Een notitie van de VOB

1. De digitale
bibliotheek
Schatkamer van de Toekomst

2. De digitale
bibliotheek
Schatkamer van de Toekomst

3. Inhoudsopgave
2. Organisatiediensten 28
Inhoudsopgave 4 2.1 Managementinformatiesysteem 28
Voorwoord 6 2.2 Relatiebeheersysteem 29
4 Inleiding 8 2.3 Centrale ledenadministratie 30 5
Doel en doelgroep 9
Outline 9
Eindsituatie 10 II De positionering 32
INHOUDSOPGAVE
3. De bibliotheek 34
I De digitale bibliotheek 12 3.1 Missie en ambitie 34
1. Webdiensten 14 3.2 De digitale bibliotheek in de kenniseconomie 35
1.1 Karakterisering website 14 3.3 Belang van de digitale bibliotheek 35
1.2 Inhoud website 15 3.4 Doelgroepen en hun verwachtingen 36
1.2.1 Catalogus 16 4. Het merkbeeld: twee pijlers 40
1.2.2 Lijsten 17 4.1 Schatkamer (verbeelding,verleiding en bronnen) 40
1.2.3 Themapagina’s 17 4.2 Ontmoetingsplaats (systematische ontsluiting
1.2.4 Lokale informatie 18 van ideeën en materialen) 41
1.2.5 Personalisatie 19 5. Het merkbeeld: vijf kenmerken 42
1.2.6 Partnerschappen 19 5.1 Inspirerend 42
1.3 Voorbeelden van widgets 20 5.2 Betrouwbaar 42
1.3.1 Basiswidgets 20 5.3 Verbindend 43
1.3.2 Verrassende widgets 24 5.4 Vrij toegankelijk 43
1.3.3 Innovatieve widgets 27 5.5 Begeleidend 44

4. 6 7
VOORWOORD
Voorwoord
De digitale bibliotheek is één van de onderdelen van
de vernieuwde bibliotheek. Vragen als “Welke rol
speelt de digitale bibliotheek?” “Hoe wordt het
merkbeeld vertaald naar de digitale wereld?” en
“Welke functies vervult de digitale bibliotheek?”
komen uitgebreid aan bod.
Delen van dit verhaal komen overeen met het
merkdocument ‘De positionering en het merkbeeld
van de Bibliotheek. Schatkamer van de toekomst’.
De focus van dit stuk is echter wezenlijk anders.
Zoals de ondertitel al aangeeft staat hier de digitale
bibliotheek centraal.

5. Inleiding
De bibliotheken vormen samen de grootste Doel en doelgroep
maatschappelijke non-profit organisatie met leden. Dit document is bedoeld voor bibliotheekdirecteuren en
8 Meer dan 4 miljoen Nederlanders zijn lid van de hun medewerkers. Het geeft inzicht in de opbouw van de 9
bibliotheek. Tegelijkertijd heeft de bibliotheek in de digitale bibliotheek en onderbouwt het belang ervan.
digitale wereld nog een bescheiden rol.
Outline
INLEIDING
Maatschappelijke ontwikkelingen als digitalisering In het eerste deel komen de diensten van de digitale
en toegenomen welvaart laten de bibliotheken niet bibliotheek aan bod. De diensten hebben betrekking op
ongemoeid. Maar juist in een maatschappij waar we twee terreinen: de website en de organisatie van een
dagelijks overspoeld worden met nieuwe informatie is er bibliotheek. Deze twee sets met diensten worden ook
een duidelijke rol voor de digitale bibliotheek weggelegd. wel koffers genoemd: één met webdiensten en één met
De digitale bibliotheek als plek waar betrouwbare organisatiediensten. De verschillende onderdelen kunnen
informatie beschikbaar is en waar onafhankelijke en onafhankelijk van elkaar worden toegepast.
zinvolle selecties worden gemaakt.
In het tweede deel staat de nieuwe positionering van het
De digitale bibliotheek is een product van de stichting merk de Bibliotheek centraal. We gaan daarbij uit van
Bibliotheek.nl en is bedoeld voor bibliotheken en hun de bibliotheek als schatkamer en ontmoetingsplaats en
eindgebruikers. De stichting Bibliotheek.nl is een zelfstandige beschrijven de vijf kenmerken die daarbij horen. Deze vormen
organisatie, maar werkt nauw samen met zowel de de basis van de digitale bibliotheek en zullen later worden
brancheorganisatie (VOB) als het sectorinstituut (SIOB). vertaald in verschillende digitale toepassingen.

