2009.03 Diagnoza Internetu 2008 - Raport

2009.03 Diagnoza Internetu 2008 - Raport
11 do innych technologii cyfrowych pozwalających na włożenie treści, często w formie wizualnej, do sieci. W projekcie Diagnoza Internetu 2009 podejęto próbę stworzenia wskaźnika potencjału cyfrowego. Głównym zadaniem tego wskaźnika jest syntetycz- ny opis możliwości technologicznych, jakie ma jednostka inkorporacji cyfrowych technologii do swojego zwyczajowego funkcjonowania. W skład tego wskaźnika wchodzi liczba posiadanego sprzętu elektronicznego, liczba komputerów w gospodarstwie do- mowym, szybkość posiadanego łącza internetowego oraz percepcja ceny za łącze internetowe. Wskaźnik ten nie jest jednoznaczny z korzystaniem wyłącznie z technologii internetowych. Dotyka on znacznie szerszego zjawiska cyfrowych mediów. Tak rozumiany potencjał porównywany jest z intensywnością korzystania z internetu de- finiowaną jako liczba godzin poświęcanych na internet dziennie, częstość korzystania z tego medium oraz liczba wykorzystywanych technologii internetowych. Zestawienie tych wskaźników pokazuje m.in., że intensywność wykorzystania internetu może być wyższa niż potencjał cyfrowy. Co więcej, potencjał zależy głównie od wielkości docho- dów, podczas gdy intensywność korzystania z internetu od poziomu edukacji jednostki. Sam potencjał cyfrowy również nie przekłada się bezpośrednio na intensywność korzystania z internetu. Wyniki te pokazują rolę, jaką odgrywa edukacja w szeroko ro- zumianym korzystaniu z internetu. Im lepiej wyedukowane osoby, tym szerszy zakres wykorzystania tego medium. Wyniki pokazały również, że zarówno potencjał cyfrowy, jak i intensywność korzystania z internetu mogą być z powodzeniem wykorzystane do charakterystyki stylów motywacyjnych korzystania z internetu. Istniejące badania społecznych aspektów wykorzystania internetu Obecnie realizowanych jest kilka dużych badań koncentrujących się na korzystaniu z internetu oraz innych mediów cyfrowych przez polskie społeczeństwo. Do najważ- niejszych należą takie cykliczne raporty, jak projekt „Polacy w Sieci” realizowany przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), „DLink Technology Trend” realizowany przez SMG/KRC, „NetTrack” realizowany również przez SMG/KRC, Megapanel PBI/Gemius reralizowany przez spółkę Polskie Badania Internetu. Każde z tych badań ma swoją specyfikę, koncentrując się głównie na ilościowych i jakościowych wskaźni- kach używania internetu i specyficznych technologii internetowych. Z wyników tych badań widzimy tendencje poszerzania się kręgu osób korzystających z internetu oraz rozszerzania się liczby działań wykonywanych w internecie przez jednostki. Do naj- ważniejszych dużych opracowań oferujących pogłębioną analizę społecznych i technologicznych aspektów korzystania z internetu należy „Diagnoza Społeczna”. Ma ono wyodrębnioną część dotyczącą technologii informacyjnokomunikacyjnych15. Badanie to pokazuje procesy rozszerzania się dostępu do nowych technologii i internetu, do- głębnie diagnozuje problematykę nierówności społecznych związanych z dostępem do internetu lub jego brakiem oraz konsekwencje używania internetu dla relacji społecz- nych, pracy, funkcjonowania instytucji i kultury. Wszystkie wymienione badania po- zwalają na porównanie użytkowników internetu i tych osób, które wciąż nie korzysta- ją z tego medium. 15 Batorski D. (2003). Ku społeczeństwu informacyjnemu. W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Dia- gnoza Społeczna 2003. Warunki i jakość życia Polaków (s. 207–251). Warszawa: Vizja Pres- s&IT; zob. także Batorski D. (2005), op. cit.; Batorski D. (2007), op. cit.  www.DiagnozaInternetu.org 
Wydawca: Ewa Skuza Projekt okładki, stron tytułowych: Janusz Fajto Redakcja: Dorota Białas ISBN 978-83-7644-021-7 Wydanie książkowe © Copyright by Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Warszawa 2009 Redakcja naukowa: dr Krzysztof Krejtz Koordynacja projektu: Piotr Toczyski Koordynacja techniczna badania: dr Jarosław Milewski Gazeta.pl: Zespół Badań i Analiz realizuje między innymi takie badania, jak ogólnopolskie badanie blogo sfery, badanie dotyczące zagrożeń w sieci czy preferencji zakupowych polskich internautów. Kilkanaście pro- jektów badawczych i szkoleniowych realizowanych rocznie czyni z Gazeta.pl centrum kompetencji w dzie- dzinie badań polskiego internetu. Instytut Społecznej Psychologii Internetu i Komunikacji w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej łą- czy psychologię społeczną z informatyką i sztuką. Instytut powstał w odpowiedzi na potrzeby współczesnej nauki i współczesnego biznesu. Kształci psychologów, którzy rozumieją i wyjaśniają mechanizmy rządzące nowoczesnym społeczeństwem informacyjnym. http://DiagnozaInternetu.org Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Spółka z o.o. Grupa Kapitałowa WSiP S.A. 00696 Warszawa, ul. J. Pankiewicza 3 www.waip.com.pl
Internet jest w Polsce ciągle nowym, lecz coraz ważniej- szym wymiarem przestrzeni społecznej. Liczba internau- tów nieustannie rośnie. Kim jest polski użytkownik internetu? Czy rzeczywiście interesuje go głównie pornografia, jak głosi jeden z konserwatywnych stereotypów? Po co jednak snuć domysły, lepiej sięgnąć po Diagnozę Inter- netu 2009. Odsłania ona zaskakujące nieraz, unikatowe charakterystyki polskiej cyberprzestrzeni oraz psychologiczne profile i motywacje jej użytkowników. Jest to lektura obowiązkowa dla wszystkich, dla których cyberprzestrzeń i jej mieszkańcy stają się coraz poważniejszym wyzwa- niem społecznym, politycznym, biznesowym. Edwin Bendyk tygodnik „Polityka” Wraz ze wzrostem popularności i znaczenia internetu na przemiany życia codziennego, rośnie potrzeba systema- tycznej refleksji i badań wyjaśniających znaczenie i wpływ nowego medium na funkcjonowanie jednostek i na róż- ne sfery życia społecznego. Projekt Diagnoza Internetu to pierwsze w Polsce duże naukowe badania, dogłębnie charakteryzujące cele i sposoby korzystania z internetu, zestawiając je z aktywnością użytkowników poza internetem, przede wszystkim w obszarze aktywności społecznej i konsumpcji mediów tradycyjnych. Książka Diagnoza In- ternetu 2009 jest znaczącym uzupełnieniem dotychcza- sowej literatury poświęconej społecznym aspektom internetu. dr Dominik Batorski Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytet Warszawski Diagnoza Internetu to istotny wkład w zrozumienie użyt- kowników polskiego internetu. Wiedza zdobyta dzięki temu badaniu pomoże zrozumieć zmiany zachodzące w konsumpcji internetu i będzie zalążkiem pomysłów, któ- WYDAWNICTWA AKADEMICKIE re przerodzą się w udane przedsięwzięcia internetowe. I PROFESJONALNE Tomasz Józefacki ul. J. Pankiewicza 3 członek zarządu Agora S.A. 00-696 Warszawa Prezes Europejskiego tel. 0 22 21 32 702 Stowarzyszenia Wydawców e-mail: waip@waip.com.pl Internetowych (OPA Europe) www.waip.com.pl Patronat medialny Patronat branżowy Cena 39,90 z³
11 do innych technologii cyfrowych pozwalających na włożenie treści, często w formie wizualnej, do sieci. W projekcie Diagnoza Internetu 2009 podejęto próbę stworzenia wskaźnika potencjału cyfrowego. Głównym zadaniem tego wskaźnika jest syntetycz- ny opis możliwości technologicznych, jakie ma jednostka inkorporacji cyfrowych tech- Spis treści nologii do swojego zwyczajowego funkcjonowania. W skład tego wskaźnika wchodzi liczba posiadanego sprzętu elektronicznego, liczba komputerów w gospodarstwie do- mowym, szybkość posiadanego łącza internetowego oraz percepcja ceny za łącze internetowe. Wskaźnik ten nie jest jednoznaczny z korzystaniem wyłącznie z techno- Wprowadzenie logii internetowych. Dotyka on znacznie szerszego zjawiska cyfrowych mediów. Tak Krzysztof Krejtz, Andrzej Nowak rozumiany potencjał porównywany jest z intensywnością korzystania z internetu de- finiowaną jako liczba dla funkcjonowania jednostki Znaczenie internetu godzin poświęcanych na internet dziennie, częstość korzystania zw społeczeństwie informacyjnym . . . . . . . . . . technologii . internetowych. .Zestawienie tego medium oraz liczba wykorzystywanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 tych wskaźników pokazuje m.in., że intensywność wykorzystania internetu może być Rozdział pierwszy wyższa niż potencjał cyfrowy. Co więcej, potencjał zależy głównie od wielkości docho- dów, podczas gdy intensywność korzystania z internetu od poziomu edukacji jednost- Jarosław Milewski, Piotr Toczyski ki. Sam potencjał cyfrowy również nie przekłada się . bezpośrednio . na .intensywność 17 Jak badaliśmy? Metodologia i przebieg badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . korzystania z internetu. Wyniki te pokazują rolę, jaką odgrywa edukacja w szeroko ro- zumianym korzystaniu z internetu. Im lepiej wyedukowane osoby, tym szerszy zakres Rozdział drugi wykorzystania tego medium. Wyniki pokazały również, że zarówno potencjał cyfrowy, Krzysztof Krejtz jak i intensywność korzystania z internetu mogą być z powodzeniem wykorzystane do charakterystyki stylów motywacyjnych korzystania .z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 O kim piszemy? Charakterystyka badanej próby . . . internetu. Istniejące trzeci społecznych aspektów wykorzystania internetu Rozdział badania Obecnie realizowanych jest kilka dużych badań koncentrujących się na korzystaniu Krzysztof Krejtz internetu oraz innych mediów cyfrowych przez . . . . . . . społeczeństwo. Do . 