SlideShare a Scribd company logo
1 of 5
Matematika SMA : Integral Page 1
𝟐 𝐬𝐒𝐧 𝒂 𝐜𝐨𝐬 𝒃 = 𝐬𝐒𝐧( 𝒂 + 𝒃) + 𝐬𝐒𝐧( 𝒂 βˆ’ 𝒃)
𝟐 𝐜𝐨𝐬 𝒂 𝐬𝐒𝐧 𝒃 = 𝐬𝐒𝐧( 𝒂 + 𝒃) βˆ’ 𝐬𝐒𝐧( 𝒂 βˆ’ 𝒃)
𝟐 𝐜𝐨𝐬 𝒂 𝐜𝐨𝐬 𝒃 = 𝐜𝐨𝐬( 𝒂 + 𝒃) + 𝐜𝐨𝐬( 𝒂 βˆ’ 𝒃)
𝟐 𝐬𝐒𝐧 𝒂 𝐬𝐒𝐧 𝒃 = 𝐜𝐨𝐬( 𝒂 βˆ’ 𝒃) βˆ’ 𝐜𝐨𝐬( 𝒂 + 𝒃)
INTEGRAL FUNGSI TRIGONOMETRI
Rumus Dasar:
 ∫ sin( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = βˆ’
1
π‘Ž
cos( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢
 ∫ cos( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ =
1
π‘Ž
sin( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢
 ∫ sec2( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ =
1
π‘Ž
tan( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢
 ∫ cosec2( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = βˆ’
1
π‘Ž
cotan( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢
 ∫ sec( π‘Žπ‘₯ + 𝑏)tan( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ =
1
π‘Ž
sec( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢
 ∫ cosec( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) cotan( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = βˆ’
1
π‘Ž
cosec( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢
Contoh
1. ∫ sin(3π‘₯ + 2) 𝑑π‘₯ = βˆ’
1
3
cos(3π‘₯ + 2) + 𝐢
2. ∫ sec4π‘₯ tan4π‘₯ 𝑑π‘₯ =
1
4
sec 4π‘₯ + 𝐢
3. ∫ 2cos3π‘₯ sin π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫(sin 4π‘₯ βˆ’ sin 2π‘₯) 𝑑π‘₯
= βˆ’
1
4
cos4π‘₯ βˆ’ (βˆ’
1
2
cos 2π‘₯) + 𝐢
=
1
2
cos2π‘₯ βˆ’
1
4
cos4π‘₯ + 𝐢
4. ∫ sin5
π‘₯ cos π‘₯ 𝑑π‘₯
Dengan menggunakan teknik substitusi, maka
Misal 𝑒 = sin π‘₯
𝑑𝑒 = cos π‘₯ 𝑑π‘₯
∫ sin5
π‘₯ cos π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ 𝑒5
𝑑𝑒 =
1
6
𝑒6
+ 𝐢 =
1
6
sin6
π‘₯ + 𝐢
5.
∫ sin 6π‘₯ 𝑑π‘₯
πœ‹
0
= [βˆ’
1
6
cos6π‘₯]
0
πœ‹
= (βˆ’
1
6
cos6πœ‹) βˆ’ (βˆ’
1
6
cos0)
= (βˆ’
1
6
βˆ™ 1) βˆ’ (βˆ’
1
6
βˆ™ 1)
= 0
Matematika SMA : Integral Page 2
οƒ˜ Jika 𝑛 genap, maka :
οƒ˜ Jika 𝑛 ganjil, maka :
Contoh
∫ sin3
π‘₯ 𝑑π‘₯
Jawab
Karena 𝑛 = 3, maka sin2
π‘₯ = 1 βˆ’ cos2
π‘₯ dan 𝑒 = cos π‘₯
∫ sin3
π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ sin π‘₯ sin2
π‘₯ 𝑑π‘₯
= ∫sin π‘₯ (1 βˆ’ cos2
π‘₯) 𝑑π‘₯
= ∫(sin π‘₯ βˆ’ sin π‘₯ cos2
π‘₯) 𝑑π‘₯
= βˆ’cos π‘₯ βˆ’ ∫ sin π‘₯ cos2
π‘₯ 𝑑π‘₯
Jika 𝑒 = cos π‘₯ maka 𝑑𝑒 = βˆ’sin π‘₯ 𝑑π‘₯
∫ sin3
π‘₯ 𝑑π‘₯ = βˆ’ cos π‘₯ βˆ’ ∫ βˆ’π‘’2
𝑑𝑒
= βˆ’cos π‘₯ +
1
3
𝑒3
+ 𝐢
= βˆ’cos π‘₯ +
1
3
cos3
π‘₯ + 𝐢
Contoh
∫ cos4
π‘₯ 𝑑π‘₯
Jawab
Karena 𝑛 = 4, maka cos2
π‘₯ =
1
2
(1 + cos2π‘₯)
∫ cos4
π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫(cos2
π‘₯)2
𝑑π‘₯
= ∫(
1
2
(1 + cos2π‘₯))
2
𝑑π‘₯
= ∫
1
4
(1 + 2 cos2π‘₯ + cos2