6. Eindsituatie
Het beeld in dit document schetst de situatie over enkele
jaren. Daar wordt nu volop aan gewerkt. Dit betekent ook
dat we af en toe schakelen tussen ‘ver weg’ en ‘overmorgen’.
10 En soms zien we wel de stip aan de horizon maar kennen 11
we enkel nog de voorbeelden van dichtbij. Immers,
innovatieve nieuwe toepassingen laten zich niet plannen.
Wie had twee jaar geleden de ‘apps’ en de iPad voorspeld?
VOORWOORD
Het huidige ICT-landschap in de bibliotheekwereld er één
van totale versnippering. En ook de beslisstructuren zijn
decentraal. De weg van bibliotheek.nl is dus een weg van
verleiding en tijd.

7. I De digitale bibliotheek
12 De digitale bibliotheek is de nieuwe online toegangspoort De digitale bibliotheek biedt twee soorten diensten 13
tot de wereld van kennis en verbeelding, de wereld van aan. De eerste heeft betrekking op de website (de
reizen met de geest. De positionering van de bibliotheek presentatie van de bibliotheek in de digitale wereld), de
als schatkamer en ontmoetingsplaats in het hart van tweede op ondersteuning van de bibliotheekorganisatie
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
de kenniseconomie vormt hierbij de basis. Op haar (digitale toepassingen voor de bibliotheekorganisatie).
website is alle informatie van de bibliotheken te vinden. De verschillende diensten kunnen onafhankelijk van
Ook ontwikkelt de digitale bibliotheek diensten zoals elkaar worden toegepast. In hoofdstuk één bespreken
innovatieve widgets, aansluiting op databases van andere we de webdiensten en in hoofdstuk twee komen de
maatschappelijke organisaties en een centraal systeem organisatiediensten aan bod.
voor ledenadministratie.

8. 1. Webdiensten leengegevens en binnen afzienbare tijd op de NBC (Nationale
Bibliotheek Catalogus) en een centrale ledenadministratie.
1.1 Karakterisering website
De website www.bibliotheek.nl is de collectieve website De website bevat een schat aan informatie en er is voor
14 en staat symbool voor de vernieuwing van de bibliotheek. ieder wat wils. De leerling vindt er informatie voor zijn 15
Bibliotheken kunnen gebruik maken van deze site. Ze spreekbeurt, de ZZP-er houdt met behulp van de digitale
hebben daarmee een website in de landelijke huisstijl die in bibliotheek zijn vakkennis bij en de leraar vindt er materiaal
eerste instantie aansluit op hun eigen collectie en leden- en om zijn lessen mee te verrijken.
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
De bezoeker kan de website op verschillende manieren
gebruiken. Hij kan er ronddwalen en zich laten inspireren
door de themapagina’s of de lijsten van bijvoorbeeld
nieuwe boeken en boeken die net zijn teruggebracht. Hij
kan ook gericht op zoek gaan naar een bepaald boek, DVD
of bijvoorbeeld CD, of hulp vragen als hij het zelf niet kan
vinden. Hij krijgt er adviezen op maat passend bij zijn eigen
voorkeuren en interesses.
- WEBDIENSTEN
1.2 Inhoud website
De website bibliotheek.nl wordt opgebouwd uit
verschillende widgets. Een widget is een kleine applicatie
die één bepaalde functie uitvoert. Een aantal widgets
kan ook gebruikt worden in andere sites zoals iGoogle
of Facebook. Widgets hebben als voordeel dat ze snel,