39 zTechnologie cyfrowe i wykorzystanie internetu . . polskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . .najważ- niejszych należą takie cykliczne raporty, jak projekt „Polacy w Sieci” realizowany przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), „DLink Technology Trend” realizowa- Rozdział czwarty ny przez SMG/KRC, „NetTrack” realizowany również przez SMG/KRC, Megapanel Krzysztof Krejtz, Marzena Cypryańska PBI/Gemius reralizowany przez spółkę Polskie Badania Internetu. Każde z tych badań Dlaczego korzystamy z internetu? Determinanty psychologiczne i społeczne . . . 58 ma swoją specyfikę, koncentrując się głównie na ilościowych i jakościowych wskaźni- kach używania internetu i specyficznych technologii internetowych. Z wyników tych Rozdział piąty badań widzimy tendencje poszerzania się kręgu osób korzystających z internetu oraz Wojciech Ciemniewski rozszerzania się liczby działań wykonywanych w internecie przez jednostki. Do naj- ważniejszych dużych opracowań ioferujących społeczna internautów . . . . . . . . .i tech- Sposób spędzania wolnego czasu aktywność pogłębioną analizę społecznych 87 nologicznych aspektów korzystania z internetu należy „Diagnoza Społeczna”. Ma ono Rozdział szósty wyodrębnioną część dotyczącą technologii informacyjnokomunikacyjnych15. Badanie to pokazuje procesy rozszerzania się dostępu do nowych technologii i internetu, do- Izabela Krejtz głębnie diagnozuje problematykę nierówności społecznych związanych z dostępem do We want to speak English . Plany edukacyjne a wzorzec motywacyjny internetu lub jego brakiem oraz konsekwencje używania internetu dla relacji społecz- korzystania z internetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 nych, pracy, funkcjonowania instytucji i kultury. Wszystkie wymienione badania po- zwalają na porównanie użytkowników internetu i tych osób, które wciąż nie korzysta- Rozdział siódmy ją z tego medium. Piotr Toczyski, Marzena Cypryańska Internet i inne media jako źródło informacji i rozrywki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 15Batorski D. (2003). Ku społeczeństwu informacyjnemu. W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Dia- gnoza Społeczna 2003. Warunki i jakość życia Polaków (s. 207–251). Warszawa: Vizja Pres- s&IT; zob. Diagnozy Internetu Zespół także Batorski D. (2005), op. . .cit.; . Batorski .D. . (2007), . op. . cit. . . . . . . . . . . . 115 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  www.DiagnozaInternetu.org 
Wprowadzenie Krzysztof Krejtz, Andrzej Nowak Znaczenie internetu dla funkcjonowania jednostki w społeczeństwie informacyjnym Rola internetu w rozwoju społeczeństwa informacyjnego Internet stał się we współczesnym świecie medium powszechnie używanym. Jest też medium, które jak żadne inne w historii, ma znaczący wpływ na większość sfer życia człowieka. Stąd między innymi duże zainteresowanie nauk społecznych badaniem spo- sobów używania tego medium, konsekwencji, społecznych i psychologicznych dla jednostki. Szczególnie istotne wydaje się badanie skutków używania internetu w krajach takich jak Polska, gdzie odsetek osób korzystających z tego medium nie osiągnął jesz- cze poziomu nasycenia, a jednocześnie liczba nowych użytkowników gwałtownie się zwiększa. Jednym z etapów rozwoju współczesnych społeczeństw, szeroko opisywanym w literaturze, jest społeczeństwo informacyjne, nazywane też społeczeństwem opartym na wiedzy czy społeczeństwem sieciowym1. Jego immanentną cechą jest oparcie niemal wszystkich dziedzin życia – społecznej, indywidualnej, kulturowej, ekonomicznej i politycznej – na tworzeniu, dyfuzji, integracji i wymianie wiedzy. W Polsce etap ten nie został wciąż osiągnięty chociaż rozwój w jego kierunku jest dynamiczny. Jed- nym z podstawowych czynników facylitujących taki rozwój jest wykorzystanie technologii cyfrowych, ze szczególną rolą internetu. Medium, jakim jest internet, w swoich podstawowych założeniach bazuje na wymianie informacji pomiędzy użytkownikami, opartej na zasadzie wzajemności2. O ile można kwestionować obecnie zasadę wzajem- ności jako podstawę funkcjonowania ludzi w internecie, o tyle trudno o przecenienie roli internetu w procesie produkcji, dystrybucji i wymiany informacji. Podział cyfrowy a nierówności internetowe Dostęp do informacji, jak również włączenie się w proces jej produkcji i dystrybucji, spowodował jednak również nowe zjawiska i podziały społeczne. Podstawowym jest zjawisko wykluczenia informacyjnego (ang. digital divide), nazywane również „podzia- łem cyfrowym”3. Termin ten definiowany jest jako rozróżnienie pomiędzy osobami, któ- re korzystają z komputerów i internetu a tymi, którzy odcięci są od wielu informacji 1 Zob.: Castells M. (1996). The rise of the network society. Malden, MA: Blackwell Publishers Ltd.; Castells M. (2003). Galaktyka internetu: refleksje nad internetem, biznesem i społeczeń- stwem. Poznań: Rebis; Van Dijk J.A.G.M. (2005). The deepening divide, inequality in the information society. Thousand Oaks: Sage; Fuchs C. (2008) Internet and Society: Social Theory in the Information Age. New York: Routledge; Webster F. (2006). Theories of the Informa- tion Society. London: Routledge. 2 Bendyk E.(2004). Antymatrix. Człowiek w labiryncie sieci. Warszawa: Wydawnictwo WAB. 3 Batorski D. (2005). Korzystanie z nowych technologii: uwarunkowania, sposoby i konsekwencje. W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Diagnoza Społeczna 2005. Warunki i jakość życia Polaków (s. 269–297). Warszawa: Vizja Press&IT.  www.DiagnozaInternetu.org 
8 Wprowadzenie  Znaczenie internetu dla funkcjonowania jednostki w społeczeństwie informacyjnym  11 z powodu technologii cyfrowych pozwalających technologii4 Podział ten prowadzi do do innychbraku dostępu lub nie korzystania z tych na włożenie. treści, często w formie wizualnej, do sieci. W projekcie Diagnoza Internetu 2009i podejęto próbę stworzenia wielu ważnych konsekwencji społecznych, ekonomicznych kulturowych. Ma on olbrzy- mie znaczenie w społeczeństwach, w których, tak jak w Polsce, dostęp do internetu nie wskaźnika potencjału cyfrowego. Głównym zadaniem tego wskaźnika jest syntetycz- jest powszechny. Obecnie na podstawie raportów wielu instytutów badawczych, szacuje ny opis możliwości technologicznych, jakie ma jednostka inkorporacji cyfrowych tech- się, że do swojego zwyczajowego funkcjonowania. dostęp do tego medium5 nologii40–50% gospodarstw domowych w Polsce maW skład tego wskaźnika .wchodzi liczba posiadanego ze wzrostem nasycenia rynku dostępem do w gospodarstwie do- Jednakże wraz sprzętu elektronicznego, liczba komputerów internetu inne – nie mowym, szybkość posiadanego łącza internetowego oraz stają się bardziej widoczne związane z dostępem do internetu – rodzaje podziałów percepcja ceny za łącze internetowe. Wskaźnik ten nie jest jednoznaczny z ikorzystaniem wyłącznie z techno- i ważne, zarówno z punktu widzenia badaczy, jak osób praktycznie zajmujących się rozwojem społecznym i gospodarczym. Już kilka lat temu badacze zwrócili uwagę na logii internetowych. Dotyka on znacznie szerszego zjawiska cyfrowych mediów. Tak zjawisko nierówności internetowych (ang. internet inequality)6. Zjawisko to polega na rozumiany potencjał porównywany jest z intensywnością korzystania z internetu de- finiowaną jako liczba godzin poświęcanych na internet w procesie tworzenia i wymia- nierównym wykorzystaniu internetu oraz uczestnictwa dziennie, częstość korzystania ny wiedzy, w sytuacji dostępu do internetu nieograniczonego kwestiami technicznymi z tego medium oraz liczba wykorzystywanych technologii internetowych. Zestawienie tychekonomicznymi. Jego podłożaże intensywność wykorzystania internetu może być czy wskaźników pokazuje m.in., należy szukać w bardziej precyzyjnym zdefiniowa- wyższa niż potencjał cyfrowy. Co więcej, potencjałproponują zdefiniować „dostęp” ja- niu określenia „dostęp do internetu”. Niektórzy zależy głównie od wielkości docho- dów, podczas gdy pytanie, „co ludzie robią i cointernetu od zrobić wtedy, kiedyjednost- ko odpowiedź na intensywność korzystania z są w stanie poziomu edukacji używa- ki.internetu”7, natomiast termin „internet” w naukach społecznych już dawno przestał ją Sam potencjał cyfrowy również nie przekłada się bezpośrednio na intensywność korzystania z internetu.zunifikowana technologia czy środowisko8. Definiowany jest ro- być traktowany jako Wyniki te pokazują rolę, jaką odgrywa edukacja w szeroko jako zbiór szybko zmieniających się technologii, tworzących często odrębne środowiska zumianym korzystaniu z internetu. Im lepiej wyedukowane osoby, tym szerszy zakres dla funkcjonowania jednostki9. Biorąc pod uwagę zredefiniowane potencjał cyfrowy, wykorzystania tego medium. Wyniki pokazały również, że zarównopojęcie „dostęp do internetu” dochodzimy do wniosku, że źródeł nierówności w wykorzystaniu techno- jak i intensywność korzystania z internetu mogą być z powodzeniem wykorzystane do logii internetowych powinniśmy poszukiwać w innych czynnikach niż binarnym tech- charakterystyki stylów motywacyjnych korzystania z internetu. nologicznym rozróżnieniu „ma – nie ma” linii telekomunikacyjnej, po której jednost- Istniejące badania społecznych aspektów wykorzystania internetu ka może korzystać