2π‘₯) 𝑑π‘₯
∫sin 𝑛 π‘₯ 𝑑π‘₯ , ∫cos 𝑛 π‘₯ 𝑑π‘₯
sin2
π‘₯ =
1
2
(1 βˆ’ cos2π‘₯)
cos2
π‘₯ =
1
2
(1 + cos 2π‘₯)
sin2
π‘₯ = 1 βˆ’ cos2
π‘₯ , 𝑒 = cos π‘₯
cos2
π‘₯ = 1 βˆ’ sin2
π‘₯ , 𝑒 = sin π‘₯
Matematika SMA : Integral Page 3
= ∫
1
4
(1 + 2cos2π‘₯ +
1
2
(1 + cos4π‘₯)) 𝑑π‘₯
= ∫
1
4
(1 + 2 cos2π‘₯ +
1
2
+
1
2
cos 4π‘₯) 𝑑π‘₯
= ∫
1
4
(
3
2
+ 2 cos2π‘₯ +
1
2
cos4π‘₯) 𝑑π‘₯
=
1
4
(
3
2
π‘₯ + 2 βˆ™
1
2
sin 2π‘₯ +
1
2
βˆ™
1
4
cos4π‘₯) + 𝐢
=
3
8
π‘₯ +
1
4
sin 2π‘₯ +
1
32
cos4π‘₯ + 𝐢
οƒ˜ Jika π‘š, 𝑛 keduanya genap genap, maka :
οƒ˜ Jika π‘š ganjil, maka :
οƒ˜ Jika 𝑛 ganjil, maka :
Contoh
∫ sin4
π‘₯ cos5
π‘₯ 𝑑π‘₯
Jawab
Karena π‘š = 4 dan 𝑛 = 5 maka gunakan cos2
π‘₯ = 1 βˆ’ sin2
π‘₯ dan 𝑒 = sin π‘₯
𝑑𝑒 = cos π‘₯ 𝑑π‘₯
∫ sin4
π‘₯ cos5
π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ sin4
π‘₯ cos4
π‘₯ cos π‘₯ 𝑑π‘₯
= ∫ sin4
π‘₯ (cos2
π‘₯)2
cos π‘₯ 𝑑π‘₯
= ∫ sin4
π‘₯ (1 βˆ’ sin2
π‘₯)2
cos π‘₯ 𝑑π‘₯
= ∫ 𝑒4(1 βˆ’ 𝑒2)2
𝑑𝑒
= ∫ 𝑒4(1 βˆ’ 2𝑒2
+ 𝑒4) 𝑑𝑒
= ∫( 𝑒4
βˆ’ 2𝑒6
+ 𝑒8) 𝑑𝑒
∫ sin π‘š π‘₯ cos 𝑛 π‘₯ 𝑑π‘₯
sin2
π‘₯ =
1
2
(1 βˆ’ cos2π‘₯)
cos2
π‘₯ =
1
2
(1 + cos 2π‘₯)
sin2
π‘₯ = 1 βˆ’ cos2
π‘₯ , 𝑒 = cos π‘₯
cos2
π‘₯ = 1 βˆ’ sin2
π‘₯ , 𝑒 = sin π‘₯
Matematika SMA : Integral Page 4
=
1
5
𝑒5
βˆ’ 2 βˆ™
1
7
𝑒7
+
1
9
𝑒9
+ 𝐢
=
1
5
sin5
π‘₯ βˆ’
2
7
sin7
π‘₯ +
1
9
sin9
π‘₯ + 𝐢
Contoh
∫ sin3
π‘₯ cos2
π‘₯ 𝑑π‘₯
Jawab
Karena π‘š = 3 dan 𝑛 = 2 maka gunakan sin2
π‘₯ = 1 βˆ’ cos2
π‘₯ dan 𝑒 = cos π‘₯
𝑑𝑒 = βˆ’ sin π‘₯ 𝑑π‘₯
∫ sin3
π‘₯ cos2
π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ sin2
π‘₯ cos2
π‘₯ sin π‘₯ 𝑑π‘₯
= ∫(1 βˆ’ cos2
π‘₯)cos2
π‘₯ sin π‘₯ 𝑑π‘₯
= ∫(1 βˆ’ 𝑒2) 𝑒2(βˆ’π‘‘π‘’)
= ∫(βˆ’π‘’2
+ 𝑒4) 𝑑𝑒
= βˆ’
1
3
𝑒3
+
1
5
𝑒5
+ 𝐢
= βˆ’
1
3
sin3
π‘₯ +
1
5
sin5
π‘₯ + 𝐢
Contoh
∫ sin4
π‘₯ cos4
π‘₯ 𝑑π‘₯
Jawab
Karena π‘š = 4 dan 𝑛 = 4 maka gunakan cos2
π‘₯ =
1
2
(1 + cos2π‘₯),sin2
π‘₯ =
1
2
(1 βˆ’ cos2π‘₯)
∫ sin4
π‘₯ cos4
π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫(sin2
π‘₯ cos2
π‘₯)2
𝑑π‘₯
= ∫ (
1
2
(1 βˆ’ cos2π‘₯) βˆ™
1
2
(1 + cos2π‘₯))
2
𝑑π‘₯
= ∫ (
1
4
(1 βˆ’ cos2
2π‘₯))
2
𝑑π‘₯
= ∫ (
1
4
sin2
2π‘₯)
2
𝑑π‘₯
= ∫
1
16
(
1
2
(1 βˆ’ cos 4π‘₯))
2
𝑑π‘₯
= ∫
1
64
(1 βˆ’ 2cos4π‘₯ + cos2
4π‘₯) 𝑑π‘₯
Matematika SMA : Integral Page 5
=
1
64
∫(1 βˆ’ 2 cos4π‘₯ +
1
2
(1 + cos8π‘₯)) 𝑑π‘₯
=
1
64
∫(1 βˆ’ 2 cos4π‘₯ +
1
2
+
1
2
cos8π‘₯) 𝑑π‘₯
=
1
64
∫(
3
2
βˆ’ 2 cos4π‘₯ +
1
2
cos8π‘₯) 𝑑π‘₯
=
1
64
(
3
2
π‘₯ βˆ’ 2 βˆ™
1
4
sin 4π‘₯ +
1
2
βˆ™
1
8
sin 8π‘₯) + 𝐢
=
3
128
π‘₯ βˆ’
1
128
sin 4π‘₯ +
1
1.024
sin 8π‘₯ + 𝐢
LATIHAN YUKS!
1. ∫ cos2
π‘₯ 𝑑π‘₯
2. ∫ cos3
π‘₯ 𝑑π‘₯
3. ∫ sin5
π‘₯ 𝑑π‘₯
4. ∫ sin7
3π‘₯ cos2
3π‘₯ 𝑑π‘₯
5. ∫ sin4
2π‘₯ cos4
2π‘₯ 𝑑π‘₯

