1. Ο Άνθρωπος και η φύση στη
ζωγραφική

2. Ο άνθρωπος στη φύση
Στην ελληνική μυθολογία, η πιο παλιά αντίληψη για την καταγωγή του ανθρώπου είναι εκείνη,
όπου το νερό και το χώμα σχημάτισαν το κορμί του, που φύτρωσε στο έδαφος, σαν ένα βλαστάρι
δέντρου. Όμως, κατά τον αστικό τρόπο ζωής, ο άνθρωπος εκτοπίζει το φυσικό του περιβάλλον,
αδιαφορώντας για τις συνέπειες των επιλογών του.
Η εμφάνιση της τέχνης δεν είναι αποτέλεσμα τυχαίου γεγονότος, αλλά σηματοδοτεί μια
εσκεμμένη προδιάθεση του ανθρώπου να έρθει σε δημιουργική αντιπαράθεση με τη φύση.
Την <<αντιπαλότητα>> αυτή συνέβαλαν πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, οι οποίοι είδαν
την τέχνη ως μια συνειδητή και σκόπιμη ανθρώπινη δραστηριότητα (όχι αναγκαστικά
καλλιτεχνική), η οποία κινείται στον αντίποδα μιας προϋπάρχουσας αναπόφευκτης
αναγκαιότητας, που είναι ο φυσικός κόσμος. Μάλιστα, η κίνηση αυτή από τη φύση στην τέχνη
σηματοδοτεί το πέρασμα του ανθρώπου από τη <<βαρβαρότητα>> στον πολιτισμό.

3. Με τη διαδοχή όμως των επόμενων γενεών ξεκινά με σταθερά και αργά βήματα η
απομάκρυνση από τους θεούς, που οδηγεί τον άνθρωπο σε εκφυλισμό και παρακμή.
Αποκορύφωμα αυτής της παρακμής είναι το χάλκινο και κυρίως το σιδερένιο γένος, κατά τα
οποία ο άνθρωπος για να επιζήσει βασίζεται στην ανάπτυξη εργαλείων και τεχνολογίας, που
οδηγούν στην άνθηση των τεχνών ως αυτόνομων δραστηριοτήτων. Σε εντελώς διαφορετικό
επίπεδο κινείται η δεύτερη παράδοση αναφορικά με την αντιπαράθεση φύσης και τέχνης.
Βασικό δόγμα αυτής θεώρησης είναι η πορεία του ανθρώπου από λιγότερο σε περισσότερο
ολοκληρωμένες δομές και μορφές, η κατάληξη των οποίων είναι η δημιουργία οργανωμένων
κοινωνιών, που βασίζονται στο νόμο και στις τέχνες. Κατά τον τρόπο αυτό, η πρόοδος του
ανθρώπου στηρίζεται στην αντίθεση φύσης και νόμου-τέχνης, με τα τελευταία να ταυτίζονται
με κάθε οργανωμένη, εκούσια και στοχευόμενη πράξη ή δημιουργία του ανθρώπου, που
καθιερώνει την ποιοτική διαφοροποίησή του από τη φύση. Ως εκ τούτου, η ανθρώπινη
κοινωνία υπερβαίνει τη φύση και δημιουργεί πολιτισμό, ο οποίος βασίζεται αρχικά στο νόμο,
στην ανάπτυξη των επιστημών και την καλλιέργεια των γραμμάτων και των τεχνών.

4. Η ζωγραφική την εποχή της Αναγέννησης
Το 14ο αιώνα οι πνευματικοί άνθρωποι της Αναγέννησης επιδόθηκαν σε μια διαρκή προσπάθεια
αποτίναξης των παλαιών κανόνων που επικρατούσαν στο μεσαιωνικό κόσμο και αγωνίστηκαν με
πάθος, ώστε να κυριαρχήσουν οι κλασικές αξίες της ελληνικής αρχαιότητας στη ζωή των
ανθρώπων.
Η ζωγραφική της Αναγέννησης εκφράζει την επιστροφή στη φύση, την παρατήρηση, την
πνευματική περιέργεια, τη λατρεία στο αρχαίο κάλος. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της
Αναγεννησιακής ζωγραφικής είναι:
- τέχνη με επίκεντρο τον άνθρωπο
- πιστή αναπαράσταση της φύσης _ απεικόνιση της γήινης ομορφιάς
- αρμονική ένταξη του ανθρώπου και των πραγμάτων στο φυσικό του περιβάλλον