internetu. Obecnie realizowanych jest kilka dużych badań koncentrujących sięwśród aspektów Przyczyn nierówności internetowych można poszukiwać zarówno na korzystaniu z internetu oraz innych mediów cyfrowych przez polskie społeczeństwo. Do najważ- technologicznych korzystania z internetu, jak również społecznych i psychologicznych. niejszych propozycją typologii czynników determinujących nierówne wykorzystanie Ciekawą należą takie cykliczne raporty, jak projekt „Polacy w Sieci” realizowany przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), „DLink Technology Trend” realizowany przez SMG/KRC, „NetTrack” realizowany również przez SMG/KRC, Megapanel 4 Zob.: Anderson R.H., Bikson T.K., Law S.A. i Mitchell B.M. (1995), Universal Access to E-Mail PBI/Gemius reralizowany przez spółkę Polskie Badania Internetu. B., Merkel C., Bishop – Feasability and Societal Implications. Santa Monica, CA: RAND; Mehra Każde z tych badań ma swoją specyfikę, koncentrując się głównie na ilościowych i jakościowych wskaźni- A.P (2004). The internet for empowerment of minority and marginalized users. New Media . kach używania internetu i Jackson L.A., Barbatsis G., Von Eye A., Biocca F., Zhao Y., Fitz & Society, 6 (6), 781–802; specyficznych technologii internetowych. Z wyników tych badań widzimy tendencje poszerzania się kręgu osób Implications for theinternetu oraz gerald H. (2003). Internet Use in LowIncome Families: korzystających z Digital Divide. IT&Society, 1(5), 141–165; Rice R. (2002), Primary Issues in Internet Use: Access, Civic and rozszerzania się liczby działań wykonywanych w internecie przez jednostki. Do naj- Community Involvement, and Social Interaction and Expression, W: L. Lievrouw i S. Living- ważniejszych dużych opracowań oferujących pogłębioną analizę społecznych i tech- stone (Red.), 105–129; Bargh J.A., McKenna K.Y. (2004), The Internet and the Social Life. nologicznychPsychol., 55,korzystania z internetu należy „Diagnoza Społeczna”. Ma ono Annu. Rev. aspektów 573–590. wyodrębnioną część dotyczącą technologii informacyjnokomunikacyjnych15. Badanie 5 Zob.: CBOS 2008; Batorski D. (2007). Uwarunkowania i konsekwencje korzystania z tech- tonologii informacyjnokomunikacyjnych.dostępu do nowych technologii i internetu, do- pokazuje procesy rozszerzania się W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Diagnoza Społeczna 2007. Warunki i jakość życia Polaków (s. 274–295). Warszawa: Vizja Press&IT. głębnie diagnozuje problematykę nierówności społecznych związanych z dostępem do 6 Zob.: DiMaggio P Hargittai E., Neuman W.R., Robinson J.P (2001). Social Implications of ., . internetu lub Annu. Rev. Sociol., 27, 307–336; DiMaggio P., Hargittai E. (2001). From the „di- the Internet. jego brakiem oraz konsekwencje używania internetu dla relacji społecz- nych, pracy, funkcjonowania instytucji i kultury. Wszystkie wymienione badania po- gital divide” to „digital inequality”: Studying Internet use as penetration increases. Prince- zwalają na porównaniefor Arts and Cultural Policy Studies, Working Paper Series, korzysta- ton University Center użytkowników internetu i tych osób, które wciąż nie 15; Valla- ją dez J.R., Duran R. (2007). Redefining the Digital Divide: Beyond Access to Computers and z tego medium. the Internet. The High School Journal, 3/4, 31–44. 7 DiMaggio, Hargittai 2001, op. cit., s. 4. 8 Wallace D. (2003). Ku Psychology of informacyjnemu. W: J. Czapiński, T. University Press. 15 Batorski R. (1999). Thespołeczeństwu the Internet. Cambridge: CambridgePanek (red.), Dia- 9 gnoza Społeczna 2003. Warunki i jakość życia Polaków(2000). The Information Age: Econo- Ibidem; DiMaggio, Hargittai 2001, op. cit.; Castells M. (s. 207–251). Warszawa: Vizja Pres- my, Society, and Culture. Oxford: Blackwell. s&IT; zob. także Batorski D. (2005), op. cit.; Batorski D. (2007), op. cit.  www.DiagnozaInternetu.org 
9 internetu wprowadzili DiMaggio i Hargittai10. Autorzy ci wyróżnili pięć wymiarów nie- równości internetowych: technologia (sprzęt i podłączenie), autonomia (definiowana jako ograniczenia w korzystaniu z internetu spowodowane np. posiadaniem dostępu wyłącznie w miejscu pracy, konkurowaniem o czas online z innymi osobami w swoim otoczeniu, etc.), umiejętności, wsparcie społeczne, oraz cele korzystania z inter- netu11. Cele korzystania z internetu, przez wymienionych autorów, były okrojone do trzech: ekonomicznej produktywności (np. poszukiwanie ofert pracy, podnoszenie własnych umiejętności), politycznego i społecznego kapitału (np. śledzenie wiado- mości politycznych, utrzymywanie kontaktu z innymi osobami) oraz konsumpcji rozrywki. Jedną z pierwszych prób opisu nierówności w korzystaniu z internetu w Polsce były badania Rudnickiej12, ograniczone jednak wyłącznie do grupy studentów13. Dokładne przyjrzenie się wymienionym wymiarom używania internetu wśród osób już teraz intensywnie korzystających z tego medium, już na tym etapie rozwoju internetu w Polsce może mieć ważne konsekwencje dla predykcji jego rozwoju, jak również stanowić wskazówkę dla instytucji i firm inwestujących w rozwój określonych usług i serwisów. Ponadto z tej perspektywy wydaje się, że stymulacja rozwoju społeczeń- stwa opartego na wiedzy poprzez promowanie używania internetu nie powinna jedynie koncentrować się na zwiększaniu ogólnych wskaźników klasycznie rozumianego do- stępu do internetu, ale na promocji takiego jego wykorzystania, które powoduje naj- szersze możliwości rozwoju wiedzy i jej dystrybucji. Koncept nierównego wykorzystania możliwości technologii internetowych nabie- ra szczególnego znaczenia współcześnie, w dobie rozwoju technologii zgodnych z Web 2.0. Termin „Web 2.0” opisuje głównie kierunki zmiany wykorzystania technologii internetowych. Obecnie same technologie informacyjne i komunikacyjne (ang. Informa- tion and Communications Technology, ITC) oraz tendencje w tworzeniu stron internetowych koncentrują się na tym, aby zwiększyć kreatywność, komunikację, współpracę i wymianę informacji pomiędzy ich użytkownikami. Dają one użytkownikom internetu niespotykaną do tej pory łatwość w aktywnym uczestniczeniu w procesie produkcji informacji i ich wymiany. Znacząco zwiększają również możliwości interakcji mię- dzy osobami korzystającymi z internetu, co może przekładać się na poczucie wsparcia społecznego otrzymywanego od innych internautów. Takie podejście do internetu przesuwa znacząco akcenty ze statycznego korzystania, typu witryna internetowa (wi- zytówka) i stosunkowo bierny odbiorca w stronę dynamicznego kreowania treści i formy w internecie. Dzięki temu obserwuje się zacieranie się różnic pomiędzy odbiorcą i twórcą informacji14. 10 DiMaggio, Hargittai 2001, op. cit. 11 Ibidem, Kling R. 1998. Technological and Social Access on Computing, Information and Com- munication Technologies. White Paper for Presidential Advisory Committee on HighPerfor- mance Computing and Communications, Information Technology, and the Next Generation Internet. 12 Rudnicka P (2007). Wzorce aktywności studentów w Internecie. Psychologia Społeczna, 3–4. . 13 Skarżyńska K., Henne K. (2005). Internet, kapitał społeczny, szczęście. Kto i dlaczego korzysta z Internetu? Kolokwia Psychologiczne, 13, 172–186. 14 Por. Nowak A., Krejtz K. (2006). Internet z perspektywy nauk społecznych. W: D. Batorski, M. Marody, A. Nowak (red.), Społeczna przestrzeń internetu (s. 113–132). Warszawa: Wy- dawnictwo SWPS Academica.  www.DiagnozaInternetu.org 
10 Wprowadzenie  Znaczenie internetu dla funkcjonowania jednostki w społeczeństwie informacyjnym  11 do innych technologii Diagnoza Internetu 2009 jest próbą zrozumienia psychologicz- Projekt badawczy cyfrowych pozwalających na włożenie treści, często w formie nych i społecznych W projekcie Diagnoza Internetu 2009 podejęto próbę stworzenia wizualnej, do sieci. determinantów korzystania z internetu grupy osób, która już te- wskaźnika potencjału cyfrowego. Głównym zadaniem tego wskaźnika jest celów sta- raz w Polsce intensywnie korzysta z tego medium. Jednym z podstawowych syntetycz- wianych w tym projekcie jest eksploracyjna rekonstrukcja nierówności w korzystaniu ny opis możliwości technologicznych, jakie ma jednostka inkorporacji cyfrowych technologii Szczególnie istotne z punktu widzenia psychologii społecznej są kwestie zwią- z sieci. do swojego zwyczajowego funkcjonowania. W skład tego wskaźnika wchodzi liczbazposiadanegokorzystania z różnych technologii internetowych. Motywacje, prze- zane motywacją sprzętu elektronicznego, liczba komputerów w gospodarstwie do- mowym, szybkość posiadanego korzystania z internetu, sąpercepcja ceny za łącze in- kładające się w praktyce na cele łącza internetowego oraz odzwierciedleniem zarów- ternetowe. wobec internetu, spostrzegania możliwości, jakie stwarza to medium, per- no postaw Wskaźnik ten nie jest jednoznaczny z korzystaniem wyłącznie z technologii internetowych. Dotyka on znacznie szerszego zjawiska cyfrowych to na uwadze cepcji własnych umiejętności oraz, co istotne, potrzeb jednostki. Mając mediów. Tak Diagnoza Internetu 2009 wyróżniła jest z analiz statystycznych typowe wzorce de- rozumiany potencjał porównywany w tokuintensywnością korzystania z internetumo- finiowaną jako liczba godzin poświęcanych nawcześniejszych rozważań teoretycznych tywacyjne korzystania z internetu. W świetle internet