9. gemakkelijk en onafhankelijk van elkaar kunnen worden uitgebreid, waardoor de bezoeker hem op verschillende
geïmplementeerd. Zo houdt elke bibliotheek en elk lid manieren kan doorzoeken. Hij kan er gericht zoeken, maar
de mogelijkheid eigen webpagina’s samen te stellen. hij kan zich er ook door laten inspireren en verrassen. Hij
Ook hebben bibliotheken de mogelijkheid zelf widgets te kan bijvoorbeeld met een zoekactie alle muziek, literatuur
16 ontwikkelen en in te voegen. en films vinden uit een bepaald genre. Of hij bekijkt 17
de themapagina over spiritualiteit en komt zo bij een
interessante blog over dat onderwerp. De mogelijkheden
van de catalogus zijn schier oneindig.
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
1.2.2 Lijsten
De website biedt de mogelijkheid om lijsten te
maken of te raadplegen. Bezoekers kunnen bijvoorbeeld
bijhouden welke boeken ze hebben gelezen, welke
1.2.1 Catalogus films ze nog willen zien en welke games ze hebben
Een belangrijk onderdeel van de website is de NBC geleend. Deze lijsten kunnen (anoniem) gedeeld worden
(Nationale Bibliotheek Catalogus). Deze catalogus bevat met andere bibliotheekleden en zo ontstaat er een
een compleet overzicht van alle in Nederland beschikbare interactieve gemeenschap waarbinnen informatie kan
- WEBDIENSTEN
en uitgegeven materialen: literatuur (fictie en non-fictie), worden uitgewisseld. De digitale bibliotheek dus als
(blad-) muziek, films, games, kranten en tijdschriften. De ontmoetingsplaats en verbinder.
NBC geeft ook aan in welke bibliotheek het materiaal
te vinden is. In samenwerking met maatschappelijke 1.2.3 Themapagina’s
partners worden daar in de toekomst alle culturele en De website biedt themapagina’s waarop alle
wetenschappelijke bronnen aan toegevoegd. informatie over een bepaald onderwerp bij elkaar staat.
De zoekfuncties binnen de catalogus worden verbeterd en Zo vindt de bezoeker snel en eenvoudig alle informatie

10. over het onderwerp van zijn keuze. Ook kunnen leden of 1.2.5 Personalisatie
groepen gebruikers (leraren, leden van leesclubs, etc.) een Behalve verschillende
eigen themapagina samenstellen om zo alle voor hen functies biedt de website
relevante informatie overzichtelijk te bundelen. aan bibliotheekleden
18 en organisaties ook 19
veel mogelijkheden
tot personalisatie. Na
het invoeren van het
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
lidnummer toont de
website niet alleen de
lenergegevens en de status
van het abonnement,
maar ook een persoonlijke
1.2.4 Lokale informatie activiteitenagenda en tips
De bibliotheek is een knooppunt van lokale voor materialen, gebaseerd
maatschappelijke organisaties. Op de website wordt de op de eigen interesses. Uiteindelijk kunnen leden ook een
beschikbare informatie van deze organisaties gebundeld eigen themapagina maken.
- WEBDIENSTEN
en krijgt de bezoeker snel inzicht in de lokale activiteiten en
mogelijkheden. Zoek je bijvoorbeeld een schaakvereniging? 1.2.6 Partnerschappen
Op de website van de bibliotheek staan ze allemaal genoemd De website bevat niet uitsluitend materialen van
en worden de resultaten op een landkaart getoond, inclusief de bibliotheken. Er komt ook informatie van andere
schaakboeken en informatie. Wil je vanavond naar een maatschappelijke organisaties beschikbaar. Hiervoor
klassiek concert? Je hoeft de site van de bibliotheek maar even worden partnerschappen afgesloten met culturele en
te raadplegen en je weet waar een concert gegeven wordt. wetenschappelijke instellingen, zoals musea,
omroepen en universiteiten.

11. 1.3 Voorbeelden van widgets Mijn favorieten
Behalve naar inhoud kunnen de verschillende Een bezoeker kan op de website bijhouden welke titels hem
widgets van de website ook worden ingedeeld naar de aanspreken, deze als favoriet markeren en in aparte lijsten
verwachting van een bezoeker. Sommige onderdelen van bijhouden. Met behulp van een sterrensysteem kan aan elk
20 de website zijn voor de bezoeker vanzelfsprekend. Dit zijn boek een waardering worden gekoppeld. 21
de zogenaamde basiswidgets. Andere toepassingen zijn
verrassender en sommige zullen zelfs echt vernieuwend Nieuws
zijn. Hieronder volgt de indeling naar verwachtingen van De applicatie “Nieuws” geeft een overzicht van korte
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
de bezoeker. nieuwsberichten, gemaakt door de lokale bibliotheek. Door
op het bericht te klikken komt de bezoeker bij het volledige
1.3.1 Basiswidgets bericht terecht.
Etalage
De etalage biedt boeken en muziek ter inspiratie op geselec-
teerde thema’s. Door op een titel te klikken krijgt de bezoeker
meer informatie en kan hij de beschikbaarheid controleren.
Geleende materialen
- WEBDIENSTEN
Een bibliotheeklid dat zich met behulp van het lidnummer
heeft aangemeld kan in één oogopslag zien welke
materialen hij in zijn bezit heeft (gehad), wanneer de
materialen retour moeten en welke hij heeft aangevraagd.
Ook heeft hij via de website de mogelijkheid de materialen
te verlengen en stuurt de bibliotheek hem een herinnering
als de uitleentermijn (bijna) verstreken is.

