menhires (1994), situada na contorna
da Torre de Hércules na Coruña.
Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais
arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da
exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

75. Aínda que cada menhir é diferente, a creación do oco
dótaos dunha importante familiaridade. Esta escultura,
dunha poesía moi intensa, está realizada cunha
habilidade técnica e cunha lucidez na selección do
emprazamento que remite á estética da exactitude.
Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais
arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da
exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

81. Aínda que cada menhir é diferente, a creación
do oco dótaos dunha importante familiaridade.
Esta escultura, dunha poesía moi intensa, está
realizada cunha habilidade técnica e cunha
lucidez na selección do emprazamento que
remite á estética da exactitude.
Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais
arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da
exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

84. • “Pasa o aire e acaricia todo. Os buracos das miñas
pedras son un respiro á vida. Eu respiro moito ese
sentido telúrico e cósmico, mais non sei como
explicalo. Cando fago unha obra non penso niso.
Cando a fago noto a sensibilidade e esa cousa
sutil que che deixa relaxado. E como sacar unha
enerxía interior”
• Manolo Paz, 1990

87. Os menhires de Manolo Paz poderían pórse en
relación coa defensa da expresividade do
material en Brancusi, coa construción do baleiro
de Noguchi ou co proceso de segmentación e a
crúa manifestación das pegadas de orificios de
barrenado en Rückiem que tamén tentou en
obras como os seus Estelas do século XX
conseguir unha ordenación poética da paisaxe.
Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais
arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da
exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

93. Cando se camiña entre as pedras que dispuxo
Manolo Paz nese límite do mundo atopámonos
nun ritmo vital que non pode explicarse,
desbordando o cerco da representación, nun
abandono semellante ó que Heidegger
denominou serenidade.
Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais
arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da
exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

98. Os monolitos primordiais deste escultor teñen
relación tanto co totémico en canto supoñen a
recuperación dalgúns elementos da arquitectura
popular galega e unha deriva analóxica coa idea
de espazo sacro.
Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais
arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da
exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

105. Referencias
• Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra.
Consideracións provisionais arredor da “Familia
de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da
exposición na Estación Marítima. Concello da
Coruña.
• Fernando Huici. “Corazón de piedra” en Manolo
Paz. Esculturas. 1996, Deputación de Pontevedra.
• El jardín de Hércules. 14 escultores bajo la luz
del Faro. 1995, Ministerio de Obras Públicas.

106. Bolboreta
1995. Granito marelo grisáceo. 220x600x300 cm.

107. S.T.
1994. Granito marelo, 140x135x30 cm.

108. Estrella de sensaciones
1994. Metal. 155x155x18 cm.

109. S.T.
1994. Metal. 30x65x65 cm.

110. Archivo
1994. Papel e metal. 19x70x60 cm.

111. Campamento
1994. Metal. 35x35x20 cm.

112. S.T.
1994. Metal 115x160x160 cm.

113. Mensajes II
1994-
Madeira
74x49x7 cm.

114. Malí
1994. Madeira. 75x112x7 cm.

115. S.T.
1994
Granito marelo
75x250x140 cm.

116. Horizonte
1995
Granito marelo gris
270x170x125 cm.

117. S.T.
1995
Granito marelo gris
230x230x85 cm.

118. S.T.
1995. Granito marelo grisáceo. 220x600x300 cm.

119. Penúltima cena
1995. Granito marelo grisáceo. 300x1.300x600 cm.

120. Tierra y aire
1995. Pedra de Benisalem. 190x600x300 cm.

121. S.T.
S.D. Lousa. 80x280x110 cm.

122. Pepitas IV
1996
Granito marelo gris
125x60x50 cm

123. Mundos de
pedra
1996
Granito amarelo
220x1200x80 cm.

124. Silencio
1996. Cuarcita. 80x85x55 cm.

125. Reunión
1996. Cuarcita. 55x345x240 cm.

126. S.T.
1996. Cuarcita. 42x40x22 cm.

127. Parellas
1998. Granito de Lantañón. 220x320x140 cm.

128. • Entre mediados dos anos noventa e comezos
do século XXI, presenta os traballos na galería
Trinta. Tamén destacan as súas exposicións
individuais na Estación Marítima da Coruña
(1999), en Xixón (2000), na Fundació Miró de
Mallorca, Trama (Madrid) ou en SCQ (Santiago
de Compostela).

129. Contrastes
transparentes
2001
Granito/reixa metálica
210x183x80 cm.

130. Soños de pedra
2001. Granito/cuarcita, 220x130x45 cm.

131. Lágrimas de placer
2002. Granito

132. Marea
negra
2002
Reixa metálica policromada
210x160x80 cm.

133. Catedrales
2003. Cuarcita. 245x240x200 cm.

134. Filtros del
espacio
2006
Reixa
metálica/chapapote
35x90x105 cm.

135. Nube
2007. Granito. 125x210x103 cm.

136. Reflejos
2008
Ferro

137. Rosas de
Bahía
2009
Granito azul de Bahía
90x110x120 cm.
90x120x115 cm.
110x180x170 cm.

138. Folla
2009
Granito de Bahía
3x170x150 cm.

139. Curota
2010
Granito negro
430x400x120 cm.

140. No 2010 realiza a cruz para o altar no que o papa Bieito XVI
oficiaría os actos litúrxicos durante a súa visita a Santiago de
Compostela.

141. Capilla
2011
Granito
260x230x95 cm.

142. • No 2010 realiza a cruz para o altar no que o
papa Bieito XVI oficiaría os actos litúrxicos
durante a súa visita a Santiago de Compostela.
• En 2011 instala Menhir, unha peza de dez
metros de altura e de máis de 120 toneladas
de peso, no acceso ás novas instalacións do
aeroporto de Santiago.

143. Menhir
2011. Granito. 100x330x230 cm.

145. Sipotes II Clave
1986, granito/madeira, 250x120x30 cm. 2012, granito/madeira, 200x150x40 cm

146. • En 2013 expón no Museo de Pontevedra, Luna
azul.

148. Luna azul
2012. Granito azul de Bahía. 180x20x210 cm.

149. Colmenas
2012
Reixa metálica
280x275x275 cm.

150. Colmenas
2013
Reixa metálica
280x275x275 cm/u.

152. Paisaxe estelar
2013. Granito azul de Bahía. 120x190x15 cm.

153. Paisaxe oval
2013
Granito azul de Bahía
190x138x14 cm.

154. Paisaxe
2013. Granito azul de Bahía. 115x215x15 cm.

155. Paisaxe aéreo
2013. Granito azul de Bahía. 190x118x15 cm.

156. Cuenco
2013. Granito azul de Bahía. 12x120x5 cm.

157. Cruz
2013
Granito azul de Bahía
105x90x10 cm.

158. Capilla
2013
Granito/madeira
165x50x25 cm.

159. Pozo sin fondo Encuentro
2013. Granito vermello. 50x90x70 cm. 2013. Granito vermello. 50x90x70 cm.

162. • Fotos e textos procedentes de:
• -Manolo Paz. Luna azul. 2013, Deputación de
Pontevedra.
• -David Barro. Manolo Paz. En Artistas galegos,
esculores. 2003, Nova Galicia Edicións.
• Manolo Paz. Esculturas. 1996, Deputación de
Pontevedra.
• -El jardín de Hércules. 14 escultores bajo la
luz del Faro. 1995, Ministerio de Obras
Públicas.
• Manolo Paz. 1994. Unión Fenosa.