1. MGA
NAPAPANAHONG
ISYUNG LOKAL AT
NASYONAL
ARALIN 4.2

2. Ang Korapsyon, kahirapan, malnutrisyon at kawalang seguridad sa
pagkain ay mga salitang magkakauganay na nagpapahirap sa ating
bansa.
Korapsyon!
Kahirapan!
Malnutrisyon
Kawalang seguridad sa pagkain!
Ano ng ba ang dahilan ng mga ito? Sino ang dapat na sisihin hinggil
sa nararanasang ito ng ating bansa?

3.  Sa internet, sa kasalukuyang panahon, madalas isisi ang mga ito
sa maling pamamalakad ng mga namamahala sa bansa. Ngunit
ang tanong: “Sila nga ba ang may kasalanan at dapat sisishin
hinggil sa mga isyung ito? O tayong mga mamamayan mismo?”
Ang argumento ng iba, kaya sila nakararanas ng paghihirap ay
dahil wala silang trabaho. Ang totoo, maraming trabaho ang bukas
sa mga manggagawa, mapili lang talaga ang ilan.
 Sa bahaging ito ay lilinawin isa-isa ang korapsyon, kahirapan,
malnutrisyon at kawalang seguridad sa pagkain bilang
napapanahong isyung local at nasyonal.

4. Korapsyon at kahirapan
 Tayo’y may iba’t ibang pananaw o konsepto sa buhay sa ating kinagisnang uri
ng pamumuhay. Marahil ay malayong magkaiba ang pagkakaayos ng hirarkiya
ng pangngailangan dulot ng kinagisnan nating uri ng buhay ng pamilya.
Karaniwan ay tatlo lamang ang kinikilala na lalong mahalaga sa tao upang
mabuhay- ang mga ito ay pagkain, tirahan, at pananamit; ang iba ay hindi na
abot ng ilan dahil sa kahirapan.
 Ayon sa mga eksperto at mga pag-aaral. Sa kabila ng ragasa ng mga moderong
kagamitan na produkto ng makabagong teknolohiya at sa kanila ng mga
repormang ipinatutupad sa gobyerno ay batbat pa rin ng kahirapan ang buhay
na nararanasan ng mga tao. Ang masaklap, lumalala pa ito dahi; sa kagagawan
ng ilang tao.

5. Korapsyon at kahirapan
 Para sa lubos na maunawaan ay tatalakayin at lilinawing isa-isa sa bahaging ito ng
pag-aaral ang mga napapanahong isyung local at nasyonal na binanggit sa itaas
 Una ay ang kahirapan. Ito ay tumutukoy sa kalagayan o katayuan ng isang tao na
walang isang halaga ng mga pag-airing material o salapi.
 Ang absolutong kahirapan ay kalagayan o katayuan nang hindi pagkakaroon ng paraan
o pamamaraan upang magkaroon ng mga batayang pangangailangang pantao tulad ng
malinis na tubig o naiinom na tubig, nutrisyon, pangangailang pangkalusugan,
kasuotan, at tirahan.
 Ang realatibong kahirapan ay ang kalagayan ng pagkakaroon ng mas kakaunting mga
mapagkukunan o mas kakaunting kitang salapi kaysa ibang mga tao sa loob ng isang
lipunan o bansa, o kapag inihambim=nh sa ibang tao ay ibang lipunan o ibang bansa.

6. Korapsyon at kahirapan
 Tayo’y may iba’t ibang pananaw o konsepto sa buhay sa ating kinagisnang uri
ng pamumuhay. Marahil ay malayong magkaiba ang pagkakaayos ng hirarkiya
ng pangngailangan dulot ng kinagisnan nating uri ng buhay ng pamilya.
Karaniwan ay tatlo lamang ang kinikilala na lalong mahalaga sa tao upang
mabuhay- ang mga ito ay pagkain, tirahan, at pananamit; ang iba ay hindi na
abot ng ilan dahil sa kahirapan.
 Ayon sa mga eksperto at mga pag-aaral. Sa kabila ng ragasa ng mga moderong
kagamitan na produkto ng makabagong teknolohiya at sa kanila ng mga
repormang ipinatutupad sa gobyerno ay batbat pa rin ng kahirapan ang buhay
na nararanasan ng mga tao. Ang masaklap, lumalala pa ito dahi; sa kagagawan
ng ilang tao.

7. Mga sanhi ng kahirapan
1. KORAPSYON
Maituturing ba itong sakit ng lipunan o distraksyon sa mga
mamamayan? Gaaano na nga ba ito kalala?
Ang korapsyon ay nakaugat na sa Sistema ng politka dito sa Pilipinas.
Napakatagal na panahon nang kaakibat ng salitang “politika” ang
“korapsyon”. Halos magkasingkahulugan na nga ang dalawa. Hindi
kaila sa atin na kapag naririnig natin ang salitang “politika” at
“gobyerno”, pumapasok at pumpasok sa ating isipan ang salitang
“korapsyon”. Ang korapsyon ay wala sa malaking Sistema kundi
matatagpuan sa indibidwal na tao.