12. Activiteiten Locaties met openingstijden
Onder het kopje activiteiten worden lokale activiteiten voor de Op een interactieve landkaart met daarop de bibliotheken
komende week getoond. Door op de activiteit te klikken wordt in de geselecteerde regio worden de adresgegevens en de
de bezoeker doorgeleid naar de pagina met alle informatie openingstijden weergegeven. Voor de openingstijden wordt
22 over het event. een koppeling met de werkelijke tijd gemaakt. Daarbij 23
betekent groen dat de bibliotheek open is en wordt erbij
Recensies vermeld tot wanneer dit het geval is. Rood daarentegen
Deze widget toont de bezoeker de nieuwste recensies, staat voor gesloten, maar gaat vergezeld van het tijdstip
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
eventueel gefilterd op thema’s of interesses. Recensies helpen waarop de bibliotheek weer open gaat.
bezoekers een keuze te maken uit de enorme hoeveelheid
materiaal. Er staan zowel professionele recensies van
journalisten als recensies van lezers.
Bannercarrousel
De bannercarrousel kan worden vergeleken met de wand
met posters en het rek met flyers in de fysieke bibliotheek.
Met behulp van de carrousel kunnen bepaalde activiteiten,
- WEBDIENSTEN
mededelingen of instellingen extra onder de aandacht worden
gebracht.
Klantenservice
De klantenservice biedt bezoekers ondersteuning bij het
gebruik van de website. Dit gebeurt met behulp van korte
videoboodschappen en door middel van een lijst met
veelgestelde vragen (faq).

13. 1.3.2 Verrassende widgets De bezoeker van de site krijgt op basis van zijn persoonlijke
leenhistorie suggesties voor boeken die goed bij hem
Dossiers passen. Dit systeem is gebaseerd op de waardering van
De collectie van de bibliotheek biedt een schat aan andere bezoekers. De service behelst:
24 informatie die naar aanleiding van een actuele gebeurtenis • Aanbevelingen voor materialen 25
of bepaald onderwerp kan worden geraadpleegd. In een • E-mails met de top 10 van boeken en andere media
dossier wordt alle relevante informatie gebundeld. Een die de lener zullen aanspreken
dossier bevat ook afbeeldingen en een literatuurlijst. • Suggesties voor een alternatief als een gezocht
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
Dossiers kunnen door andere bibliotheken worden boek niet aanwezig is
overgenomen. Er zijn dossiers voor verschillende • Attendering op nieuwe titels die aansluiten op
doelgroepen, voor het onderwijs en voor themagroepen. het klantprofiel
• Contact met anderen die een soortgelijk profiel hebben
Teruglegkar • Attendering via de mobiele telefoon van een lid als hij
De teruglegkar biedt een overzicht van alle recent terug- in de buurt van de bibliotheek komt.
gebrachte titels in de fysieke bibliotheek. De teruglegkar
blijkt een favoriet bij vele leden.
- WEBDIENSTEN
Persoonlijk advies
De bezoeker van de website kan advies krijgen over te lezen
boeken. Dit advies wordt automatisch gebaseerd op je
eigen leengedrag en het leengedrag van anderen; ook een
advies van de bibliothecaris is mogelijk.