More Related Content

What's hot

03 limit dan kekontinuan
03 limit dan kekontinuan03 limit dan kekontinuan
03 limit dan kekontinuanRudi Wicaksana
Β 
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi MatriksPembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi MatriksIpit Sabrina
Β 
Power point limit fungsi
Power point  limit fungsiPower point  limit fungsi
Power point limit fungsiABU RAHMAN
Β 
persamaan-diferensial-orde-ii
persamaan-diferensial-orde-iipersamaan-diferensial-orde-ii
persamaan-diferensial-orde-iiFaried Doank
Β 
Matematika teknik 01-definisi pd
Matematika teknik 01-definisi pdMatematika teknik 01-definisi pd
Matematika teknik 01-definisi pdel sucahyo
Β 
Relasi Rekurensi
Relasi RekurensiRelasi Rekurensi
Relasi RekurensiHeni Widayani
Β 
13. soal soal fungsi komposisi dan fungsi invers
13. soal soal fungsi komposisi dan fungsi invers13. soal soal fungsi komposisi dan fungsi invers
13. soal soal fungsi komposisi dan fungsi inversmaman wijaya
Β 
Supremum dan infimum
Supremum dan infimum  Supremum dan infimum
Supremum dan infimum Rossi Fauzi
Β 
Struktur aljabar-2
Struktur aljabar-2Struktur aljabar-2
Struktur aljabar-2Safran Nasoha
Β 
Fungsi Dua Peubah ( Kalkulus 2 )
Fungsi Dua Peubah ( Kalkulus 2 )Fungsi Dua Peubah ( Kalkulus 2 )
Fungsi Dua Peubah ( Kalkulus 2 )Kelinci Coklat
Β 
PEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
PEMETAAN STRUKTUR ALJABARPEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
PEMETAAN STRUKTUR ALJABARNailul Hasibuan
Β 
Koefisien binomial
Koefisien binomialKoefisien binomial
Koefisien binomialoilandgas24
Β 
Vektor, Aljabar Linier
Vektor, Aljabar LinierVektor, Aljabar Linier
Vektor, Aljabar LinierSartiniNuha
Β 

What's hot (20)

03 limit dan kekontinuan
03 limit dan kekontinuan03 limit dan kekontinuan
03 limit dan kekontinuan
Β 
Teori Group
Teori GroupTeori Group
Teori Group
Β 
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi MatriksPembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Β 
Power point limit fungsi
Power point  limit fungsiPower point  limit fungsi
Power point limit fungsi
Β 
persamaan-diferensial-orde-ii
persamaan-diferensial-orde-iipersamaan-diferensial-orde-ii
persamaan-diferensial-orde-ii
Β 
Matematika teknik 01-definisi pd
Matematika teknik 01-definisi pdMatematika teknik 01-definisi pd
Matematika teknik 01-definisi pd
Β 
Relasi Rekurensi
Relasi RekurensiRelasi Rekurensi
Relasi Rekurensi
Β 
Ring
RingRing
Ring
Β 
13. soal soal fungsi komposisi dan fungsi invers
13. soal soal fungsi komposisi dan fungsi invers13. soal soal fungsi komposisi dan fungsi invers
13. soal soal fungsi komposisi dan fungsi invers
Β 
Supremum dan infimum
Supremum dan infimum  Supremum dan infimum
Supremum dan infimum
Β 
Struktur aljabar-2
Struktur aljabar-2Struktur aljabar-2
Struktur aljabar-2
Β 
Fungsi Dua Peubah ( Kalkulus 2 )
Fungsi Dua Peubah ( Kalkulus 2 )Fungsi Dua Peubah ( Kalkulus 2 )
Fungsi Dua Peubah ( Kalkulus 2 )
Β 
PEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
PEMETAAN STRUKTUR ALJABARPEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
PEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
Β 
Fungsi dan Grafik Fungsi Trigonometri
Fungsi dan Grafik Fungsi TrigonometriFungsi dan Grafik Fungsi Trigonometri
Fungsi dan Grafik Fungsi Trigonometri
Β 
Integral Garis
Integral GarisIntegral Garis
Integral Garis
Β 
Koefisien binomial
Koefisien binomialKoefisien binomial
Koefisien binomial
Β 
grafik persamaan
grafik persamaangrafik persamaan
grafik persamaan
Β 
Vektor, Aljabar Linier
Vektor, Aljabar LinierVektor, Aljabar Linier
Vektor, Aljabar Linier
Β 
teorema limit
teorema limitteorema limit
teorema limit
Β 
Materi Aljabar linear
Materi Aljabar linearMateri Aljabar linear
Materi Aljabar linear
Β 

