Veritas Management Systems is a leading management consulting company in Azerbaijan. Combining unparalleled experience, comprehensive capabilities across various industries and business functions, and extensive research on regions most successful companies, VMS collaborates with clients to help them become high-performance businesses. The main spectrum of services that VMS delivers to its clients are: consulting, software and benchmarking.

1. STRATEJİ PLANLAŞDIRMA
Qabaqcıl Təcrübələr

2. STRATEJİ PLANLAŞDIRMA: QABAQCIL TƏCRÜBƏLƏR
XÜLASƏ
Strateji planlaşdırma diqqəti önəmli proseslərə və onların həll
edilməsinə cəmləyən sistematik qərar vermək prosesidir. Güclü strateji
plan hər bir şirkətin uğuru üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Top
menecerlərin çoxu strateji planın şirkətin necə və hara inkişaf edəcəyini
yönəldən xəritə olduğunu bilir. Ancaq onların bir çoxu strateji planın
özündə nələri əks etdirdiyini, bu prosesin necə təşkil edilməli olduğunu
və yaxşı strategiyanın necə hazırlanacağını aydın təsəvvür etmirlər. Bu
məqalədə biz istifadə olunan konkret yanaşmadan asılı olmayaraq,
düzgün strateji planın necə tərtib edilməli olduğunu izah etmək
istəyirik. Bunu strateji planın hansı suallara cavab verməli olduğunu,
uğur faktorları və bu sahədə mövcud olan ən yaxşı təcrübələri
paylaşaraq etməyə çalışacağıq.
Veritas Management Systems, Azərbaycanın ən qabaqcıl şirkətləri ilə əməkdaşlıq
edən və əsasən strateji və maliyyə planlaşdırılması, idarəetmə, biznes əməliyyatlarının
təkmilləşdirilməsi kimi sahələrdə fəaliyyət göstərən yerli menecment konsaltinq
şirkətidir. Biz fəaliyyətimizi əsasən müştərilərimizin biznes problemlərinin həlli
üzərində cəmləşdirərək, qarşımıza şirkətlərə daha səmərəli qərarların qəbul
edilməsi, həmin qərarların praktiki fəaliyyət sahələrinə köçürülməsi və davamlı
uğurun qazanılmasında onlara yardım göstərilməsi vəzifəsini qoymuşuq. Yerli
bazarın vəziyyətinə dair dərin biliklərimiz və biznesin ən müxtəlif sahələrinin
öyrənilməsi yolu ilə yiyələndiyimiz təcrübə müştərilərimizin fərdi istək və tələblərinə
cavab vermək üçün bizə geniş imkanlar açır.

3. STRATEJİ PLANLAŞDIRMA: QABAQCIL TƏCRÜBƏLƏR
Güclü strateji plan hər bir şirkətin uğuru üçün mühüm Strateji planlaşdırma diqqəti önəmli proseslərə və
əhəmiyyət kəsb edir. Top menecerlərin çoxu strateji onların həll edilməsinə cəmləyən sistematik qərar
planın şirkətin necə və hara inkişaf edəcəyini yönəldən vermək prosesidir. Strateji planlaşdırma zamanı
xəritə olduğunu bilir. Ancaq onların bir çoxu strateji müxtəlif yanaşmalar və modellərdən istifadə oluna
planın özündə nələri əks etdirdiyini, bu prosesin necə bilər. Strateji planın konkret necə hazırlanmalı olduğu
təşkil edilməli olduğunu və yaxşı strategiyanın necə şirkətin fəaliyyət göstərdiyi mühitin mürəkkəbliyindən,
hazırlanacağını aydın təsəvvür etmirlər. prosesdə iştirak edən ekspertlərin bu sahədə
Düzgün hazırlanmış strateji plan şirkətin performansına təcrübəsindən və top menecerlərin istəklərindən
çox böyük təsir göstərir. Belə şirkətlər hər zaman asılıdır. Bu məqalədə biz istifadə olunan konkret
rəqiblərindən bir addım öndə olur və bazara öz yanaşmadan asılı olmayaraq, düzgün strateji planın
şərtlərini diktə etməyi bacarırlar. Lakin strateji planın necə tərtib edilməli olduğunu izah etmək istəyirik.