14. Waarderingen en tags 1.3.3 Innovatieve widgets
Een bezoeker kan met behulp van sterren aangeven wat Op de website komen ook nieuwe widgets te staan,
hij van een bepaalde titel vindt. Ook kan hij bij een titel die je niet direct met bibliotheken associeert. Op dit
een tag (een label, een soort markering) invoeren. Alle moment gaat het om twee widgets, maar in de toekomst
26 waarderingen in sterren en de tags zijn terug te vinden op worden dit er steeds meer. 27
de detailpagina van de desbetreffende titel.
Bibliotheek live streaming
Uitgelicht Tijdens een activiteit in de bibliotheek, bijvoorbeeld een
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
In de widget “Uitgelicht” wordt aan verschillende titels extra cursus of debat worden er steeds meer live opnames
informatie toegevoegd. Het kan gaan om aanvullend beeld- gemaakt, die direct kunnen worden bekeken op de website.
materiaal, andere bronnen zoals audio- of videomateriaal of De bezoeker kan dan live meekijken. Alle opnamen van
extra informatie zoals een interview met de auteur of een activiteiten kunnen ook op een later tijdstip worden
verwijzing naar een dossier over hetzelfde onderwerp. teruggekeken. In de toekomst wordt ook participatie vanuit
huis mogelijk.
Kunstexpositie
Met deze widget worden tentoonstellingen en exposities
- WEBDIENSTEN
digitaal toegankelijk gemaakt. Op de website van de
bibliotheek worden verschillende kunstwerken getoond
met een korte toelichting en met een selectie aan relevante
boeken, artikelen etc.

15. 2. Organisatiediensten baar op lokaal en landelijk niveau. Het geeft inzicht in de
De organisatiediensten van de digitale bibliotheek achtergrond van bibliotheekleden en hun leengedrag.
bestaan uiteindelijk uit drie onderdelen: een
managementinformatiesysteem met gereed- Op basis van deze informatie is het mogelijk de dienst-
28 schappen voor marketingacties, een verlening verder te verbeteren. Welke materialen worden 29
relatiebeheersysteem (CRM, Customer Relations veel geleend? Wat zijn de kenmerken van onze trouwe
Management) en een ledenadministratiesysteem. leden? Is het mogelijk om aan een groep leden een bepaald
interessepatroon te koppelen?
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
Deze diensten zijn erop gericht dat de uitwisseling
van gegevens tussen bibliotheken eenvoudiger wordt Met dit systeem kunnen ook gerichte marketingacties
en sneller gaat. Zo werken we stap voor stap toe worden georganiseerd. Men kan bijvoorbeeld met één
naar een centraal collectiesysteem en een centrale druk op de knop alle leden selecteren die de afgelopen
ledenadministratie. drie maanden geen materialen hebben geleend en
hen een passend bericht sturen. Maar ook acties die
Om de mogelijkheden van de geboden aansluiten bij de actualiteiten, bijvoorbeeld in de week
organisatiediensten optimaal te benutten moet van het spannende boek aan leden die veel thrillers
er eerst nogal wat voorwerk verricht worden. De en detectives lenen of aan jonge kinderen in het kader
- ORGAN ISATI EDI ENSTEN
implementatie van deze diensten start daarom van de Kinderboekenweek, zijn mogelijk. Ten slotte
medio 2011 en zal gefaseerd worden doorgevoerd. wordt het eenvoudiger om het resultaat van dergelijke
marketingacties te meten.
2.1 Managementinformatiesysteem
Wanneer de gegevens van verschillende bibliotheken 2.2 Relatiebeheersysteem
in één informatiesysteem beschikbaar zijn, komt er De tweede organisatiedienst die de digitale
potentieel een schat aan managementinformatie beschik- bibliotheek levert is een relatiebeheersysteem. Hierin

16. worden de zakelijke relaties van de bibliotheek verzameld
en geordend. Het biedt verschillende mogelijkheden om bij
te houden met welke personen en organisaties er contact is
geweest, wanneer het contact heeft plaatsgevonden en wat
30 de gemaakte afspraken zijn. 31
2.3 Centrale ledenadministratie
Op de lange termijn biedt een centrale online
1 DE DIGITALE B I B LIOTH EEK
ledenadministratie veel voordelen en bespaart het veel tijd
en geld. In de ideale situatie is elke bibliotheek aangesloten
op hetzelfde systeem waarin alle gegevens collectief
en centraal worden beheerd, maar de afzonderlijke
bibliotheken elk verantwoordelijk zijn voor hun eigen deel.
Met andere woorden: één huis met ieder een eigen kamer.
Voordat we zover zijn, moet er nog veel gebeuren. Er zijn
stevige politieke, organisatorische en technische afspraken
nodig en zelfs daarna is er nog veel werk te verzetten. De
verwachting is dan ook dat een centrale ledenadministratie
op zijn vroegst in 2015 kan worden gerealiseerd.