8.  Hindi na lingid sa kaalaman ng lahat na ang Pilipinas ang isa sa may pinaka-
corrupt na gobyerno sa mundo kung kaya’t hindi komportable ang ibang bansa
na mamuhunan o tumulong sa bansa dahil kadalasa ay ibinubulsa lamang ito
ng mga politico. Ang pagiging korap ng mga politico ay isa sa mga dahilan king
bakit naghihirap ang bansa. Noong karaang bagyong Yolanda, mahigit
labinwlang bilyon ang ibinigay ng limapu’t anim na bansa ng Australia, Bharain,
Taiwan, at Amerika para sa mga nasalanta ng bagyo ngunit katiting lamang ang
napunta sa mga tao. (Rappler 2013)
 Isa pa rito ang mangyaring pork barrel scam o mas nakilala yata bilang Priority
Development Assistance Fund (PDAF) scam noong Hulyo ng 2013. isa itong
naging malaking eskandalo sa kongreso at Senado. Batay sa naganap na
imbetigasyon, mahigit sampung bilyon ang ibinulsa ni Janet Napoles na
tinaguriang “ina ng Scam” at ibang miyembro ng Kongreso at Senado . Bikod pa
roon, 900 milyong piso ang nawalang pera mula sa Malampaya Gas Field.

9. Ang korapsyon ba ay
namamana natin?
Kanino?

10. MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA
KORAPSYON
 Ang 1987 Saligang Batas ng Pilipinas ay lumikha ng mga
katawan na konstitusyonal o mga ahensya upang sigpuin
ang graft ang corruptiom at epektibong maipatupad ang mga
probisyon ng pagpapanagot na pampubliko. Ang mga
ahensyang ito ang pinagkalooban ng kapagyarihang piskal
upang masiguro ang kanilang kalayaan at ang kanilang mga
aksyon ay maapela lamang sa katas-taasang Hukuman.

11. MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA KORAPSYON
 Ang Office of the Ombudsman (OMB) na nag-iimbestiga at kumiios sa mga
reklamong inihain laban sa mga opisyal at empleyadong pampubliko at
nagsisilbi bilang mga “people’s watchdog” ng pamahalaan. Ang Ombudsman at
mga diputado nito (overall Deputyu Ombudsman, Deputy Ombudsman for the
military, one Deputy Ombudsman each for Luzon, Visayas and Mindanao) ang
mga “protektor ng mga tao”. Ang opisinang ito ay nangangasiwa sa
pangkalahatan at ispesipikong pagganap ng mga katungkulang opisyal upang
ang mga batas ay angkop na malipat. Ito ang nagpapasimula a mga pagpipino
ng mga pamamaraan at kasanayang pampubliko at nag-aatas ng mga
sanksyong administratibo sa mga nagkakasalang opisyal at empleyado ng
pamahalaan at naglilitis sa kanila sa mga paglabag sa batas. Ang nakaraang
Ombudsman na si Merceditas Gutierez ay na-impeach dahil sa kawalang
pagkilos sa mga kasong inihain laban sa korapsyon.

12. MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA KORAPSYON
 Ang Civil Service Commission (CSC) ang pangunahing
ahensya ng pamahalaan na inatasang magtatag ng isang
serbisyo para sa mga kawani at magtaguyod ng moral,
kaigihan, integridad, pagtugon, pagsulong at kagandahang
loob sa sebisyong sibil. Ito ay nagpapalakas din ng
sistemang marito at mga gantimpla, pagpapaunlad ng
mapagkukunang pantao at pananagot na pampubliko. Ito ay
may hurisdiksyong sa mga kasong administratibo kabilang
ang graft and corruption na kadalasan nagagawang
pag;abag ng mga tiwaling kawani ng pamahalaan.

13. MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA KORAPSYON
 Ang Civil Service Commission (CSC) ang pangunahing
ahensya ng pamahalaan na inatasang magtatag ng isang
serbisyo para sa mga kawani at magtaguyod ng moral,
kaigihan, integridad, pagtugon, pagsulong at kagandahang
loob sa sebisyong sibil. Ito ay nagpapalakas din ng
sistemang marito at mga gantimpla, pagpapaunlad ng
mapagkukunang pantao at pananagot na pampubliko. Ito ay
may hurisdiksyong sa mga kasong administratibo kabilang
ang graft and corruption na kadalasan nagagawang
paglabag ng mga tiwaling kawani ng pamahalaan.

14. MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA KORAPSYON
 Ang Commission on Audit (COA) ang bantay ng mga operasyong
pangsalapi ng pamahalaan. Ito binigyang kaoangyarihan upang
siyasatin, tasahin o i-audit at bayaran ang lahat ng mga account na
nauukol sa kinita o nalikom na buwis, mga resibo at mga gastos o
paggamit ng mga pondo at ari-arian sa ilalim ng kustodiya ng mga
ahensya ng pamahalaan at mga instrumentalidad. Ito ay
magpapalaganap ng mga patakarang accounting at auditing at mga
regulasyon para sa pagpigil at hindi pagpayag sa mga irregular, hindi
kinakailangan, malabis, maluho, o hindi makatwirang mga gastusin o
paggamit ng mga ponod at ari-arian ng pamahalaan.

15. MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA KORAPSYON
Ang Sandiganbayan ay isang hukumang anti-graft sa
Pilipinas. Ait ay may hurisdiksyon sa mga kasong sibil
at kriminal na kinasasangkutan ng graft and
corruption practices at iba pang mga paglabag na
ginawa ng mga opisyal at empleyadong pampubliko.
Ito ay nangangasiwa sa pagpapanatili ng moralidad,
integridad at kaigihan sa serbisyong pampubliko.

