1. Akredytacja
Państwowej Komisji
Akredytacyjnej
(Uchwała Nr 474/2010
z dn. 27. 05. 2010 roku)
Sześciolatek w I klasie:
jak wspomagać jego rozwój?
Anna Izabela Brzezińska, Joanna Matejczuk
Instytut Psychologii
Wydział Nauk Społecznych
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
2. Czy potrafi zmieniać
Czy szkoła jest
swoje wymagania
przygotowana
i dostosowywać
na przyjęcie
je do możliwości
6-latków?
i potrzeb dziecka?
Gotowość dziecka
do szkoły
Czy rodzice potrafią
Czy dziecko jest
pomóc mu, gdy
przygotowane
nie poradzi
do podjęcia
sobie
nauki w szkole?
z wymaganiami
szkoły? 2
3. Zadania dla Rodziców dziecka Zadania dla Dyrekcji szkoły
i całej rodziny oraz dla nauczycieli klas I
1. Dziecko opanowało 1. Szkoła jest dostosowana
podstawową wiedzę do potrzeb fizjologicznych
i umiejętności i psychicznych „typowego”
dziecka w wieku 6 lat
2. Dziecko jest samodzielne
w zaspokajaniu swoich 2. Szkoła jest gotowa do zmiany
podstawowych potrzeb sposobu funkcjonowania,
gdy dziecko jest „nietypowe”
3. Dziecko potrafi wyrażać
swoje potrzeby 3. Szkoła jest gotowa pomagać
rodzicom w tym, jak
4. Dziecko jest gotowe do wspomagać dziecko „typowe”
współdziałania z innymi i „nietypowe”
dziećmi 4. Szkoła poznaje tak wcześnie,
5. Dziecko jest gotowe do uczenia jak to tylko możliwe dzieci
się pod kierunkiem nauczyciela 6-letnie = kandydatów do kl. I
= nowej osoby dorosłej i poznaje ich rodziców
3
4. Co trzeba zrobić ?
SZKOŁA RODZINA
przygotowanie wychowanie w rodzinie
warunków w szkole, dziecko zna reguły i normy
w klasie, na dworze edukacja przedszkolna
przygotowanie dziecko dużo wie i umie
nauczycieli klasy I kontakty rówieśnicze
przygotowanie dziecko jest „społeczne”
do współdziałania rodzina gotowość do
z rodzicami współdziałania ze szkołą
przygotowanie do
pomocy rodzicom
4
5. Podstawowe pytanie:
kto musi być gotowy?
Dziecko „Nadzór” pedagogiczny
Rodzice Szkoła jako instytucja
Rodzeństwo Dyrekcja szkoły
„Opinia publiczna” Zespół wszystkich
Media nauczycieli
Specjaliści wspierający Nauczyciele klasy I
dziecko i rodzinę
Kto ma prowadzić
I klasę z 6-latkami?
5
6. Jaka wizja szkoły?
Uczy, kształci, bawi czy „wyczerpuje”?
Jaka w oczach dziecka?
Kiedy Krzyś znikał na całe poranki i przyjaciele
ze stumilowego lasu próbowali dowiedzieć się,
dokąd chodzi Krzyś i co robi … Kłapouchy powiedział:
„- Chcesz wiedzieć, co robi Krzyś
co dzień przed południem? Uczy się.
Kształci się. Wyczerpuje – zdaje się,
że to jest słowo, którego użył -
‘wyczerpuje’, czy czerpie Wiedzę.”
A. A. Milne, Chatka Puchatka
6
7. EFEKTY ROZWOJU w okresie dzieciństwa:
kluczowe kompetencje osobiste
Przedsiębiorczość
Fantazja, inicjatywa, tworzenie
Autonomia i własne terytorium psychiczne
Bazowe zaufanie do innych ludzi, świata i siebie
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
8. Konieczne jest zrównoważone podejście
do nauczania czyli stymulowanie wszystkich
obszarów kory mózgowej ucznia
Tradycyjne podejście – Nowoczesne podejście –
podające (= transmisja wiedzy) odkrywcze (= konstruowanie
kładzie nacisk na wiedzy) kładzie nacisk na
tylną część mózgu przednią część mózgu
czyli nauka przez słuchanie czyli nauka przez
i zapamiętywanie („wykład”): uruchamianie własnej
zapamiętywanie informacji aktywności („warsztaty”):
słabe ich porządkowanie głównie w formie zabawy i gier,
(słabe związki przyczynowe, w tym „gry ze słowami” i „gra słów”
słabe związki logiczne) gry komputerowe
słaba integracja z już posiadanymi zachęcanie do eksperymentowania
informacjami indywidualnie, w parach, w triadach,
owocuje to brakiem rozumienia w zespołach różnej wielkości
„istoty rzeczy” zachęcanie do planowania i tworzenia
kształtują się „pigułki” wiedzy - metoda projektów w zespołach różnej
i „pigułki” umiejętności wielkości
8
9. To jest lew.
Lew ma
cztery łapy
i grzywę….