17. II De positionering
32 In dit deel schetsen we de positionering en het nieuwe De nieuwe positionering is geen totale omslag ten opzichte 33
merkbeeld van de bibliotheek als schatkamer en van onze huidige positie, maar een bijstelling. We blijven
ontmoetingsplaats. dicht bij ons DNA, maar geven het op een meer eigentijdse
manier vorm. Bij de beschrijving van het merkbeeld maken
2 DE POSITIONERING
we een omslag van een functionele positionering naar een
emotionele invalshoek.

18. 3. De bibliotheek 3.2 De bibliotheek in de kenniseconomie
Nederland is een kenniseconomie. Daarin staan
3.1 Missie en ambitie innovatie en creatie centraal en is de beschikbaarheid
De bibliotheek is de toegangspoort tot de wereld van informatiebronnen en de vrije toegang daartoe van
34 der kennis en verbeelding. Daarmee is ze dé publieke wezenlijk belang. De digitale bibliotheek kan die toegang 35
partner in levenslang leren en persoonlijke ontwikkeling. tot informatie bieden: snel en eenvoudig, altijd bereikbaar
We plaatsen onszelf in het hart van de maatschappij en de en betrouwbaar.
ontwikkeling van de kenniseconomie.
2 DE POSITIONERING - DE BIBLIOTHEEK
3.3 Belang van de digitale bibliotheek
Onze missie is gebaseerd op het UNESCO-manifest1 De digitale bibliotheek heeft net als de fysieke
waarin staat: “De openbare bibliotheek, de plaatselijke bibliotheken te leiden gehad onder versnippering2, zowel
toegangspoort tot kennis, schept essentiële voorwaarden in websites en datasystemen als in publieksbenadering.
voor levenslang leren, onafhankelijke besluitvorming Eén collectieve digitale bibliotheek moet daar verandering
en de culturele ontwikkeling van individuen en in brengen.
maatschappelijke groeperingen.”
De digitale bibliotheek heeft veel voordelen.
We hebben alles in huis om deze missie waar te maken. Natuurlijk levert het een kostenbesparing op: door
De bibliotheken vormen samen een publieke dienst van krachtenbundeling kunnen de kosten voor ICT-systemen
ongekende omvang. We beschikken over een enorme en marketingcampagnes omlaag. Maar belangrijker nog
collectie met grote relevantie, hebben een groot bereik, is dat de digitale bibliotheek de herkenbaarheid van het
bieden iedereen de gelegenheid zichzelf verder te merk de Bibliotheek vergroot en de toegankelijkheid van
ontwikkelen en zijn de natuurlijke partner van scholen en de bibliotheken verbetert.
maatschappelijke instellingen.
1 De volledigetekst van het UNESCO-manifest is te vinden op: 2 Zie ook het merkdocument ‘De positionering en het merkbeeld van
http://archive.ifla.org/VII/s8/unesco/dutch.htm de Bibliotheek. Schatkamer van de toekomst.’

19. Bron van exploratie
I We
Tot slot biedt de digitale bibliotheek nieuwe mogelijk-
heden. Er komt meer managementinformatie beschikbaar,
waardoor het leengedrag van leden of de resultaten van Uitnodiging
Invullen van
onbevangen
tot ontdekken
marketingacties makkelijker kunnen worden vergeleken. nieuwsgierigheid
36 Ook kunnen er met de digitale bibliotheek verbindingen 37
worden gelegd die voorheen niet mogelijk waren. De
Bron van belang
Bron van kennis
de Bibliotheek
koppeling met databases van andere maatschappelijke Bron van
verrijking en
instellingen is daar een goed voorbeeld van. ervaring
2 DE POSITIONERING - DE BIBLIOTHEEK
Leveren van Een mogelijkheid
3.4 Doelgroepen en hun verwachtingen Meerwaarde tot ontspanning
De doelgroepen van de digitale bibliotheek komen
grotendeels overeen met de doelgroepen van de fysieke Een nuttige functionele
noodzakelijkheid
bibliotheek. De huidige leden (volwassenen, kinderen en
jongeren) vormen een belangrijke groep, maar daarnaast Me Them
Bron van doelgericht zoeken
richt de digitale bibliotheek zich ook op nieuwe groepen
zoals ‘grijze’ leden, ZZP-ers, hoogopgeleide beslissers
en leden van boekenclubs. Tot slot biedt de digitale
bibliotheek lokale maatschappelijke organisaties en
gemeenten een platform om informatie aan te bieden. Bron van exploratie
De bezoekers van de digitale bibliotheek hebben Er is een open houding naar de bibliotheek. Het is een
verschillende verwachtingen. Deze verwachtingen kunnen plaats waar de bezoeker geprikkeld en verrast wil worden,
worden ingedeeld in vier dimensies3. Bij elke verwachting waar zijn nieuwsgierigheid wordt gevoed en die hem aan-
hoort een andere rol voor de digitale bibliotheek. Hiernaast zet om nog meer te weten te komen. De bibliotheek heeft
worden de vier typen verwachtingen kort beschreven. een actieve, inspirerende rol.
3 DDB onderzoek, januari 2010