More from Ana Sugiyarti

[Materi] trigonometri pertemuan 8
[Materi] trigonometri pertemuan 8[Materi] trigonometri pertemuan 8
[Materi] trigonometri pertemuan 8Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 7
[Materi] trigonometri   pertemuan 7[Materi] trigonometri   pertemuan 7
[Materi] trigonometri pertemuan 7Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 6
[Materi] trigonometri   pertemuan 6[Materi] trigonometri   pertemuan 6
[Materi] trigonometri pertemuan 6Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 5
[Materi] trigonometri   pertemuan 5[Materi] trigonometri   pertemuan 5
[Materi] trigonometri pertemuan 5Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 4
[Materi] trigonometri   pertemuan 4[Materi] trigonometri   pertemuan 4
[Materi] trigonometri pertemuan 4Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 3 rev
[Materi] trigonometri   pertemuan 3 rev[Materi] trigonometri   pertemuan 3 rev
[Materi] trigonometri pertemuan 3 revAna Sugiyarti
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 1
[Materi] trigonometri   pertemuan 1[Materi] trigonometri   pertemuan 1
[Materi] trigonometri pertemuan 1Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 2
[Materi] trigonometri   pertemuan 2[Materi] trigonometri   pertemuan 2
[Materi] trigonometri pertemuan 2Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 3
[Materi] trigonometri   pertemuan 3[Materi] trigonometri   pertemuan 3
[Materi] trigonometri pertemuan 3Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] vektor pertemuan 4
[Materi] vektor   pertemuan 4[Materi] vektor   pertemuan 4
[Materi] vektor pertemuan 4Ana Sugiyarti
Β 
[Materi] vektor pertemuan 3
[Materi] vektor   pertemuan 3[Materi] vektor   pertemuan 3
[Materi] vektor pertemuan 3Ana Sugiyarti
Β 
Fungsi logaritma
Fungsi logaritmaFungsi logaritma
Fungsi logaritmaAna Sugiyarti
Β 
LEMBAR KERJA SISWA : PERSAMAAN LOGARITMA
LEMBAR KERJA SISWA : PERSAMAAN LOGARITMALEMBAR KERJA SISWA : PERSAMAAN LOGARITMA
LEMBAR KERJA SISWA : PERSAMAAN LOGARITMAAna Sugiyarti
Β 
Menyelesaikan sistem persamaan linear dengan operasi baris elementer
Menyelesaikan sistem persamaan linear dengan operasi baris elementerMenyelesaikan sistem persamaan linear dengan operasi baris elementer
Menyelesaikan sistem persamaan linear dengan operasi baris elementerAna Sugiyarti
Β 
Modul Dimensi Tiga
Modul Dimensi TigaModul Dimensi Tiga
Modul Dimensi TigaAna Sugiyarti
Β 
Sifat khusus integral tentu
Sifat khusus integral tentuSifat khusus integral tentu
Sifat khusus integral tentuAna Sugiyarti
Β 
Program Linear
Program LinearProgram Linear
Program LinearAna Sugiyarti
Β 

More from Ana Sugiyarti (20)