dziennie, częstość korzystania powinny być one traktowane jako opis jednego z wymiarów przyczyn nierównego ko- z tego medium oraz liczba wykorzystywanych technologii internetowych. Zestawienie rzystania z internetu. Wymiar ten jednak z punktu widzenia psychologii społecznej, tych wskaźników pokazuje m.in., że intensywność wykorzystania internetu może być który dominuje w niniejszym raporcie, jest jednym z najważniejszych dla zrozumienia wyższa niż potencjał cyfrowy. Co więcej, potencjał zależy głównie od wielkości docho- źródeł nierównego wykorzystania internetu. dów, podczas gdy intensywność korzystania z internetu od poziomu edukacji jednostki. Sam potencjał cyfrowy również nie przekłada się bezpośrednio na intensywność ko- rzystaniamotywacyjne korzystania z internetu. odgrywa edukacja w szeroko ro- Wzorce z internetu. Wyniki te pokazują rolę, jaką zumianym konsumpcyjne podejście do wiedzy w internecie tym szerszy zakres Twórcze i korzystaniu z internetu. Im lepiej wyedukowane osoby, Wyróżnienie wzorców motywacyjnych pozwala zrozumieć, że sam dostęp do sprzę- wykorzystania tego medium. Wyniki pokazały również, że zarówno potencjał cyfrowy, jakkomputerowegokorzystania z internetu nie jest czynnikiem wystarczającym dla jed- tu i intensywność podłączonego do sieci mogą być z powodzeniem wykorzystane do charakterystyki aby w pełni włączyła się w kulturę z internetu.wymiany wiedzy. Musi nostki do tego, stylów motywacyjnych korzystania produkcji i ona widzieć możliwości realizacji określonych celów związanych z produkcją i dystry- Istniejące badania mieć wystarczającą wiedzęwykorzystania internetu bucją wiedzy, a więc społecznych aspektów na temat perspektyw funkcjonowania Obecnie realizowanych jest kilkatechnologie internetowe. Podkreślmy, żekorzystaniu oferowanych przez współczesne dużych badań koncentrujących się na nie jest to z internetu oraz innych mediów cyfrowych przez polskie społeczeństwo. Doi najważ- wyłącznie wiedza podstawowa o tym, w jaki sposób korzystać z komputera podsta- niejszychfunkcji internetu, a tak wielu badaczy traktowało w Sieci” realizowany przez wowych należą takie cykliczne raporty, jak projekt „Polacy ją rozpatrując zagadnienie Centrum cyfrowego. Co więcej, osoba ta musi „DLink Technology Trend” realizowa- podziału Badania Opinii Społecznej (CBOS), mieć wewnętrzne (np. potrzeby osobi- ny przezzewnętrzne (np. wymogi realizowany lub uczelni) źródła motywacji, a także ste) lub SMG/KRC, „NetTrack” pracodawcy również przez SMG/KRC, Megapanel PBI/Gemius reralizowany przez spółkęzPolskie Badania Internetu. Każde z tych badań wykształcone potrzeby do korzystania określonych usług. ma Niezwykle ważną kwestią są się głównie na ilościowych i jakościowych wskaźni- swoją specyfikę, koncentrując również cechy osobowościowe jednostek determi- kach używania internetu i wysiłku w technologie Web 2.0. Należałoby wyników tych nujące zaangażowanie ich specyficznych technologii internetowych. Z przypuszczać, że cechy determinujące aktywny udział w produkcji i korzystających z internetu oraz badań widzimy tendencje poszerzania się kręgu osób dystrybucji wiedzy w internecie rozszerzaniado cech predestynujących ludzi do aktywnego i przez jednostki. Do naj- są podobne się liczby działań wykonywanych w internecie twórczego udziału w ży- ważniejszych dużych opracowań oferujących pogłębioną analizę społecznych i tech- ciu społecznym poza internetem. Z tej perspektywy takie własności demograficzne, nologicznych aspektów korzystania z internetu należy „Diagnoza dalszy plan. Dlatego jak wiek, płeć, wielkość miejscowości zamieszkania schodzą na Społeczna”. Ma ono wyodrębnioną część dotyczącą technologii informacyjnokomunikacyjnych15. Badanie Diagnoza Internetu 2009 opisuje nierówności w wykorzystaniu internetu koncentrując to pokazuje procesy rozszerzania się dostępu jak osobowość, dążenie do przeżywania się na takich własnościach psychologicznych, do nowych technologii i internetu, do- głębnie diagnozujewartości. Nie zapominamy o zmiennychzwiązanych z dostępem do emocji, potrzeby i problematykę nierówności społecznych demograficznych w opisie internetu lub jego brakiem oraz konsekwencje używania internetu dla Dzięki takiemu typów korzystania z internetu, traktując je jednak jako drugoplanowe. relacji społecz- nych, pracy, funkcjonowania instytucjipsychologiczne osób korzystającychbadania po- podejściu udało się sporządzić profile i kultury. Wszystkie wymienione z internetu zwalają naaktywny (aktywnie produkujący treści),tych osób,(skoncentrowanikorzysta- w sposób porównanie użytkowników internetu i pasywny które wciąż nie głównie ją zkonsumpcji informacji) oraz najmniej zaangażowany (produkują treści w internecie na tego medium. oraz najmniej aktywnie – w porównaniu do pozostałych grup – z nich korzystają). W powstawaniu nierówności dużą rolę odgrywają także kwestie dostępu do sprzę- 15 Batorski D. (2003). Ku społeczeństwu informacyjnemu. W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Dia- tugnoza Społeczna 2003. Warunki i jakość życia Polaków (s. 207–251). Warszawa: Vizja Pres- i łącza internetowego o przepustowości pozwalającej jednostce na realizację zamie- rzonych celów. W kontekście aktywnejcit.; Batorski D. (2007), op. staje się także dostęp s&IT; zob. także Batorski D. (2005), op. produkcji wiedzy ważny cit.  www.DiagnozaInternetu.org 
11 do innych technologii cyfrowych pozwalających na włożenie treści, często w formie wizualnej, do sieci. W projekcie Diagnoza Internetu 2009 podejęto próbę stworzenia wskaźnika potencjału cyfrowego. Głównym zadaniem tego wskaźnika jest syntetycz- ny opis możliwości technologicznych, jakie ma jednostka inkorporacji cyfrowych technologii do swojego zwyczajowego funkcjonowania. W skład tego wskaźnika wchodzi liczba posiadanego sprzętu elektronicznego, liczba komputerów w gospodarstwie do- mowym, szybkość posiadanego łącza internetowego oraz percepcja ceny za łącze internetowe. Wskaźnik ten nie jest jednoznaczny z korzystaniem wyłącznie z technologii internetowych. Dotyka on znacznie szerszego zjawiska cyfrowych mediów. Tak rozumiany potencjał porównywany jest z intensywnością korzystania z internetu de- finiowaną jako liczba godzin poświęcanych na internet dziennie, częstość korzystania z tego medium oraz liczba wykorzystywanych technologii internetowych. Zestawienie tych wskaźników pokazuje m.in., że intensywność wykorzystania internetu może być wyższa niż potencjał cyfrowy. Co więcej, potencjał zależy głównie od wielkości docho- dów, podczas gdy intensywność korzystania z internetu od poziomu edukacji jednostki. Sam potencjał cyfrowy również nie przekłada się bezpośrednio na intensywność korzystania z internetu. Wyniki te pokazują rolę, jaką odgrywa edukacja w szeroko ro- zumianym korzystaniu z internetu. Im lepiej wyedukowane osoby, tym szerszy zakres wykorzystania tego medium. Wyniki pokazały również, że zarówno potencjał cyfrowy, jak i intensywność korzystania z internetu mogą być z powodzeniem wykorzystane do charakterystyki stylów motywacyjnych korzystania z internetu. Istniejące badania społecznych aspektów wykorzystania internetu Obecnie realizowanych jest kilka dużych badań koncentrujących się na korzystaniu z internetu oraz innych mediów cyfrowych przez polskie społeczeństwo. Do najważ- niejszych należą takie cykliczne raporty, jak projekt „Polacy w Sieci” realizowany przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), „DLink Technology Trend” realizowany przez SMG/KRC, „NetTrack” realizowany również przez SMG/KRC, Megapanel PBI/Gemius reralizowany przez spółkę Polskie Badania Internetu. Każde z tych badań ma swoją specyfikę, koncentrując się głównie na ilościowych i jakościowych wskaźni- kach używania internetu i specyficznych technologii internetowych. Z wyników tych badań widzimy tendencje poszerzania się kręgu osób korzystających z internetu oraz rozszerzania się liczby działań wykonywanych w internecie przez jednostki. Do naj- ważniejszych dużych opracowań oferujących pogłębioną analizę społecznych i technologicznych aspektów korzystania z internetu należy „Diagnoza Społeczna”. Ma ono wyodrębnioną część dotyczącą technologii informacyjnokomunikacyjnych15. Badanie to pokazuje procesy rozszerzania się dostępu do nowych technologii i internetu, do- głębnie diagnozuje problematykę nierówności społecznych związanych z dostępem do internetu lub jego brakiem oraz konsekwencje używania internetu dla relacji społecz- nych, pracy, funkcjonowania instytucji i kultury. Wszystkie wymienione badania po- zwalają na porównanie użytkowników internetu i tych osób, które wciąż nie korzysta- ją z tego medium. 15 Batorski D. (2003). Ku społeczeństwu informacyjnemu. W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Dia- gnoza Społeczna 2003. Warunki i jakość życia Polaków (s. 207–251). Warszawa: Vizja Pres- s&IT; zob. także Batorski D. (2005), op. cit.; Batorski D. (2007), op. cit.  www.DiagnozaInternetu.org 
