2. O Χαρίλαος Τρικούπης ήταν Έλληνας
διπλωμάτης, πολιτικός και
Πρωθυπουργός. Ο Τρικούπης κυριάρχησε
στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας επί 19
χρόνια, από το 1875 έως το 1894,
παίρνοντας τη θέση του πρωθυπουργού
επτά συνολικά φορές και κυβέρνησε τη
χώρα για σχεδόν 10 χρόνια από τα 20
αυτής της περιόδου. Στην τελευταία του
κυβέρνηση δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει
στις οικονομικές υποχρεώσεις που είχε
δημιουργήσει έναντι των ξένων
δανειστών με συνέπεια να επέλθει η
πτώχευση της Ελλάδας με την ιστορική
φράση του «δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Ο
Τρικούπης είναι γνωστός και για το
άρθρο «τις πταίει» στο οποίο εκφράζει
τη γνώμη του για τη πολιτική σκηνή της
εποχής.
3. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΤΟΥ
ΑΡΘΡΟΥ
Ο κοινοβουλευτισμός είχε πολλά προβλήματα γενικά
επικρατούσε μια πολιτική αστάθεια ο βασιλιάς είχε
υπερεξουσίες και επενέβαινε δραστικά στην πολιτική ζωή
της χώρας και κυβερνούσε σαν μονάρχης, η Βουλή και το
Σύνταγμα ήταν θεσμοί εικονικοί παραβιαζόταν κατά κόρον η
δημοκρατική αρχή, οι βουλευτές προσέλκυαν ψηφοφόρους με
δωροδοκίες, νόθευαν τη διαδικασία των εκλογών και αφού
κατάφερναν με όλα αυτά να εκλεγούν, καλύπτονταν από τον
τίτλο της «αντιπροσωπείας του έθνους».
Όλα τα παραπάνω τα επέτρεπε το Σύνταγμα. Η βουλή
λειτουργούσε εικονικά ως συλλογικό όργανο,
αντιπροσωπευτικό του έθνους, στην πραγματικότητα όμως,
το έθνος διοικούνταν με απόλυτη μοναρχία.
4. Το άρθρο που δημοσίευσε ο Χ. Τρικούπης τον οδήγησε
πίσω από τα σίδερα της φυλακής, αλλά ταυτόχρονα
τον καθιέρωσε στη λαϊκή συνείδηση ως ηγέτη και του
έδωσε -αργότερα- τη δυνατότητα να κυβερνήσει τον
τόπο.
Ο Βασιλιάς στην πορεία, συνειδητοποίησε και
αναγνώρισε το ρητορικό ταλέντο του Τρικούπη και του
ανέθεσε να συντάξει το Λόγο του Θρόνου, στον οποίο
αναγνωριζόταν η Αρχή της Δεδηλωμένης.
5. Διατελούμεν ήδη θεαταί του ελεεινού εκλογικού δράματος, όπερ κατά το 1868
παρίσταται περιοδικώς από της σκηνής του ημετέρου κράτους. Αμέσως μετά την
διάλυσιν της τελευταίας Βουλής, αντί να ίδωμεν τους πολιτευομένους σπεύδοντας
προς τας επαρχίας αυτών, όπως προκαλέσωσι την υπέρ αυτών ψήφον του λαού,
είδομεν απ΄ εναντίας τους αξιούντας να αντιπροσωπεύσωσι τας επαρχίας
σπεύδοντας εις Αθήνας όπως λάβωσιν ενταύθα το χρίσμα της υπουργικής
υποψηφιότητας. Εκτός ολιγίστων, μοναδικών ίσως εξαιρέσεων, πάντες ελησμόνησαν
και πολιτικάς σχέσεις και ατομικήν αξιοπρέπειαν εκλιπαρούντες την άνωθεν κατά τας
εκλογάς αντίληψιν, η δε κυβέρνησις κατήρτιζε, διέλυε, μετερρύθμιζε τους επαρχιακούς
συνδυασμούς ως ληδεμών της ψήφου του λαού.
Ήρξατο η δευτέρα πράξις και είδομεν τους υπουργικούς υποψηφίους επανερχομένους
εις τας επαρχίας και κύπτοντας υπό το βάρος των προς τους εκλογείς υπουργικών
δώρων, είδομεν την υπηρεσίαν όλην ανάστατον, τον στρατόν εις πλήρη παράλυσιν
υπακούοντα από του διοικητού έως του εσχάτου στρατιώτου εις τα νεύματα του
υπουργικού υποψηφίου και γενόμενον το όργανον της καταπατήσεως του νόμου και
των ελευθεριών του πολίτου.