[Materi] trigonometri pertemuan 8
[Materi] trigonometri pertemuan 8[Materi] trigonometri pertemuan 8
[Materi] trigonometri pertemuan 8
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 7
[Materi] trigonometri   pertemuan 7[Materi] trigonometri   pertemuan 7
[Materi] trigonometri pertemuan 7
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 6
[Materi] trigonometri   pertemuan 6[Materi] trigonometri   pertemuan 6
[Materi] trigonometri pertemuan 6
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 5
[Materi] trigonometri   pertemuan 5[Materi] trigonometri   pertemuan 5
[Materi] trigonometri pertemuan 5
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 4
[Materi] trigonometri   pertemuan 4[Materi] trigonometri   pertemuan 4
[Materi] trigonometri pertemuan 4
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 3 rev
[Materi] trigonometri   pertemuan 3 rev[Materi] trigonometri   pertemuan 3 rev
[Materi] trigonometri pertemuan 3 rev
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 1
[Materi] trigonometri   pertemuan 1[Materi] trigonometri   pertemuan 1
[Materi] trigonometri pertemuan 1
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 2
[Materi] trigonometri   pertemuan 2[Materi] trigonometri   pertemuan 2
[Materi] trigonometri pertemuan 2
Β 
[Materi] trigonometri pertemuan 3
[Materi] trigonometri   pertemuan 3[Materi] trigonometri   pertemuan 3
[Materi] trigonometri pertemuan 3
Β 
[Materi] vektor pertemuan 4
[Materi] vektor   pertemuan 4[Materi] vektor   pertemuan 4
[Materi] vektor pertemuan 4
Β 
[Materi] vektor pertemuan 3
[Materi] vektor   pertemuan 3[Materi] vektor   pertemuan 3
[Materi] vektor pertemuan 3
Β 
Fungsi logaritma
Fungsi logaritmaFungsi logaritma
Fungsi logaritma
Β 
LEMBAR KERJA SISWA : PERSAMAAN LOGARITMA
LEMBAR KERJA SISWA : PERSAMAAN LOGARITMALEMBAR KERJA SISWA : PERSAMAAN LOGARITMA
LEMBAR KERJA SISWA : PERSAMAAN LOGARITMA
Β 
Menyelesaikan sistem persamaan linear dengan operasi baris elementer
Menyelesaikan sistem persamaan linear dengan operasi baris elementerMenyelesaikan sistem persamaan linear dengan operasi baris elementer
Menyelesaikan sistem persamaan linear dengan operasi baris elementer
Β 
Modul Matriks
Modul MatriksModul Matriks
Modul Matriks
Β 
Anuitas
AnuitasAnuitas
Anuitas
Β 
Modul vektor
Modul vektorModul vektor
Modul vektor
Β 
Modul Dimensi Tiga
Modul Dimensi TigaModul Dimensi Tiga
Modul Dimensi Tiga
Β 
Sifat khusus integral tentu
Sifat khusus integral tentuSifat khusus integral tentu
Sifat khusus integral tentu
Β 
Program Linear
Program LinearProgram Linear
Program Linear
Β 

Recently uploaded

Bahare Shariat Jild 3 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 3 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali AzmiBahare Shariat Jild 3 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 3 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmibookbahareshariat
Β 
Bahare Shariat Jild 4 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 4 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali AzmiBahare Shariat Jild 4 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 4 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmibookbahareshariat
Β 
FAIL REKOD PENGAJARAN.pptx fail rekod pengajaran
FAIL REKOD PENGAJARAN.pptx fail rekod pengajaranFAIL REKOD PENGAJARAN.pptx fail rekod pengajaran
FAIL REKOD PENGAJARAN.pptx fail rekod pengajaransekolah233
Β 
Bahare Shariat Jild 2 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 2 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali AzmiBahare Shariat Jild 2 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 2 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmibookbahareshariat
Β 
Bahare Shariat Jild 1 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 1 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali AzmiBahare Shariat Jild 1 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 1 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmibookbahareshariat
Β 
Saunanaine_Helen Moppel_JUHENDATUD SAUNATEENUSE JA LOODUSMATKA SÜNERGIA_strat...
Saunanaine_Helen Moppel_JUHENDATUD SAUNATEENUSE JA LOODUSMATKA SÜNERGIA_strat...Saunanaine_Helen Moppel_JUHENDATUD SAUNATEENUSE JA LOODUSMATKA SÜNERGIA_strat...
Saunanaine_Helen Moppel_JUHENDATUD SAUNATEENUSE JA LOODUSMATKA SÜNERGIA_strat...Eesti Loodusturism
Β 
Ω…Ψ­Ψ§ΨΆΨ±Ψ§Ψͺ Ψ§Ω„Ψ§Ψ­Ψ΅Ψ§Ψ‘ Ψ§Ω„ΨͺΨ·Ψ¨ΩŠΩ‚ΩŠ Ω„Ψ·Ω„Ψ§Ψ¨ ΨΉΩ„ΩˆΩ… Ψ§Ω„Ψ±ΩŠΨ§ΨΆΨ©.pdf
Ω…Ψ­Ψ§ΨΆΨ±Ψ§Ψͺ Ψ§Ω„Ψ§Ψ­Ψ΅Ψ§Ψ‘ Ψ§Ω„ΨͺΨ·Ψ¨ΩŠΩ‚ΩŠ Ω„Ψ·Ω„Ψ§Ψ¨ ΨΉΩ„ΩˆΩ… Ψ§Ω„Ψ±ΩŠΨ§ΨΆΨ©.pdfΩ…Ψ­Ψ§ΨΆΨ±Ψ§Ψͺ Ψ§Ω„Ψ§Ψ­Ψ΅Ψ§Ψ‘ Ψ§Ω„ΨͺΨ·Ψ¨ΩŠΩ‚ΩŠ Ω„Ψ·Ω„Ψ§Ψ¨ ΨΉΩ„ΩˆΩ… Ψ§Ω„Ψ±ΩŠΨ§ΨΆΨ©.pdf
Ω…Ψ­Ψ§ΨΆΨ±Ψ§Ψͺ Ψ§Ω„Ψ§Ψ­Ψ΅Ψ§Ψ‘ Ψ§Ω„ΨͺΨ·Ψ¨ΩŠΩ‚ΩŠ Ω„Ψ·Ω„Ψ§Ψ¨ ΨΉΩ„ΩˆΩ… Ψ§Ω„Ψ±ΩŠΨ§ΨΆΨ©.pdfKhaled Elbattawy
Β 
Energy drink .
Energy drink                           .Energy drink                           .
Energy drink .borisjokovic1
Β 