12 Wprowadzenie  Znaczenie internetu dla funkcjonowania jednostki w społeczeństwie informacyjnym  11 do Prowadzonych też jest bardzo wiele pogłębionych studiów treści, częstopoświęco- innych technologii cyfrowych pozwalających na włożenie naukowych, w formie wizualnej, do sieci. W projekcie Diagnoza Internetu 2009 podejęto próbę stworzenia nych specyficznym zagadnieniom społecznych i psychologicznych konsekwencji korzystania z internetu. Wystarczy chociażby wspomnieć artykuływskaźnika się w periody- wskaźnika potencjału cyfrowego. Głównym zadaniem tego ukazujące jest syntetycz- kach psychologicznych i socjologicznych, takich jak „Psychologia Społeczna”, „Nowi- ny opis możliwości technologicznych, jakie ma jednostka inkorporacji cyfrowych tech- ny Psychologiczne” zwyczajowego funkcjonowania. W skład tego wskaźnika wchodzi nologii do swojego , „Kolokwia Psychologiczne” czy „Studia Socjologiczne”. Pojawia się ostatnio również wiele elektronicznego, liczba komputerów polskich naukowców liczba posiadanego sprzętu książek przedstawiających dorobek w gospodarstwie do- zajmujących się społecznymi aspektami internetu, m.in.. takie pozycje, jak Re: inter- mowym, szybkość posiadanego łącza internetowego oraz percepcja ceny za łącze in- net – społeczne aspekty medium. Polskie konteksty i interpretacje czy Przestrzeń społeczna internetowe. Wskaźnik ten nie jest jednoznaczny z korzystaniem wyłącznie z techno- ternetu. logii internetowych. Dotyka on znacznie szerszego zjawiska cyfrowych mediów. Tak Diagnoza Internetu 2009 jest jednym z pierwszych projektów koncentrujących się rozumiany potencjał porównywany jest z intensywnością korzystania z internetu de- wyłącznie na osobach, godzin poświęcanych na internet dziennie, częstość korzystania finiowaną jako liczba które intensywnie korzystają z internetu w Polsce. Specyfiką tego badania jest również niezwykle silny nacisk na determinanty i konsekwencje społeczno z tego medium oraz liczba wykorzystywanych technologii internetowych. Zestawienie psychologiczne używania internetu. intensywność wykorzystania tematycznym opisu tych wskaźników pokazuje m.in., że Dlatego głównym obszarem internetu może być wyników sąpotencjał cyfrowy. Co z internetu, determinanty osobowościowe i emocjo- wyższa niż motywy korzystania więcej, potencjał zależy głównie od wielkości docho- nalne, postawy, potrzeby i wartości leżące u podstaw różnychpoziomu edukacji jednost- dów, podczas gdy intensywność korzystania z internetu od wzorców korzystania z tego medium. Ważną częścią jest także opis relacji się bezpośrednio na intensywność ko- ki. Sam potencjał cyfrowy również nie przekłada społecznych realizowanych za pomo- cą internetu, rola wsparcia społecznego i zaangażowanie internautów w życie lokalnych rzystania z internetu. Wyniki te pokazują rolę, jaką odgrywa edukacja w szeroko ro- zumianym korzystaniu z internetu. Im Specyfiką badania relacji w Diagnozie Internetu społeczności (tych pozainternetowych).lepiej wyedukowane osoby, tym szerszy zakres 2009 jest zastosowana metodologia. Badano próbkę relacji zarówno potencjał cyfrowy, wykorzystania tego medium. Wyniki pokazały również, że internetowych i pozainternetowych oraz ich konsekwencjeinternetu mogą być z powodzeniemrespondenci mie- jak i intensywność korzystania z dla dobrostanu psychicznego, jaki wykorzystane do li w dniu badania. Z tego punku widzenia DiagnozazInternetu 2009 jest badaniem słu- charakterystyki stylów motywacyjnych korzystania internetu. żącym uzupełnieniu i pogłębieniu posiadanej wiedzy, głównie z perspektywy psychologii społecznej, na temat społecznych aspektów wykorzystania internetu Istniejące badania społecznych i psychologicznych determinantów i konsekwencji korzystania z internetu. jest kilka dużych badań koncentrujących się na korzystaniu Obecnie realizowanych z internetu oraz innych mediów cyfrowych przez polskie społeczeństwo. Do najważ- Interpersonalne relacje internetowe projekt „Polacy w Sieci” realizowany przez niejszych należą takie cykliczne raporty, jak Internet jako medium społeczne służące w dużej mierze kontaktom z innymi osoba- Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), „DLink Technology Trend” realizowa- mi16 zmienia niemal każdy aspekt funkcjonowania jednostki w społeczeństwie17. Dzie- ny przez SMG/KRC, „NetTrack” realizowany również przez SMG/KRC, Megapanel je się tak, ponieważ dotykaprzez spółkę Polskie Badania Internetu. Każde z komunika- PBI/Gemius reralizowany esencji funkcjonowania społecznego człowieka: tych badań cji oraz kontaktów i koncentrując sięosobami. na ilościowych i jakościowychzwskaźni- ma swoją specyfikę, relacji z innymi głównie Internet jest obecnie jednym podstawowych narzędzi wymiany specyficznych technologii internetowych. Z wyników tych kach używania internetu i informacji pomiędzy jednostkami i grupami społecznymi, a aplikacje służące komunikacji interpersonalnej,osób klient poczty elektronicznej, są badań widzimy tendencje poszerzania się kręgu np. korzystających z internetu oraz rozszerzania się liczby używanych technologii internetowych18. od lat wśród najczęściejdziałań wykonywanych w internecie przez jednostki. Do naj- ważniejszych dużych opracowań oferującychróżniących jeanalizę społecznych i tech- Relacje internetowe posiadają wiele cech pogłębioną od relacji poza internetem nologicznych się na określenie takich relacji akronimu IRL (In Real Life), jak poczucie (często używaaspektów korzystania z internetu należy „Diagnoza Społeczna”. Ma ono anonimowości,część dotyczącą technologii informacyjnokomunikacyjnych15. w więk- wyodrębnioną umowność czasu i przestrzeni, brak fizyczności19. Mimo to, Badanie szości przypadków internet służy do utrzymania relacji istniejących poza nim20. Stał do- to pokazuje procesy rozszerzania się dostępu do nowych technologii i internetu, się niejako naturalnymproblematykę nierównościutrzymanie relacji istniejących. Kwestią głębnie diagnozuje sposobem wspierającym społecznych związanych z dostępem do internetu lub jego brakiem oraz konsekwencje używania internetu dla relacji społecz- nych, pracy, funkcjonowania instytucji i kultury. Wszystkie wymienione badania po- 16 Nowak A., Krejtz K. (2006), op. cit. zwalają na porównanie użytkowników internetu i tych osób, które wciąż nie korzysta- 17 Np. Zając J.M., Krejtz K. (2007). Internet jako przedmiot i obszar badań psychologii społecz- ją nej. Psychologia Społeczna, 3–4. z tego medium. 18 Por. Batorski D., Marody M., Nowak A.(red.) (2006), Społeczna przestrzeń internetu. War- szawa: Wydawnictwo SWPS Academica; Batorski D. (2007), op. cit. 19 Bargh J.A., McKenna K.Y., Fitzsimons G.M. (2002), Can W: J. see the real T. Panek (red.), Dia- 15 Batorski D. (2003). Ku społeczeństwu informacyjnemu. you Czapiński, me? Activation and expression of the 2003. self ” on the Internet. Journal of Social Science,Warszawa: Vizja Pres- gnoza Społeczna „true Warunki i jakość życia Polaków (s. 207–251). 58, 33–48. 20 Wallace R. także Batorski D. (2005), op. cit.; K. (2006), op. cit. s&IT; zob. (1999) op. cit.; Nowak A., Krejtz Batorski D. (2007), op. cit.  www.DiagnozaInternetu.org 
13 wciąż nierozwiązaną jest pytanie o wpływ internetu na relacje społeczne oraz na zaan- gażowanie w życie realnych grup, w których funkcjonuje jednostka. Wyniki badań obrazujące ten wpływ zmieniają się wraz z rozwojem technologii internetowych, interfejsów programów komputerowych oraz popularyzacją internetu w społeczeństwie. Jedne z pierwszych wyników pokazywały katastrofalny wpływ uży- wania internetu dla relacji społecznych, co zostało okrzyknięte paradoksem interne- tu21. Pojęcie to zostało szybko zrewidowane przez wyniki pokazujące m.in. rolę róż- nic indywidualnych w używaniu internetu22 czy umiejętności posługiwania się tech- nologiami internetowymi i komputerowymi oraz wywołanym przez to stresem23. Co więcej, pojawiły się prace pokazujące pozytywne efekty używania internetu na otwar- tość w relacjach społecznych24 czy też możliwość powstawania głębokich związków emocjonalnych25. Dokładna analiza wpływu relacji internetowych na społeczne funkcjonowanie jednostki znacznie wykracza poza ramy tego tekstu. Najważniejszym jednak wnioskiem płynącym z wielu badań jest stwierdzenie mówiące, że internet służy głównie do podtrzymania relacji już istniejących IRL oraz że jego funkcje zmieniają się wraz z rozwojem samych technologii, a ich wpływ na relacje interpersonalne, ich wła- sności i konsekwencje, jakie powodują dla człowieka jest niewątpliwy, aczkolwiek czę- sto przeceniany i błędnie interpretowany26. Z tego powodu znacząca część projektu Diagnoza Internetu 2009 dotyczy zagadnień związanych z percepcją relacji internetowych, ich roli w codziennym funkcjonowaniu oraz spostrzeganego wpływu na relacje IRL. Większość zbadanych internautów twierdzi, że internet ma pozytywny wpływ na ich relacje z innymi osobami, w tym z rodzi- ną, ale jednocześnie, paradoksalnie, to właśnie z rozmów z rodziną są w stanie stosunkowo najłatwiej zrezygnować w celu korzystania z internetu. Należy zwrócić uwagę na metodę zbierania informacji o relacjach społecznych wy- korzystaną w Diagnozie Internetu 2009. Pytania dotyczyły relacji, jakie respondent miał w dniu, w którym brał udział w badaniu. Podobny sposób zbierania danych jest wyko- rzystywany w wielu badaniach opartych na codziennych dzienniczkach. Metoda ta po- zwoliła na uzyskanie próby relacji, w jakie badani internauci się angażują. Zaangażowanie społeczne internautów W Diagnozie Internetu 2009 przyglądamy się także związkom pomiędzy różnymi typami aktywności internetowej a zaangażowaniem w działania społeczne poza internetem. 21 Kraut R., Patterson M., Lundmark V., Kiesler S., Mukopadhyay T., Scherlis W. (1998). Inter- net paradox: A social technology that reduces social involvement and psychological wellbe- ing? American Psychologist, 53, 1017–1031. 22 Kraut R.E., Kiesler S., Boneva B., Cummings J., Helgeson V., Crawford, A. (2001). Internet paradox revisited. Journal of Social Issues, 58 (1), 49–74. 23 LaRose R., Eastin M.S., Gregg J. (2001). Reformulating the Internet paradox: Social cogniti- ve explanations of Internet use and depression. Journal of Online Behavior, 1(2). Uzyskano 7 czerwca 2004 z http://www.behavior.net/JOB/v1n1/paradox.html 24 McKenna K.Y.A., Bargh J.A. (1998). Coming out in the age of Internet: Identity “demarginali- zation” through virtual group participation. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 681–694; Bargh J.A., McKenna K.Y.A., Fitzsimons G.M. (2002), op. cit. 25 Por. np. BenZe’ev A. (2005). Miłość w sieci. Internet i emocje. Poznań: Rebis. 26 Tyler T.R. (2004). Is the Internet Changing Social Life? It Seems the more Things Change, the More They Stay the Same. Journal of Social Issues, 58(1), 195–205.  www.DiagnozaInternetu.org 