20. Bron van doelgericht zoeken
De bezoeker weet wat hij zoekt en verwacht van de biblio-
theek dat deze zoektocht eenvoudig en succesvol verloopt.
38 De bibliotheek zorgt dat het aanbod snel doorzoekbaar en 39
gemakkelijk toegankelijk is en heeft een uitvoerende rol.
Bron van kennis
2 DE POSITIONERING - DE BIBLIOTHEEK
De bezoeker wil graag nieuwe kennis op doen en in de
bibliotheek is deze informatie systematisch geordend en
vrij toegankelijk beschikbaar. Hij gaat zelf op onderzoek
uit. De bibliotheek heeft een organiserende rol.
Bron van beleving
De bibliotheek is een plek waar de bezoeker nieuwe
ervaringen kan opdoen. Hij ontmoet er andere mensen of
geniet in de fysieke bibliotheek van de rust en de stilte.
De bibliotheek heeft een faciliterende rol.

21. 4. Het merkbeeld: twee pijlers 4.2 Ontmoetingsplaats (systematische ontsluiting
van ideeën en materialen)
Het merkbeeld is gebaseerd op twee pijlers: de De tweede pijler van het merkbeeld is die van ontmoetings-
bibliotheek als schatkamer en als ontmoetingsplaats. plaats. De bibliotheek brengt bezoekers in ontmoeting
40 Deze basis is ook de kern van de digitale bibliotheek. met informatie en ideeën. Bibliotheken beschikken over 41
de meest complete en veelzijdige collectie van Nederland
4.1 Schatkamer (verbeelding, verleiding en bronnen) en alle informatiebronnen zijn systematisch geordend en
De bibliotheek is de grootste schatkamer van eenvoudig toegankelijk, zowel fysiek als digitaal.
2 DE POSITIONERING - HET MERKBEELD
Nederland. Het is een schatkamer vol materialen, ideeën
en verhalen. Een inspirerende omgeving waar de bezoeker Ontmoetingsplaats heeft tevens betrekking op de
ongeremd kan experimenteren en waar hij telkens nieuwe bibliotheek als vrij toegankelijke publieke ruimte. Iedereen
ontdekkingen doet. Het ideale vertrekpunt voor ‘reizen kan er binnenlopen en bezoekers kunnen er ongestoord
met de geest’ naar alle uithoeken van het universum: van werken, rondneuzen en discussiëren. Ook worden er
astrofysica tot poëzie en van Siberië tot Socrates. Een plaats bijeenkomsten en debatten georganiseerd. In verschillende
voor onbevangen nieuwsgierigheid. bibliotheken is gebleken dat dit soort evenementen een
belangrijke reden zijn voor bibliotheekbezoek.
De bibliotheek verleidt en verlekkert. De materialen van de
bibliotheek nodigen de bezoeker uit om kennis te vergaren
van werelden die hij nog niet kent. Hij verbreedt zijn
horizon en leert zich te verplaatsen in anderen. Dit leidt tot
een beter begrip en meer flexibiliteit en creativiteit. Kennis
van de eigen geschiedenis, gewoonten en gebruiken leidt
tot sociale samenhang en biedt zekerheid.