16. Mga sanhi ng kahirapan
2. KASAKIMAN
Dahil sa sobrang kasakiman ng ilang Filipino, mas pinipili nila na ipagbili ng
kanilang sarili sa mga taong may kapangyarihan. Minsan hindi na
nakokontento ang ibang tao sa mga biyayang natatanggap nila at sa
sobrang gusto nilang yumaman o umakyat sa itaas, kadalasan ay
nadadamay at humahatak sila ng ibang tao pababa. Ang isa sa mga
halimbawa nito ay ang tanim-bala-scam na hanggang ngayon (o hanggang
ngayong sinusulat ito)ay laganap pa rin sa Ninoy Aquino International Airport
(NAIA), ayon sa CNN, nagsimula ito noong Nobyembre ng 2015 pagkatapos
magreklamo ang isang pasahero na wala siyang kinalaman sa natagpuang
bala sa kaniyang bagahe. Sinasabing may isang malaking sindikato ang
nasa likod ng mga kababalghang nangyayari sa paliparang ito at kasabwat
din ang ilang security guards. Mayroong naitalang halos tatlumpung kaso
nito noong taong 2015(CNN, 2015)

17. Mga sanhi ng kahirapan
3. POPULASYON
Ang paglobo ng populasyon sa Filipinas ay isang malaking problemang matagal nang
kinakaharap ng gobyerno ng Filipinas. Isa itong problemang hindi mahanap-hanap ng
solusyon. Kadalasan, kung sino pa ang mahihirap ay sila pa ang nagpapalobo ng ating
populasyon. Sa paglaki ng populasyon ay mas dumarami rin ang mga taong walang
trabaho at hindi nakatatanggap ng sapat na benepisyo mula sa gobyerno. Ayon sa data,
noong 12 ng Mayo 2016 ay tinatayang may 102, 031, 047 populasyon ng Filipinas at ang
kalahati nito ay sa lungsod (Worldometers, 2016). Nasa top 12 bansa ang Filipinas
pagdating sa mga pinakamaraming populasyon.ito na marahil ay sanhi ng kahirapan sa
bansa at kakulangan sa mga trabaho para sa mga tao. Dahil sa kakulangan ng programa
ng gobyerno sa Family Planning, kakaunti lang ang impormasyong natutunan ng mga tao
tungkol sa epekto ng paglobo ng populasyon pati na rin ang iba’t ibang paraan upang
kontrolin ang pagdami ng populasyon. Dahil dito, mas marami ang mga taong nakatira sa
lansangan dahil sa kakulangan ng pera, na isa ring sanhi kung bakit maraming bata ang
hindi nabibigyan ng tamang nutrisyon at edukasyon.

18. Mga sanhi ng kahirapan
4. EDUKASYON
Kadalasang napagkakaitan ang mga mahihirap ng oportunidad na makapg-aral;
dahil na rin sa kahirapan. Karapatan ang edukasuon pero sa bansa natin, mas
pinipili pa rin ng ibang bata na tumulong sa kanilang mga magulang upang may
makain sila sa araw-araw. Dahil dito, mas nahihirapan silang makahanap nang
maays na trabaho dahil wala silang sapat na edukasyon upang makapagtrabaho
sa malaking kompanya.
Bukod pa rito, dahil sa kakulangan sa edukasyon at matinding pangangailangn sa
buhay, may ibang tao rin na nagigin desperado. Kaya para may makain ay mas
pinipili na lang mabuhay sa kalye at magnakaw. Sa dokumentaryong, The Slum:
Risky Business, makikita natin kung paano mag-isip at mabuhay ang mga batang
kalye na nakatira sa Lungsod ng Tondo. Kadalasan, ang mga batang kalyeng
nakatira sa ampunan ay mas pinilping tumira sa lansangan sa tingin nila ay mas
ligtas sila rito kumpara sa ampunan dahil ito na ang kanilang naksanayan.

19. Ipinapakita ng bidyong Ang larawan ng Kahirapan (Poverty ang Education) kung paano pinagkaitan
ng kahirapan ng edukasyon ang mga mahihirap. Minsan kasi, kinakailangan munang kumayod ng
mga bata bago sila makapg-aral. Kinakailangan nilang tumulong sa kani-kanilang mga pamilya
para may pangkain sa pang-araw-araw. Kung kayat sinasabi nila na minsan hindi “option” ang
edukasyon sa nakrarami. Sinsabi rin na “Kara[atan ang eduksayon pero sa mundo nating ito,
isandaan at dalawampu’t isang daang libong bata ang hindi pumapasok sa eskuwelahan at dahil ito
sa kahirapan” (Lazaro, 2010). Mas pinipili ng mga bata na magkaroon muna ng laman ang tiyan
bago ang kanilang ga kaisipan.
Ngunit hindi lang naman dito agtatapos ang lahat dahil may iba pa ring mamamayan na gumagawa
ng paraan upang makatulong sa kanilabg kapwa sa kanilang sariling maliit na paraan. Sabi nga
nila, ang pagtutulungan ay nagsisimula sa isang tao. Si Efren Penflorida ay isang mamamayang
Filipibo na nanalo bilang CNN Hero Of the Year noong 2009 (CNN,2009). Sinimulan niya ang
pusjcart klasrum na nagsilbing eskuwelahan [ara sa mga batang nakatira sa lansangan.
Naglalayon itong mapabuti ang kalagayan ng mga batang walang kakayahang pumasok sa
eskuwelahan at para ilayo na rin sila sa paggamait ng droga. Sinasabi niya sa kaniyang talumapti
na ang bawat tao ay may kakayahang tumulong sa taing kapwa, mahirap man o mayaman.
Kinakilangan lang nating magtulungan at maglingkod nang mabuti sa mga mamamayan.

