1. Letërsia shqiptare e Rilindjes Kombëtare lindi dhe u zhvillua si pjesë e pandarë e lëvizjes politiko-shoqërore e
kulturore për çlirimin e vendit nga zgjedha e huaj. Kjo lëvizje, që nis nga mesi i shekullit XIX dhe arrin deri në
vitin 1912, quhet Rilindje Kombëtare, prandaj edhe letërsia e kësaj periudhe quhet letërsi e Rilindjes
Kombëtare. Kjo është kryesisht një letërsi patriotike me frymë demokratike e popullore. Tema kryesore e saj
ishte dashuria për atdheun dhe popullin, evokimi i së kaluarës heroikKushtet historike që përcaktuan
zhvillimin e saj, ishin kryengritjet e vazhdueshme kundër pushtuesve osmane, lufta për pavarësi dhe për
ruajtjen e tërësisë tokësore të vendit nga synimet grabitqare të imperialisteve dhe të qarqeve shoviniste fqinje.
Letërsia e Rilindjes pati një drejtim iluminist e në periudhën e fundit edhe vepra realiste, por në thelbin e vet
ajo ishte një letërsi romantike. Në veprat më të, mira të saj u shprehen ideale të larta kombëtare, malli dhe
dashuria e zjarrtë për mëmëdheun, krenaria për të kaluarën e lavdishme të popullit shqiptar dhe ëndërra për
ta parë Shqipërinë e lirë, të pavarur e të lulëzuar.

2. Figura më e shquar e kësaj periudhe është padyshim, Naim Frashëri, autor i
poemës "Bagëti e Bujqësi„ i "Historisë së Skënderbeut„ dhe i shumë poezive të
tjera patriotike, lirike e filozofike. Figura të tjera të shquara janë Jeronim De
Rada, A.Z.Cajupi, Gavril Dara i Riu, Ndre Mjeda, Asdreni etj.
Letërsia e Rilindjes shënon një etapë të re në historinë e letërsisë shqiptare. Ajo
shënon kalimin nga letërsia me brendi fetare e karakter didaktik, në letersinë e
re shqiptare, në letërsinë e mirfilltë artistike, duke hedhur në të njëjtën kohë
edhe bazat e gjuhës sonë letrare kombëtare dhe lufta për çlirimin kombëtar e
shoqëror.

3. JeronimDe Rada
•U lind në vitin 1814 në Maki të Kalabrisë mësimet e para i kreu në kolegjin e Shën Adrianit të Shën Mitri Koronës.
Më 1834 shkoi për të studiuar drejtësi në Napoli, ku mori pjesë gjallërisht në lëvizjen politike dhe kulturore të
kohës.
• Më 1848 nxori të parën gazetë shqiptare "L'Albanese d'Italia", në të cilën shprehu pikëpamjet e tij për ngjarjet e
kohës. Pas dështimit të revolucionit më 1848 e mbylli gazetën dhe i zhgënjyer u tërhoq në fshatin e tij të lindjes
deri në fillim të viteve 60 të shek. XIX.

4. •Duke nisur nga v. 1861, në jetën e De Rada nisi një fazë e re, kur ai shfaqet si një nga figurat më në zë
te Rilindjes sonë Kombëtare. Pas traktatit Parimet e estetikës (Principii di estetica, 1861) botoi veprat
lashtësia e kombit shqiptar ("Antichità della nazione albanase", 1864) dhe Rapsodi të një
poeme arbëreshe ("Rapsodie d'un poema albanese", 1866), që luajtën një rol të rëndësishëm për
propagandimin e çështjes kombëtare shqiptare.
•Hyri në korrespondencë me patriotët shqiptarë dhe me personalitetet kulturore evropiane, dashamirë
të Shqipërisë, ndoqi me interes të gjallë ngjarjet në Shqipëri. Më 1878 përkrahu Lidhjen Shqiptare
të Prizrenit dhe ngriti zërin kundër gjymtimit tokësor të Shqipërisë. Një ndihmesë të çmuar çështjes
kombëtare i dha me revistën "Flamuri Arbrit", që botoi në vitet 1883-1885. Në "Testamentin politik" (1902)
shprehu optimizmin në të ardhmen e Shqipërisë dhe pakënaqësinë e tij ndaj politikës imperialiste
të Italisë ndaj atdheut të të parëve.
•De Rada luajti një rol të madh në historinë e letërsisë shqiptare ; ai është i pari që shkroi vepra me frymë
kombëtare. Figura e tij ngrihet si figura më e kulluar dhe më e fuqishme e letërsisë dhe e botës arbëreshe.
Ndikimi i tij mbi shkrimtarët arbëreshë bashkëkohës ishte i madh ; tradita poetike shkruar prej tij vijon të
jetojë e përtërirë edhe në letërsinë e sotme arbëreshe. Pas Çlirimit në Shqipëri janë botuar të adoptuara
veprat e tij kryesore. Mban titullin "Mësues i Popullit. Vdiq me 1903, në moshën nëntëdhjetëvjeçare.