şirkət üçün təmin etdiyi faydalara baxmayaraq, çox az Bunu strateji planın hansı suallara cavab verməli
sayda şirkətdə oturuşmuş strateji planlaşdırma olduğunu, uğur faktorları və bu sahədə mövcud olan
mədəniyyəti mövcuddur. Şirkətlərin əksəriyyətində ən yaxşı təcrübələri paylaşaraq etməyə çalışacağıq.
düzgün hazırlanmış strateji plan ya ümumiyyətlə yoxdur,
yaxud da ki bütöv və hərtərəfli olmadığından müəssisə
strategiyadan tam fayda əldə edə bilmir.
Dünya təcrübəsi sübut edir ki, şirkətlərin əksəriyyəti
strateji planlaşdırmaya düzgün yanaşmaqla böyük
fayda əldə edə bilər. Lakin bir çox şirkətlər bunu Şirkətin daxili və
etməyə çalışsalar da, strateji planlaşdırma məsələsinə xarici mühitinin
analizi
düzgün yanaşa bilmirlər. Aşağıdakı statistika bu
problemin nə qədər aktual olduğunu göstərir.
Azərbaycan şirkətlərinin daha gənc və təcrübəsiz
olduğunu nəzərə alsaq, bizim ölkədə bu rəqəmlərin
daha yüksək olduğunu ehtimal edə bilərik. Strateji
Planlama
Prosesi
Strategiyanın həyata Şirkətin gələcək
keçirilməsi üçün strateji
Qlobal şirkətlərdə çalışan top menecerlərin strateji planın prioritetlərinin
64%-i idarəetmədə müşahidə olunan ən böyük hazırlanması hazırlanması
problemləri şirkətin qarşıya qoyduğu bir-birinə
zidd prioritetlərin mövcud olması ilə əlaqələndirir
(Booz and Company).
Şirkətlərin yalnız 23%-i mühüm qərarların verilməsi
üçün formal strateji planlaşdırma prosesindən
istifadə edir (McKinsey and Company).
Ümumiyyətlə, strateji plan üç suala aydın şəkildə cavab
Şirkətlərin 90%-i strategiyalarını uğurla həyata verməlidir:
keçirə bilmir (Kaplan və Norton).
1 Şirkət hazırda haradadır?
2 Şirkət gələcəkdə harada olmaq istəyir?
3 Şirkət gələcək hədəflərinə necə çatmağı
planlaşdırır?
3

4. STRATEJİ PLANLAŞDIRMA: QABAQCIL TƏCRÜBƏLƏR
ŞİRKƏT HAZIRDA HARADADIR? Strateji planlaşdırma komandası bu prosesə gələcəklə
bağlı sadə suallar qoyaraq başlaya bilər. Burada
məqsəd növbəti 15-20 il ərzində bazarda baş verə
Strateji plan şirkətin gələcək fəaliyyətini tənzimləməyi biləcək hadisələri əvvəlcədən düşünməkdən ibarətdir.
nəzərdə tutduğundan, mövcud vəziyyətin hərtərəfli Şirkətlər diqqətlərini əsasən onlar üçün maraqlı olan
öyrənilməsi gələcək planlaşdırma üçün bünövrə sahələr üzərində cəmləşdirməlidir. Bu hər bir şirkət
rolunu oynayır. Gələcəyi planlaşdırmaq üçün birinci üçün uzunmüddətli inkişaf trayektoriyası cızmağa və
növbədə dünəni və bu günü yaxşı anlamaq lazımdır. şirkətin missiyasını müəyyən etməyə kömək edir.
İndiki vəziyyəti tam öyrənmədən heç
bir real strategiya və ya taktikanın
hazırlanması mümkün deyil. Strategiya, fəaliyyət planları və büdcələr – bunların
hər biri şirkətin prioritet məsələlərinin həlli üçün
Planlaşdırma nöqteyi-nəzərindən, ilk
vaxtını, insan və maliyyə resurslarını necə xərcləyəcəyini
növbədə, biznes ekosisteminin
(təchizatçılar, rəqiblər, müştərilər, aydın şəkildə göstərən prosesin hissələridir.