14 Wprowadzenie  Znaczenie internetu dla funkcjonowania jednostki w społeczeństwie informacyjnym  11 Ogólnie wśród badanejcyfrowych pozwalających na włożenie treści, często w formie do innych technologii próby aktywność w lokalnych społecznościach plasowała się na poziomie kilku procent. Z drugiej jednakInternetu 2009 pokazują m.in., iż dużej ak- wizualnej, do sieci. W projekcie Diagnoza strony wyniki podejęto próbę stworzenia tywności internetowejcyfrowego. Głównym zadaniem tego wskaźnika jest syntetycz- wskaźnika potencjału i twórczemu podejściu do tego medium towarzyszy również wyższe możliwości technologicznych, jakieorganizacje pozarządowe, koła zaintereso- ny opis niż średnia zaangażowanie np. w ma jednostka inkorporacji cyfrowych tech- wań czydo swojego zwyczajowego funkcjonowania. W skład tego wskaźnika wchodzi nologii lokalne środowiska społeczne. Pytaliśmy również o wsparcie społeczne otrzy- mywane w internecie i poza nim. Wyniki wskazują, że są to jedne gospodarstwie do- liczba posiadanego sprzętu elektronicznego, liczba komputerów w z najważniejszych zmiennych determinujących zaangażowanie w aktywności społeczne ceny za łącze in- mowym, szybkość posiadanego łącza internetowego oraz percepcja poza internetem oraz w sieci. ternetowe. Wskaźnik ten nie jest jednoznaczny z korzystaniem wyłącznie z technologii internetowych. Dotyka on znacznie szerszego zjawiska cyfrowych mediów. Tak Rola internetu w codziennym funkcjonowaniu jednostki rozumiany potencjał porównywany jest z intensywnością korzystania z internetu de- Obecnie zmienia się także sama percepcja internetu jako medium.częstość korzystania finiowaną jako liczba godzin poświęcanych na internet dziennie, Coraz rzadziej mó- wi się o środowisku liczba wykorzystywanych technologii internetowych. Zestawienie z tego medium oraz internetu jako wirtualnej rzeczywistości odrębnej od tej w której na cowskaźników pokazuje m.in., że intensywność wykorzystaniarównież, że internet tych dzień funkcjonuje człowiek. Coraz mniej badaczy twierdzi internetu może być służy głównie do zabawy i rozrywki, pomimo że w świadomości społecznej taki stereo- wyższa niż potencjał cyfrowy. Co więcej, potencjał zależy głównie od wielkości docho- typ wciąż jest żywy. Diagnoza Internetu 2009 obala ten mit. Pokazuje, że wraz zejednost- dów, podczas gdy intensywność korzystania z internetu od poziomu edukacji stażem internauci coraz mniej czasu poświęcają na gry internetowe, a coraz intensywność ko- ki. Sam potencjał cyfrowy również nie przekłada się bezpośrednio na częściej realizują cele praktyczne blisko Wyniki te zpokazują rolę, jaką odgrywa edukacja w szeroko korzystania z internetu. związane rzeczywistością, w której funkcjonują, takie jak ro- rzystanie z korzystaniu z internetu. Im lepiej wyedukowane osoby, tym szerszystażem zumianym usług finansowych np. banków internetowych. Oczywiście wraz ze zakres wykorzystania zaufanie do internetu oraz poczucie bezpieczeństwa w sieci. rośnie również tego medium. Wyniki pokazały również, że zarówno potencjał cyfrowy, jak Dla osób twórczych internet internetu mogą być z powodzeniem wykorzystane do i intensywność korzystania z może stwarzać możliwości do czynności wymagają- cych stosunkowo więcej wysiłku w świecie realnym.zOsoby takie realizują w internecie charakterystyki stylów motywacyjnych korzystania internetu. cele, które mogłyby realizować innymi środkami. Jednak w internecie jest to znacznie Istniejące badania społecznych aspektów wykorzystania internetu prostsze, także w kontekście banalnych czynności, np. zdobywania codziennych informacji społecznopolitycznychkilka dużych badań koncentrujących się tytułów praso- Obecnie realizowanych jest poprzez czytanie internetowych wydań na korzystaniu z internetu oraz innych mediów cyfrowych przez polskie społeczeństwo. Do najważ- wych czy portali informacyjnych. Zjawisko to opisywane jest w literaturze przedmiotu jako konwergencja innych mediów przez internet. Co ciekawe, wyniki Diagnozy przez niejszych należą takie cykliczne raporty, jak projekt „Polacy w Sieci” realizowany Inter- netu 2009 Badania Opinii Społecznej (CBOS), obok rozmów z innymi stał się najważ- Centrum pokazują, że dla wielu osób internet „DLink Technology Trend” realizowa- niejszym medium dostarczającym realizowany Także takie czynności, jak wystawianie ny przez SMG/KRC, „NetTrack” informacje. również przez SMG/KRC, Megapanel własnych prac twórczych w galeriach internetowych, zdobywanie informacjitych badań PBI/Gemius reralizowany przez spółkę Polskie Badania Internetu. Każde z o produk- tachswoją specyfikę, koncentrując się głównie na ilościowych i jakościowychwielu ak- ma i usługach, zdobywanie informacji o innych osobach stały się domeną wskaźni- kach używania internetu i specyficznych technologii internetowych. Z wyników tych tywnych internautów. Czynności te z powodzeniem można by realizować bez interne- badań widzimy podobne poszerzania się do konwergencji mediów, internetu oraz tu. Zjawisko to,tendencje w swojej istociekręgu osób korzystających zopisujemy jako wirtualizacja codzienności. Mówi o złożonym przenikaniu się przez jednostki. Do naj- rozszerzania się liczby działań wykonywanych w internecie internetu i realności po- zainternetowej. Realizacja wielu czynności niezbędnych doanalizę społecznych i funk- ważniejszych dużych opracowań oferujących pogłębioną sprawnego i pełnego tech- cjonowania człowieka staje się wręcz uzależniona od dostępu do internetu. Ma ono nologicznych aspektów korzystania z internetu należy „Diagnoza Społeczna”. wyodrębnioną część dotyczącą technologii informacyjnokomunikacyjnych15. Badanie Internet zmienił obraz funkcjonowania firm i marketingu to pokazuje procesy rozszerzania się dostępu do nowych technologii i internetu, do- Internetdiagnozuje problematykę nierówności społecznychzwłaszcza od z dostępem do głębnie jest medium, które niemal od swojego początku, związanych momentu po- wstania technologii stron internetowych, było intensywnie wykorzystywane w bizne- internetu lub jego brakiem oraz konsekwencje używania internetu dla relacji społecz- sie. Firmy szybko zorientowały się, że jest to bardzo dobry środek dotarcia do poten- nych, pracy, funkcjonowania instytucji i kultury. Wszystkie wymienione badania po- cjalnychna porównanie użytkowników internetu i tych osób, które wciąż nie korzysta- zwalają klientów, zarówno biznesowych, jak i indywidualnych. Pierwotnie korzystano, przede wszystkim, ze statystycznej formy reklamy. Budowano strony internetowe bę- ją z tego medium. dące niejako wirtualną wizytówką firmy. Jednakże tendencje rozwoju internetu i wzor- ców korzystania z niego, rozwijające się w stronę Web 2.0, czyli bardzo dynamicznego 15 Batorski D. (2003). Ku społeczeństwu informacyjnemu. W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Dia- i interaktywnego korzystania z tego medium, Polaków (s.też obraz marketingu Vizja Pres- gnoza Społeczna 2003. Warunki i jakość życia zmieniają 207–251). Warszawa: sieciowe- go. Proces ten wyraźnie widoczny jest na przykładzie reklamy op. cit. s&IT; zob. także Batorski D. (2005), op. cit.; Batorski D. (2007), internetowej. Znaczenie  www.DiagnozaInternetu.org 