5. •Milosao
•Një pasqyrë e jetës njerëzore
•Serafina Topia
•Skënderbeu i pafan
•Fjamuri i Arbërit (revistë)
•Rapsodi të një poeme shqiptare, mbledhur në kolonitë e rrethit të Napolit, (1983) Prishtinë:
Rilindja
•Antichità della nazione albanese e sua affinità con gli Elleni e i Latini 1997 Cosenza Brenner
•Këngë të milosaut : poemë (2002) Tiranë : Naim Frashëri

6. •Andon Zako Çajupi ka lindur në Sheper të Zagorisë (Gjirokastër). Në Nivan kreu mësimet gjysmë të mesme,
të cilat i plotësoi në një lice francez në Egjipt, ku jetonte i ati. Më 1887, pasi bëri një vizitë në Sheper, që
ishte e fundit për të, Çajupi shkoi në Zvicër, atje kreu studimet e larta dhe mori titullin e doktorit të
drejtësisë. Në Kajro, ku u vendos për gjithnjë, punoi për një farë kohe si avokat.
•Nga fundi i shek. XIX mori pjesë gjallërisht në lëvizjen patriotike shqiptare dhe mbajti krahun e saj më të
përparuar. Në rrethet e gjera atdhetare u bë i njohur me një artikull që shkroi në kuadrin e diskutimit rreth
çështjes së alfabetit në të cilin doli kundër adoptimit të alfabetit grek për gjuhën shqipe. Më 1909 botoi
shkrimin e njohur Klubi i Selanikut, një pamflet dërrmues kundër armiqve të brendshëm të lëvizjes
kombëtare shqiptare.
•Patriotizmi i flaktë dhe qëndrimi i prerë ndaj pushtuesve të huaj, e nxorën Çajupi në krye të patriotëve që
vepronin në Egjipt. Më 1919 u zgjodh kryetar i shoqërisë "Vëllazëria" me qendër në Kajro. Qe frymëzuesi
dhe njëri nga hartuesit e memorandumit që shqiptarët e Egjiptit i dërguan Konferencës së Paqes më 1919
në mbrojtje të tërësisë territoriale të Shqipërisë. Më 1920 themeloi "Shoqërinë e Miqve", e cila në vitin
1928 e ngriti zërin kundër shpalljes së monarkisë nga Ahmet Zogu.

7. Baba Tomorriqe ndahet ne tre pjese: dashuria,atdheu dhe perralla te verteta dhe te rreme'
(Kajro, 1902)
Dhjata e vjetër e shfaqur - satire
Baba Musa lakuriqë
Burri i dheut - tragjedi (1908)
Pas vdekjes - komedi
14 vjec dhender -komedi

8. •Ndre Mjeda, poet i shquar dhe veprimtar e patriot. Lindi në Shkodër nga i ati
Jakë Zefi (Kryeziu) dhe ëma Luçije (Dominika) Thaçi. I ati ishte me origjinë
nga Mirdita ndërsa e ëma nga Malcit e Pukës. Si i ri me intelekt të zhvilluar, i
talentuar dhe studioz, tërhoqi vëmendjen e jezuitëve, të cilët menduan ta bënin
prift. Në edukimin e tij patën ndikim shkrimtari jezuit Anton Xanoni (1863-
1915) dhe poeti françeskan Leonardo de Martino (1830-1923)[2]. Ai vazhdoi më
pas studimet fetare në Spanjë, Itali e Poloni.
• Nga 1884 deri në fillim të vitit 1887 u stërvit në një kolegj që drejtohej atje nga
Universiteti Gregorian i Romës, kurse më 1887 u transferua në një kolegj
Gregorian tjetër në Kieri (Chieri), në juglindje të Torinos, ku ndenji deri në fund
të atij viti. Në fillim dha mësim në një shkollë të lartë fetare në Kroaci.
•Në këto vite Ndre Mjeda filloi të shkruajë poezi shqip, ndër to edhe vjershën
melankolike mjaft të lexuar Vaji i bylbylit, botuar më 1887 në broshurën Scahiri
Elierz (Poeti i nderuar), ku shpreh mallin për vendin e tij. Po e kësaj periudhe
është vjersha Vorri i Skanderbegut. Tema e shqiptarit në mërgim, që e merr
malli për atdheun nën zgjedhën turke, ishte më se e zakontë në letërsinë e
Rilindjes, sidomos në dhjetëvjeçarin pas dështimit të Lidhjes së Prizrenit.