qanunverici və tənzimləyici orqanlar
və digər maraqlı tərəflər) necə
fəaliyyət göstərdiyini anlamaq lazımdır. Daha konkret Beləliklə, aparılan təhlillər sayəsində şirkətin gələcək
desək, söhbət ekosistemin bir hissəsində qəbul edilən inkişaf üçün diqqət yetirməsi tələb olunan prioritet
qərarların onun digər hissələrinə necə təsir edəcəyini sahələri müəyyənləşdirmək imkanı yaranır. Strateji
və şirkətin hansı ekosistem amillərindən asılı olduğunu plan da məhz bu prioritet məsələlərin həllinə yönəlməlidir.
aydın şəkildə təsəvvür olunmasından gedir. Şirkət strateji plan dövrü üçün (adətən 3-5 il) prioritet
sahələri müəyyən etməli və daxildə razılaşdırmalıdır.
Biznes ekosistemini tam və aydın şəkildə anlamaq Prioritetlər mövcud vəziyyət, o cümlədən daxili və
üçün şirkətin həm daxili, həm də xarici mühitini təhlil xarici mühitin təhlil olunmasından əldə edilən
etmək lazımdır. Şirkətdaxili təhlil təşkilatın əsas məlumatlar və arzuolunan gələcək vəziyyət arasındakı
aktivlərinin, təşkilati iyerarxiya, resurslar, işçi qüvvəsi, boşluqların doldurulmasına xidmət etməlidir.
sistemlər, biznes prosesləri, maliyyə modeli, tərəfdaşlar, Prioritet sahələr seçildikdən sonra bu mərhələdə
təchizatçılar və digər amillərin təhlil olunmasını qarşıda duran növbəti addım strateji məqsədlərin
nəzərdə tutur. Daxili təhlil həm də şirkətin məhsul və müəyyən edilməsidir. Məqsədlərin formalaşdırılması
ya xidmət portfelinin, daxili proseslərin, təşkilati uzunmüddətli hədəflərin konkretləşdirilməsi kimi də
effektivliyin təhlilini əhatə edir. Hərtərəfli strategiyanın görulə bilər. Bu həm də praktikada mühüm strateji
hazırlanması və həyata keçirilməsi şirkət tərəfindən qərarların verilməsini istiqamətləndirir. Şirkət qarşısına
böyük iradə və bacarıqlar tələb etdiyindən burada prioritet məsələləri necə həll edəcəyini göstərən açıq
təşkilatın nə qədər hazır olduğunun ölçülməsi də və aydın məqsədlər qoymalıdır. Bu məqsədlər şirkətin
mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda xarici missiyasına uyğun olmalı, gələcək qərarların verilməsində
mühitin təhlili də çox vacibdir. Buraya şirkətin fəaliyyət yol göstərməli və rahatlıqla ölçülə bilən olmalıdır.
göstərdiyi bazara təsir edən amillər, bazarın dinamikası,
o cümlədən rəqiblərin hərtərəfli öyrənilməsi daxildir.
ŞİRKƏT GƏLƏCƏK HƏDƏFLƏRƏ NECƏ ÇATMAĞI
PLANLAŞDIRIR?
ŞİRKƏT GƏLƏCƏKDƏ HARADA OLMAQ İSTƏYİR?
Şirkət mövcud vəziyyəti və gələcək hədəflərini bildikdən
Şirkətin gələcək mövqeyinin müəyyən edilməsi sonra müəyyən olunan boşluğu necə dolduracağı
strateji planlaşdırma prosesinin ən ruhlandırıcı və üzərində düşünməlidir. Gələcək hədəflərə necə çatmaq
motivasiya verən hissəsidir. Gələcəyi düşünərkən olar? sualı əslində strateji planlaşdırma prosesinin
şirkət mövcud vəziyyəti nəzərə alaraq, özünə real və özəyini təşkil edir. Mümkün strateji qərarlar və onlara
əlçatan hədəflər seçməyi bacarmalıdır. uyğun ətraflı planların müzakirə edilməsi şirkətin
gələcək hədəflərinə çata bilməsi üçün olduqca vacibdir.
4

5. STRATEJİ PLANLAŞDIRMA: QABAQCIL TƏCRÜBƏLƏR
Bu mərhələdə şirkət, ilk növbədə, strateji məqsədlərə
çatmaq üçün mümkün yolları axtarmalı, bunları
hərtərəfli təhlil etməli və onların arasından ən UĞUR FAKTORLARI
səmərəli olanları seçməlidir. Strateji seçimləri
müəyyən etdikdən sonra şirkət gələcək fəaliyyətlərinin Gələcəyə aydın baxış. Strateji düşünmə və
planlaşdırılması və strategiyanın sənədləşdirilməsini planlaşdırma üçün şirkətin aydın şəkildə
həyata keçirməlidir. Bu planlar gələcək hədəflərə formalaşmış gələcəyə baxışı olmalıdır.