15 wyświetlanych na stronach internetowych „banerów”, mimo tego, że wciąż spore, zde- cydowanie maleje. Rośnie za to rola marketingu opartego na procesie przekazywania opinii pomiędzy klientami i potencjalnymi klientami za pomocą internetu. Stawia to w oczywisty sposób nowe wyzwania przed osobami zajmującymi się promocją. W jaki sposób spowodować, aby produkt był dyskutowany w sieci? Jak podtrzymać zainteresowanie internautów tematem? Jak dotrzeć z informacją do jak największej liczby in- ternautów? Z pomocą przychodzą tutaj techniki i pojęcia wywodzące się z teorii sieci. Kluczowe, między innymi, staje się znalezienie osób, które stanowią w sieci komuni- kacyjnej w internecie „gwiazdy”, mają możliwie najwięcej połączeń z innymi internau- tami. Ważne jest również zrozumienie tych osób. Zazwyczaj są to osoby również najbardziej aktywne w sieci, korzystające z niej w sposób twórczy. O ile Diagnoza Internetu 2009 nie bada sieci społecznych w internecie, o tyle jest w stanie dostarczyć ważnych informacji pomagających w zrozumieniu motywów oraz własności psychologicznych tych, którzy są najbardziej aktywni w internecie. Dzięki rozwojowi interakcyjnego wykorzystania technologii informacyjnych i ko- munikacyjnych rozszerza się również zastosowanie internetu w biznesie. Dobrym przykładem są rozwijające się serwisy sprzedażowe, a także serwisy finansowe, np. usługi bankowe. Podstawowym problemem, przed jakim stają twórcy takich serwisów, jest kwestia zaufania klientów do tego rodzaju rozwiązań. Robiąc przelew w internecie użytkownik musi być pewny, że jego pieniądze nie trafią w niepowołane ręce. Wy- niki Diagnozy Internetu 2009 wskazują gdzie mogą być źródła zaufania. Co więcej, po- kazują, że aktywne i twórcze używanie internetu jest związane z częstością korzystania z usług bankowych przez internet. Internet a edukacja Technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT) w coraz większym stopniu są włącza- ne w działania edukacyjne. Jest to przejaw szerszej prawidłowości, procesu „udomo- wienia” internetu i ogólnie ICT oraz zdobywania przez nie coraz większego znaczenia w codziennym życiu27. W niniejszym raporcie przyjrzeliśmy się także aktywności edu- kacyjnej internautów. Podobnie jak w przypadku zaangażowania społecznego respon- denci, którzy najbardziej aktywnie korzystają z internetu są również osobami, które mają najbardziej pozytywny stosunek wobec edukacji i najsilniej wyrażają chęć zdobywania nowych informacji, które traktują jako niezbędne by działać efektywnie w świe- cie realnym. Ograniczenia Diagnozy Internetu 2009 Należy pamiętać, że Diagnoza Internetu 2009 oraz wnioski płynące z niniejszego rapor- tu, z uwagi na swój pilotażowy charakter mają również poważne ograniczenia. Przede wszystkim związane są one z reprezentatywnością badanej próby zarówno dla populacji Polski, jak również dla populacji polskich internautów. Proces rekrutacji do badania został tak skonstruowany, aby jak najskuteczniej wychwycić osoby, które z internetu korzystają bardzo intensywnie, po kilka godzin dziennie. Próba ta jest jednak pró- bą przypadkową i nie pozwala na uogólnienia w stosunku do wszystkich Polaków czy 27 Por. Wellman B., Haythornthwaite C. (red.). (2002). The internet in everyday life. Malden, MA: Blackwell.  www.DiagnozaInternetu.org 
16 Wprowadzenie  Znaczenie internetu dla funkcjonowania jednostki w społeczeństwie informacyjnym  11 nawet wszystkich internautów. Konstruując tak badanie Diagnozy Internetu częstochcie- do innych technologii cyfrowych pozwalających na włożenie treści, 2009 w formie liśmy, aby było do sieci. W projekcie Diagnoza Internetu 2009 podejęto próbę stworzenia wizualnej, ono źródłem dalszych pytań i hipotez, które będzie można sprawdzić w kolejnych jej falach, jak również innych badaniach empirycznych. wskaźnika potencjału cyfrowego. Głównym zadaniem tego wskaźnika jest syntetycz- Diagnoza możliwości technologicznych, jakie ma jednostka inkorporacji cyfrowych tech- ny opis Internetu 2009 jest projektem pilotażowym. Dlatego nie było naszą am- bicjąnologii do swojego zwyczajowego funkcjonowania. W skład tego wskaźnikaspo- udzielenie definitywnych odpowiedzi na wiele kwestii nurtujących badaczy wchodzi łecznych, zajmujących się funkcjonowaniem człowieka w internecie orazgospodarstwie do- liczba posiadanego sprzętu elektronicznego, liczba komputerów w wpływem internetu na funkcjonowanie poza nim.łącza internetowego oraz percepcjamamy za łącze in- mowym, szybkość posiadanego Oddając ten raport w Państwa ręce ceny jednak nadzieję, że stanie się ono przyczynkiem do dyskusji oztym, jak rozwijawyłącznie z techno- ternetowe. Wskaźnik ten nie jest jednoznaczny korzystaniem się korzystanie z internetu w Polsce i jakiDotyka on znacznie szerszego zjawiska cyfrowych aktywny Tak logii internetowych. to może mieć wpływ na stosunki interpersonalne, mediów. proces produkcji i dzielenia się wiedzą oraz postawy edukacyjne, a także konsumpcję de- rozumiany potencjał porównywany jest z intensywnością korzystania z internetu mediów i aktywności ekonomiczne – np. zakupowe internet dziennie, częstość korzystania finiowaną jako liczba godzin poświęcanych na – internautów. z tego medium oraz liczba wykorzystywanych technologii internetowych. Zestawienie tych wskaźników pokazuje m.in., że intensywność wykorzystania internetu może być wyższa niż potencjał cyfrowy. Co więcej, potencjał zależy głównie od wielkości docho- dów, podczas gdy intensywność korzystania z internetu od poziomu edukacji jednostki. Sam potencjał cyfrowy również nie przekłada się bezpośrednio na intensywność korzystania z internetu. Wyniki te pokazują rolę, jaką odgrywa edukacja w szeroko ro- zumianym korzystaniu z internetu. Im lepiej wyedukowane osoby, tym szerszy zakres wykorzystania tego medium. Wyniki pokazały również, że zarówno potencjał cyfrowy, jak i intensywność korzystania z internetu mogą być z powodzeniem wykorzystane do charakterystyki stylów motywacyjnych korzystania z internetu. Istniejące badania społecznych aspektów wykorzystania internetu Obecnie realizowanych jest kilka dużych badań koncentrujących się na korzystaniu z internetu oraz innych mediów cyfrowych przez polskie społeczeństwo. Do najważ- niejszych należą takie cykliczne raporty, jak projekt „Polacy w Sieci” realizowany przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), „DLink Technology Trend” realizowany przez SMG/KRC, „NetTrack” realizowany również przez SMG/KRC, Megapanel PBI/Gemius reralizowany przez spółkę Polskie Badania Internetu. Każde z tych badań ma swoją specyfikę, koncentrując się głównie na ilościowych i jakościowych wskaźni- kach używania internetu i specyficznych technologii internetowych. Z wyników tych badań widzimy tendencje poszerzania się kręgu osób korzystających z internetu oraz rozszerzania się liczby działań wykonywanych w internecie przez jednostki. Do naj- ważniejszych dużych opracowań oferujących pogłębioną analizę społecznych i technologicznych aspektów korzystania z internetu należy „Diagnoza Społeczna”. Ma ono wyodrębnioną część dotyczącą technologii informacyjnokomunikacyjnych15. Badanie to pokazuje procesy rozszerzania się dostępu do nowych technologii i internetu, do- głębnie diagnozuje problematykę nierówności społecznych związanych z dostępem do internetu lub jego brakiem oraz konsekwencje używania internetu dla relacji społecz- nych, pracy, funkcjonowania instytucji i kultury. Wszystkie wymienione badania po- zwalają na porównanie użytkowników internetu i tych osób, które wciąż nie korzysta- ją z tego medium. 15 Batorski D. (2003). Ku społeczeństwu informacyjnemu. W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Dia- gnoza Społeczna 2003. Warunki i jakość życia Polaków (s. 207–251). Warszawa: Vizja Pres- s&IT; zob. także Batorski D. (2005), op. cit.; Batorski D. (2007), op. cit.  www.DiagnozaInternetu.org 
27 Czas wypełniania kwestionariusza Wykres na rysunku 1.7 ilustruje czas, jaki okazał się potrzebny do przejścia Diagnozy Internetu 2009 od początku do końca. Oddzielnie pokazany jest rozkład czasu wypeł- niania dla tych uczestników, którzy przeszli badanie „jednym ciągiem” oraz dla tych, którzy skorzystali z mechanizmu pauzy. Dla osób z grupy „z pauzą” podany jest czas pracy netto, to znaczy po odliczeniu przerw. Górna linia obejmuje obie grupy łącznie. Liczba uczestników, którzy ukończyli badanie w danym czasie 120 z pauzą 100 bez pauzy e: łącznie 80 ą żc si 60 40 k w ść 20 o ał 0 15 20 25 30 35 35 35 40 40 40 45 45 45 50 50 50 55 55 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 115 120 125 125 130 130 135 140 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 C Rysunek 1.7. Czas wypełniania ankiety w badaniu Diagnoza Internetu 20092 Czas (w minutach) Czas pracy każdego z respondentów jest zaokrąglony w górę do 5 minut. Dzięki temu nie tracimy zbyt wiele na dokładności danych, a jednocześnie uzyskujemy rozsąd- ne liczebności w poszczególnych słupkach histogramu. Tabela 1.2 podaje podstawowe statystyki rozkładów (liczebność próby, średni czas i odchylenie standardowe). Parametry te zostały wyliczone na podstawie dokładnych Tabela 1.2. Średni czas wypełniania ankiety Diagnoza Internetu 20094 Odchylenie standardowe Liczebność N Średnia M (minuty) SD (minuty) z pauzą 59 75,5 31,8 bez pauzy 926 61,0 25,4 łącznie 985 61,9 26,0 2 Uwagi do wykresu: Stosunkowo niewielka liczba uczestników, którzy skorzystali z opcji pauzy, nie wpływa znacząco na ogólny średni czas wypełniania badania, który wyniósł niemal do- kładnie 1 godzinę z odchyleniem standardowym ok. 25 minut Niemniej średni czas pracy (netto) w grupie z pauzą był dłuższy o ok. 15 minut. Może to wynikać z dodatkowego czasu, jaki jest potrzebny do „zorientowania się w sytuacji” po po- wrocie z przerwy.  www.DiagnozaInternetu.org 
33 Zachodniopomorskie źródło: Diagnoza Internetu 2009 Wielkopolskie źródło: GUS 2008 Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazowieckie e: Małopolskie c ąż Łódzkie Lubuskie i ks Lubelskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie w ść 0 5 10 15 20 25 o Rysunek 2.1. Procentowy rozkład osób badanych w województwach, w jakich mieszkają w porównaniu ał z liczbą mieszkańców województw według GUS (2008) C Liczba ankietowanych N = 1155 50 001–100 000 (8,1%) 100 001–500 000 10 001–50 000 (19,3%) (14,8%) 1001–10 000 500 001–1 000 000 (8,9%) (17,1%) 501–1000 (2,9%) powyżej 1 000 000 (19,4%) 101–500 (4,8%) odmowa odpowiedzi do 100 (1,0%) (3,8%) Rysunek 2.2. Procentowy rozkład wielkości miejscowości zamieszkania wśród respondentów badania Diagnoza Internetu 2009  www.DiagnozaInternetu.org 