Tanie loty
do Afryki?
9
10. Młodsze dzieci mają problem
z kontrolą własnych działań
Niedojrzała kora przedczołowa sprawia, że:
młodsze dzieci reagują w sytuacjach społecznych
odruchowo
niższy jest poziom umiejętności odpowiedzialnych
za skuteczne realizowanie zadań szkolnych
U dziecka 6-letniego dopiero rozwija się 11
ważnych dla nauki szkolnej kompetencji
10
11. Jakie kompetencje rozwijają się
we wczesnym wieku szkolnym ?
U 9-10-latka
jest to obszar
prawie dojrzały
Płat czołowy
kory mózgowej
U 6-latka
jest to obszar
niedojrzały
11
12. Za co odpowiada kora
mózgowa przedczołowa?
planowanie ustalanie wymyślanie przewidywanie
działań ważności alternatyw konsekwencji
12
13. 11. kompetencje metapoznawcze „zdawanie sobie sprawy”
6. planowanie 7. 8. organizacja 9. organizacja 10.
działań „krok- inicjowanie działania działania elastyczność
po-kroku” działania w przestrzeni w czasie działania
4. gotowość do poświęceń 5. pamięć operacyjna
na rzecz nadrzędnego celu (aktywowana „tu i teraz”)
2. kontrola własnych emocji = 3. koncentracja uwagi mimo
„panowanie nad sobą” działania dystraktorów
1. hamowanie reakcji = „powstrzymywanie”
13
14. Kompetencja 1: hamowanie reakcji
Problemy Co robić?
„wyskakuje z czymś jak filip z uczyć hamowania reakcji –
konopi” poczekaj; zatrzymaj się na chwilę;
zamykamy oczy …; a teraz ciszej …;
często „palnie coś bez każdy po kolei; Twoja kolej za chwilkę;
zastanowienia” zaczynamy wszyscy równo – uwaga…
start!; zaczynamy na mój znak;
mówi za dużo i nie zawsze potrafi zatrzymujemy się wszyscy, gdy zrobię
ocenić wpływ własnego działania tak …
na sytuację, w której się znalazł wykorzystywać gry i zabawy dziecięce,
rymowanki i wyliczanki
ma problemy z zaakceptowaniem
każdej dla siebie niekorzystnej
opinii Czego nie robić?
ma trudności z rozpoczynaniem nie zawstydzać
zadania – zaczyna bez nie ośmieszać
zastanowienia
nie poganiać
często robi i mówi „byle co”
14
15. Kompetencja 2: kontrola emocji
Problem Co robić?
rozmawiać o emocjach – jakie są
i jak się wtedy zachowujemy
• przez długi okres czasu nie zastanawiać się, co przeżywają
potrafi ukryć bohaterowie opowiadanych bajek,
czytanych książek, oglądanych filmów
rozczarowania, „boczy się” bawić się w „udawanie” i zgadywanie
emocji na podstawie np. min, gestów,
• łatwo ujawnia niepokój postawy ciała
Czego nie robić?
• nie umie opanować złości
nie zawstydzać
• nie umie opanować radości nie ośmieszać
nie porównywać dzieci ze sobą
nie stawiać za wzór i za przykład
innych dzieci
15
16. Kompetencja 3: koncentracja uwagi
Problem Co robić?
specjalnie nie dbać o komfort pracy
• Możliwe jest ok. 5 minutowe dzieci, raczej dawać im atrakcyjne
zadania, aby zadanie „wciągało”
pełne skupienie uwagi na zachęcać do rozmawiania ze sobą,
realizacji uciążliwego gdy tego potrzebują
obowiązku (dodatkowo z zachęcać, by szukały sobie miejsca dla
nich najbardziej dogodnego
pomocą dorosłego) w
porównaniu z 1-2 godzinami
Czego nie robić?
skupionej uwagi nie zawstydzać, nie ośmieszać
u nastolatka nie poganiać
• bardzo często rozpoczyna nie wyciszać, gdy coś robią razem
nowe zadanie zanim skończy nie przerywać, gdy pracują a chcemy
podać dodatkową informację
poprzednie jak najrzadziej mówić do całej grupy
16
17. Kompetencja 4: gotowość do
poświęceń na rzecz nadrzędnego celu
Problem Co robić?
