Ayurved

1. आयुर्वेदातील ददनचयाा
आदि स्वास्थ्य
र्वैद्य प्राजक्ता राजूरकर
स्पंदन आयुर्वेद

2. W.H.O Health Definition
“Health is state of complete physical mental and
social well being and not merely absence of
disease or infirmity.”
“समदोषः समादि समधातुमल दियाप्रसन्नात्मेंन्द्रिय मन स्वस्थ इत्यदिदधयते” सु.
सू

3. आयुर्वेदाचे प्रयोजन
स्वास्थस्य स्वास्थ्य रक्षणम आतुरस्य
वर्वकार प्रशमनम
‘ददनचयाा आदि ऋतुचयाा' दक
ं र्वा
'lifestyle guidelines' पि
म्हिू शकतो याचे प्रयोजन आयुर्वेदात क
े ले
आहेत

4. सकाळी उठल्यापासून ते रात्री
झोपे पयंत काय क
े ले पादहजे
म्हिजे आपली रोग प्रदतकार
शन्द्रक्त र्वाढेल आदि आपि
दनरोगी राहू , हा दर्वषय
ददनचयेत मांडला आहे.
प्रथम दनदेश - ब्रम्ह मुहूता ला
उठिे सूयय
उद्याच्या 96 वमनीट आधी

5. मलार्वष्टंि , र्वजन र्वाढिे, आलस्य ,
अम्लदपत्त या तिारी सकाळी लर्वकर
न उठल्यामुळे होतात
मलार्वष्टंभ-
रात्री झोपताना दू ध + तूप, 2 मदहन्यात
एकदा एरंडेल
जीरे, धिे टाक
ू न उकड
ू न घेतलेले
पादि पचन ठीक करून र्वजन कमी
करायला मदत करतो

6. दुसरा वनदेश
मलदर्वसजान
दंतधार्वन- कटू द्रव्य र्वापरार्वे
नार्वन- अिु तैल नस्य दक
ं र्वा
तूपाचे नस्य
कर्वल- तेलाने र्व नंतर कोमट
पाण्याने
धूम- अगरू,हळद, जेष्ठमध

7. Toothache - दात दुखत असल्यास लर्वंग
ठे र्वून बरे र्वाटेल,
Pain - हळद आदि मीठ दमसळू न दाता साठी
painkiller म्हिून काम करत.
Mouth Ulcers - सारखे तोंड येिे, होत असेल
तर तेलाचे काल धारि करार्वेत Allergic
Rhinitis - सारखीच सदी होत असेल तर
दनयदमत नस्य ने फायदा होतो

8. दतसरा दनदेश-
अभ्यंग सर्वा शरीराला तेल लार्वून हलक्या हाताने
चोळिे
व्यायाम सर्वा ऋतुत अधा शन्द्रक्त व्यायाम करार्वा,
ठं ड ऋतुत जास्त करार्वा.
स्नान कोमट पािी उत्तम, पि डोक्यार्वर ठं ड
पािीच र्वापरार्वेत.
शरीराला खाज येिे, जास्त घाम येिे, मेद र्वाढला
असेल तर स्नाना करता उबटन र्वापरार्वेत

9. नाशता (Before 10 am) दुपारी जेर्वण (Before 2 pm) रात्रीच जेर्वण
(Before 8 pm)
उन्हाळा सातूचे पीठ, उपमा,
िाकर
मुगाचे र्वरि, उकळु न क
े लेला
िात, िाकरी,चटिी, दुधी िोपळा
अशा िाज्या,मांसाहार कमी, सूप
दुपारचा जेर्विा
सारखेच, पि
मात्रेत कमी
आदि लर्वकर
पार्वसा
ळा
सातूचे पीठ, उपमा,
िाकर, घार्विे, फळ
चपाती, दुधी िोपळा अशा िाज्या,
िात, मांसाहार कमी, सूप
दहर्वाळा थालीपीठ, अंडी, पोहे,
पराठा , र्वडे
पराठा, चपाती, दही, ताक,
सगळ्या िाज्या, मांसाहार, डाळी,
तळि
आहार

10. शारीररक ददनचयाा सोबत मानदसक स्वास्थ्य साठी पि
दनदेश ददले आहेत
- चांगल्या दमत्रांबरोबर रादहले पादहजे
- देर्व दक
ं र्वा एखाद्या सकारात्मक शक्ती र्वर दर्वश्वास
असला पादहजे
- सर्वा प्रािीना समान मानले पादहजे
-मंत्र जाप, प्रािायाम इत्यादी दनयदमत क
े ले पादहजे
- संर्वाद मधुर असला पादहजे, नातेसंबंध सांिाळे ल
पादहजे.

11. - स्वास्थ चांगल ठे र्वण्यासाठी आदि व्यादधक्षम्त्व
र्वाढण्यासाठी वदनचयाय पाळिे आर्वश्यक आहे.
- फक्त काढा दक
ं र्वा multivitamins घेऊन होत नाही,
सोबत आहार पि पथ्यकर असला पादहजे
- शरीर छोटे छोटे संक
े त देतो तर दुलयक्ष करू नाही.
- मानवसक स्वास्थ्य पि खूप महत्त्वाचे असते, त्याचे
परीणाम शरीरार्वर ददसतात.
- लक्षण ददसले तर डाक्टर च्या सल्ल्यानी औषध घ्यार्वे,
self- medication करू नयेत.

12. Thank You
Dr. Prajakta Rajurkar
Spandan Ayurved
Thakur Village, Kandivali East, Mumbai
Phone: 9322052707, 022-67253521