5. Ανθρωπισμός και καλλιτεχνική παραγωγή
Σε αντίθεση με την περίοδο του Μεσαίωνα, κατά την οποία η καλλιτεχνική δημιουργία ήταν
πρωτίστως στραμμένη σε θρησκευτικά θέματα, η αναγέννηση χρησιμοποίησε ανθρωπιστικά και
μυθολογικά θέματα. Η ανανέωση της φιλοσοφικής σκέψης παρέχει στους καλλιτέχνες νέες ιδέες
και ειδικότερα ο νεοπλατωνισμός θέτει τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου. Η μελέτη των
αρχαίων κειμένων και η αναγέννηση της φιλολογίας επέτρεψε ακόμα στους αρχιτέκτονες να
εγκαταλείψουν τις γοτθικού τύπου φόρμες.
Φύση – Ζωγραφική (Φουτουρισμός)
Ο φουτουρισμός ήταν λογοτεχνικό καλλιτεχνικό και ουτοπικό κίνημα του 20ου αιώνα. Θεωρείται
κυρίως ιταλική σχολή στο χώρο της λογοτεχνίας και της τέχνης που ωστόσο υιοθετήθηκε και από
τους καλλιτέχνες άλλων χωρών, ειδικότερα της Ρωσίας. Ο φουτουρισμός αναπτύχθηκε σχεδόν σε
όλες τις μορφές της τέχνης, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την ποίηση, τη μουσική, το θέατρο και
επίσης και στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό (1909-1920).

6. Άνθρωπος και ζωγραφική
Ο χρόνος γυρνάει πίσω στο 2002. Ο Laurent La Gamba επιχειρεί να βρει νέα πεδία δράσης για
την τέχνη του (ζωγραφική). Τότε είναι που κάνει την πρώτη του απόπειρα να … εξαφανίσει
ανθρώπους στον πραγματικό κόσμο. Στόχος του, όπως λέει, είναι να << σαγηνέψει >> το θεατή,
<< παίζοντας >> με τα όρια της αντιληπτικής του ικανότητας.
Από τότε, κύλησε μπορεί νερό στο αυλάκι και όπως μεταδίδει το RT, ο 48χρονος καλλιτέχνης έχει
τη δυνατότητα πλέον να … εξαφανίζει ανθρώπους μπροστά από ψυγεία, αυτοκίνητα και πισίνες!
Το μόνο που χρειάζεται είναι … αρκετή υπομονή και μπόλικο χρώμα.