9. VEPRIMTARIA POETIKE E NDRE MJEDES
•Ndre Mjeda e nisi që herët. Poema romantike e njohur Vaji i bylbylit u shkrua më 1887; në të ndihen fryma
patriotike dhe nota përmallimi, që shquanin paraardhësit e tij L. De Martinin, N. Bytyçin etj. Vepra
përmbyllej me thirrjen drejtuar shqiptarit që të ngrihej për të fituar lirinë. Që nga kjo kohë e deri më 1917
kur pa dritën e botimit vëllimi me vjersha Juvenilia, Ndre Mjeda shkroi, por nuk botoi gati asgjë. Të kësaj
kohe janë poema tjetër romantike I tretuni, në të cilën është derdhur malli për atdheun, për njerëzit dhe
natyrën e vendit me bukuritë e saj, vjersha Shtegtari, Malli për atdhe, Gjuha shqype, Bashkoniu !etj.
•Fazës së dytë të krijimtarisë së Ndre Mjeda e cila nisi pas Luftës I Botërore, i përkasin poemat në tingëllima
(sonete) "Scodra" dhe "Lissus", ku, përmes historisë së lashtë të dy qyteteve evokohet e kaluara e hershme
e popullit tonë, sidomos fryma luftarake dhe liridashëse e stërgjyshërve të tij, ilirëve. Duke vijuar në këtë
kohë traditën e poezisë së Rilindjes Kombëtare, Ndre Mjeda shprehu kështu mospajtimin e tij me regjimin
reaksionar që sundonte vendin

10. *Vaji i Bylbylit -poeme
* Juvenilja - përmbledhje
*Liria - poemë
* Lissus - poemë
* Scodra - poemë
* Andrra e jetes-poeme
* Shkoll e jete-poeme

11. •Gjergj Fishta ishte frat, shkrimtar (poet e prozator), përkthyes, publicist, arsimtar,
estet, piktor (jo profesionist, mendohet të ketë mbi 20 piktura), deputet dhe
mbrojtës i Shqipërisë në arenën ndërkombëtare. Është shqiptari i parë i kandiduar
për çmimin Nobel.
•Lindi më 23 tetor 1871 prej Ndokë Simon Ndocit dhe Prendes së Lazër Kaçit mbas tre
vëllezërve dhe një motre, familja e tij qe shpërngulë nga Domgjoni i Mirditës për
punë gjaku. U pagëzua Zef nga arbëreshi Át Leonardo de Martino, famullitari i
atëhershëm i Troshanit. Për cilësitë e mira që kishte, ra në sy të Át Marian Pizzochini
nga Palmanova, Udine, i cili kërkoi nga prindët e tij që ta shkollonte djalin.
•Prindët nuk e refuzuan dëshirën e fratit. Meqë në fshatrat aty përqark nuk kishte
shkollë, e dërgoi me shpenzimet e veta në shkollën fretnore hapur qysh më 1861
në Shkodër. Me hapjen e kolegjës së Troshanit më 1880 prej Át Marianit me
mbështetjen e Gjon Pjetrit nga Bergamo, prefekti i misionit të Kastratit - Zeka 11 vjeç
kthehet nga Shkodra tashmë si nxënës për t'u dalluar në shenj për nga mprehtësia.
Në këtë kohë i shfaqen dhimbje në zemër, sa etnit françeskanë

12. Vendimi për alfabetin e
gjuhës shqipe
në Kongresin e Manastirit
Gjatë punës në bibliotekën
françeskane që më vonë do
marrë emrin e tij
Fishta si mësues në Kolegjën e
Troshanit, më 1894. Marubbi