20. Mga sanhi ng kahirapan
5. KAWALANG DISIPLINA
Sabi nga nila, sa panahon ngayon sa Filipinas, opsyonal na ang
pagsunod sa mga batas. Maging ang mga kabataan ngayon ay hindi
na natatakot sa batas. Kailangan nating maging disiplinado at matakot
sa mga awtoridad para matuto tayong sumunod sa mga patakaran.
Marami nang nagdaang matatalinong pinuno sa ating bansa pero kung
hindi marunong sumunod ang mga tao ay wala ring patutunguhan ito.
Lahat g tao ay gustong makamit a pagbabago pero iilan lang talaga
ang handang magbago.

21. Mga sanhi ng kahirapan
6. KOLONYAL NA KAHIRAPAN
Ang ilan sa mga ugali ng mga Filipino na pumipigil sa pag-asenso ng mga mamamayan nito ay ang “Crab
mentality”, procrastination, “bahala na”, pagiging ipokrito, ningas kogon, Filipino time, pagiging tsismoso,
paninisi sa ibangtao, pagsawalang-bahala ng mga patakaran, at pagiging balat-sibuyas(Abello, 2014)
“Walang identidad ang mga Filipino.” Iyan ang maririnig mo palagi sa Amerika. Sa sobrang tagal nating
nasakop ng iba’t ibang bansa, sadya nga talagang hindi na natin kilala kung sino tayo. Pero talaga bang iyon
ang dahilan para hindi tayo magkaroon ng malasakit sa ating kapwa? Nakakatawa lang isipin na kahit
tinatawag tayong little brown brothers ng mga Amerikano at ginagawa tayong mga alipin(na makikita mo
hanggang ngayon) napakalakas pa rin ng impluwensiya nila sa atin at minsan nga ay parang “sinasamba” natin
sila na gunugusto nating maging katulad nila. Hindi nga ba’t sinasabi ba kapag nag-i-ingles ang isang
indibidwal ay sosyal na siya at nakatataas na siya sa ibang mga tao. Hindi ba nila naiisip na ginagamit lamang
tayo ng mga Amerikano para pagsilbihan sila. Ang palusot naman ng ilang tao sa pagsasalita ng Ingles ay para
makakuha ng magandang trabaho. Pero kung susuriin ng mabuti, ang ilan sa ga pinaka-maulad na bansa ay
hindi masyadong marunong mgasalita ng Ingles kagaya ng hapon, Timog Korea, at Tsina. Dahil sa
kadahilanang napakatapat nila sa kanilang bansa. Iniingganyo sila na tangkilikin ang kanilang sariling mga
produkto kaysa sa mga produktong galing sa Amerika. Sa Filipinas kasi, makakita lang tayo imported, eh
nagkakagulo na kaagad tayo at iyan ay only in the Philippines, ha!

22. PANGKASALUKUYANG LAGAY NG KAHIRAPAN NG
BANSA
Marami pa rin sa mamamayang Filipino ang nasa laylayan. Nananatiling mahigit 70% ng mga Filipino ang nasa ilalim n
poverty line noong 2016. batay ito sa naging pagsisiyasat ng IBON Foundation kung saan nagtanong sila sa mahigit 1,500
residente kung itinuturing nilang kabilang sila sa mahihirap na hanay ng mga Filipino. Ang nakitang rason dito ay ang noo’y
unemployment rate o bilang ng mga Filipinong walang trabaho o kulang ang kinikita at mataas na bilang ng
konraktuwalisasyon sa bansa(http://www.manilatoday.net/top-10-iisyu-na hinhintay-natin-ang-pagbabago)
Ayon naman sa first quarter 2018 social Weather report na isinagawa ng Social Weather Stations, lumlabas sa resulta ng
sarbey na 9.8 (42%) milyon ng mga pamilya ang nagkokonsidera sa kanilang mga sariling na mahirap, 2 porsyentong mas
mababa kaysa sa huling quarter. Ito ang kauna-unahang pakakataon na bumaba ang self-rated food overty ng 30%.
Sanhi pa rin nga kahirapan sa bansa, ang pamahalaan din ay gumawa at nagpanukala ng iba’t ibang programa upang
matugunan ang pangangailangan ng mga mahihirap at hatakin pataas ang mga mamamayang nasa poverty line.
Sa ilalim ng Kagawaran ng Kagalingan at Pag-unlad Panlipunan (DSWD), nasimuan ang programang kapit-bisig Laban sa
Khirapan-Coprehensive and Integrated Deliery of Social Services (KALAHI-CIDSS) na naglalayong bigyang kapangyarihan
ang mga komunidad sa pamamagitan pagsali sa kaila sa pagbabalangkas, pagpapa-unlad at naglalayong bawasan ang
kahirapan. Naisakatuparan din ang pantawid Pamilya Filipino Program (4P’s) na sumusuporta sa mga piling pamilyang nasa
laylayan. Mayroon ding social Pensyon para sa maralitang matatanda na may edad 60 pataas.
Bilang tugon din sa kahirapan kaya naisilang ang R 10963 o Tax Reform for Acceleration and Inclusion (TRAIN) Act na
naglalayong magkaroon ng maayos, simple, at patas na koleksyon ng mga buwis para may magamit sa pagpapatayo ng mga
pampublikong gusali at makalikha ng personal na kapital para sa mamamayang Filipino.
Bilang kabuuan, ang alinmang bansa na naglalayon ng pag-unlad ay kinakailangang kumilala sa mga problema at gumawa
ng mga komprehesibong solusyon para sa mga ito. Nangangailangan din ng disiplina sa sarili upang magkaroon ng mas
panatag na paghakbang para sa inaasam na pagbabago.