stosować zmienność form pracy:
• jest mniej gotowy do indywidualnie, w parach, trójkach, grupkach
4-5 osobowych
poświęceń na rzecz pozwalać na dobieranie się w zespoły, ale
osiągnięcia nadrzędnego także dobierać przez losowanie (odliczanie,
celu losowanie kolorowych kulek, zabawek,
pociętych pocztówek)
• może mieć trudności z jak najwięcej zadań wymagających
współpracy – jedna budowla, jeden wielki
dostosowywaniem się do rysunek
pracy w grupie, gdy pracuje
się nad wspólnym zadaniem Czego nie robić?
nie zawstydzać, nie ośmieszać
• ma problemy z nie moralizować
uzasadnianiem sensowności nie wyciszać, gdy coś robią razem
własnych działań, woli robić nie uruchamiać rywalizacji między osobami
coś „po swojemu” ani między zespołami
stosować różne kryteria oceny tej samej
pracy
17
18. Kompetencja 5: pamięć robocza
Problem Co robić?
wprowadzić różne obrazki / symbole,
• pamięta wskazówki dla gesty jako „przypominajki”
krótkie polecenia
zaledwie jedno- zanim dzieci rozpoczną pracę mówimy
i dwu-etapowych działań sobie, co teraz będziemy robić
wprowadzić „rytmizowanie”,
• ma problemy z dwuwiersze, rymowanki i wyliczanki,
piosenki jako sygnały czynności np..
zapamiętaniem wielu pinko – panko za chwilę małe czytanko
oczekiwań ze strony
rodziców i nauczycieli, np.: Czego nie robić?
nie stosować długich i złożonych
posprzątaj pokój i wynieś poleceń
śmieci – za pół godziny nie gadać za dużo
sprawdzę
18
19. Kompetencja 6: planowanie działań
Problem Co robić?
wprowadzić dużo rutynowych działań
• potrzebuje pomocy osoby jako sygnałów tego, co będzie dalej
dobry plan dnia
dorosłej, aby np. pomyśleć o przypominać: za chwilę będziemy
malować wielki obraz na papierze na
sposobach rozwiązania podłodze, to co musimy sobie
konfliktu w grupie przygotować?
oznaczać rysunkami / słowami, co
rówieśniczej będziemy robić
• żyje przede wszystkim Czego nie robić?
„obecną chwilą” nie zawstydzać, nie ośmieszać
nie poganiać
• trudno mu ustalić, co jest
nie zmuszać do wykonywania planu
ważniejsze nauczyciela
19
20. Kompetencja 7: inicjowanie działania
Problem Co robić?
dawać zadania / zajęcia do wyboru
• odkłada najmniej przyjemne w kolejności wykonania (karteczki z
różnymi rysunkami na różnych
zadania na sam koniec, stolikach)
tworzyć sytuacje, w których
mimo, że wie, jak są ważne wykorzysta się specyficzne
umiejętności i pomysły każdego
• uwielbia zwlekać i dziecka (zabawy naśladowcze)
wyczekiwać do ostatniej Czego nie robić?
chwili nie zawstydzać, nie ośmieszać
nie poganiać!!
• przekraczanie terminów
nie oceniać przez porównywanie dzieci
końcowych to jego ze sobą
specjalność nie uruchamiać rywalizacji
nie zachęcać do naśladowania
„gwiazd” w grupie
20
21. Kompetencja 8: organizacja działania
w przestrzeni fizycznej i społecznej
Problem Co robić?
kształtować nawyk przynoszenia
• trzeba mu przypominać, aby zabawek/przedmiotów do działania na
miejsce pracy i potem odnoszenia
odłożył zabawki na swoje (najlepiej mieć taki pokoik, skrzynię
skarbów, kącik, z którego zabieramy i
miejsce albo posprzątał po odnosimy)
jedzeniu zachęcać do cichego mówienia do siebie
i uczyć tego: teraz mam zrobić to, teraz to
• słabo chwyta związki …
opowiadać dziecku o własnych działaniach,
przyczynowe (a b; sposobie ich realizacji, intencjach i planach
najpierw potem) i
logiczne (nadrzędne Czego nie robić?
podrzędne) w przyjętej przez nie uciszać dzieci, gdy się bawią lub pracują
(praca w ciszy hamuje działanie w tym
nauczyciela strategii wieku)
działania nie przynosić przedmiotów za dzieci
nie sprzątać za nie
21
22. Kompetencja 9:
organizacja działania w czasie
Problem Co robić?
