AE10

1. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea
Gorputz heziketan Euskal dantzak gure
kulturan murgiltzeko asmoz
“Eskuak gora denok, kriskitinak martxan jarri… eta… goazen denok
hankak mugitzen hastera!! Gaur arin-arinarekin hasiko gara gaztok!
Animo, mugitu ondo gerriak”
Halaxe esaten zigun Heziketa Bereziko Jon irakasleak DBHn euskal
dantzak ikasten hasi ginenean. Kostata baina dozena bat dantza
inguru ikastea lortu genuen urte eta ebaluaketa ezberdinetan zehar.
Noski, dantzak saskibaloiak, futbolak edota pilotak bezain
garrantzitsuak ziren eta gogor saiatzen ez bazinen azterketan 0
borobila jasoko zenuen. Orain ordea, ikastolara praktikalari gisa
bueltatu naizen honetan txiki txikitatik hasi dira euskal kulturaren
altxor handia den euskal dantzetan murgiltzen. Izan ere, Iñigo Aritza
ikastolako ikasleek, HHtk DBHraino gorputz hezkuntzako saioetan
euskal dantzak ikasten hasiak dira eta harritzekoa da lehen
hezkuntzako ikasleek nola dantzatezn duten.
Baina tira, hau eskola guztietan ematen al da? Nork
markatzen du eskolan euskal dantzak ikasi ala ez? Lehenik eta behin,
esan beharra dago, Iñigo Aritza ikastolaren balioak euskal kultura eta
balioak sustatzearekin biziki loturik daudela. Hala definitzen du bere
burua Iñigo Aritzak euskarari dagokionean:
 Bere zeregina pertsonak heztea izanik, beste kultura eta
hizkuntza batzuetara irekiak egonik ere, euskararen eta euskal
kulturaren berezko nortasun eta idiosinkrasia izango ditu
oinarri (ohitura, tradizio, historia...).
 Euskara eta euskal kulturaren ezagutza eta horiekiko lotura
afektibo sakona duten ikasleak heziko dituena, beti ere
inguruko eta mundu zabaleko hizkuntza eta kulturarekiko
jarrera irekiak sustatuz.

2. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea
 Ikastolak ikasle berrien euskalduntze prozesua burutuko du,
horretarako murgiltze eredua jarraituko du eta lehenengo
eskolatzeari arreta berezia eskainiko dio.
 Heziketa euskalduna eskainiko die bere neska-mutilei, euskara
bere komunikazio eta harreman tresna arrunt bilaka dadin.
 Haurraren bizi soziala osatzen duten harremanetan euskararen
erabilera bultzatuko du. Hizkuntzaren berreskurapen eta
normalizazioa helburu izanik, kontzientziatze maila eta gure
inguruko motibazioa landuko dituelarik.
Argi dago beraz, ikastetxe honek argi eta garbi uzten duela bere
burua definitzeko garaian euskal cultura, tradizio eta ohituren
transmisioa izango dituela oinarri. Hala eta guztiz ere, LOGSE edota
LOMCEk ez du zehazten (ezta Heziberrik ere ez), ikastetxeek
euskararekiko izango duten jarrera. Hortaz, nahiz eta ikastoletan
edota hainbat ikastetxeetan euskara bultzatzeko jarrera dagoen,
askotan irakasleen esku gelditzen da, curriculum ezkutuan, zer balore
transmititu eta zein ez. Ildo honetatik, etorkizuna hainbat
zentzutan oso beltz ikusten dudala onartu beharra daukat.
Donostiako Magisteritza eskolan euskararekiko dagoen jarrera
ikustea baino ez dago. Gure gelan esaterkao, kopuru handi batek
euskararekiko sentsibilizazio eskasa duela esatera hausartzen naiz.
Beraz, nola transmitituko dizkiegu euskalduntzeak bere gain hartzen
dituen baloreak gu geu kontzitziatuta ez bagaude? Aurrekoan irakasle
batek esaten zidan, Euskal Herria euskalduntzeko, hezkuntza politikak
aldatzearekin batera irakasleen kontziatzia eta konpromisoa bermatu
beharra dago, bestela jai daukagu!
Altsasuarron Santa Ageda ospakizuna bere
osotasunean ezagutarazi beharra dago!
Egun handiak dira Santa Agedarenak Altsasuko herrian eta
aurten ere, kinto eta kintak ikastolara diru eske etorriko dira. Hala
ere, ikastolara “oles egitera

3. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea
eta eskean” datorren ikasle-ohien taldetxoa baino askoz gehiago dira!
Altsasuko herrian Santa Ageda ospakizunak berebiziko garrantzia du
eta honen inguruan gure iaksleei transmititu diezaiekeguna ere guztiz
erlatiboa izan daiteke. Horregatik bada, guztiz beharrezkoa iruditzen
zait, irakasleek lekuan lekuko ohituren berri izatea eta zapalduak izan
diren ohitura horiei behar bezalako garrantzi ematea, ondare
historikoari duen garrantzia emanaz.
Beraz, zer da altsasuarrontzat Santa Ageda? Zein zentzu
zeukan lehen eta zein zentzu dauka orain? Tira, Euskal Herri
osoarentzat Santa Agueda bezpera egun handia dugu, kalez kale
eskean joateko. Hala ere, Altsasuko Santa Ageda ospatzeko tradizioa
bost egunateko ospakizun zabala da, erlijiotik asko aldentzen dena;
zentzu honetan Altsasuko webgune ofizialak zera dio:
Erregeen egunean, Meza nagusiaren ondoren, Santa Agedaren
festarako erregea hautatzen da jaian parte hartu behar duten gazteen
artean. Hautaketa udaletxean egiten da. Gazteak biribil bat osatzen dute eta
alkateak , erdian, txanpon bat botatzen du lurrera. Txanponaren arranoaren
buruak nori begira, harexekin hasten da kartak banatzen. Lehenengo erregea
suertatzen zaion gaztea izango da jaiaren antolatzailea. Bigarren erregea
neska kintoek emandako opilak bilduko ditu. Egun horretatik aurrera,
zortzikoaren entsaioak hasten dira Luis María López de Goikoetxea
jaunarekin, Santa Ageda egunaren bezpera arte.Festaren eguneko
protagonistak "kintoak" dira, 18 urte betetzen dituzten neska-mutilak. Festa
hauek gazte guztiek zortziko bana dantzatu ahal izateko behar duten adina
denbora irauten dute. Santa Ageda egunaren goizean eskean ibiltzen dira
kintoak, behar den bezala jantzita: arropa zuriz, lau zapi lepoan eta gorosti
makila bat zetazko zintekin ederki apaindurik. Erratilu bat eramaten dute
etxeetan eta kalean jendeak emandakoa biltzeko. Erregeak txistulariek
lagunduta joaten dira. Arratsaldean, bazkalostean, zortzikoak hasten dira
plazan, erregea lehendabizikoa izanik.
Informazio hau zuzena da eta herrikoa ez den irakasle batek
ospakizunaren berri jasotzean, hauxe jasoko du. Hala ere, egindezagun
atzera. Santa Ageda ospakizuna franquismo garaitik hona izugarri
aldatu da eta emakumea ikusle izatetik protagonista izatera pasa da
Altsasun. Askok ez dute honen berri eta Bilgune Feministak eta
Altsasuko Feministek honen harira egindako lanketa eskolara eraman
beharra dago, dudarik gabe!
Gure haurrek ere jakin dezatela “emakumezkoek festan
espazioa lortzea zenbat kosta izan den. Jendeak pentsatzen
baitu betidanik izan dela gaur egun den moduan”, hona hemen
Altsasuko Santa Ageda ospakizunaren kronologia laburra
emakumearen espazioari dagokionean:

4. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea
1962 Mutilek estreinakoz neskak kafe batera gonbidatu
zituzten.
1963 Neskak txistulariekin hitz egin eta mutilekin batera
kalejiran ibili ziren, ez tirabirarik gabe.
1985 Neskek mutikoekin batera parte hartzea adostu zuten,
baina ezezkoa jaso zuten. 17
neskek ez zuten Santa Agedarik ospatu.
1990 Santa Agedari buruzko jardunaldiak, Altsasuko
Feministak antolatuta.
2000 Aurreneko erregina aukeratu zuten.
2001 Erregina eta erregina-ordea aukeratu zituzten
estreinakoz.
2005 Bi neskek zortzikoa dantzatu zuten.
2008 Lau neska ez beste guztiak dantzatu zuten zortzikoa.
2013 Neska-mutilek dena elkarrekin ospatu zuten.
Data hauek esanguratsuak dira denak eta hurrengo
belaunaldiari eskola testuinguruan eskaini beharra diogu,
Altsasuar neska mutilok memoria historikoa osatzen joan
beharra daukagulako. Amaitzeko, hona hemen Bilgune
Feministak argitaratutako “Ikusle izatetik, protagonista
izatera” dokumentalaren esteka:
https://www.youtube.com/watch?v=__NM6NFWqh4
Mozorro sexista gehiagorik ez mesedez!

5. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea
Ihauteriak ate joka ditugu, larunbatean bertan emango zaie hasiera
Altsasuko gazteen ihauteriei Santa Agedarekin bat etorriaz eta denda
asko ihauteritako jantzi, konplementu, maquillaje …-ez gainezka
daude! Larunbatean kaleak kolorez, fantasiaz, poztasunez eta
irribarrez beteko dituzte altsasuarrek baina ospakizun honek ere
sexismoa berriro ere agerian uzten du. Izan ere, mozorro ugarik
genero rolak eta estereotipatuak errepikatu eta sustatzen dituzte.
Gainera, ez dago binomismoaren aferatik irteten ez den ia
mozorrorik!
Honek bada nire urteroko barne alarma pizten du, eta
gaurkoan ARGIA aldizkariaren artikulu interesgarri bat irakurri eta
honako galderak nire egin ditut:
• Zergatik bereizi neskentzako eta mutilentzako mozorroak ?
• Zergatik nesken mozorroetan nagusi dira gorputza agerian
uzten dituzten jantziak (minigona…)?
• Zergatik neskei zuzendutako mozorro batzuk dirudite
gizonezko batzuen fantasia sexualetik aterata daudela?
• Zergatik izaten da errazagoa topatzea emakumeen mozorro
“sexyak” gizonenak baino?
• Zergatik mutil txikiek “futbolariz” eta neskatxoak
“printzesaz”?
• Zergatik mutilek dute erraztasun handiagoa neskez
mozorrotzeko, neskek mutilez baino?
Galdera guztiek hausnarketa propio baterako ematen badute ere,
modu orokorrean galderei erantuzten saiatuz gero ohartuko gara
bentan janzten ditugun mozorroek sexismoari bide zabala irekitzen
diotela. Agian horrexegatik gorroto ditut hainbeste ihauteriak! Beti
mozorro idealaren bila, beti neska jantzi hori ondo edo gaizki
geldituko zaizula pentsatzen…

6. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea
Ihauteri hauek ez dute HERRI IHAUTERIEKIN zerikustekorik!
Hauek bai gustoko ditudala, bertan bai ez direla genero rolak
bereizten. Ihauteri hauek bai disfrutatzen ditudala, etxeko zaku eta
zapi zaharrak hartu, jostorratzatzarekin ateratzen dena sortu,
aurpegia estali, larrua jantzi eta kalera! Edo beste batzuetan,
momotxorroa hartu, aurpegia odolez bete eta sardarekin kaña
ematera! Zenbat eta gutxiago prestatu eta zenbat eta
pertsonalizatuagoa joan askoz hobe!