Recently uploaded (9)

Bahare Shariat Jild 3 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 3 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali AzmiBahare Shariat Jild 3 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 3 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Β 
Bahare Shariat Jild 4 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 4 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali AzmiBahare Shariat Jild 4 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 4 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Β 
LAR MARIA MΓƒE DE ÁFRICA .
LAR MARIA MΓƒE DE ÁFRICA                 .LAR MARIA MΓƒE DE ÁFRICA                 .
LAR MARIA MΓƒE DE ÁFRICA .
Β 
FAIL REKOD PENGAJARAN.pptx fail rekod pengajaran
FAIL REKOD PENGAJARAN.pptx fail rekod pengajaranFAIL REKOD PENGAJARAN.pptx fail rekod pengajaran
FAIL REKOD PENGAJARAN.pptx fail rekod pengajaran
Β 
Bahare Shariat Jild 2 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 2 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali AzmiBahare Shariat Jild 2 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 2 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Β 
Bahare Shariat Jild 1 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 1 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali AzmiBahare Shariat Jild 1 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Bahare Shariat Jild 1 By SadurshSharia Mufti Amjad Ali Azmi
Β 
Saunanaine_Helen Moppel_JUHENDATUD SAUNATEENUSE JA LOODUSMATKA SÜNERGIA_strat...
Saunanaine_Helen Moppel_JUHENDATUD SAUNATEENUSE JA LOODUSMATKA SÜNERGIA_strat...Saunanaine_Helen Moppel_JUHENDATUD SAUNATEENUSE JA LOODUSMATKA SÜNERGIA_strat...
Saunanaine_Helen Moppel_JUHENDATUD SAUNATEENUSE JA LOODUSMATKA SÜNERGIA_strat...
Β 
Ω…Ψ­Ψ§ΨΆΨ±Ψ§Ψͺ Ψ§Ω„Ψ§Ψ­Ψ΅Ψ§Ψ‘ Ψ§Ω„ΨͺΨ·Ψ¨ΩŠΩ‚ΩŠ Ω„Ψ·Ω„Ψ§Ψ¨ ΨΉΩ„ΩˆΩ… Ψ§Ω„Ψ±ΩŠΨ§ΨΆΨ©.pdf
Ω…Ψ­Ψ§ΨΆΨ±Ψ§Ψͺ Ψ§Ω„Ψ§Ψ­Ψ΅Ψ§Ψ‘ Ψ§Ω„ΨͺΨ·Ψ¨ΩŠΩ‚ΩŠ Ω„Ψ·Ω„Ψ§Ψ¨ ΨΉΩ„ΩˆΩ… Ψ§Ω„Ψ±ΩŠΨ§ΨΆΨ©.pdfΩ…Ψ­Ψ§ΨΆΨ±Ψ§Ψͺ Ψ§Ω„Ψ§Ψ­Ψ΅Ψ§Ψ‘ Ψ§Ω„ΨͺΨ·Ψ¨ΩŠΩ‚ΩŠ Ω„Ψ·Ω„Ψ§Ψ¨ ΨΉΩ„ΩˆΩ… Ψ§Ω„Ψ±ΩŠΨ§ΨΆΨ©.pdf
Ω…Ψ­Ψ§ΨΆΨ±Ψ§Ψͺ Ψ§Ω„Ψ§Ψ­Ψ΅Ψ§Ψ‘ Ψ§Ω„ΨͺΨ·Ψ¨ΩŠΩ‚ΩŠ Ω„Ψ·Ω„Ψ§Ψ¨ ΨΉΩ„ΩˆΩ… Ψ§Ω„Ψ±ΩŠΨ§ΨΆΨ©.pdf
Β 
Energy drink .
Energy drink                           .Energy drink                           .
Energy drink .
Β 