powiesić duży zegar w sali / w domu
• nie dotrzymuje zobowiązań,
przyczepiać do niego symbole/obrazki
zapomina o nich różnych czynności
• nie potrafi oszacować czasu często odwoływać się do zegara
potrzebnego do realizacji zadania wprowadzić umowne znaki (np.
dzwoneczek, wkładanie kapelusza w
• nie wyznacza sobie zmiennego czerwonym kolorze) oznaczające
tempa pracy w zależności od zbliżanie się do końca pracy / zabawy
okoliczności pozwolić dokończyć zadanie / zabawę
w innym czasie i zachęcać do tego
• dorosły musi wyznaczać
(i pilnować!) terminy końcowe
realizowanego zadania: Czego nie robić?
masz na to 10 minut; za chwilę nie planować skomplikowanych zadań,
kończymy gdy jest mało czasu
nie poganiać
22
23. Kompetencja 10:
elastyczność działania
Problem Co robić?
• słabo dopasowuje się do często zmieniać - losowo – skład
zmiennych okoliczności realizacji pracujących zespołów
zadania dawać zadania wymagające pracy w
różnych miejscach i wykorzystania
• z trudnością i niechęcią poddaje różnych przedmiotów
rewizji swoje dotychczasowe zachęcać do niestandardowego
plany; złości się w sytuacji gdy wykorzystywania przedmiotów
np..: niestety, nie będziesz mógł
obejrzeć bajki, bo zadzwoniła
babcia i musimy do niej zaraz Czego nie robić?
jechać nie dostarczać dzieciom zawsze
wszystkich potrzebnych przedmiotów
• jest ciągle czymś zaskakiwany
w pracy zespołowej nie dawać
• często odczuwa rozczarowanie, wszystkim zespołom tego samego
złość - nie potrafiąc dopasować się zestawu przedmiotów
do nowych sytuacji
23
24. Kompetencja 11:
kompetencje metapoznawcze
Problem Co robić?
• rzadko zadaje sobie pytania: jak najwięcej rozmawiać z dziećmi –
- jak mi idzie? „pogaduszki” np. przy jedzeniu, ubieraniu
- jak mi poszło? się, myciu rąk, sprzątaniu
- co zrobić, żeby to było lepsze? zachęcać dzieci do rozmawiania ze sobą,
-dlaczego mi się nie udało? porównywania swoich dokonań, oglądania
rysunków czy zeszytów
• zachowuje się trochę jak „bokser w analizować razem z nimi ich wytwory
ciągłym zwarciu”: stosując różne kryteria analizy
- słabiej analizuje rezultaty własnej prosić o uzasadnienia
pracy samemu stosować tzw. kod rozwinięty typu:
- mniej się uczy na popełnionych dlatego, że…; bo ….; no skoro … to …
błędach
• często ignoruje sygnały / wskazówki Czego nie robić?
płynące ze strony dorosłego / innego nie moralizować
dziecka nie wygłaszać tyrad, nie monologować
• rzadko koryguje własne zachowanie nie stosować kodu ograniczonego
pod wpływem wskazówek (głównie proste zdania pojedyncze)
24
25. • Jak dziecko sobie wszystko układa w głowie?
• Na ile dorosły jest w stanie zrozumieć,
jak myśli dziecko?
„Nagle Krzyś zaczął opowiadać Puchatkowi o rozmaitych
rzeczach: o ludziach zwanych Królami i Królowymi,
o czymś co nazywało się Mnożnikiem, i o miejscu
zwanym Europą (…), o tym jak się napełnia basen (..)
i o tym jak za dawnych czasów pasowano młodzieńców
na rycerzy.
- Czy to trudno zostać takim .. (Rycerzem?)
- Tak trudno jak królem to nie jest – powiedział Krzyś,
a ponieważ Puchatek wydawał się być rozczarowany,
dodał szybko – ale dużo trudniej niż Mnożnikiem.”
A. A. Milne, Chatka Puchatka
Ciekawy wątek
tutoringu rówieśniczego
25
26. „Wiatr dął teraz z tyłu, więc nie musieli już
krzyczeć.
- O, królik jest mądry – powiedział Puchatek
w zamyśleniu.
- Tak – przyznał Prosiaczek – Królik jest mądry.
- I ma Rozum – rzekł Puchatek.
- Tak – zgodził się Prosiaczek – Królik ma Rozum.
Nastąpiło długie milczenie.
- on właśnie
I myślę – ciągnął Puchatek – że
dlatego nigdy nic nie rozumie.”
A. A. Milne, Chatka Puchatka
To trochę o nas dorosłych: rodzicach i nauczycielach ...
Czasami - chyba - lepiej nie mieć ROZUMU przez duże R 26