7. Ζωγραφική των σπηλαίων
Αν και ο άνθρωπος σύμφωνα με την επιστήμη, χρησιμοποιούσε εργαλεία μισό εκατομμύριο
χρόνια πριν, η έκφραση του ανθρώπου μέσα από την τέχνη χρονολογείται γύρω στο 3000 π.Χ.
στην κυνηγετική περίοδο της ανθρωπότητας. Τα δείγματα, βρέθηκαν στην Ευρώπη και είναι
ζωγραφική σε σπήλαια με αναπαραστάσεις αλόγων, στο Lascaux της Ν.Δ. Γαλλίας. Η τέλεια
ανεπτυγμένη τέχνη αυτή των σπηλαίων μπορεί να διαιρεθεί σε 3 φάσεις τεχνοτροπίας. Η πρώτη
περιγραμματική με λεπτό μονόχρωμο γέμισμα. Η δεύτερη με δίχρωμο πλάσιμο. Η Τρίτη
πολύχρωμη με φευγαλέα εντύπωση κίνησης και όγκου. Τα υλικά ήτα κάρβουνα και γαιώδη
χρώματα (χωμάτινα).
Οι φημισμένες κορδελωτές γραμμές που σχεδιάστηκαν από ανθρώπινα δάχτυλα, κατά μήκος του
σπηλαίου της Altamira, είναι η αρχή της ανάγκης του να αναπαραστήσει και να δημιουργήσει
ολοκληρωμένες φόρμες ζωομορφικών παραστάσεων, όπου τίποτα δεν έχουν να ζηλέψουν σε
τεχνική ολοκλήρωση από τη σύγχρονη ζωγραφική. Τι είναι όμως αυτό που σπρώχνει τον άνθρωπο
να θέλει να εκφράσει αυτό που τον πλημμυρίζει και να το αποτυπώσει στον υγρό πηλό μιας
σπηλιάς; Ίσως είναι η αντίληψη της διαφορετικότητάς του, μέσα στην ολότητα. Τη
διαφορετικότητα που τον οδηγεί να αντιλαμβάνεται ανώτερα στοιχεία προς αυτόν, δυνάμεις που
κυριαρχούν στη φύση και εκφράζονται από αυτήν κι αυτό γίνεται μέτρο του.

8. Ζωγραφική πάνω σε ανθρώπινα σώματα
Χρησιμοποιεί τις πολύχρωμες μπογιές της και εξοπλισμένη με υπομονή και επιμονή ζωγραφίζει
μοτίβα από το ζωικό βασίλειο επιλέγοντας γυμνά ανθρώπινα σώματα ως καμβάδες. Η
Αμερικανίδα 39χρονη καλλιτέχνης Shannon Holt, έχοντας εμπειρία ετών στη ζωγραφική σε ξύλο
και μέταλλο, κάνει την πρώτη της απόπειρα σε ζωντανό καμβά και κερδίζει τις εντυπώσεις.
Η ζωγράφος ξοδεύει 6 με 12 ώρες εκπαιδεύοντας τα μοντέλα να υιοθετήσουν τη σωστή στάση και
στη συνέχεια ζωγραφίζει με λεπτομέρεια τα σώματά τους αναπαριστώντας διάφορα είδη του
ζωικού βασιλείου.
<< Το σώμα είναι η καλύτερη επιφάνεια για να έχει επιτυχία η δουλειά μου. Είναι κουραστικό το
στήσιμο και χρειάζεται υπομονή, αλλά το αποτέλεσμα μας δικαιώνει όλους >> δηλώνει. Και δεν
έχει άδικο, αφού δύσκολα ο θεατής αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του ανθρώπινου σώματος στα
έργα της.

9. << Νεκρή φύση>>
Νεκρή φύση είναι ένα έργο τέχνης που απεικονίζει κυρίως άψυχα αντικείμενα, τα οποία μπορεί να
είναι λουλούδια, φυτά, κοχύλια, βιβλία, αγγεία. Με ρίζες από τον Αιγυπτιακό πολιτισμό, την
Αρχαία Ελλάδα, τη ρωμαϊκή εποχή και ιδιαίτερα την Πομπηία της Νοτίου Ιταλίας, οι νεκρές
φύσεις εμφανίζονται και είναι αγαπημένο θέμα στην ιστορία της τέχνης. Ο καλλιτέχνης δίνει ζωή
στα αντικείμενα που καλείται να απεικονίσει έχοντας μεγαλύτερη ευχέρεια στη διάταξη των
στοιχείων του σχεδίου σε μια σύνθεση πιο άμεση από ό,τι πίνακες με θέματα όπως τοπίο ή
πορτρέτο.