çatmaq üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Strategiya, Gələcəyə baxışı düşünərkən şirkət özünü
fəaliyyət planları və büdcələr – bunların hər biri
bugünkü vəziyyətlə məhdudlaşdırmamalıdır.
şirkətin prioritet məsələlərinin həlli üçün vaxtını,
insan və maliyyə resurslarını necə xərcləyəcəyini
aydın şəkildə göstərən prosesin hissələridir. Hədəf və vasitələrin fərqi.
Şirkət nəyin hədəf, nəyin də bu hədəfə
Şirkətin idarə heyəti və planlaşdırma mərhələsində
çatmaq üçün vasitə olduğunu bilməlidir.
iştirak edən bütün işçilər həmçinin qarşıya qoyulan
Hədəflərə çatmaq yollarını düşünməzdən
strateji planların həyata keçirilməsi üçün tələb olunan
resursları da nəzərə almalıdırlar. Strateji planlaşdırma əvvəl meqa, makro və mikro səviyyədə
komandası strategiyanın həyata keçirilməsi məqsədi ilə hədəflər müəyyən olunmalıdır.
nələrin mümkün olduğunu nəzərdən keçirməli və tələb
olunan əlavə resursları haradan tapacağını əvvəlcədən Ölçülə bilən məqsədlər.
müəyyən etməlidir. Meqa, makro və mikro səviyyədəki hədəflər
Bu proses zamanı mövcud resurslardakı – işçi qüvvəsi, üçün ölçülə bilən məqsədlər müəyyən
texnologiya və maliyyə vəsaitləri – boşluqlar aşkar olunmalıdır. Xatırladaq ki, hədəflərə çatmaq
olunmalı və bu boşluqların doldurulması istiqamətində üçün tələb olunan vasitələr məqsədlərə şamil
fəaliyyət planı hazırlanmalıdır. edilməməlidir.
Strateji planlaşdırmanın sonunda şirkət qarşıya
qoyulmuş hədəflərə çatmaq üçün tələb olunan İşçilərin iştirakı.
strukturun yerində olduğuna əmin olmalıdır. Struktur Təşkilatın bütün səviyyələri strateji planlaşdırma
deyərkən, təşkilatın forması, rollar, prosedurlar və prosesində iştirak etməlidir. Strateji qərarların
idarəetmə sistemləri nəzərdə tutulur. Şirkət kimin yuxarılarda verilməsinə baxmayaraq, onların
nədən məsul olduğunu müəyyənləşdirməli və əgər həyata keçirilməsi sıravi işçilərdən asılı
dəyişikliklərə ehtiyac yaranarsa, bunun üçün bir plan
olduğundan sonuncuların iştirakı həm zəruri
hazırlamalıdır.
məlumatın yığılması, həm də strategiyaya
inamın formalaşması üçün əhəmiyyətlidir.
QABAQCIL TƏCRÜBƏ İntizam.
Strateji planlaşdırma bir prosesdir. Hər bir
proses kimi, onun da nəticəsi bu prosesin nə
Strategiyanın yaxşı olması yalnız strateji planlaşdırmanın
sonunda hazırlanan sənədin keyfiyyəti ilə ölçülmür. dərəcədə düzgün işləməsindən asılıdır.
Qabaqcıl təcrübəyə əsaslanan strateji planlar həm də Strateji planlaşdırma prosesinin bir çox
onun hazırlanma prosesi, məzmununun keyfiyyəti və mürəkkəb hissələrdən ibarət olması dəqiq
onun həyata keçirilməsi üçün tələb olunan sistem və vaxt qrafiki, rollar və məsuliyyətlərin bölgüsü,
proseslərin ideal olması ilə seçilir. Başqa sözlə, yalnız eləcə də qərarvermə mexanizmlərinin tətbiqini
strategiya sənədinə baxaraq, onun yaxşı və ya pis zəruri edir.
olduğunu söyləmək çətindir.