47 Tabela 3.4. Statystyki opisowe częstości korzystania z aplikacji internetowych Liczba Średnia Odchylenie Mediana Aplikacja internetowa przypadków (N) (M) standardowe (SD) (Me) Przeglądarka 1148 7,86 0,65 8,00 Komunikator 1103 7,00 1,82 8,00 e-mail 1099 7,24 1,77 8,00 FTP 937 3,36 2,00 2,00 Telnet 911 2,34 1,14 2,00 e: IRC 913 2,31 1,03 2,00 RSS 926 3,10 ą żc 2,08 2,00 si Gry online 965 3,64 2,24 2,00 k Ponad 92% badanej próby używa przeglądarki internetowej codziennie. Podobny w ść procent korzysta z poczty elektronicznej i komunikatorów. Ponad 73% respondentów korzysta z poczty elektronicznej codziennie (rysunek 3.11), a ponad 84% używa tej o ał N = 1155 C Codziennie 92,3 Przeglądarka internetowa Kilka razy w tygodniu 4,6 Raz w tygodniu 0,9 2–3 razy w miesiącu 0,5 Raz w miesiącu 0,3 Rzadziej niż raz w miesiącu 0,4 Nigdy 0,4 Odmowa odpowiedzi 0,6 Codziennie 73,9 Kilka razy w tygodniu 8,2 Poczta elektroniczna Raz w tygodniu 2,1 2–3 razy w miesiącu 1,4 Raz w miesiącu 0,3 Rzadziej niż raz w miesiącu 1,6 Nigdy 7,8 Odmowa odpowiedzi 4,8 Codziennie 61,9 Kilka razy w tygodniu 15,1 Raz w tygodniu 3,5 Komunikator 2–3 razy w miesiącu 3,3 Raz w miesiącu 1,1 Rzadziej niż raz w miesiącu 4,1 Nigdy 6,5 Odmowa odpowiedzi 4,5 0 20 40 60 80 100 Procent odpowiedzi Rysunek 3.11. Procentowe rozkłady korzystania z najpopularniejszych aplikacji internetowych  www.DiagnozaInternetu.org 
73 4 2 0 dc 2 –2 –4 c e: ąż –4 –2 0 2 4 6 8 dc 1 i ks Rysunek 4.3. Wariancja wyników w trzech skupieniach wyodrębnionych na podstawie celów korzystania z internetu Tabela 4.7. Średnie w środkach skupień w o ść ał Komputerowy Informacyjny kwadratów Praktyczny Liczebność Kreatywny Finansowy Społeczny C Suma Twórcy 1,35 1,26 0,77 0,50 0,25 0,15 1359 260 Obserwatorzy –0,55 –0,52 –0,64 –0,65 –0,63 –0,57 1495 436 Konsumenci –0,25 –0,24 0,18 0,36 0,49 0,49 1511 430 Analiza skupień pokazuje, że osoby należące do skupienia nazwanego Twórcy to osoby, które przede wszystkim korzystają z internetu w celach określonych wcześniej jako aktywne, przenoszące część funkcjonowania jednostki w sferę wirtualną. Prowa- dzą strony internetowe, blogi, komentują na forach etc., korzystają z usług finansowych. Także we wszystkich innych celach są powyżej średniej dla całej próby. A zatem mimo aktywnego zaangażowania w życie wirtualne, nie rezygnują oni z wykorzystywa- nia internetu w celach, które pomagają lepiej funkcjonować w realnym życiu. Z często- ścią powyżej średniej realizują także cele praktyczne, kreatywne i techniczne. Druga wyodrębniona grupa to Konsumenci. Osoby te nastawione są przede wszystkim na bardzo instrumentalne wykorzystanie internetu jako narzędzia poma- gającego w codziennym funkcjonowaniu. Jednocześnie nie są skłonne przenosić waż- nych swoich aktywności w sferę wirtualną na taką skalę, co osoby z grupy Twórców. Nie angażują się także, w porównaniu z Twórcami, w aktywności związane z funkcjonowaniem samego internetu. To właśnie cele skupione w wymiarach celów kreatyw- nym i finansowym, wykorzystywane z częstotliwością znacznie poniżej średniej w ca- łej próbie, odróżniają Konsumentów od Twórców. Konsumenci korzystają natomiast  www.DiagnozaInternetu.org 
99 nie angażuję się raz w roku kilka razy w roku kilka razy w miesiącu co tydzień lub częściej Zaangażowanie w związku 93 2 3,5 1 0,5 zawodowym Zaangażowanie 96 121 w partii politycznej Zaangażowanie 91 3 4 11 w gminie Zaangażowanie w organizacji 69 7 13 5 6 pozarządowej e: 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 c Rysunek 5.15. Częstotliwość zaangażowania internautów w organizacjach samorządowych ąż (w procentach) i ks związku zawodowego, gminy) oraz całego społeczeństwa (partie polityczne). Drugi zaangażowa czynnik – indywidualny – (17,599% wyjaśnianej zmienności) wiązał się z zaangażowa- w służą niem w organizacjach, których działalność można określić jako kreatywną i/lub służą- ść cą samorozwojowi. Chodzi tu o lokalne grupy artystyczne, kluby sportowe czy ośrodki indywi kultury. Niewątpliwie z każdej z tych aktywności uczestnik badania korzystał indywi- o ał wyodręb dualnie, mając jednocześnie możliwość oddania się pracy twórczej. Ostatni wyodręb- „samary niony czynnik, wyjaśniający dodatkowe 12,8% wariancji, określono mianem „samary- C tańskiego” – to zaangażowanie w działalność organizacji pozarządowych i religijnych. Zestawienie ładunków czynnikowych przedstawiono w tabeli 5.3. Tabela 5.3. Macierz ładunków czynnikowych zaangażowania w działalność poszczególnych organizacji Czynnik Zaangażowanie w... obywatelski indywidualny samarytański Osiedle 0,815 Dzielnica 0,807 Związki zawodowe 0,429 Partia polityczna 0,496 Gmina 0,535 Ośrodek kultury 0,742 Grupa artystyczna 0,841 Klub sportowy 0,514 Kościół 0,816 Organizacja pozarządowa 0,674  www.DiagnozaInternetu.org 
103 Twórcy Obserwatorzy Konsumenci 6 5 4 3 c e: ąż 2 pozwala zrozumieć świat i pozwala działać efektywnie jest niezbędna na całe życie ks Rysunek 6.2. Różnice między Twórcami, Obserwatorami i Konsumentami w postawie wobec nauki w Tabela 6.2. Wartości średnich dla poszczególnych zmiennych z rysunku 59 o Zrozumieć światść Działać efektywnie Edukacja niezbędna Na całe życie Twórczy M 5,78C ał SD 0,56 M 5,58 SD 0,71 M 5,67 SD 0,72 M 5,73 SD 0,63 Obserwatorzy 5,57 0,78 5,35 0,98 5,63 0,82 5,68 0,72 Konsumenci 5,75 0,60 5,56 0,74 5,72 0,70 5,8 0,51 Osobowość a dążenie do wiedzy Niezwykle ciekawym wydaje się zidentyfikowanie zmiennych psychologicznych, które pozwolą określić, jakimi cechami, potrzebami i wartościami kierują się osoby, mające większą potrzebę zdobywania wiedzy. W tym celu przeprowadzono wiele analiz bada- jących zależności między zmiennymi psychologicznymi uwzględnionymi w Diagnozie Internetu 2009 a deklaracją podjęcia nauki w najbliższym czasie. Potrzeby Spośród uwzględnionych w badaniu potrzeb, potrzeby poznawcza, bezpieczeństwa i tworzenia okazały się istotnie związane z deklaracją podjęcia nauki6. Zgodnie z prze- widywaniami im większa potrzeba poznawcza, tym większa ochota do podejmowania nauki. Podobnie wraz z nasileniem wewnętrznej potrzeby tworzenia wzrasta chęć zdobywania wiedzy. Natomiast potrzeba bezpieczeństwa jest negatywnie związana z za- miarem podjęcia edukacji. Osoby o niskiej potrzebie bezpieczeństwa chętniej dążą do pogłębiania wiedzy. Ujawniły się też istotne zależności między potrzebą uznania w oczach innych, potrzebą wrażeń i ekshibicjonizmu. Potrzeby te są również pozytywnie związane 6  www.DiagnozaInternetu.org  Siła związku (–1,1) mierzona korelacją r-Pearsona.
Rozdział siódmy Piotr Toczyski i Marzena Cypryańska Internet i inne media jako źródło informacji i rozrywki Internet jako źródło informacji vs rozrywki Jedno z podstawowych pytań dotyczyło subiektywnej oceny ważności internetu w dwóch podstawowych wymiarach: informacyjnym oraz rozrywkowym. Badani byli proszeni o ocenę tego, jak ważny jest dla nich internet jako źródło informacji/rozryw- e: ki. Oceny były dokonywane na 6-stopniowej skali typu Likerta: zupełnie nieważne/ma nieważne/ma- c ło ważne/raczej mało ważne/raczej ważne/ważne/bardzo ważne. ąż Aż 76,2% badanych oceniło internet jako ważne lub bardzo ważne źródło informa informa- i cji, a jedynie 0,8% internautów uznało to źródło za mało ważne lub zupełnie nieważ nieważ- ks ne. Podobne oceny dotyczą aspektu rozrywkowego. Tutaj 68,8% osób oceniło internet jako ważne lub bardzo ważne źródło rozrywki, podczas gdy 4,7% badanych oceniło to w źródło jako mało ważne lub zupełnie nieważne. Okazało się jednocześnie, że średnia ść ocena ważności internetu jako źródła informacji ( = 5,10; SD = 0,90) jest istotnie (M statystycznie wyższa niż przeciętna ocena ważności rozrywkowego aspektu korzysta korzysta- o ał nia z internetu (M = 4,86; SD = 1,17). Różnica ta ujawnia się w podobnym stopniu zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Jednocześnie jednak można zauważyć pew pew- C ne zróżnicowanie ocen przy uwzględnieniu zmiennej „wiek respondenta”. Jak widać na rysunku 7.1, wspomniana powyżej przewaga ważności informacyjnych źródeł in internetu nie dotyczy najmłodszych uczestników badania. Dla osób w wieku do 19 lat internet wydaje się równie ważnym źródłem zarówno rozrywki, jak i informacji. We Średnia ocena ważności Źródło informacji Źródło rozrywki 5,5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 do 19 20–24 25–34 35–44 45–54 od 55 Przedział wiekowy Rysunek 7.1. Ocena ważności internetu jako źródła informacji vs źródła rozrywki 1 Skala: od 1 – zupełnie nieważne do 6 – bardzo ważne.  www.DiagnozaInternetu.org 
diagnoza internetu 2009 redakcja naukowa Krzysztof Krejtz KADEMICKIE E com.pl a 39,90 z³ 2009-02-18 22:45:50 Książka do nabycia w sieci salonów EMPiK, we wszystkich dobrych księgarniach oraz na www.waip.com.pl

2009.03 Diagnoza Internetu 2008 - Raport

2009.03 Diagnoza Internetu 2008 - Raport

Recomendados

Más contenido relacionado

Presentaciones para ti(7)

Similar a 2009.03 Diagnoza Internetu 2008 - Raport(20)

Más de ARBOinteractive Polska(20)

Último(12)

2009.03 Diagnoza Internetu 2008 - Raport