22. 5. Het merkbeeld: vijf kenmerken 5.3 Verbindend
De bibliotheek is een knooppunt in het
5.1 Inspirerend netwerk van lokale maatschappelijke organisaties.
De bibliotheek inspireert. Bezoekers struinen door Ze verbindt mensen en organisaties via digitale
42 de schatkamer, ontdekken nieuwe invalshoeken en krijgen netwerken, kennissystemen en debat. Ook biedt ze 43
nieuwe ideeën. Ze ontdekken verre werelden, snuiven ondersteunende informatieservices (in samenwerking
cultuur op en worden verrast door nieuwe inzichten en met landelijke partners uit het domein van onderwijs,
technologieën. Ze volgen hun nieuwsgierigheid en gaan wetenschap en cultuur) en beheert ze een uitgebreide
2 DE POSITIONERING - HET MERKBEELD
op ontdekkingstocht, op eigen gelegenheid of onder collectie materialen van de desbetreffende organisaties.
begeleiding van enthousiast personeel.
5.4 Vrij toegankelijk
5.2 Betrouwbaar Iedereen kan de bibliotheek bezoeken, daarvoor
In de bibliotheek is een overweldigend aanbod van hoef je geen lid te zijn. De bibliotheek biedt bezoekers
informatiebronnen aanwezig. Alle informatie is goed de gelegenheid rustig te studeren, te lezen, te werken of
geordend en er zijn verschillende zoeksystemen beschikbaar iets uit te zoeken. Maar het is ook een plek om anderen te
om alles snel en gemakkelijk te vinden. ontmoeten. Bijvoorbeeld om samen een opdracht te maken,
De breedte van de collectie is bijna onvoorstelbaar: fictie te overleggen of te debatteren. De bibliotheek biedt de
en non-fictie, cd’s en bladmuziek, games en dvd’s, kranten ruimte en alle mogelijke voorzieningen om deze activiteiten
en tijdschriften. Maar de bibliotheken ontsluiten ook uit te voeren.
allerlei informatie van maatschappelijke organisaties,
zoals opnames van popconcerten en balletvoorstellingen,
geschiedenis-verhalen uit het archief en objecten uit musea.

23. 5.5 Begeleidend
De bibliotheek is een partner voor het onderwijs.
Leerlingen en docenten zijn automatisch lid en bezoeken
de bibliotheek regelmatig. Leerkrachten vinden er
EXTE
44 materiaal om hun lessen mee te verrijken. En als het RN 45
Ik ontwikkel me E
er niet is, wordt het in overleg ontwikkeld. Leerlingen
W
Ik heb een bredere
AA
Systematisch => belangstelling
verzamelen er materiaal voor bijvoorbeeld een werkstuk
R DE N
consciëntieus
Ik sta
en kunnen er advies krijgen over leesboeken en andere EN Vrolijk, levenslustig open voor
RD
2 DE POSITIONERING - HET MERKBEELD
Vrije toegang, vrije werk- verrassingen
en ontmoetingsplekken
materialen. Voor volwassenen heeft de bibliotheek
AA
Open,
Bewijsvoeri Ik kan
EW
Je kan altijd om
zorgend, Elke stad
informatie over opleidingen. warm
hulp vragen genieten
ng
van het
INTERN
Browsen en een
leven
Alle NL
Uitnodigend,
proberen
zonder druk Schatkamer
en een
boeken,
cd’s, dvd’s
overtuigend en controle Ik houd
Ontmoetingsplaats van leven,
voor inspiratie, kennis Blijven verhalen,
Centrum van en leesplezier zolang muziek
Rijk/delend de stad je wilt
Wa Ik sta
ard ep o s i ti e
midden in
Betrouwbaar De ideale proeftuin; de wereld
alles voorhanden tegen een niet
te overtreffen prijs
Modern, vrolijk, Geïnteresseerd,
levenslustig contact zoeken
ID
HO
M ER H E CH
K P E R S O O N L I J K H E E K ZI
E PR T
A AT E
N GEDRA AG T D E B I B LI O

24. Colofon
Uitgave Vereniging Openbare van Bibliotheken in Nederland
Versie 1.1, november 2010
Tekst Dirk Houtgraaf
Samenstelling en redactie Stephanie Verhagen
Eindredactie Linda Vermeulen
Ontwerp & opmaak CreaBea
Drukwerkbegeleiding Biblionet Enschede