Integral Fungsi Trigonometri

  • 1. Matematika SMA : Integral Page 1 𝟐 𝐬𝐒𝐧 𝒂 𝐜𝐨𝐬 𝒃 = 𝐬𝐒𝐧( 𝒂 + 𝒃) + 𝐬𝐒𝐧( 𝒂 βˆ’ 𝒃) 𝟐 𝐜𝐨𝐬 𝒂 𝐬𝐒𝐧 𝒃 = 𝐬𝐒𝐧( 𝒂 + 𝒃) βˆ’ 𝐬𝐒𝐧( 𝒂 βˆ’ 𝒃) 𝟐 𝐜𝐨𝐬 𝒂 𝐜𝐨𝐬 𝒃 = 𝐜𝐨𝐬( 𝒂 + 𝒃) + 𝐜𝐨𝐬( 𝒂 βˆ’ 𝒃) 𝟐 𝐬𝐒𝐧 𝒂 𝐬𝐒𝐧 𝒃 = 𝐜𝐨𝐬( 𝒂 βˆ’ 𝒃) βˆ’ 𝐜𝐨𝐬( 𝒂 + 𝒃) INTEGRAL FUNGSI TRIGONOMETRI Rumus Dasar:  ∫ sin( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = βˆ’ 1 π‘Ž cos( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢  ∫ cos( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = 1 π‘Ž sin( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢  ∫ sec2( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = 1 π‘Ž tan( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢  ∫ cosec2( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = βˆ’ 1 π‘Ž cotan( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢  ∫ sec( π‘Žπ‘₯ + 𝑏)tan( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = 1 π‘Ž sec( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢  ∫ cosec( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) cotan( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) 𝑑π‘₯ = βˆ’ 1 π‘Ž cosec( π‘Žπ‘₯ + 𝑏) + 𝐢 Contoh 1. ∫ sin(3π‘₯ + 2) 𝑑π‘₯ = βˆ’ 1 3 cos(3π‘₯ + 2) + 𝐢 2. ∫ sec4π‘₯ tan4π‘₯ 𝑑π‘₯ = 1 4 sec 4π‘₯ + 𝐢 3. ∫ 2cos3π‘₯ sin π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫(sin 4π‘₯ βˆ’ sin 2π‘₯) 𝑑π‘₯ = βˆ’ 1 4 cos4π‘₯ βˆ’ (βˆ’ 1 2 cos 2π‘₯) + 𝐢 = 1 2 cos2π‘₯ βˆ’ 1 4 cos4π‘₯ + 𝐢 4. ∫ sin5 π‘₯ cos π‘₯ 𝑑π‘₯ Dengan menggunakan teknik substitusi, maka Misal 𝑒 = sin π‘₯ 𝑑𝑒 = cos π‘₯ 𝑑π‘₯ ∫ sin5 π‘₯ cos π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ 𝑒5 𝑑𝑒 = 1 6 𝑒6 + 𝐢 = 1 6 sin6 π‘₯ + 𝐢 5. ∫ sin 6π‘₯ 𝑑π‘₯ πœ‹ 0 = [βˆ’ 1 6 cos6π‘₯] 0 πœ‹ = (βˆ’ 1 6 cos6πœ‹) βˆ’ (βˆ’ 1 6 cos0) = (βˆ’ 1 6 βˆ™ 1) βˆ’ (βˆ’ 1 6 βˆ™ 1) = 0
  • 2. Matematika SMA : Integral Page 2 οƒ˜ Jika 𝑛 genap, maka : οƒ˜ Jika 𝑛 ganjil, maka : Contoh ∫ sin3 π‘₯ 𝑑π‘₯ Jawab Karena 𝑛 = 3, maka sin2 π‘₯ = 1 βˆ’ cos2 π‘₯ dan 𝑒 = cos π‘₯ ∫ sin3 π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ sin π‘₯ sin2 π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫sin π‘₯ (1 βˆ’ cos2 π‘₯) 𝑑π‘₯ = ∫(sin π‘₯ βˆ’ sin π‘₯ cos2 π‘₯) 𝑑π‘₯ = βˆ’cos π‘₯ βˆ’ ∫ sin π‘₯ cos2 π‘₯ 𝑑π‘₯ Jika 𝑒 = cos π‘₯ maka 𝑑𝑒 = βˆ’sin π‘₯ 𝑑π‘₯ ∫ sin3 π‘₯ 𝑑π‘₯ = βˆ’ cos π‘₯ βˆ’ ∫ βˆ’π‘’2 𝑑𝑒 = βˆ’cos π‘₯ + 1 3 𝑒3 + 𝐢 = βˆ’cos π‘₯ + 1 3 cos3 π‘₯ + 𝐢 Contoh ∫ cos4 π‘₯ 𝑑π‘₯ Jawab Karena 𝑛 = 4, maka cos2 π‘₯ = 1 2 (1 + cos2π‘₯) ∫ cos4 π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫(cos2 π‘₯)2 𝑑π‘₯ = ∫( 1 2 (1 + cos2π‘₯)) 2 𝑑π‘₯ = ∫ 1 4 (1 + 2 cos2π‘₯ + cos2 2π‘₯) 𝑑π‘₯ ∫sin 𝑛 π‘₯ 𝑑π‘₯ , ∫cos 𝑛 π‘₯ 𝑑π‘₯ sin2 π‘₯ = 1 2 (1 βˆ’ cos2π‘₯) cos2 π‘₯ = 1 2 (1 + cos 2π‘₯) sin2 π‘₯ = 1 βˆ’ cos2 π‘₯ , 𝑒 = cos π‘₯ cos2 π‘₯ = 1 βˆ’ sin2 π‘₯ , 𝑒 = sin π‘₯