23. MGA SANGKAP NG KAHIRAPAN
Ang salitang “Sangkap” at “Dahilan” ay hindi magkapareho. Ang “dahilan ay ang bagay na
nakakaragdag sa pinagmulan ng isang suliranin tulad ng kahirapan. Samantala, ang “sangkap” ay
maaaring bagay na nakakaragdag sa patuloy na pagkaroon ng suliranin matapos na ito ay lumitaw.
1. kamangmangan- “Ang kaalaman ay kapangyarihan,” ayon sa kasabihan. Ang malungkot
lamang, alam ito ng ibang mga tao ngunit mas ninanais nila na sarilinin ang kanilang kaalaman
upang mapanatili ang kalamangan sa ibang tao.
2. Karamdaman- kahit saang lugar man, ang pag-iingat ay mas mainam na panangga sa mga sakit
sa mga gamot. Ito ay isa sa mga pangunahing isinusulong ng PHC(Primary Health Care o
pangunahing pangangalaga sa kalusugan). Ang ekonomiya ay mas masagana kung ang tao ay
malulusog; mas higit kaysa kung ang tao ay nagkakasakit at kailangan gamutin.
3. Kawalan ng Interes- ang kawalan ng interes ay nangyayari sa tao kapag nawalan na sila ng
pakialam, o kung pakiramdam nila ay wala na silang kapangyarihan upang mabago ang mga
bagay sa paligid nila, na itama ang isang kamalian o pagkakamali, o kaya ay gawng mas
mainam ang ayos ng kanilang pamumuhay.

24. MGA SANGKAP NG KAHIRAPAN
4. Kawalan ng katapatan- ang halaga ng salapi na sapilitang kinuha o kaya ay
winaldas ay ang halaga ng papapababa g kayamanan para sa isang pamayanan.
Sinasabi ng mga Ekonomista ang tungkol sasa “Multiplier Effect” o peketibong-
pangmaramihan. Kung hindi tapat ang mga namumuno sa bayan/bansa ay lalo
itong maghirap.
5. pagka- Palaasa- isang ugali, o paniniwala na kung ang isang tao ay napakahirap
at walang kakayanan at hindi niya kayang tulungan ang kanyang sarili ay
kailangan umasa na lamang siya sa tulong mula sa ibang tao. Ganoon din ang
nangyayari sa isang lugar na may kahalintulad na ugali o paniniwla. Ang malungkot,
ang ganyang ugali at ang magkaparehong maling paniniwala ang siyang pinaka-
malaking katwiran sa sarili upang mapanatili ang antas ng tao o grupo ng tao na
umasa na lamang mula sa tulong ng iba.

25. MGA SANGKAP NG KAHIRAPAN
 MANUTRISYON
 Ang problema ng malnutrisyon ay patuloy pa rin na gumivgimbal sa milyon-milyong tao sa buong mundo partikular sa mga mahihirap na bansa
kabilang na ang Filipinas. Patyloy itong lumalala kasabay ng tumataas na kaso ng kahirapan at lumulubong populasyon. Ayon sa Food and
Agriculture Organization (FAO), ang kaso ng malnutrisyon s Filipinas ay konektado sa kakulangan ng sapat na mausustansyang pagkain o kaya’y
dahil sa hirap na maiabot ang mga kinakailangan pagkain sa buong populasyon. Buod pa rito, hindi rin daw sapat ang kaalaman ng lahat tungkol sa
kahalagahan ng nutrisyon.
 Sinasabing ang kakulangan sa protina (Proetein-defeciency) ang pangunahing kaso ng malnutrisyon sa Filipinas. Tinatayang umaabot sa tatlong
milyon ang dumaranas nito. Dahil dito, laganap ang kakulanagn sa timbang at pagiging bansot g mga kabataan sa mga lugar na talamak ang kaso ng
malnutrisyon. Ayon sa FNRI, ang pahkabansot (Stented growth) ay problemang matagal nang kinakaharap ng bansa at sadyanf nakakaalarma. Mula
sa 16% rate ng pagkabansot sa mga kabataan noong 2011, dumoble ito sa 33% rate sa sumunod na taon. Ayon naman sa World Health
Organization, 28 na milyong Filipino ang nanganganib na dumanas ng malnutrisyon, dahil pa rin sa hindi maipaabot nang husto ang kinakailangan
nutrisyon sa buong mundo.
 Upang malabanan ang kaso ng malnutrisyon sa bansa, nagsagawa ng ilang programa ang pamahalaan upang maipaabot sa lahat ang impormasyon.
ipinaaabot ang kaalaman sa kahalagahan ng utrisyon sa mga kabataan sa mga pampublikong paaralan, kasabay din nito ay mga feeding program
para sa lahat.
 Ayon pa sa mga pag-aaral ngbilang respetadong institusyon, ang mataas na kawalan ng trabaho sa Filipinas ay tinuturo ding salik kung bakit hindi
sapat ang sustansyang nakukuha ng bawat pamilya. Ang tinatayang 7.8 na porsyento hg kawalan g trabaho sa bansa ay masasabing dahilan kung
bakit hindi nabibili ang mga wastong pagkain na kailangan ng bawat miyembro ng pamilya. Dagdag pa rito, ang mataas na presyo ng mga bilihin sa
merkado. Ang mga pamilya na biktima ng mga kalamidad ay nanganganib din na maging biktima ng malnutrisyon.
 Sa huli, mahirap man malabann ang malnutrisyon sa bansa, hindi pa rin dapat mawalan ng pag-asa na darating at darating pa rin ang panahon na
masususgpo ito sa bansa. Kinakailangan lamang na pag-ukulan ng pansin ang isyung ito, lalo na ng gobyerno. Kinakailangan din ang pakiiisa ng
lahat ng sektor ng lipinan nang sa gayon ay makamtan natin ang layuning mabura ang malnutrisyon sa mga Filipino.