Ήδη λαμβάνομεν αλληλοδιαδόχως τας απαισίας ειδήσεις περί της τρίτης πράξεως,
καθ΄ ην τελούνται αυτούσια κατά την ψηφοφορίαν τα εκλογικά όργια. Μετ΄ ολίγον θα
παρασταθεί η τετάρτη πράξις, ότε κατά τας εξελέγξεις θα εκτυλιχθώσιν επισήμως αι
τελευταίαι ασχημίαι και, κατά τα εθισμένα, θα διαπραχθώσι βεβαίως και ήδη νέαι εν
αυτώ τω βουλευτικώ περιβόλω χείρονες των πρώτων, και ταύτα πάντα όπως
παρασκευασθή η υστάτη πράξις της συγκροτήσεως Βουλής φερούσης τον εξωτερικόν
τύπον της αντιπροσωπείας του Έθνους και αναδεχθησομένην εν ονόματι του Έθνους
την ευθύνην των ανοσιουργημάτων των προσωπικών κυβερνήσεων.
6. Αηδιάζοντες και αγανακτούντες επί τω θεάματι, του οποίου παριστάμεθα θεαταί,
και βλέποντες την γενικήν κατάπτωσιν του φρονήματος των πολιτευομένων,
διστάζομεν επί στιγμήν και ερωτώμεν ημάς αυτούς, μη τυχόν αληθώς πταίει το
Έθνος; Θαρρούντες όμως απαντώμεν, το Έθνος δεν πταίει.
Μετά τα παθήματα του 1862, τίθεται εκ νέου εις το Έθνος το δίλημμα της υποταγής
εις την αυθαιρεσίαν ή της επαναστάσεως. Είνε το Έθνος καταδικαστέον διότι δεν
σπεύδει να παραδεχθή το δεύτερον.
Καλούνται εις την εξουσίαν κυβερνήσεις αποκρουόμεναι παρά της πλειοψηφίας του
Έθνους, χορηγείται εις αυτάς η διάλυσις της Βουλής και συνάμα παν μέσον
επηρεασμού των συνειδήσεων του λαού και νοθεύσεως των εκλογών, και λέγομεν
ύστερον, ότι πταίει ο λαός δια την τοιαύτην κατάστασιν. Τι δύναται ο λαός κατ΄
αυτής; Ουδέν άλλο ή να επαναστατήση. Αλλά τις ο δυνάμενος να κατακρίνη
ευλόγως τον λαόν διότι την επανάστασιν θεωρεί ως έσχατον καταφύγιον, και πριν
ή προέλθη εις αυτήν ζητεί να ίδη εξαντλούμενα όλα τα προληπτικά μέσα; Αν δεν
πταίει ο λαός, πταίουν οι πολιτευόμενοι, λέγουσιν οι άλλοι, και η εξαχρείωσις
αυτών ευθύνει το Έθνος, αφού ούτοι εις το Έθνος ανήκουσιν.
Απαντώμεν, ότι η διαγωγή των πολιτευομένων υα ηύθυνε το Έθνος, αν η Ελλάς
αυτοδιοικείτο, αλλ΄ αφού δια της διαστροφής του Συντάγματος και της
εικονικότητος της Βουλής κυβερνάται πράγματι η Ελλάς ως μοναρχία απόλυτος,
επόμενον ήτο να καταστώσι και οι πολιτευόμενοι οποίους διαπλάττει αυτούς το
νόθον καθεστώς.
7. Λόγω της κακής οικονομικής κατάστασης του κράτους ο Τρικούπης
αναγκάστηκε να επιβάλει βαριά φορολογία. Έτσι προκάλεσε την
έντονη δυσαρέσκεια του λαού. Συναντάμε δημοσιεύματα και
επώνυμες καταγγελίες για υπερβάσεις των αποφάσεων εκ μέρους
των δημοτικών εισπρακτόρων και αργότερα ακόμη και βιαιοπραγίες
καταγράφονται εναντίον αγροτών που προσπαθούσαν να εισάγουν
τα προϊόντα τους προς πώληση στη Λαμία, στην Πάτρα, στην
Τρίπολη. Αλλά τη μεγαλύτερη αντίδραση και σοβαρά επεισόδια
προκάλεσε η εξαγγελία του Χαρίλαου Τρικούπη περί κατάργησης
των αναχρονιστικών «διαπυλίων τελών».