  • 3. Matematika SMA : Integral Page 3 = ∫ 1 4 (1 + 2cos2π‘₯ + 1 2 (1 + cos4π‘₯)) 𝑑π‘₯ = ∫ 1 4 (1 + 2 cos2π‘₯ + 1 2 + 1 2 cos 4π‘₯) 𝑑π‘₯ = ∫ 1 4 ( 3 2 + 2 cos2π‘₯ + 1 2 cos4π‘₯) 𝑑π‘₯ = 1 4 ( 3 2 π‘₯ + 2 βˆ™ 1 2 sin 2π‘₯ + 1 2 βˆ™ 1 4 cos4π‘₯) + 𝐢 = 3 8 π‘₯ + 1 4 sin 2π‘₯ + 1 32 cos4π‘₯ + 𝐢 οƒ˜ Jika π‘š, 𝑛 keduanya genap genap, maka : οƒ˜ Jika π‘š ganjil, maka : οƒ˜ Jika 𝑛 ganjil, maka : Contoh ∫ sin4 π‘₯ cos5 π‘₯ 𝑑π‘₯ Jawab Karena π‘š = 4 dan 𝑛 = 5 maka gunakan cos2 π‘₯ = 1 βˆ’ sin2 π‘₯ dan 𝑒 = sin π‘₯ 𝑑𝑒 = cos π‘₯ 𝑑π‘₯ ∫ sin4 π‘₯ cos5 π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ sin4 π‘₯ cos4 π‘₯ cos π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ sin4 π‘₯ (cos2 π‘₯)2 cos π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ sin4 π‘₯ (1 βˆ’ sin2 π‘₯)2 cos π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ 𝑒4(1 βˆ’ 𝑒2)2 𝑑𝑒 = ∫ 𝑒4(1 βˆ’ 2𝑒2 + 𝑒4) 𝑑𝑒 = ∫( 𝑒4 βˆ’ 2𝑒6 + 𝑒8) 𝑑𝑒 ∫ sin π‘š π‘₯ cos 𝑛 π‘₯ 𝑑π‘₯ sin2 π‘₯ = 1 2 (1 βˆ’ cos2π‘₯) cos2 π‘₯ = 1 2 (1 + cos 2π‘₯) sin2 π‘₯ = 1 βˆ’ cos2 π‘₯ , 𝑒 = cos π‘₯ cos2 π‘₯ = 1 βˆ’ sin2 π‘₯ , 𝑒 = sin π‘₯
  • 4. Matematika SMA : Integral Page 4 = 1 5 𝑒5 βˆ’ 2 βˆ™ 1 7 𝑒7 + 1 9 𝑒9 + 𝐢 = 1 5 sin5 π‘₯ βˆ’ 2 7 sin7 π‘₯ + 1 9 sin9 π‘₯ + 𝐢 Contoh ∫ sin3 π‘₯ cos2 π‘₯ 𝑑π‘₯ Jawab Karena π‘š = 3 dan 𝑛 = 2 maka gunakan sin2 π‘₯ = 1 βˆ’ cos2 π‘₯ dan 𝑒 = cos π‘₯ 𝑑𝑒 = βˆ’ sin π‘₯ 𝑑π‘₯ ∫ sin3 π‘₯ cos2 π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫ sin2 π‘₯ cos2 π‘₯ sin π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫(1 βˆ’ cos2 π‘₯)cos2 π‘₯ sin π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫(1 βˆ’ 𝑒2) 𝑒2(βˆ’π‘‘π‘’) = ∫(βˆ’π‘’2 + 𝑒4) 𝑑𝑒 = βˆ’ 1 3 𝑒3 + 1 5 𝑒5 + 𝐢 = βˆ’ 1 3 sin3 π‘₯ + 1 5 sin5 π‘₯ + 𝐢 Contoh ∫ sin4 π‘₯ cos4 π‘₯ 𝑑π‘₯ Jawab Karena π‘š = 4 dan 𝑛 = 4 maka gunakan cos2 π‘₯ = 1 2 (1 + cos2π‘₯),sin2 π‘₯ = 1 2 (1 βˆ’ cos2π‘₯) ∫ sin4 π‘₯ cos4 π‘₯ 𝑑π‘₯ = ∫(sin2 π‘₯ cos2 π‘₯)2 𝑑π‘₯ = ∫ ( 1 2 (1 βˆ’ cos2π‘₯) βˆ™ 1 2 (1 + cos2π‘₯)) 2 𝑑π‘₯ = ∫ ( 1 4 (1 βˆ’ cos2 2π‘₯)) 2 𝑑π‘₯ = ∫ ( 1 4 sin2 2π‘₯) 2 𝑑π‘₯ = ∫ 1 16 ( 1 2 (1 βˆ’ cos 4π‘₯)) 2 𝑑π‘₯ = ∫ 1 64 (1 βˆ’ 2cos4π‘₯ + cos2 4π‘₯) 𝑑π‘₯
  • 5. Matematika SMA : Integral Page 5 = 1 64 ∫(1 βˆ’ 2 cos4π‘₯ + 1 2 (1 + cos8π‘₯)) 𝑑π‘₯ = 1 64 ∫(1 βˆ’ 2 cos4π‘₯ + 1 2 + 1 2 cos8π‘₯) 𝑑π‘₯ = 1 64 ∫( 3 2 βˆ’ 2 cos4π‘₯ + 1 2 cos8π‘₯) 𝑑π‘₯ = 1 64 ( 3 2 π‘₯ βˆ’ 2 βˆ™ 1 4 sin 4π‘₯ + 1 2 βˆ™ 1 8 sin 8π‘₯) + 𝐢 = 3 128 π‘₯ βˆ’ 1 128 sin 4π‘₯ + 1 1.024 sin 8π‘₯ + 𝐢 LATIHAN YUKS! 1. ∫ cos2 π‘₯ 𝑑π‘₯ 2. ∫ cos3 π‘₯ 𝑑π‘₯ 3. ∫ sin5 π‘₯ 𝑑π‘₯ 4. ∫ sin7 3π‘₯ cos2 3π‘₯ 𝑑π‘₯ 5. ∫ sin4 2π‘₯ cos4 2π‘₯ 𝑑π‘₯