13. 1*Lahuta e Malcíse - poemë (Zarë, 1925
2*Anzat e Parnasit - satirë (Sarajevë, 1907)
3*Pika voese, më vonë ribotuar si Vallja e Parrizit (Zarë, 1909)
4*Shqyptari i gjytetnuem - melodramë (1911)
5*Shqyptarja e gjytetnueme - melodramë
6*Vëllaznia apo Shën Françesku i Assisi-t (1912)
7*Hylli i Dritës - revistë (1913), themelues.
8*Juda Makabé - tragjedi (1914)
9*Gomari i Babatasit (Shkodër, 1923)
10*Mrizi i Zânavet (Shkodër, 1924)
11*Sh. Luigji Gonzaga, (Shkodër 1927)
12*Lahuta e Malcís - botimi komplet (1937)
13*Jerina ase mbretnesha e luleve, (Shkodër, 1941)

14. •Lindi në qytetin buzë liqenit të Ohrit në familjen e Sotir Gushos. I ati si arsimdashës që ishte e dërgoi pas
mësimeve fillore që i kreu në vendlindje, në një shkollë të gjuhës rumune në Manastir nga 1909 deri më
1916.
•I ati më pas e nis në Athinë pranë liceut Léonin, instituti më i hershëm privat në kryeqytetin grek - licé ku
qëndron deri më 1920. Pasi sëmuret, e shtrojnë në sanatorium dy vitet e mbrame të qëndrimit të tij në
Greqi.
•Më 1921 regjistrohet në Shkollën Kombëtare të Arteve të Bukura në Bukuresht pas një viti me ankesa për të
tejkaluar valën e ksenocentrike që kishte kapluar qeverinë rumune.
•Verën e vitit 1924 Qeveria Nolit i dha bursë dhe ai regjistrohet në Universitetin e Gracit "Karol Francik" në
fakultetin e filologjisë romano-gjermanike. logie (I paçmuari Eminescu dhe ideologjia e tij popullore-
atdhetare). Vitin tjetër u kthye në Tiranë duke mësuar arte në një shkollë të mesme.
•Vitet 1944-'47, vitet e turbulluara të fillimit të regjimit komunist ishte i papunë dhe jetonte në kryeqytet me
të shoqen. Pas punësimit jetëshkurtër pranë Institutit të Shkencave, pararendësit të Universitetit të Tiranës,
nisi punë si përkthyes me normë pranë shtëpisë botuese shtetërore "Naim Frashëri" deri kur doli në
pension më 1974. Vdes në varfëri të plotë në kryeqytet më 12 nëntor 1987.

15. Krijues e shqipërues
•Pseudonimi letrar me të cilin njihet vjen nga rrudhja e emrit të tij përfshi atësinë,
Llazar Sotir Gusho (La-S-Gush) dhe si mbiemër ka përdorur endonimin e
vendlindjes, Poradeci.
•Autor i dy vëllimeve me poezi "Vallja e yjeve" më 1933 dhe "Ylli i zemrës" më
1937, botuar në kryeqytetin rumun. Vëllimi i parë i botuar me ndihmën e
mërgatës shqiptare në Konstancë; vëllimi i dytë i botuar me ndihmën e Kutelit
përmban edhe vargje të përpunuara nga vëllimi i parë me poezitë me vargënimin
e melodinë më të hollë në gjuhën shqipe.
•Përpos dy vëllimeve, Poradeci botoi tregime në prozë ndër të përkohshmet e
viteve '30-'40. Veçanërisht tek "Përpjekja shqiptare" e Branko Merxhanit. Shkrime
prej tij janë shfaqur edhe në të përkohshmet Drita dhe Nëntori, të cilat të bluara
siç qenë nga censorët e kohës ishin hapsira më të volitshme për serën e
shqipëruesve.

16. VLERESIMET
•Me rastin e 100-vjetorit të lindjes në 27 dhjetor 1999, presidenti i Republikës Rexhep Mejdani i
jep titullin "Nderi i Kombit" dhe Pogradeci, qyteti i tij i lindjes titullin "Qytetar nderi".
•Pallati i Kulturës në Pogradec mban emrin Lasgush Poradeci.
•Në lagjen Kombinat në Tiranë ndodhet shkolla "9-vjeçare Lasgush Poradeci".
•Rruga te Diga te Liqeni artificial i Tiranës mban emrin Lasgush Poradeci.

17. FALEMINDERIT !!
Punoi : Ajlinda Idrizi
Kl: IX/3
SHMU: Abaz Ajeti
Gjilan
Mesimdhenesja: Bahrije Veseli