26. Mga dapat gawin para maiwasan ang malnutrisyon
 Kahirapan ang pinaka dahilan ng pagkakaroon ng malnutrisyon ng mga bata dito sa Filipinas.
Walang sapat na pera kaya hindi makabili ng mga masusutansyang pagkain. Kahit mahirap, may
paraan upang maiwasan ang malnutrisyon. Narito ang ilan:
1. Maging masipag at matalino ang mga magulang sa paghahanapbuhay nang sa gayon ay tumaas
ang kita para may ipambii ng mga masustansyang pagkain at ng mga Food supplement.
2. i-breastfeed ang sanggol mula pagkasilang hanggang anim na buwan.
3. Purgahin ang mga bata. Ang bulate ay nagiging kaagaw ng bata sa sustansyang nakukuha sa
pagkain. Dalhin ang mga bata (1 to 6 years old) sa health center tuwing “Garantosadong
Pambata” (Abril at Oktobre) para mabigyan ng libreng pampurga. Para sa 6 hanggang 12 taon,
ang pampurga ay ibinibigay sa buwan ng Hunyo at Enero sa lahat ng pampublikong paaralan.
4. Pagkakaroong ng “initiative” ng tahan, ng paaralaan at komunidad sa pagtatanim ng mga gulay at
prutas at pag-aalaga ng mga hayop.

27. Mga dapat gawin para maiwasan ang malnutrisyon
5. Pagpapatupad ng pamahalaan ng mga tuntuin at mga programang nakatutulong sa pagbaba at pag-
iwas ng malnutrisyon:
 Edukasyon tungkol sa nutrisyon
 Livelihhod programs
 Micronutrient program (food forticication and micronutrient supplement)
 Pagsusulong sa masusustansyang pagpapakain sa mga bata.
 Pagsususlong ng healthy lifestyle
 Supplementary feeding sa mga buntis at 6 to 23 buwan na mga bata
 Pagtatayo ng sabitary toilet facilities
 Pagtatayo ng mga ligtas na maiinom sa supply ng tubig
 Nautrition in Disaster Risk Management
 Nutrition-Sensitive Agriculture and Development Programs
 Pantawid Pamilya Program (4P’s)- programang nagbibigay-tulong (cash assisstance) sa mga
mahihirap.
 Agrikuturang Filipino o Agri-Pinoy- programa ng Department of Agriculture na nagpapaunlad ng
sustainable agriculture. Fisheries at ng natural resource management.

28. Mga dapat gawin para maiwasan ang malnutrisyon
6. Iwasan ang pagluluto at pagahahanda ng pagkain na higit sa kinakailangan ng
mga bata at pamilya
7. Patuloy sa pag-aralan at gawin ang wastong nutrisyon.

29. Kawalan ng Seguridad asa pagkain
 Ang kawalan ng seguridad sa pagkain ay sa sa pinakamalalang suliranin na
kinahaharap ngayon ng ating bansa. Tayo ay umaangkat ng tone-toneladang
bigas sa ibang bansa partikular na sa Vietnam at thailand. Paano nangyrai na ng
abansang nag-i-export ng bigas noon ay nag-iimport na ngayon? Paano nangyrai
na ang bansang kinalalagyan ng International Rice Research Institue (IRRI) na
nasa Los Baňos laguna ay isa sa mga nasang umaangkat ng bigas mula sa mga
bansang nabanggit sa itaas? Bakit ang mga bigas n amula sa Nationa, Food
Authority (NFA) na gaking sa ibang bansa ay may ibang amoy? First class ba ang
binibili o yung lasr class na?
 Di nman natutulog ang gbyerno, dahil gusto ng kasalukuyang adminitrasyon na
makaahon ang Filipinas a suliraning ito. Nagunit dapat na pagtuuunan ng pnasin
ay ang Modernisasyon ng Agrikultura.