10. Πάμπλο Πικάσο
Ο Πάμπλο Πικάσο (25 Οκτωβρίου 1881 – 8 Απριλίου 1973) ήταν Ισπανός ζωγράφος. Είναι ένας
από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ου αιώνα, συνιδρυτής μαζί με τον
Ζωρζ Μπρακ του κυβισμού και με σημαντική συνεισφορά στη διαμόρφωση και εξέλιξη της
μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης. Πρώτη σύζυγος του Πικάσο ήταν η ρωσίδα χορεύτρια Όλγα
Κοκλόβα. Στις αρχές Μαρτίου του 1961 σε ηλικία 79 ετών, ο Πάμπλο Πικάσο παντρεύτηκε την
34χρονη Ζακλίν Ροκ μοντέλο, μελαχρινή με πράσινα μάτια, την οποία απαθανάτισε σε αρκετούς
πίνακές του. Ο γάμος, όχι θρησκευτικός, τελέστηκε εν πλήρη μυστικότητα στο Βαλορί της Κυανής
Ακτής και ήταν δεύτερος και για τους δύο.
Η σχέση του Πικάσο με τη φύση
Ο Πικάσο διατυπώνει απερίφραστα τη θεωρία του για την παντοδυναμία της τέχνης έναντι του
ανθρώπου και ότι το συμφέρον όλων είναι να οικοδομηθεί μια καλή σχέση ανάμεσα σε αυτούς και
τη φύση καθώς αυτή παρέχει στους καλλιτέχνες τις αφορμές για την καλλιτεχνική δημιουργία. Ο
ζωγράφος κρίνει ότι οι καλλιτέχνες έχουν το δικαίωμα να παρέμβουν εν μέρει στη φύση χωρίς αυτό
να σημαίνει ότι εναντιώνονται σε αυτήν. Ο Πικάσο καταθέτει την επιθυμία του να εργαστεί όπως
εργάζεται η φύση. Σεβόμενος τους ίδιους νόμους με εκείνη και παράλληλα νιώθοντας διαρκώς την
ελευθερία της δημιουργίας. Τέλος, ο Πικάσο δηλώνει πως δεν προσπαθεί να εκφράσει τη φύση,
προσπαθεί να εργαστεί όπως η φύση και η πρόθεσή του είναι η εσωτερική ένταση να
παρουσιάζεται στον παρατηρητή ως βιασμός της παραδοσιακής τέχνης.

11. Κώστας Σπυριούνης
Θεωρείται ένας από τους καλύτερους ζωγράφους της γενιάς του. Τα περισσότερα έργα του έχουν
αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια από καταξιωμένους καλλιτέχνες σε Ελλάδα και εξωτερικό.<< Μη
λέτε πολλά γι΄ αυτά τα έργα. Είναι φίνα και αυτοαμυνόμενα >> είχε πει ο κορυφαίος Έλληνας
ζωγράφος Γιάννη Τσαρούχης σχολιάζοντας δημιουργίες του Κώστα Σπυριούνη, του ανθρώπου που
κάνει αθάνατες τις μεγάλες προσωπικότητες στα γραμματόσημα των ΕΛ. ΤΑ.
Για τον Κώστα Σπυριούνη ζωγραφική σημαίνει ζωή, πηγή έμπνευσης αλλά κι ένας τρόπος για να
εκφράζει την αγάπη του στο τοπίο, στη φύση, στον άνθρωπο. Μια ματιά αν ρίξει κάποιος στα έργα
που κατά καιρούς έχει υπογράψει, είναι αρκετή για να καταλάβει πως είναι πλημμυρισμένος από
καλλιτεχνική αρτιότητα και λατρεία για το τέλειο. Άλλωστε αν δεν ήταν αυτό που είναι, δεν θα
δεχόταν ίσως ποτέ μια σημαντική πρόταση που του έγινε το 2009 από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία,
να είναι ο ζωγράφος που με την υπογραφή του θα κυκλοφορούσε μια σειρά από γραμματόσημα με
πρόσωπα-θρύλους του ελληνικού σινεμά και του λαϊκού τραγουδιού.
<< Για μένα η συνεργασία αυτή ήταν μια από τις σημαντικότερες της καριέρας μου. Ήταν ένα
ωραίο ταξίδι στο χρόνο με συντροφιά όλους αυτούς τους σπουδαίους ανθρώπους που γνωρίσαμε
μέσα από τις ταινίες τους και τη μουσική τους >> αναφέρει στην <<Espresso>> ο ζωγράφος
Κώστας Σπυριούνης, ο οποίος φωτογραφήθηκε στο εργαστήριο και ησυχαστήριό του στο
Χολαργό.