5

6. STRATEJİ PLANLAŞDIRMA: QABAQCIL TƏCRÜBƏLƏR
Strateji planlaşdırma zamanı keyfiyyət üç amildən asılıdır: 2 Çoxfunksional komanda strateji
kontekst, məzmun, proses. planın hazırlanmasının mühüm elementidir.
Müasir biznes mürəkkəb və çoxtərəfli mühitlərdə
Kontekst strateji planın hazırlandığı şəraitdir və bura fəaliyyət göstərir və çox zaman bir-biri ilə
işçilərin bacarıqları, şirkətdaxili mədəniyyət, şirkət əlaqədar yüksək dinamikliyi ilə seçilən prosesləri
üzərindəki təzyiq və s. kimi daxili və xarici mühit amilləri həyata keçirir. Bütün amilləri nəzərə almaq və
daxildir. Məzmun dedikdə, strateji planın komponentləri qiymətləndirmək üçün bir adamın sahib ola
və bu çərçivədə verilən qərarların keyfiyyəti nəzərdə bilməyəcəyi qədər dərin və geniş biliklərə ehtiyac
tutulur. Prosesə isə strategiyanın necə hazırlandığı var. Hərtərəfli strateji planlaşdırma səylərini
və həyata keçirildiyi aiddir. Aşağıda strategiya layihələri həyata keçirmək üçün müxtəlif ixtisas sahiblərindən
zamanı "Veritas Managment Sistems"in istifadə etdiyi formalaşmış komandaya ehtiyac var. Bu tip
qabaqcıl təcrübələri paylaşmaq istəyirik. Təbii ki, komandanın formalaşması və yüksək nəticə
kontekst, məzmun və proseslə bağlı optimal qərarlar hər göstərməsi üçün şirkət daxilində müxtəlif
bir şirkətin spesifik vəziyyətindən və ətraf mühitin funksiyalararası güclü əməkdaşlıq ruhu olmalı və
diktəsindən asılıdır. Sizin strateji planlaşdırma bütün funksiyalar strateji planlaşdırma prosesinə
prosesinin qabaqcıl təcrübəyə nə dərəcədə uyğun sahib çıxmalıdırlar.
olduğunu müəyyən etmək üçün aşağıdakıları nəzərdən
keçirin. 3 Strateji planlaşdırma əsaslandırılmış olmalıdır.
Hər bir şirkətin yerində dayanmayıb, irəliləməsi
üçün bir səbəb var. Bu, rəqiblərə çatmaq, daxili
əməliyyatları və mənfəətliliyi yaxşılaşdırmaq,
bazardakı struktur mövqeyini daha da gücləndirmək
və ya başqa bir səbəb ola bilər. Mühüm olan şirkətdəki
Kontekst hər işçinin bu səbəbi və onun təxirəsalınmazlığını
bilməsidir. Strateji planlaşdırma səyləri yalnız tam
əsaslandırıldığı zaman şirkət yüksək nəticə verən
strategiya hazırlaya bilər.
Proses Məzmun
MƏZMUN
1 Strategiya şirkətin digərləri üzərində necə üstünlük
əldə edəcəyini göstərməlidir. Əgər bu üstünlük
gətirəcək amillər müxtəlifdirsə və bir-biri ilə sıx
əlaqədə işləyirsə, o zaman onların ömrü uzun olur
KONTEKST və rəqiblər tərəfindən replikasiyası çətinləşir.
1 Dürüstlük strateji planlaşdırma üçün vacibdir. 2 Strategiya şirkətin bazar tendensiyalarından irəlidə
Strateji planlaşdırmanın effektiv olması üçün olmasını təmin etməlidir. Bir çox şirkət strateji
bütün faktlar açıq, şəffaf və dürüst təhlil planlaşdırma zamanı status-kvo vəziyyətində ilişib
olunmalıdır. Qabaqcıl şirkətlər strateji qərarları qalır. Halbuki bazar daim inkişaf edir və uğurlu
verərkən subyektiv fikirlərdən qaçmalı və şirkətlər uzunmüddətli perspektiv üçün bazarın
qərarlarını faktlara söykənən təhlillərə əsasən inkişaf tendensiyalarını vaxtında anlayıb, bu
verməlidir. Bəzən təhlillər zamanı şirkətin hansısa istiqamətdə hərəkət edən şirkətlər olurlar.
sahələrdə qeyri-optimal qərarlar qəbul etdiyi
ortaya çıxa bilər. Strategiya gələcək uğurun əldə
edilməsi üçün hazırlandığından bu tip vəziyyətlərdə
keçmiş səhvlər dürüst şəkildə qəbul olunmalı və
onların gələcəkdə təkrarlanmamasına səy
göstərilməlidir.