Ακόμη ξεσηκώθηκαν οι ιδιοκτήτες των ακινήτων προκαλώντας
οξύτατες αντιδράσεις και συμβάλλοντας στην πτώση του Χαρίλαου
Τρικούπη. Οι ιδιοκτήτες συγκεντρώνονταν στην Ομόνοια
κραυγάζοντας εναντίον της φορολογικής μεταρρύθμισης και
αναστατώνοντας την πολιτική και την κοινωνική ζωή της χώρας.
8.
9.
10.
11. Στις 27 Απριλίου 1875, ο Χαρίλαος Τρικούπης γίνεται για
πρώτη φορά πρωθυπουργός. Τα επόμενα 20 χρόνια θα
είναι ο κυρίαρχος στο πολιτικό σκηνικό, εκπροσωπώντας
την ανερχόμενη αστική τάξη. Μεγάλοι του αντίπαλοι θα
είναι αρχικά ο πολιτικός του μέντορας Αλέξανδρος
Κουμουνδούρος και στη συνέχεια ο «λαϊκιστής» Θεόδωρος
Δηλιγιάννης, που εκπροσωπούσαν τα «παλιά τζάκια».
Κουμουνδρούρος
Δηλιγιάννης
12.
13. Η εκλογική επιτυχία του Χ. Tρικούπη το 1881και ο
θάνατός του Κουμουνδούρου δημιούργησαν κενό
ηγεσίας στην αντιπολίτευση. Από τα μέσα του 1883
ωστόσο ο Θ. Δηλιγιάννης πέτυχε να συγκροτήσει ένα
αντιτρικουπικό πολιτικό μέτωπο, συσπειρώνοντας την
πλειονότητα των αντιφρονούντων βουλευτών.
Στις εκλογές που διεξήχθησαν τον Απρίλιο του 1885
θριάμβευσε. Το σύνθημα "κάτω οι φόροι", που τότε
εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ελληνική πολιτική
ζωή, έγινε η σημαία του αντιπολιτευτικού αγώνα του
Δηλιγιάννη. Η συνθηματολογία αυτή βρήκε ευρεία
κοινωνική αποδοχή, ιδίως στα χαμηλότερα κοινωνικά
στρώματα, νομιμοποιώντας έτσι τη δυναμική και
ακραία αντιπολιτευτική του στάση.
14. Για να αποτρέψει την ψήφιση νέων νόμων προέτρεπε
τους βουλευτές του να μιλούν πολλές ώρες από το
βήμα της Βουλής συνήθως για άσχετα θέματα, με
αποτέλεσμα οι κυβερνητικοί βουλευτές να κουράζονται
και να αποχωρούν σταδιακά από την αίθουσα των
συνεδριάσεων. Κατόπιν υπέβαλλε ενστάσεις απαρτίας.
Χαρακτηριστική είναι η αγόρευση αρκάδα βουλευτή για
την ετυμολογία και τη σημασία της λέξης
"μπουρμπουλήθρα".
Από την άνοιξη του 1884 εγκαινίασε την τακτική
αποχώρησης από τη Βουλή, διευκολύνοντας έτσι την
ψήφιση νόμων που υπολόγιζε ότι θα προκαλούσαν και
θα ενέτειναν την αντικυβερνητική δυσαρέσκεια.
Μάλιστα, την ώρα που εντός του Κοινοβουλίου
ψηφίζονταν, χωρίς ουσιαστικό κοινοβουλευτικό έλεγχο,
νέα φορολογικά και οικονομικά μέτρα, έξω από αυτό
οργανώνονταν από το Θ. Δηλιγιάννη συγκεντρώσεις
διαμαρτυρίας.
15. Η τακτική αυτή απέδωσε τη σταδιακή
προσχώρηση στην αντιπολίτευση αριθμού
βουλευτών που έως τότε στήριζαν το Χ.
Τρικούπη. Η καταψήφιση της κυβέρνησης ήταν
ζήτημα χρόνου και η αφορμή δόθηκε το
Φεβρουάριο του 1885.
Το αποτέλεσμα των εκλογών επιβράβευσε τη
δυναμική αντιπολιτευτική τακτική του Θ.
Δηλιγιάννη και ο ίδιος εδραιώθηκε και
λειτούργησε ως πολιτικός εκφραστής της
δυσαρέσκειας που προκαλούσαν οι
μεταρρυθμίσεις του Τρικούπη στην οικονομία
και το διοικητικό μηχανισμό.