30. Narito ang buong transript ng isang editoryal
 Kailangan ipamalas ang “political will” ng administrasyong Duterte para isluong ang modernisasyon
ng agrikultura at pangingisda para masugpo ang mga suliranin na humahadlang sa pangarap ng
mga Filipino na magkaroon ng seguridad sa pagkain o “Food Security”
 Itigil na juna ang paglalaan ng pondo sa pagpapatayo at pagpapaganda ng basketball courts sa atin
bansa na hindi naman nakakapuksa ng kahirapan(https://businessmirror.com.ph/food-insecuruty-in-
phil; binuksan ko noong Abril 20, 2018). Ang nakikinabang lang diyan ay mga politiko na walang
lama sa problema ng bansa yabang lang ang pinaiiral.
 Pagsama-samahin ang pondong malilikom para sa Research and Development sa agrikultura na
ngayon ay .14% lang ng GDP upang tumaas ang ani, magkaroon ng de-kalidad at ligataas na mga
produkto na mabibili sa lahat ng palengke sa presyong kaya ng mamamayan. Sa ganitong paraan,
ang pagiging magsasaka at magingisda ay magiging kaakit-akit na hanapbuhay.
 Sa kasalukuyan , abala ang Kagawaran ng Agrikultura sa budget call ng Departm,en of Budget and
management (DBM). Sana ay may programa sila na nakalinya para dito na maaaring pondohan ng
kongreso.
 Nakakalungkot pagmasdan ang katayuan ng Filipinas bilang pinakamalakinh mag-angkat ng bigas
samantalang mayroon naman tayong IRRI at PHILRICE at ang mga dalubhasa sa agricultural
reaserch.

31. Narito ang buong transript ng isang editoryal
 Hindi natin makamit ang pangmatagalang food security dahil sa mga panandalian at makikitid
na “short-term Domestic Food Production Programs”, pataas nang pataas na presyo ng bilihin
lalo na nagying may TRAN na tayo. Pabwas na global food supply, mga kalamidad na gawa ng
tao at kalikasan na hatid ng climate change.
 Hindi solusyon ang pagsasauli ng NFA Council Chairman sa Kgawaran ng Agrikultura. Lalong
walang katuturan ang debate kung mas mainam mag-angkat ng bigas sa pamamagitan ng
Government to Government arrangement o pagbibigay ng pahintulot sa pribadong sektor na
mag-angkat nito pagkatapos ngb biddibf sa kung isno ang bibigyan ng pahintulot ng NFA.
 Mahigit 3 milyong Filipino ang walang sapat na pagkain. 37% ng ating cereal requirements
(kabilang na ang bigas at mais), 98% ng gatas at iiba pang dairy porducts. Bagama’t tayo at net
exporter ng isda batay sa halaga, umaangkat tayo ng mas araming isda pagdating sa timbang.
Kumikita tayo ng U$3.14B sa pagluluwas ng mga produktong agrikultura, gumagastos naman
tayo ng doble ng halagang ito sa pag-angkat ng mga produktong agrikultura.
(http://opinion.inquirer.net?104490/food -security- required-national-secirity na binuksanko
noong Abril, 2018)

32. Narito ang buong transript ng isang editoryal
 Kung hindi tayo kikilos ngayon, ang mga magsasaka at magingisdang Filipino ang masasaktan nang
histo dahil sa kakulangan ng tubig, madalas na tagtuyot, pagtaas ng temperatura, mga bagong peste
at sakit ng halaman, pakiling panahon ng taniman sa mga kabundukan at lupain na sahod-ulan lang
ang inaasahang pagkukunan ng tubig. Tandaan natin na 60% ng kita nila ay ginagastos sa pagkain.
Nakakabahala ito.
 Ang ating baseline ay ang ika-79 puwesto ng Filipinas sa 2017 Global Food Security Index(GSFSI)
sa 113 bansa.
 Sa Asia Facific na may 23 bansa na isinama sa GFSI, 17th langtayo. Daig pa tayo ng Sri Lanka at
Pakistan. Ang sinisisi ng Economic Intelligence Unit na gumawa ng GFSI ay ang kakulangan ng
pondo na inilalaan sa Research and Development na wala pang 1% ng GDP.
 Hindi dapat mag-aksya ng panahon ang administrasyong Duterte. Paparating na ang “Perfect storm”
na pinagsama-samang epekto ng climate change, pataas na presyo ng pagkain, krisis sa enrhiya,
pagkapanot at paglaslas ng kalikasan, kawalan ng biodiversity at paglobo ng populasyon. Ito ang
pianakamalaking banta sa Food security at global agruculture sa siglong ito. Ito ang dapa na
pagtuunan ng pansin at buong bigat na impluwensiya at kapangyarihan ng [alasyon ang dapat
gamitin para dito. Ito ang isang paman na maipagmamalaki ng mga anak at apo ng Pangulong
Duterte.