6

7. STRATEJİ PLANLAŞDIRMA: QABAQCIL TƏCRÜBƏLƏR
3 Strategiya qeyri-müəyyənliyi nəzərə almalıdır. 3 Üçüncü tərəfin məsləhətindən istifadə etmək.
Strateji planlaşdırma zamanı ən böyük çətinlik qeyri- Qabaqcıl şirkətlərin uğurlu strateji planlaşdırma
müəyyən gələcəklə bağlı qərarların indi verilməli prosesinə malik olmasının səbəblərindən biri də
olmasıdır. Bunun öhdəsindən gəlmək üçün uğurlu peşəkar strategiya ekspertləridir. Bu tip ekspertlərin
şirkətlər qeyri-müəyyənliyin köklərini anlamağa faydası daim inkişaf edən yeni planlaşdırma
çalışır və bu məlumatı qərar vermək prosesində fəal vasitələrinin və nou-haunun tətbiqi ilə məhdudlaşmır.
surətdə istifadə etməyə səy göstərirlər. Onlar həmçinin şirkətin verməli olduğu mühüm
qərarlara obyektiv yanaşma tərzini göstərdiklərinə
4 Strategiya həyata keçirilə bilən olmalıdır. Uğurlu görə faydalıdırlar.
strategiyaya sahib olan şirkətlər strateji addımların
konkret necə atılacağını və bunun üçün hansı
proses və mexanizmlərə ehtiyac olduğunu
əvvəlcədən düşünürlər. Başqa sözlə desək, ümumi
dildə yazılan strategiyanı ətraflı əməliyyat planı
təqib etməlidir.
PROSES
1 Strategiya canlı prosesdir. Strateji planlaşdırma
prosesi yalnız müəyyən dövrdən bir təkrarlanan
formal prosesə çevrilməməlidir. Uğurlu şirkətlər
strategiyanı əməliyyat səviyyəsinə bağlayaraq və
Müəllif: Zaur Məmmədov
hər gün əldə olunan nəticələr sayəsində onu
zmammadov@vms.az
mütəmadi olaraq inkişaf etdirərək, strateji
planlaşdırma və idarəetməni gündəlik məsələyə
çevirirlər. VERITAS MANAGEMENT SYSTEMS
qabaqcıl təcrübələrə və elmi yanaşmalara əsaslanaraq
2 Strategiya prosesi ikitərəfli olmalıdır: yuxarıdan öz müştərilərinə strateji planların müəyyən
aşağıya və əks-istiqamətdə. Təbii ki, top menecerlər edilməsi, həyata keçirlməsi və idarə edilməsində
biznesin və ümumiyyətlə, bazarın vəziyyəti ilə bağlı yardım göstərir. Biz mövcud bazarın bir çox
daha məlumatlıdırlar və idarəetmə sahəsində
sahələrində fəaliyyət göstərən şirkətlərə biznes
daha çox bilik və təcrübəyə malikdirlər. Buna görə
strategiyaları hazırlamışıq. Məhz müxtəlif sahələrdə
də strateji planlaşdırma zamanı hədəflər şirkətin
qazanılmış təcrübə və bu sahədə malik olduğumuz
yuxarılarından aşağıya doğru gəlməlidir. Ancaq
dərin bilik və bacarıqların şirkətimizin əməkdaşları
strategiyanın həyata keçirilməsi sıravi işçilərdən
tərəfindən davamlı şəkildə inkişaf etdirilməsi
asılı olduğundan, onların prosesə və verilən
qərarlara inamı vacibdir. Qabaqcıl şirkətlər müştərilərimizin uğurlu fəaliyyətinə zəmin yaradır.
strateji planlaşdırma zamanı məlumat axınını hər
iki istiqamətdə quraraq yüksək nəticələr əldə
etməyi bacarırlar.
www.vms.az 7 VERITAS MANAGEMENT SYSTEMS - © 2013