12. << Μέσα από αυτή τη δουλειά που τμηματικά κράτησε τρία χρόνια είχα την ευκαιρία να γνωρίσω
μέλη των οικογενειών όλων αυτών των σπουδαίων ανθρώπων που τους γνώριζαν καλύτερα από
τον καθένα μας. Έμαθα για το χαρακτήρα τους, τη ζωή τους όταν τα φώτα της σκηνής έσβηναν,
αλλά και πολλά μυστικά της επιτυχίας τους >>.

13. Ζωγραφική με τον άνθρωπο και τη φύση

24. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ
Στις επόμενες διαφάνειες παραθέτονται οι εργασίες των μαθητών του project.
Οι μαθητές χωρίστηκαν σε τέσσερεις ομάδες των 3-5 ατόμων η κάθε μία και κάθε ομάδα έκανε σε
χαρτί ένα πρόχειρο σχέδιο σχετικά με το θέμα μας.
Στη συνέχεια, κάθε ομάδα ανέλαβε να αποτυπώσει το σχέδιό της σε μία πλευρά της κολόνας που
έχουμε στο εργαστήριο της τεχνολογίας.
Βλέπουμε τις πλευρές της κολόνας με κάποιες λεπτομέρειες των σχεδίων.

25. ΟΜΑΔΑ 1
Δρίτσα Αριάδνη Β1
Νικολάκη Αικατερίνη Β2
Τσαπρούνη Χριστίνα Β3

28. ΟΜΑΔΑ 2
Σειτάι Μαρσέλ Β4
Οικονόμου Νικόλαος Β4
Μιχαήλ Αλέξιος Β4
Χριστοδουλής Γεώργιος Β4
Θεοδωρόπουλος Γεράσιμος-Νικόλαος Β4

31. ΟΜΑΔΑ 3
Σφέτσας Βασίλειος Β3
Τσικρικάς Ιωάννης Β3
Φρούτζος Χρήστος Β3
Ντούγκα Ρεντιόν Β2

34. ΟΜΑΔΑ 4
Μητρούση Στυλιανή Β4
Κορωνιά Ελένη-Μαρία Β4
Λάζαρη Νίκη Β4
Μεθενίτη Ανδριάνα-Δήμητρα Β2

37. Στις επόμενες διαφάνειες έχουμε επίσης εργασίες των μαθητών του project.
Κάθε μαθητής έκανε ένα σχέδιο σχετικά με το θέμα μας, αυτή τη φορά στο χαρτί.
Βλέπουμε τις λεπτομέρειες από τα σχέδια των μαθητών και την ολοκλήρωση αυτών των σχεδίων.

55. Για την πραγματοποίηση αυτής της εργασίας συνεργάστηκαν οι μαθητές του τμήματος Β6-Project
της Β΄ τάξης του 1ου Γυμνασίου Μαρκοπούλου, υπό την εποπτεία της καθηγήτριας Μπενέτου
Ευτυχίας ΠΕ17.04-ΠΕ19.
Δρίτσα Αριάδνη Β1
Νικολάκη Αικατερίνη Β2
Ντούγκα Ρεντιόν Β2
Μεθενίτη Ανδριάνα-Δήμητρα Β2
Τσαπρούνη Χριστίνα Β3
Σφέτσας Βασίλειος Β3
Τσικρικάς Ιωάννης Β3
Φρούτζος Χρήστος Β3
Μητρούση Στυλιανή Β4
Κορωνιά Ελένη-Μαρία Β4
Λάζαρη Νίκη Β4
Σειτάι Μαρσέλ Β4
Οικονόμου Νικόλαος Β4
Μιχαήλ Αλέξιος Β4
Χριστοδουλής Γεώργιος Β4
Θεοδωρόπουλος Γεράσιμος-Νικόλαος Β4