33. Gawain A. may pamimilian
1. Alin sa mga isyung lokal at nasyonal ang karaniwang kinasasangkutan ng mga Politiko?
a. Malnutrisyon
b. Koraspsyon
c. Kahirapan
d. Kawakang Seguridad sa pagkain
2. Ito ang kalagayan o katayuan ng hindi pagkakaroon ng paraan o pamamaraan upang makayanan
o makapgadulot magkaroon ng payak o batayang mga pangangailangan pantao, katulad ng amlinis
na tubig o maiinom na tubig, nutrisyon, pangangalagang pangkalusugan, kasuotan, at tirahan.
a. Absolutong kahirapan
b. Realtibong kahirapan
c. Kahirapan
d. Kawalang Seguridad sa pagkain

34. Gawain A. may pamimilian
3. Ito ang kalagayan ng pagakakaroon ng mas kakauntong mga mapagkukunan o mas kakauntong
kitang salapi kayasa sa ibang tao sa loob ng isang lipunan o bansa, o kapag inihambing sa mga
isang mga tao sa ibang lipuan o ibang bansa.
a. Absolutong kahirapan
b. Realtibong kahirapan
c. Kahirapan
d. Kawalang Seguridad sa pagkain
4. Ahensya ng gibyerno na nag-iimbistiga at kumikilos sa mga inihain laban sa mga opisyal at
empleyadong pampubliko at nagsilbi bilang mga “people’s watchdog” ng pamahalaan.
a. Sandiganbayan
b. Civil Service
c. Office of Ombudsman
d. Commission on Audit

35. Gawain A. may pamimilian
5. Ito ay ahensya ng gobyerno na binigyang kapangyarihan upang siyasatin, tasahin at bayaran ang
lahat ng mga account na nauukol sa kinita o nalikom na buwis, mga resibo at mga gastos o
paggamit ng mga ponod at ari-arian sa ilalim ng kostudiya ng mga ahensya n pamahalaan at mga
instrumentalidad.
a. Sandiganbayan
b. Civil Service
c. Office of Ombudsman
d. Commission on Audit
6. Ito ay nangangasiwa sa pagpapanatili moralidad, integridad, at kaigihan sa serbisyong
pampubliko.
a. Sandiganbayan
b. Civil Service
c. Office of Ombudsman
d. Commission on Audit

36. Gawain A. may pamimilian
7. Ito ay ugali ng tao na hindi nakokontento sa mga biyayang natatanggap at sa sobrang gusto
nilang yumaman o umakyat sa itaas, kadalasan ay nandadamay at humahatak sila nh ibang tao
pababa.
a. Kawalang disiplina
b. Kasakiman
c. Makasarili
d. Pagiging Palaasa
8. Siya ang kababayang itinanghal bilang CNN hero of the year 2009. sinimulan niya ang pushcart
klasrum na nagsibing eskuwelahan para sa mga batang nakatira sa lansangan.
a. Efren Penaflorida
b. Efren bata reyes
c. Efren Penaflor
d. Efren Reyes

37. Gawain A. may pamimilian
9. Ang sumusunod ay ugali ng mga Filipino bunga ng kolonyal na bansa maliban sa:
a. Bahala na
b. Filipino time
c. Procrastinaton
d. Hospitality
10. Ito ay sangkap ng kahirapan na nagyayari sa tao kapag nawalan na sila pakialam, o kung
pakiramadam nila ay wala silang kapangyarihan upang mabago ang mga bagay sa paligid nila, na
itama ang isang kalamian o pagkakamai, o kaya ay gawing mainam ang ayos ng kanilang
pamumuhay.
a. Karamadaman
b. Kawalan ng interes
c. Kawalan ng katapatan
d. Pagka-palaasa

38. Gawain A. may pamimilian
11. Ito ang pangunahing kaso ng malnutrisyon sa Filipinas.
a. Kakulangan sa portina
b. Kakulangan sa Vitamins
c. Kakulangan sa Calcium
d. Kakulangan sa Food supplements
12. Ito ang pinakapangunahong dahilan ng pagkakaroon ng malnutrisyon ng mga bata sa Filiinas.
a. Kahirapan
b. Kawalang Seguridad ng pagkain
c. Korapsyon
d. kasakiman

39. Gawain A. may pamimilian
13. Aling ahensya ng gobyerno ang direktang mananagot sa kawalan ng seguridad sa pagkain?
a. IRRI
b. DA
c. PHILRICE
d. NIA
14. Batay sa Global FOOD Security Index(GSFI), sa 113 bansa noong 2017, pang ilan ang sa
puwesto ang Filipinas?
a. 78
b. 79
c. 80
d. 81

40. Gawain A. may pamimilian
15. Ito ay isa sa mga dahilan ng kawalang seguridad sa pagkain.
a. Climate change
b. Katamaran
c. Walang koleksyon
d. korapsyon

41. Pasanaysay.
1. Bakit mahalaga na pag-aralan ang mga isyung lokal at nasyonal
partikular na ang kahirapan?
2. Ano-ano ang hakbang na kasalukuyang ginagawa ng
administrasyon para mapababa ang antas ng kahirapan sa
Filipinas?
3. Biang isang mag-aaral, paano ka makakatulong para masugpo ang
kasaukuyang katiwalian sa gobyerno partikular na ang korapsyon?
4. Sa palagay mo, sino ang dapat sisihin sa mga nangyayari sa lipunan
partikular na ang kahirapan malnutrisyon at kawalang seguridad sa
pagkain?

42. Gawaing interaktibo at integratibo.
Punan ang mga epektibong solusyon para mapababa (kung hindi man ay lubusang masugpo) ang
kahirapansa lokal at nasyonal na senaryo.
Mga sanhi at bunga Solusyon (lokal) Solusyon (Nasyonal)
Korapsyon
Kasakiman
Populasyon
Edukasyon
Kawalang disiplina
Kolonyal nakahirapan